Đề tài Thu hút và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ chính thức trong phát triển Nông nghiệp Việt Nam

tÕ vµ ch­a ®¸p øng tho¶ ®¸ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ (theo ph¸t biÓu cña «ng Klaus Rohland, Gi¸m ®èc quèc gia cña Ng©n hµng thÕ giíi t¹i ViÖt Nam trong cuéc héi th¶o “n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý toµn diÖn nguån vèn ODA ngµy 17/6/2003”[i] ViÖt Nam net Tranh chÊp, kh¸c biÖt trong qui tr×nh, thñ tôc thu hót ODA Mçi nhµ tµi trî ®Òu cã chÝnh s¸ch vµ qui ®Þnh tµi trî riªng biÖt. §a phÇn c¸c nhµ tµi trî cã chiÕn l­îc hîp t¸c, ph¸t triÓn víi ViÖt Nam hoÆc c¸c ®Þnh h­íng ­u tiªn hîp t¸c víi ViÖt Nam. C¸c v¨n kiÖn nµy còng cã sù kh¸c biÖt vÒ néi dung vµ c¸ch tiÕp cËn. Cïng víi thêi gian, c¶ phÝa cung cÊp viÖn trî lÉn bªn tiÕp nhËn viÖn trî b¾t ®Çu nhËn thÊy r»ng viÖc tån t¹i mét lóc qu¸ nhiÒu c¸c chu tr×nh thñ tôc kh¸c nhau nµy ®ang t¹o ra mét gµnh nÆng lín cho bé m¸y hµnh chÝnh cña quèc gia tiÕp nhËn viÖn trî vµ lµm t¨ng chi phÝ chung cña qu¸ tr×nh chuyÓn giao viÖn trî. Sù trïng lÆp trong tµi trî lµm t¨ng ®¸ng kÓ chi phÝ giao dÞch. §Ó thiÕt kÕ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n c¸c nhµ tµi trî ph¶i t×m hiÓu, x©y dùng dù ¸n, trong ®ã ph¹m vi c¸c th«ng tin t×m hiÓu trïng lÆp rÊt nhiÒu dÉn ®Õn viÖc trïng lÆp trong ®Çu t­ nguån lùc, l·ng phÝ thêi gian, tiÒn b¹c cña tÊt c¶ c¸c phÝa ®èi t¸c cã liªn quan. §©y lµ míi chØ nãi ®Õn riªng kh©u thiÕt kÕ, x©y dùng dù ¸n mµ ch­a kÓ ®Õn kh©u thùc hiÖn vµ qu¶n lý dù ¸n víi sù kh¸c biÖt trong c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt cña nhµ n­íc ViÖt Nam ®èi víi c¸c nhµ tµi trî vÒ c¸c lÜnh vùc ®Êu thÇu, mua s¾m, kÕ to¸n, kiÓm to¸n, theo dâi dù ¸n…, g©y khã kh¨n cho c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n, ®èi t­îng chÞu sù rµng buéc cña c¶ hai hÖ thèng nµy. Thñ tôc gi¶i ng©n cña ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc tµi trî kh«ng ®ång nhÊt lµ vÊn ®Ò hÕt søc nan gi¶i. C¬ chÕ giãt vèn cña c¸c nhµ tµi trî lµ c¬ chÕ t¹m øng, khi nµo quyÕt to¸n hÕt phÇn t¹m øng míi tiÕp tôc cÊp vèn. §iÒu nµy qu¶ kh«ng dÔ dµng víi ViÖt Nam khi thêi h¹n qui ®Þnh quyÕt to¸n vèn ng¾n. trong khi ®ã theo qui ®Þnh cña ViÖt Nam, ®Ó cã thÓ sö dông kho¶n tiÒn øng ®ã ph¶i lµm tÊt c¶ c¸c thñ tôc tõ thiÕt kÕ phª duyÖt luËn chøng kinh tÕ, tæ chøc ®Êu thÇu, thi c«ng cho ®Õn nghiÖm thu vµ quyÕt to¸n. §©y lµ qu¸ tr×nh nhiÒu c«ng ®o¹n vµ rÊt mÊt thêi gian khã cã thÓ hoµn tÊt trong kho¶ng thêi gian mµ nhµ tµi trî cho phÐp. §©y chÝnh lµ khã kh¨n lín nhÊt trong vÊn ®Ò gi¶i ng©n c¸c dù ¸n vèn vay ODA. Nguån vèn ®èi øng kh«ng kÞp thêi ®Çy ®ñ §èi víi c¸c dù ¸n vèn vay, ®Ó gi¶i ng©n ®­îc nguån vèn th× c¸c dù ¸n nµy ph¶i lËp kÕ ho¹ch vèn ®èi øng vµ ph¶i ®­îc phª duyÖt kÞp thêi. Trong thùc tÕ c¸c ®Þa ph­¬ng ngay c¶ cÊp bé míi chØ quan t©m ®Õn viÖc tiÕp cËn dù ¸n vµ ch­a chó ý ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch vèn ®èi øng cho nh÷ng dù ¸n nµy. Trong mét sè dù ¸n vèn vay, ®Þa ph­¬ng (n¬i tiÕp nhËn dù ¸n) kh«ng lo ®ñ sè vèn ®èi øng cÇn thiÕt ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò t¸i ®Þnh c­ vµ gi¶i phãng mÆt b»ng cho c¸c c«ng tr×nh nªn ®· ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn. ThiÕu vèn ®Ó thùc hiÖn hç trî kü thuËt trong c¸c dù ¸n còng lµ khã kh¨n lín. Th«ng th­êng ®èi víi c¸c dù ¸n hç trî kh«ng hoµn l¹i, c¸c nhµ tµi trî muèn dïng vèn n­íc ngoµi ®Ó thuª chuyªn gia t­ vÊn, cßn ®èi víi c¸c dù ¸n vèn vay th× ph¶i dïng vèn ViÖt Nam. Tr­êng hîp kh«ng cã vèn ®Ó thuª t­ vÊn th× sÏ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc chuÈn bÞ ®Çu t­, nhÊt lµ qu¸ tr×nh x©y dùng dù ¸n tiÒn kh¶ thi vµ kh¶ thi. N¨ng lùc qu¶n lý kÐm Qua h¬n 10 thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. N¨ng lùc qu¶n lý ODA cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn bé ®ang kÓ. B»ng nhiÒu h×nh thøc ®µo t¹o kh¸c nhau vµ qua thùc tÕ thùc hiÖn dù ¸n, nhiÒu c¸n bé ViÖt Nam tõ cÊp c¬ quan qu¶n lý vÜ m« tíi c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ®· lµm quen vµ tÝch luü c¸c kinh nghiÖm qu¶n lý nguån vèn ODA. Tuy vËy, c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông ODA ë ViÖt Nam còng cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm vµ ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc nhÊt lµ kh©u chuÈn bÞ, tæ chøc thùc hiÖn vµ theo dâi, ®¸nh gi¸ dù ¸n. §iÒu nµy lµ do: ThiÕu sù qu¶n lý ®iÒu hµnh tõ ChÝnh phñ: ChÝnh phñ gi÷ vai trß quan träng trong thu hót vËn ®éng nguån vèn ODA. Tuy nhiªn c«ng t¸c triÓn khai theo dâi t×nh h×nh thùc hiÖn tõ ChÝnh phñ ®Õn c¸c c¬ së ®Þa ph­¬ng ch­a ®­îc th­êng xuyªn vµ ch­a cã hÖ thèng, ph©n cÊp qu¶n lý ch­a râ rµng dÉn tíi t×nh tr¹ng rèi ren, thiÕu minh b¹ch ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n sö dông nguån vèn ODA Nguyªn nh©n quan träng khiÕn cho tèc ®é gi¶i ng©n ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn vµ mong muèn cña c¸c nhµ tµi trî lµ do n¨ng lùc qu¶n lý cña c¸c cÊp cßn yÕu. HiÖn trong lÜnh vùc nµy ch­a cã mét hÖ thèng ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé chuyªn m«n. Qu¶n lý dù ¸n ®­îc coi lµ mét phÇn viÖc lµm phô thªm vµ kh«ng thuéc phÇn tr¸ch nhiÖm chÝnh cña c¬ quan chñ qu¶n. V× vËy, khi dù ¸n kÕt thóc, c¸c nguån lùc ®­îc ®µo t¹o hoÆc ph¸t triÓn trong dù ¸n ®Òu kh«ng ®­îc sö dông tiÕp. Bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng khã kh¨n trong kh©u phª duyÖt vµ thÈm ®Þnh dù ¸n. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia, nÕu kh«ng kÞp thêi t¨ng tèc ®é gi¶i ng©n, møc vèn ODA vµo ViÖt Nam cã nguy c¬ gi¶m vµ ViÖt Nam sÏ bÞ tôt hËu so víi nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp míi. Kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ vµ hÖ thèng b¸o c¸o kÐm N¨ng lùc theo dâi, ®¸nh gi¸ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ ë tÊt c¶ c¸c cÊp ®Æc biÖt lµ cÊp ®Þa ph­¬ng: Ban qu¶n lý dù ¸n lµ c¬ quan chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n. C¸c b¸o c¸o lËp ra, ®­îc göu tíi c¸c c¬ quan h­u quan nh­: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Bé tµi chÝnh, c¬ quan chñ qu¶n, nhµ tµi trî…Do yªu cÇu, chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan nµy cã sù kh¸c biÖt, g©y ra khã kh¨n lín cho ban qu¶n lý dù ¸n trong qu¸ tr×nh lËp c¸c b¸o c¸o. H¬n thÕ, hÖ thèng th«ng tin liªn ngµnh, liªn cÊp yÕu kÐm, cßn tån t¹i chñ yÕu d­íi d¹ng v¨n b¶n, ch­a ®­îc tin häc ho¸ trong qu¶n lý, cßn thiªn vÒ tÝnh h×nh thøc, thµnh tÝch mµ ch­a chuyªn s©u nghiªn cøu vµo thùc chÊt cña vÊn ®Ò. Do vËy rÊt khã x¸c ®Þnh thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA, khã ®i ®Õn sù thèng nhÊt gi÷a nh÷ng h­íng ­u tiªn mµ ViÖt Nam ®ang cÇn gióp ®ì tõ bªn ngoµi. Mét sè vÊn ®Ò trong N«ng nghiÖp Ch­a cã chiÕn l­îc cô thÓ trong thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA Ch­a x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc hay lé tr×nh tæng thÓ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ngµnh, v× vËy ch­a cã ®Þnh h­íng cô thÓ ®Ó c¸c ®¬n vÞ tÝch cùc, chñ ®éng triÓn khai c¸c ho¹t ®éng héi nhËp trong lÜnh vùc m×nh phô tr¸ch. Riªng vÒ nguån vèn ODA, trong thêi gian qua ngµnh N«ng nghiÖp ch­a cã chiÕn l­îc chñ ®éng tiÕp cËn víi c¸c nhµ tµi trî, cßn thô ®éng, tr«ng chê vµo nh÷ng kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Danh môc c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ­u tiªn ph¸t triÓn, kªu gäi nguån vèn bªn ngoµi cßn nghÌo nµn, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thùc tÕ. Nguån vèn ODA tËp chung chñ yÕu vµo nh÷ng khu vùc kinh tÕ cã nhiÒu thuËn lîi h¬n, cã kh¶ n¨ng d¶i ng©n nguån vèn cao h¬n, dÔ dµng thu håi vèn mµ ch­a thÊy ®­îc c¸c Ých lîi, tÇm quan träng l©u dµi cña nguån vèn ODA ®èi víi c¸c khu vùc cßn nhiÒu khã kh¨n. C¸c c¬ quan ®¬n vÞ cña ngµnh cßn thô ®éng trong viÖc tiÕp nhËn vµ thùc hiÖn dù ¸n, ch­a cã ®­îc sù chuÈn bÞ kü cµng vÒ c¸c nguån lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n cã hiÖu qu¶. N¨ng lùc qu¶n lý cña ®éi ngò c¸n bé ngµnh cßn non yÕu ThiÕu ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý võa cã tr×nh ®é chuyªn m«n võa cã kh¶ n¨ng ngo¹i ngö ®Ó ®¶m nhiÖm c«ng t¸c héi nhËp quèc tÕ Ngµnh N«ng nghiÖp cã mét ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ tõ Bé xuèng c¬ së kh¸ tèt nh­ng l¹i thiÕu c¬ b¶n nh÷ng c¸n bé cã kh¶ n¨ng vÒ héi nhËp vÒ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, dù ®o¸n; vÒ ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. ThiÕu c¸n bé vøa giái chuyªn m«n võa giái ngo¹i ng÷ vµ cã kinh nghiÖm lµm viÖc trong m«i tr­êng ®Çu t­ quèc tÕ, tiÕp xóc víi c¸c tæ chøc n­íc ngoµi. Ngoµi ra, ®éi ngò c¸n bé tØnh, ®Þa ph­¬ng ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. LÒ lèi lµm viÖc “TiÓu N«ng nghiÖp” vÉn cßn ¶nh h­ëng nÆng nÒ, tr×nh ®é chuyªn m«n yÕu g©y trë ng¹i lín cho viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ë c¬ së, dÉn tíi hiÖu qu¶ sö dông ODA rÊt thÊp, g©y l·ng phÝ nguån vèn. Mét sè ®¬n vÞ trong ngµnh tõ cÊp trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ch­a thùc sù ®¸nh gi¸ ®óng ®­îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, khiÕn viÖc bè trÝ c¸n bé kh«ng phï hîp, thay ®æi, gi¸n ®o¹n, thiÕu tÝnh liªn tôc. [i] trÝch b¸o c¸o cña bé NN&PTNT vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m thùc hiÖn NghÞ quyÕt 07 vÒ héi nhËp KTQT cña bé chÝnh trÞ HÖ thèng th«ng tÝn- dù b¸o, theo dâi- ®¸nh gi¸ cßn nhiÒu h¹n chÕ HiÖn nay cïng víi qu¸ tr×nh héi nhËp m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ nÒn N«ng nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng, vai trß th«ng tin-dù b¸o lµ hÕt søc quan träng nh»m b¾t kÞp víi c¸c xu h­íng toµn cÇu lu«n thay ®æi. Cã thÓ nãi r»ng bªn c¹nh bé kÕ ho¹ch ®Çu t­, c¬ quan chuyªn m«n chÞu tr¸ch nhiÖm chung vÒ c«ng t¸c theo dâi thèng kª tæng quan t×nh h×nh thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA. Th× Bé NN-PTNT, cô thÓ lµ Vô hîp t¸c quèc tÕ-Bé NN-PTNT lµ c¬ quan chuyªn tr¸ch ®èi víi c¸c dù ¸n thuéc ph¹m vi thÈm quyÒn cña ngµnh. Ban ®Çu, ho¹t ®éng thèng kÕ ®¸nh gi¸ c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n ODA trong N«ng nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ, kh«ng cã mét c¬ chÕ qu¶n lý râ rµng, kh«ng cã bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ th«ng tin, dù b¸o ®¸nh gi¸ nguån vèn ODA. HÖ thèng chia sÎ th«ng tin trong ph¹m vi ngµnh hoµn toµn kh«ng cã, dÉn tíi hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn ODA rÊt thÊp. N¨m 1994, nhãm hîp t¸c quèc tÕ ISG ra ®êi trùc thuéc sù qu¶n lý cña Vô hîp t¸c quèc tÕ ®· b­íc ®Çu h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA mét c¸ch cã hÖ thèng h¬n. Tuy nhiªn ph¹m vi ho¹t ®éng cña ISG cho ®Õn nay vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ : ISG míi chØ dõng l¹i ë møc ®é lµ diÔn ®µn trao ®æi chia sÎ th«ng tin chø kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ theo dâi ®¸nh gi¸ ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA Ch­a thiÕt lËp ®­îc m¹ng l­íi th«ng tin ®Çy ®ñ tõ ngµnh ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh bao qu¸t c¸c dù ¸n ë cÊp c¬ së. §iÒu nµy lµ do nguån kinh phÝ dµnh cho ISG cßn thÊp, ch­a ®ñ søc ®Ó x©y dùng m¹ng l­íi th«ng tin cËp nhËt liªn tôc, ngoµi ra do n¨ng lùc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé dù ¸n ®Þa ph­¬ng ch­a cao, ch­a ®ång ®Òu gi÷a c¸c ®¬n vÞ nªn rÊt khã cã thÓ phæ biÕn toµn diÖn ®­îc m« h×nh nµy. Trang Web cña ISG cßn ®¬n ®iÖu ch­a cËp nhËt ®­îc ®Çy ®ñ th«ng tin, diÔn ®µn ISG míi ®­îc x©y dùng cßn ch­a thu hót ®­îc sù tham gia réng r·i cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc tµi trî vµ c¸c chñ thÓ cã liªn quan… Qui m« cña phßng ISG cßn nhá bÐ, víi ®éi ngò c¸n bé h¹n chÕ ch­a t­¬ng xøng víi chøc n¨ng cña nhãm. HiÖn nay ISG ®ang ®­îc sù ñng hé th­êng xuyªn cña céng ®ång c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ nh»m t¨ng c­êng chøc n¨ng quyÒn h¹n cña tæ chøc nµy. X©y dùng ISG thµnh trung t©m th«ng tin vÒ ODA, g¾n kÕt c¸c chñ thÓ cã liªn quan ®Õn nguån vèn ODA trong N«ng nghiÖp, theo dâi ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thu hót vµ sö dông ODA, ®Ò suÊt nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi nh»m t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc thu hót vµ sö dông nguån vèn nµy. Ph­¬ng thøc tiÕp cËn theo ch­¬ng tr×nh cßn nhiÒu h¹n chÕ Cho ®Õn nay ViÖt Nam nãi chung vµ toµn ngµnh N«ng nghiÖp nãi riªng vÉn tiÕp cËn nguån vèn ODA chñ yÕu theo c¸c dù ¸n. Th«ng th­êng c¸c dù ¸n trong N«ng nghiÖp cã qui m« nguån vèn nhá vµ ph¹m bao qu¸t hÑp. Trong khi ®ã cã nhiÒu nhµ tµi trî cïng quan t©m ®Õn cïng mét lo¹i dù ¸n. C¸c dù ¸n nµy triÓn khai rêi r¹c g©y lªn sù l·ng phÝ trong chuÈn bÞ, triÓn khai, thùc hiÖn dù ¸n vÒ c¶ nguån lùc con ng­êi vµ vËt chÊt. Ph­¬ng thøc tiÕp cËn theo ch­¬ng tr×nh cßn nhiÒu h¹n chÕ, sè l­îng c¸c ch­¬ng tr×nh sö dông nguån vèn ODA cßn khiªm tèn. C¸c ch­¬ng tr×nh sö dông nguån vèn ODA th­êng cã qui m« nguån vèn lín vµ ph¹m vi ¶nh h­ëng s©u réng nh­: Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn ngµnh N«ng nghiÖp, ch­¬ng tr×nh phßng chèng s©u h¹i tæng hîp, ch­¬ng tr×nh gièng quèc gia…Nh÷ng ch­¬ng tr×nh nµy sÏ cã ¶nh h­ëng tÝch cùc vµ l©u dµi ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh N«ng nghiÖp , do vËy trong thêi gian tíi ®©y ngµnh N«ng nghiÖp cÇn dÇn chuyÓn h­íng tiÕp cËn nguån vèn ODA theo ch­¬ng tr×nh. Ch­¬ng 3: §Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA 3.1 §Þnh h­íng thu hót vµ sö dông ODA trong N«ng nghiÖp 3.1.1 Môc tiªu ph¸t triÓn cña ngµnh giai ®o¹n 2001-2010 §Ó t¹o ®­îc nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn lín trong N«ng nghiÖp, x©y dùng ®­îc mét nÒn N«ng nghiÖp bÒn v÷ng, ®ãng gãp tÝch cùc cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhµ n­íc ta ®· cã mét sè chñ tr­¬ng, ®Þnh h­íng cho giai ®o¹n nh÷ng n¨m tiÕp theo nh­ sau: Thø nhÊt, thùc hiÖn C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ N«ng nghiÖp, n«ng th«n. T¨ng c­êng tiÕp cËn kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc theo h­íng hiÖn ®¹i cña thÕ giíi ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc quèc gia bÒn v÷ng. Thóc ®Èy ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n th«ng qua viÖc kh«i phôc vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng. X©y dùng phæ biÕn vµ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ míi, t¹o nhiÒu viÖc lµm, thu hót nhiÒu lao ®éng t¹i chç, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn møc sèng cña n«ng d©n. Thø 2, ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng nghiÖp trong xu thÕ héi nhËp vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tõng b­íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, hiÖu qu¶ lín thay thÕ c¸c c©y trång vËt nu«i kÐm hiÖu qu¶. N©ng cao søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ cña N«ng s¶n xuÊt khÈu. Lùa chän c¸c mÆt hµng cã søc c¹nh tranh cao vµ ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh bÒn v÷ng. Thùc hiÖn ph¸t triÓn N«ng nghiÖp hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng s¶n xuÊt N«ng nghiÖp hµng ho¸ h­íng m¹nh ra xuÊt khÈu. Thø 3, tiÕp tôc t¨ng c­êng ®Çu t­ kÕt cÊu h¹ tÇng N«ng nghiÖp, N«ng th«n. TiÕp tôc ­u tiªn ®Çu t­ thuû lîi cho c¸c c©y C«ng nghiÖp phôc vô s¶n xuÊt, ®¹t n¨ng suÊt c©y trång cao nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®ãn nhËn vµ tham gia c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng. Ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng thay thÕ nhËp khÈu; S÷a, B«ng, DÇu thùc vËt, Ng«, §Ëu t­¬ng… th«ng qua ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu, ®æi míi gièng quèc gia, ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ khoa häc kü thuËt. Thø 4, ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n, n©ng cao gi¸ trÞ n«ng s¶n. G¾n c¬ së chÕ biÕn víi vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu, th«ng qua c¬ chÕ hîp ®ång kinh tÕ, thùc hiÖn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. T¨ng c­êng giao l­u, trao ®æi kinh nghiÖm quèc tÕ song ph­¬ng, ®a ph­¬ng, tiÕp cËn thÞ tr­êng ®Ó n¾m b¾t th«ng tin, tiÕp xóc c«ng nghÖ tiªn tiÕn gióp tr¸nh tæn thÊt kh«ng ®¸ng cã cho ®Êt n­íc. Thø 5, cÇn ph¸t triÓn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n lín vÒ Thuû lîi nh­ c¸c hå chøa n­íc B×nh §Þnh, Cöa §¹t, Hå n­íc trong ®Ó cã n­íc t­íi cho N«ng nghiÖp , h¹n chÕ lò lôt, gi¶m nhÑ thiªn tai, hÖ thèng kiÓm so¸t lò ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ­u tiªn cho c¸c dù ¸n chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu, chÕ biÕn hµng thay thÕ nhËp khÈu. Ph¸t triÓn trång trät, ch¨n nu«i ngµnh nghÒ truyÒn thèng, ph¸t triÓn kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng, nguån nh©n lùc cho N«ng th«n… §ã chÝnh lµ n¨m môc tiªu lín mµ ngµnh N«ng nghiÖp theo ®uæi trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn 10 n¨m. NÕu thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu nµy, chóng ta hoµn toµn cã thÓ hi väng vÒ mét nÒn N«ng nghiÖp ViÖt Nam khëi s¾c trong t­¬ng lai.[i] N¨m ®Þnh h­íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2010, bé NN&PTNT 3.1.2 ChiÕn l­îc thu hót ODA trong ph¸t triÓn N«ng nghiÖp Nguån vèn ®Çu t­ cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña toµn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ngµnh N«ng nghiÖp nãi riªng. ý thøc ®­îc ®iÒu nµy, ngµnh N«ng nghiÖp ®· ®Þnh h­íng c«ng t¸c Hîp t¸c quèc tÕ trong thêi gian tíi nh­ sau: T¨ng c­êng quan hÖ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, tranh thñ c¸c hç trî quèc tÕ vÒ vèn, khoa häc c«ng nghÖ ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy N«ng nghiÖp vµ N«ng th«n. C«ng t¸c hîp t¸c quèc tÕ thêi gian tíi ph¶i b¸m s¸t vµ hç trî ®¾c lùc viÖc thùc hiÖn c¸c ph­¬ng h­íng vµ môc tiªu cña ngµnh, gãp phÇn gi¶i quyÕt nguån vèn, tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, phôc vô chñ tr­¬ng, ®­êng lèi chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ theo ®Þnh h­íng cña §¹i héi §¶ng IX vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu n«ng, l©m s¶n. Víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh: Ng©n hµng WB vµ ADB: Trong thêi gian tíi WB vµ ADB vÉn lµ hai nhµ tµi trî hµng ®Çu cho ngµnh víi nguån vèn ODA chñ yÕu lµ nguån vèn vay ­u ®·i ®Ó thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n lín tõ chôc triÖu ®Õn hµng tr¨m triÖu USD. TËp chung ­u tiªn: Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, hç trî c¸c x· nghÌo; Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng N«ng th«n, thuû lîi; Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ N«ng nghiÖp; Qu¶n lý bÒn v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn (®Êt, n­íc, rõng). C¸c kho¶n trî gióp kü thuËt kh«ng hoµn l¹i cña hai ng©n hµng nµy chñ yÕu ®Ó chuÈn bÞ cho nh÷ng dù ¸n vèn vay hoÆc hç trî thùc hiÖn c¸c dù ¸n vèn vay. Tæng vèn vay tõ hai nhµ tµi trî WB vµ ADB dù kiÕn trong thêi kú 2001-2005 lµ 1.289 triÖu USD, trong ®ã vay lµ 1.270 triÖu, kh«ng hoµn l¹i 19 triÖu USD Víi c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng NhËt B¶n: Qua c¸c buæi lµm viÖc chÝnh thøc thÊy trong nh÷ng n¨m tíi lÜnh vùc N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n sÏ ®­îc ­u tiªn cao tõ nguån vèn ODA NhËt Ban dµnh cho ViÖt Nam. ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i kho¶ng 130 triÖu USD víi c¸c lo¹i h×nh sau: Ph¸t triÓn N«ng th«n, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng N«ng, L©m nghiÖp, Thuû lîi, cÊp n­íc N«ng th«n, trång rõng: kho¶ng 78 triÖu USD; Hîp t¸c kü thuËt kho¶ng 31 triÖu USD, tËp chung cho viÖc n©ng cÊp c¸c c¬ quan nghiªn cøu, chuyÓn giao c«ng nghÖ trong ch¨n nu«i, thó y, khuyÕn n«ng, trång rõng, kü thuËt thuû lîi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Nghiªn cøu qui ho¹ch ph¸t triÓn; kho¶ng 21 triÖu USD, tËp chung vµo qui ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh N«ng nghiÖp, x©y dùng hîp t¸c x· N«ng nghiÖp kiÓu míi, qui ho¹ch x©y dùng N«ng th«n míi, qui ho¹ch l­u vùc s«ng…C¸c dù ¸n vèn vay: Dù kiÕn kho¶ng 445 triÖu USD ®Ó ®Çu t­ x©y dùng mét sè hÖ thèng thuû lîi lo¹i võa vµ lín ë MiÒn trung vµ ch­¬ng tr×nh “5 triÖu ha rõng” C¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c: ph¸t huy thÕ m¹nh trong hîp t¸c kü thuËt, ®µo t¹o c¸n bé víi Hµn Quèc, Trung Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan ®Ó trao ®æi vµ häc hái kinh nghiÖm vÒ tæ chøc N«ng nghiÖp, ph¸t triÓn N«ng th«n, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, chuyÓn giao c«ng nghÖ vÒ gièng, c©y con, nhÊt lµ lóa lai, kü thuËt Thuû lîi, phßng chèng lò lôt. C¸c n­íc Ch©u ¢u: Huy ®éng tõ EU, PhÇn Lan, BØ, Thôy §iÓn, Anh cho ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn N«ng th«n ®Õn 2005 kho¶ng 50 triÖu USD; §øc, Thôy §iÓn, ý tËp chung cho ch­¬ng tr×nh trång rõng 40 triÖu USD, tiÕp tôc ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nh gièng khoai t©y, ph¸t triÓn s¶n xuÊt d©u t»m t¬ vµ chÕ biÕn t¬ t»m. Hµ Lan, §an M¹ch, Ph¸p, ¸o, BØ cho ch­¬ng tr×nh qu¶n lý nguån n­íc, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn N«ng nghiÖp (ch¨n nu«i gia sóc, qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp, tÝn dông, phßng chèng bÖnh gia sóc, gièng c©y trång vµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch lóa g¹o), trong ®ã cã viÖc thùc hiÖn tiÕp ch­¬ng tr×nh do §an M¹ch tµi trî, vµ ch­¬ng tr×nh ®a d¹ng hãa sinh häc víi tæng ODA kho¶ng 100 triÖu USD ®Õn n¨m 2005. Tranh thñ nguån vèn AFD cña Ph¸p ®Ó tµi trî hoÆc ®ång tµi trî víi WB, ADB trong c¸c dù ¸n ph¸t triÓn N«ng nghiÖp, Thuû lîi, L©m nghiÖp. §Èy m¹nh c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kü thuËt, ®µo t¹o c¸n bé víi c¸c n­íc T©y, B¾c ¢u cã tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cao. §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng vÒ hîp t¸c khoa häc kü thuËt víi c¸c n­íc khèi §«ng ¢u vµ SNG C¸c n­íc Ch©u óc: tranh thñ nguån ODA kh«ng hoµn l¹i cña §øc kho¶ng 100 triÖu AUD tíi 2005 cho c¸c lÜnh vùc sau ®©y: Ph¸t triÓn N«ng th«n ë mét sè tØnh nghÌo; CÊp n­íc N«ng th«n cho c¸c tØnh §B s«ng Cöu Long vµ miÒn Trung; Qu¶n lý tµi nguyªn n­íc vµ ph¸t triÓn Thuû lîi; Ch­¬ng tr×nh gi¶m nhÑ thiªn tai miÒn Trung; Hîp t¸c kü thuËt vµ ®µo t¹o. Víi New Zealand: chñ yÕu tranh thñ vÒ hîp t¸c kü thuËt vµ ®µo t¹o Mü: viÖc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ gi÷a 2 n­íc ®ang më ra con ®­êng hîp t¸c míi. Sø qu¸n Mü cho biÕt hîp t¸c N«ng nghiÖp lµ h­íng ­u tiªn cho 5-10 n¨m tíi gi÷a Mü vµ ViÖt Nam. Tr­íc m¾t nªn tranh thñ tµi trî cho c¸c lÜnh vùc nh­ sau: Gi¶m nhÑ thiªn tai miÒn Trung; Hîp t¸c vÒ C«ng nghÖ sinh häc; ChÕ biÕn N«ng s¶n thùc phÈm; C¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc thuû lîi vµ gièng c©y trång, vËt nu«i; §µo t¹o c¸n bé. Tõ nay ®Õn 2005, mçi n¨m cè g¾ng tiÕp nhËn 2-3 dù ¸n hç trî kü thuËt cña FAO, 2-3 dù ¸n cña UNDP, vµ 4-5 triÖu USD cña UNICEF cho ch­¬ng tr×nh cÊp n­íc vµ vÖ sinh m«i tr­êng N«ng th«n. Tæng kinh phÝ viÖn trî thêi lú 2001-2005 cña 3 tæ chøc nµy ­íc tÝnh kho¶ng 30-40 triÖu USD Trong nh÷ng n¨m tíi, víi bèi c¶nh chung cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, ODA vÉ chiÕm mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng. Theo TS. Lª V¨n Minh, Vô tr­ëng Vô Hîp t¸c quèc tÕ (Bé NN-PTNT), 3-3,5 tû USD lµ sè vèn ODA mµ ngµnh N«ng nghiÖp muèn thu hót trong vßng 10 kÓ tõ n¨m 2000 tíi n¨m2010, gÊp kho¶ng 2 lÇn vèn ) ODA thêi kú 1991-2000. An ninh l­¬ng thùc, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn, ph¸t triÓn N«ng th«n vµ b¶o vÖ m«i tr­êng vÉn lµ nh÷ng ­u tiªn ®Çu t­ hµng ®Çu. Tr­íc m¾t, ngµnh NN-PTNT tËp trung thu hót nguån vèn vµo c¸c lÜnh vùc ViÖt Nam ch­a cã ®ñ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn, hoÆc nh÷ng vÊn ®Ò träng ®iÓm cña ngµnh. §ã lµ ®Çu t­ vµo c¸c ho¹t ®éng lµm t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh ®Ó n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña N«ng s¶n XuÊt khÈu chiÕn l­îc nh­; G¹o, cafª, cao su, chÌ, tiªu, ®iÒu, rau qu¶, ch¨n nu«i…vµ t¹o viÖc lµm cho khu vùc N«ng th«n. [Theo TS. Lª V¨n Minh, vô tr­ëng Vô hîp t¸c quèc tÕ – Bé NN&PTNT ][i] ViÖt Nam net 3.2 Gi¶i ph¸p thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA 3.2.1 Nh÷ng gi¶i ph¸p chung 3.2.1.1 Hoµn thiÖn khung ®iÒu phèi vÒ ODA Trong nh÷ng n¨m võa qua ViÖt Nam ®· dµnh ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA . ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß qu¶n lý cña m×nh th«ng qua viÖc t¹o ra ®­îc m«i tr­êng ph¸p lý phï hîp cho c¸c nhµ tµi trî vµ x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vÒ ODA. N¨m 1993 ViÖt Nam chÝnh thøc nèi l¹i quan hÖ víi céng ®ång tµi trî quèc tÕ th«ng qua héi nghÞ tµi trî quèc tÕ dµnh cho ViÖt Nam (Héi nghÞ Paris), qua ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thu hót, qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ODA. Tõ ®ã ®Õn nay, ChÝnh phñ ®· kh«ng ngõng hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý cho viÖc qu¶n lý nguån vèn nµy. TiÕp theo NghÞ ®Þnh 20/CP cña ChÝnh phñ ban hµnh n¨m 1993, NghÞ ®Þnh 87/CP ban hµnh n¨m 1997 vÒ qu¶n lý vµ sö dông ODA, ngµy 4 th¸ng 5 n¨m 2001. ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 17/2001/N§-CP (thay thÕ N§ 87/CP). Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu v¨n b¶n ph¸p qui kh¸c còng ®­îc ban hµnh nh¨m qu¶n lý vµ t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn nguån vèn ODA nh­: Th«ng t­ 06/Bé KH-§T vÒ h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 17/N§-CP, NghÞ ®Þnh sè 90/1998/N§-CP ngµy 7/11/1998 vÒ qui chÕ vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi: QuyÕt ®Þnh 223/1999/Q§-TTg ngµy 7/12/1999 vÒ ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) ®èi víi c¸c dù ¸n sö dông ODA; QuyÕt ®Þnh 211/1998/Q§-TTg ngµy 30/10/1998 vÒ qui chÕ chuyªn gia ®èi víi c¸c dù ¸n ODA Trong thêi gian tíi ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc cè g¾ng, nç lùc nh»m n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu phèi ODA: Thø nhÊt, ph¶i hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý vÒ qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA, trong ®ã cã viÖc bæ xung söa ®æi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt trùc tiÕp ®iÒu chØnh sù vËn hµnh cña c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. Bæ xung hoµn thiÖn c¸c qui ®Þnh tµi chÝnh, kÕ to¸n, c¸c qui ®Þnh gióp qu¸ tr×nh hoµn thuÕ VAT ®èi víi c¸c dù ¸n ODA diÔn ra nhanh chãng, thuËn tiÖn, c¸c h­íng dÉn nh»m t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý hîp ®ång (nh­ më LC, dù phßng, b¶o hiÓm…) Thø hai, x¸c ®Þnh trËt tù ­u tiªn vµ ph©n bæ c¸c dù ¸n sö dông nguån vèn ODA gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng b»ng mét hÖ thèng râ rµng, thèng nhÊt, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong c«ng t¸c qu¶n lý cña Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­. Thø ba, X©y dùng hÖ thèng th«ng tin tõ c¸c bé, ngµnh tíi tõng ®Þa ph­¬ng, tõng dù ¸n ®Ó mét mÆt c¸c cÊp c¬ së cã thÓ tiÕp cËn dÔ dµng víi c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh vµ th­êng xuyªn cËp nhËt th«ng tin vÒ ODA, mÆt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c bé, c¸c ngµnh ph©n bæ vµ qu¶n lý nguån vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ Thø 4, x©y dùng hÖ thèng theo dâi ®¸nh gi¸ 3 cÊp gåm: trung ­¬ng, bé qu¶n lý ngµnh, tØnh- ®¬n vÞ thùc hiÖn dù ¸n ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn ra vÊn ®Ò, ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng hiÖu qu¶ sö dông vèn. Ba cÊp nµy lu«n duy tr× mèi quan hÖ chÆt chÏ trong qu¶n lý, ®iÒu phèi ODA. X©y dùng hÖ thèng theo dâi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n bao gåm c¶ viÖc x©y dùng c¬ cÊu, tæ chøc, t¨ng c­êng kiÕn thøc vÒ c«ng t¸c theo dâi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. Thø 5, ph©n cÊp cho c¸c bé, ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng chñ ®éng quyÕt ®Þnh c¸c dù ¸n ODA- chÝ Ýt ra lµ cïng víi c¸c dù ¸n cã gi¸ trÞ nhá. Ch¼ng h¹n kho¶n viÖn trî 1 triÖu USD mµ còng ph¶i lµm ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc hiÖn nay lµ kh«ng cÇn thiÕt. 3.2.1.2 Hµi hoµ thñ tôc mét c¸ch lµm ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ODA Nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc trong vÊn ®Ò bÊt cËp thñ tôc gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam víi c¸c nhµ tµi trî hoÆc gi÷a c¸c nhµ tµi trî víi nhau lµ mèi ®e däa lín ®èi víi hiÖu qu¶ thu hót vµ sö dông ODA. ChÝnh phñ ®· nhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò nµy vµ cïng víi c¸c c¬ quan h÷u quan ®ang hîp t¸c nh»m t×m mét c¸ch lµm thÝch hîp ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vµ v­ît qua c¸c th¸ch thøc trong m«i tr­êng hîp t¸c víi nhiÒu nhµ tµi trî. Yªu cÇu ®èi víi ChÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc hµi hoµ thñ tôc ChÝnh phñ ph¶i lµm ®Çu tÇu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng hµi hoµ thñ tôc. ChÝnh phñ ph¶i cã “c¸c khung” lµm c¬ së ®Ó hµi hoµ thñ tôc träng ho¹t ®éng thùc tiÔn. ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ®Òu cã c¸c qui ®Þnh, qui tr×nh râ rµng vµ c«ng khai vÒ thùc hiÖn ODA. C¸c quan niÖm vÒ hµi hoµ thñ tôc vµ c¸c c«ng cô thùc hiÖn ODA cÇn ®­îc chia sÎ vµ ®¹t ®­îc nhËn thøc chung gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî. Hµi hoµ thñ tôc cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh gi÷a ChÝnh phñ vµ nhµ tµi trî trªn c¬ së song ph­¬ng hoÆc gi÷a nhãm c¸c nhµ tµi trî víi ChÝnh phñ vµ c¶ céng ®ång c¸c nhµ tµi trî. Néi dung hµi hoµ thñ tôc Môc tiªu Lo¹i bá c¸c qui ®Þnh, thñ tôc r­êm rµ nh»m gi¶m bít chi phÝ giao dÞch T¨ng c­êng tÝnh tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt tµi chÝnh vµ vÒ c¸c kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c qui ®Þnh vÒ tµi chÝnh hîp lý Chia sÎ c¸c dÞch vô chung t¹i c¸c v¨n phßng së t¹i. X©y dùng c¸c thñ tôc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, ®Æc biÖt lµ c¸c qui ®Þnh vÒ gi¸m s¸t vµ b¸o c¸o. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n d­íi ®©y Hµi hoµ thñ tôc gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî trªn c¬ së tr­íc m¾t lùa chän mét sç lÜnh vùc träng t©m vµ mét sè giai ®o¹n quan träng cÇn ®­îc hµi hoµ Thµnh lËp c¸c nhãm vÒ hµi hoµ thñ tôc th«ng qua héi nghÞ nhãm c¸c nhµ tµi trî CG C¸c nhµ tµi trî tham gia nhãm hµi hoµ cÇn ph¶i lªn kÕ ho¹ch ho¹t ®éng phï hîp víi ChÝnh phñ (vÝ dô nh­ trong vÊn ®Ò chu tr×nh dù ¸n), tæ chøc mét sè ho¹t ®éng chung víi nhau ®Ó gi¶m chi phÝ giao dÞch cña ChÝnh phñ (vÝ dô nh­ viÖc cïng xem xÐt chiÕn l­îc quèc gia) vµ hµi hßa c¸c thuËt ng÷. ChÝnh phñ cÇn ¸p dông bæ sung mét sè th«ng lÖ thùc hµnh míi (nh­ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch theo khung logic), vµ t¨ng c­êng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thùc hµnh kh¸c (nh­ §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng EIA vµ c¸c ph­¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ dù ¸n). C¸c nhµ tµi trî cÇn thùc hiÖn mét sè b­íc ®i cô thÓ h­íng tíi viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc cña ChÝnh phñ (vÝ dô nh­ trong lÜnh vùc kÕ to¸n…) vµ sö dông ph­¬ng ph¸p “Häc th«ng qua thùc hµnh” ®Ó t¨ng c­êng n¨ng lùc hÖ thèng cho ChÝnh phñ (vÝ dô th«ng qua viÖc thiÕt kÕ vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n chung…) ChÝnh phñ cÇn lµm râ mét sè khÝa c¹nh trong chu tr×nh dù ¸n cho phÐp hµi hoµ ë mét sç lÜnh vùc (nh­ x©y dùng vµ ¸p dông c¸c ®Þnh møc chi phÝ, c¸c mÉu biÓu chuÈn vµ c¸c h­íng dÉn thùc hiÖn). Tiªu chuÈn ho¸ c¸c t¸c nghiÖp cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n bao gåm h­íng dÉn ho¹t ®éng chuyªn m«n vµ t¸c nghiÖp trong qua tr×nh qu¶n lý vµ thùc hiÖn dù ¸n, h­íng dÉn tæ chøc, qu¶n lý nh©n sù còng nh­ ban hµnh chÕ ®é tµi chÝnh ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ nµy. 3.2.1.3 ThiÕt lËp c¸c diÔn ®µn cho ®èi tho¹i, chia sÎ th«ng tin vµ ®iÒu phèi WB cïng víi ChÝnh phñ, UNDP vµ céng ®ång c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ t¹i ViÖt Nam tæ chøc héi nghÞ nhãm t­ vÊn hµng n¨m ®Ò cËp c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch vµ huy ®éng nguån lùc. Mét trong nh÷ng môc ®Ých cña héi nghÞ lµ t¹o c¬ héi cho ChÝnh phñ tr­íc céng ®ång quèc tÕ nªu lªn nh÷ng lÜnh vùc cÇn thiÕt huy ®éng sù hç trî bæ xung ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu trong ph¸t triÓn bÒn v÷ng. DiÔn ®µn nhãm tµi trî do UNDP thiÕt lËp th¸ng 3/1995 vµ tæ chøc hµng th¸ng. DiÔn ®µn thu hót thµnh viªn tham gia tõ c¸c tæ chøc tµi trî lín ë ViÖt Nam, c¸c quan chøc ChÝnh phñ (bao gåm c¸c bé liªn ngµnh). Cuéc häp mçi lÇn tËp chung vµo mét vÊn ®Ò ph¸t triÓn ­u tiªn, chñ thÓ réng vµ bao trïm nhiÒu vÊn ®Ò nh­ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong giai ®o¹n 10 n¨m, hiÖu qu¶ cña nguån vèn ODA, c¶i c¸ch ph¸p lý, c¶i c¸ch th­¬ng m¹i, ph¸t triÓn n«ng th«n vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, luËt doanh nghiÖp míi vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. KÓ tõ n¨m1994, ChÝnh phñ ®· tæ chøc rÊt nhiÒu héi nghÞ ®iÒu phèi viÖn trî ngµnh cã sù trî gióp cña c¸c nhµ tµi trî lín nhÊt trong lÜnh vùc cã liªn quan nh­ giao th«ng vËn t¶i, y tÕ, m«i tr­êng, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, gi¸o dôc, gi¶m nghÌo, n­íc, thuû s¶n vµ nhiÒu ngµnh kh¸c. T¹i nh÷ng lÇn diÔn ra héi nghÞ, ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ®Òu cè g¾ng ®¹t ®­îc sù hiÓu biÕt chung vÒ c¸c ­u tiªn ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh nµy, c¸c hµnh ®éng cÇn tiÕn hµnh tiÕp theo ®Ó trî gióp. Theo yªu cÇu cña ChÝnh phñ vµ céng ®ång c¸c nhµ tµi trî, UNDP l­u tr÷ mét c¬ së d÷ liÖu c¸c cam kÕt vµ chi tiªu vÒ ODA trong kho¶ng thêi gian tr­íc ®©y vµ hiÖn nay ë ViÖt Nam. Nã cung cÊp chÝnh x¸c nh÷ng d÷ liÖu cã liªn quan nguån vèn ODA nh»m gi¶m tèi ®a c¸c sù trïng lÆp, l½ng phÝ vµ d­ thõa trong ®Çu t­. 3.2.1.4 N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý nguån vèn ODA Qua th¶o luËn, vÊn ®Ò t¨ng c­êng n¨ng lùc ®· næi lªn thµnh mét mèi quan t©m chung cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî. §Æc biÖt, c¸c nhµ tµi trî ®· thèng nhÊt víi nhËn ®Þnh cña ChÝnh phñ r»ng t¨ng c­êng n¨ng lùc sÏ ®ãng mét vai trß chñ ®¹o trong viÖc gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng sö dông viÖn trî ë ViÖt Nam.  ChÝnh phñ cÇn chñ ®éng triÓn khai ch­¬ng tr×nh t¨ng c­êng n¨ng lùc toµn diÖn vÒ qu¶n lý ODA, kh«ng chØ ®Ó gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu tr­íc m¾t vÒ ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n vµ n©ng cao chÊt l­îng thùc hiÖn ODA mµ cßn ®Ó phèi hîp c¸c nç lùc chung trong viÖc thùc hiÖn c¶i c¸ch vÒ thÓ chÕ, tæ ch­c bé m¸y vµ con ng­êi cÇn thiÕt phôc vô sù nghiÖp ph¸t triÓn l©u dµi cña ViÖt Nam. T¨ng c­êng n¨ng lùc còng cÇn ®­îc nh×n nhËn trªn c¬ së cung cÇu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi ®©y khi c¸c th¸ch thøc vÒ héi nhËp cµng lín h¬n vµ trªn c¬ së mét yªu cÇu chung vÒ qu¶n lý h÷u hiÖu c¸c nguån lùc cho ph¸t triÓn dï ®ã lµ nguån vèn ODA, FDI hay c¸c nguån vèn kh¸c. Th«ng qua nhiÒu ph­¬ng thøc vµ qui m« ®µo t¹o vµ c¸c h×nh thøc hç trî kh¸c nhau nh»m t¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý vµ thùc hiÖn ODA c¸c cÊp. KiÖn toµn hÖ thèng theo dâi ®¸nh gi¸ dù ¸n tõ c¸c Bé, ngµnh, trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn ODA; ®­a c«ng nghÖ th«ng tin vµo phôc vô c«ng t¸c qu¶n lü vµ theo dâi dù ¸n. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn dù ¸n ODA bao gåm viÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu vµ tiÕn hµnh ®µo t¹o cho c¸c c¸n bé tham gia vµo ho¹t ®éng qu¶n lý dù ¸n, tr­íc hÕt lµ ë c¸c PMU. 3.2.1.5 TiÕp tôc triÓn khai ph­¬ng thøc “Quèc gia ®iÒu hµnh” (PTQG§H) §­îc hiÓu lµ mét ph­¬ng thøc t¸c nghiÖp, mµ c¨n cø vµo ®ã c¸c quèc gia tiÕp nhËn viÖn trî tù ®¶m nhËn toµn bé c«ng viÖc ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, tõ kh©u x©y dùng, kÕ ho¹ch, qu¶n lý (hoÆc ®iÒu hµnh) ®Ó ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®­îc thùc thi mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Cuèi n¨m 1990, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· chÊp nhËn tõng b­íc ®­a PTQG§ vµo ¸p dông t¹i ViÖt Nam . Cuèi n¨m 1991, dù ¸n ®Çu tiªn do UNDP tµi trî ¸p dông ph­¬ng thøc quèc gia ®iÒu hµnh ®­îc phª duyÖt. Chøc n¨ng ®iÒu hµnh dù ¸n ®­îc giao cho V¨n phßng c¸c dÞch vô ®iÒu phèi vµ ®iÒu hµnh dù ¸n thuéc Uû ban khoa häc Nhµ n­íc (nay lµ bé Khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng). §©y lµ m« h×nh thö nghiÖm ®Çu tiªn víi c¬ quan ®iÒu hµnh quèc gia mang tÝnh tËp chung. Tuy nhiªn, m« h×nh sö dông c¬ quan ®iÒu hµnh quèc gia mang tÝnh tËp chung ®· thÓ hiÖn tÝnh bÊt cËp cña nã, UNDP ®· phèi hîp víi c¸c c¬ quan ChÝnh phñ x©y dùng vµ ¸p dông c¬ chÕ qu¶n lý phi tËp chung ®èi víi c¸c dù ¸n, theo ®ã c¸c c¬ quan chñ qu¶n vµ UBND cÊp tØnh sÏ lµ c¬ quan ®iÒu hµnh c¸c dù ¸n. PTQG§H cã c¸c mÆt tÝch cùc, cô thÓ lµ: §¶m b¶o quyÒn lµm chñ, së h÷u dù ¸n, tÝnh chñ ®éng cña c¸c c¬ quan tiÕp nhËn dù ¸n gåm: nhµ tµi trî, c¬ quan chñ qu¶n dù ¸n, c¬ quan tiÕp nhËn thùc hiÖn dù ¸n, c¬ quan ®ång thùc hiÖn dù ¸n, c¸c c¬ quan qu¶n lý ViÖn trî cña ChÝnh phñ, …Ph¸t huy tÝnh chñ déng cña c¬ quan tiÕp nhËn dù ¸n vµ kh¶ n¨ng huy ®éng nguån lùc trong n­íc thay v× sö dông tõ bªn ngoµi §¬n gi¶n ho¸ vµ mÉu ho¸ c¸c thñ tôc trong c¸c kh©u qu¶n lý dù ¸n, ®Æc biÖt qu¶n lý tµi chÝnh, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o qu¶n lý chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn dù ¸n, gióp c¸c c¬ quan tiÕp nhËn dù ¸n ¸p dông, triÓn khai dù ¸n mét c¸ch dÔ dµng thuËn lîi. T¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan tiÕp nhËn dù ¸n, trong ®ã cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o, ®ång thêi t¨ng c­êng c«ng t¸c gi¸m s¸t, theo dâi thùc hiÖn dù ¸n. T¨ng c­êng n¨ng lùc quèc gia, ý thøc tù lùc, tù c­êng cña c¸c n­íc tiÕp nhËn viÖn trî trong toµn bé qu¸ tr×nh qu¶n lý thùc hiÖn dù ¸n. Lµm cho c¸c dù ¸n phï hîp h¬n víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña n­íc tiÕp nhËn viÖn trî, ph¸t huy kÕt qu¶ cña dù ¸n ®èi víi lÜnh vùc ®­îc tµi trî, n©ng cao tÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n vµ ph¸t huy c¸c kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc khi dù ¸n kÕt thóc. PTQG§H ®· ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt nh»m hoµn thiÖn, c¶i tiÕn hiÖu qu¶, hiÖu lùc cña ph­¬ng thøc, ®ång thêi tiÕn tíi hµi hoµ víi hÖ thèng, c¬ chÕ qu¶n lý cña ViÖt Nam. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã lµ: N¨ng lùc néi t¹i vÒ qu¶n lý dù ¸n cña c¸c c¬ quan vµ c¸n bé tiÕp nhËn dù ¸n cßn h¹n chÕ, kh«ng ®ång bé. Mçi c¬ quan th­êng chØ cã c¬ héi tiÕp nhËn mét dù ¸n, do vËy n¨ng lùc ®iÒu hµnh ®· ®­îc x©y dùng kh«ng ®­îc duy tr× vµ chuyÓn giao, kÕ thõa, nh÷ng hiÓu biÕt, kü n¨ng vÒ ph­¬ng thøc quèc gia ®iÒu hµnh lu«n lu«n lµ míi víi c¬ quan tiÕp nhËn dù ¸n. ThiÕu sù ®ång bé vµ toµn diÖn trong c¸c qui tr×nh, thñ tôc trong n­íc vÒ qu¶n lý dù ¸n, thiÕu hÖ thèng gi¸m s¸t dù ¸n vµ chÝnh s¸ch kiÓm to¸n chÝnh thøc. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò trªn, ChÝnh phñ ph¶i phèi hîp cïng c¸c nhµ tµi trî tæ chøc ®µo t¹o vµ tËp huÊn vÒ qu¶n lý dù ¸n vµ ph­¬ng thøc quèc gia ®iÒu hµnh cho c¸c nh©n lùc tham gia qu¶n lý, thùc hiÖn dù ¸n, ®ång thêi x©y dùng vµ øng dông c¸c c«ng cô qu¶n lý dù ¸n nh»m hç trî ®iÒu hµnh vµ thùc hiÖn dù ¸n 3.2.2 §èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA trong N«ng nghiÖp 3.2.2.1 X©y dùng chiÕn l­îc dµi h¹n thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA §Ó t¨ng c­êng thu hót còng nh­ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA, trong thêi gian tíi Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT cÇn phèi hîp víi c¸c cÊp tØnh ®Þa ph­¬ng x©y dùng kÕ ho¹ch dµi h¹n ®çi víi nguån vèn nµy tËp chung vµo c¸c néi dung sau: X©y dùng danh môc dù ¸n ­u tiªn thu hót ODA. Tõ chiÕn l­îc ph¸t triÓn N«ng nghiÖp, ngµnh sÏ x©y dùng mét danh môc nh÷ng dù ¸n, ch­¬ng tr×nh ­u tiªn thu hót, sö dông nguån vèn ODA, tõ ®ã ®Ö tr×nh lªn Bé KH-§T ®Ó ®­îc ®Ò cËp t¹i c¸c héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî hoÆc ®­a ra t¹i c¸c héi nghÞ hîp t¸c quèc tÕ cña ngµnh. Tr­íc m¾t, Bé cÇn tËp trung thu hót nguån vèn ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc ViÖt Nam ch­a cã ®ñ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn hoÆc nh÷ng vÊn ®Ò träng ®iÓm cña ngµnh. §ã lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ nh»m t¨ng n¨ng suÊt, h¹ gi¸ thµnh ®Ó n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña n«ng s¶n xuÊt khÈu chiÕn l­îc nh­: G¹o, Cafª, ChÌ, Cao su, Tiªu, §iÒu, Rau qu¶, Ch¨n nu«i…vµ t¹o viÖc lµm cho khu vùc N«ng th«n. ThiÕt lËp mèi quan hÖ l©u dµi víi c¸c nhµ tµi trî §Ó tiÕp cËn ®­îc nguån vèn ODA, Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n cÇn phèi hîp víi Bé KH§T, c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ lËp kÕ ho¹ch tæ chøc c¸c héi nghÞ tµi trî nh»m kÕt nèi gi÷a nhu cÇu vÒ nguån vèn víi kh¶ n¨ng cung øng cña nhµ tµi trî vµ kªu gäi viÖn trî tõ c¸c nhµ tµi trî. TiÕp tôc cñng cè mèi quan hÖ bÒn v÷ng víi c¸c nhµ tµi trî hiÖn t¹i ®ång thêi th«ng qua c¸c c¬ quan ChÝnh phñ, Bé KH§T tiÕp cËn víi nh÷ng nhµ tµi trî míi, kªu gäi ®­îc sù quan t©m ñng hé cña hä. Cã chiÕn l­îc cô thÓ, râ rµng víi tõng ®èi t¸c. Cïng víi phÝa ®èi t¸c x©y dùng kÕ ho¹ch thùc hiÖn vµ gi¶i ng©n nguån vèn ODA, th­êng xuyªn theo dâi t×nh h×nh triÓn khai ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®Ó ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt cô thÓ, kÞp thêi. X©y dùng kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao Lªn kÕ ho¹ch ph©n bæ c¸c nguån nh©n lùc tõ cÊp Bé cho c¸c lÜnh vùc hoÆc c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ­u tiªn sö dông nguån vèn ODA ë c¸c tØnh, ®Þa ph­¬ng. S½n sµng ®¸p øng khi nhµ tµi trî yªu cÇu. Cã kÕ ho¹ch t¨ng c­êng, bæ tóc kiÕn thøc chuyªn m«n, ngo¹i ng÷ cho c¸n bé qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ c¸n bé cÊp c¬ së, ®Þa ph­¬ng ®Ó thÝch nghi ®­îc nhanh chãng khi ®¶m nhËn dù ¸n cña ngµnh. 3.2.2.2 Gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc c¸n bé S¾p tíi viÖc ®Èy m¹nh ®µo t¹o c¸n bé, ®Æc biÖt lµ c¸n bé cÊp tØnh, c¬ së lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ thu hót vµ sö dông ODA. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc ngµy mét, ngµy hai mµ cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt nh­ lµ mét chiÕn l­îc l©u dµi nh»m sö dông tèt nguån vèn ODA còng nh­ t¹o dùng ®­îc t¸c phong, lÒ lèi lµm viÖc míi trong ngµnh N«ng nghiÖp. Ph¶i kiÖn toµn hÖ thèng tæ chøc, thùc thi c¸c dù ¸n tõ Bé xuèng c¬ së theo nguyªn t¾c tËp chung gän nhÑ vµ ph©n m¹nh tr¸ch nhiÖm thùc thi dù ¸n cho cho c¸c ®Þa ph­¬ng. H×nh thµnh m¹ng l­íi ho¹t ®éng th­êng xuyªn gi÷a Bé vµ c¬ së, c¸c Côc, Vô, ViÖn, Së ph¶i cã mét l·nh ®¹o phô tr¸ch c«ng t¸c hîp t¸c quèc tÕ. Cã nh­ vËy míi t¹o ra mét m¹ng l­íi thèng nhÊt dÔ dµng cho c«ng t¸c qu¶n lý tõ trªn xuèng còng nh­ viÖc cËp nhÊt chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch th­êng xuyªn cña c¬ së. §Èy m¹nh c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cho c¸n bé ®Æc biÖt lµ c¸n bé cÊp c¬ së. X©y dùng ®éi ngò c¸n bé cã chuyªn m«n, am hiÓu vÒ lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ, thµnh lËp ng©n hµng lý lÞch c¸c c¸n bé cña ngµnh ®Ó khi cÇn cã thÓ giíi thiÖu cho c¸c tæ chøc quèc. TËn dông nguån vèn tµi trî nh­ nguån vèn viÖn trî tõ óc, §an Mach, NewZealand, Canada…dµnh cho c¸c dù ¸n n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nguån vèn. 3.2.2.3 ThiÕt lËp mèi quan hÖ víi c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ th«ng qua ho¹t ®éng cña nhãm hç trî quèc tÕ ISG. Giíi thiÖu chung vÒ ISG ISG lµ mét c¬ quan trùc thuéc Vô hîp t¸c quèc tÕ, Bé KH§T, ®­îc thµnh lËp n¨m 1997 theo QuyÕt ®Þnh 54/N§/TCCB-Q§ víi chøc n¨ng c¬ b¶n lµ t­ vÊn nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA . Vai trß ISG cã vai trß xóc t¸c nh»m ®¹t ®­îc sù trao ®æi th«ng tin mét c¸ch cëi më vµ thÓ hiÖn nh÷ng lîi Ých liªn quan ®Õn viÖc chia sÎ th«ng tin.ISG ®­îc Bé NN-PTNT thµnh lËp tõ n¨m 1997, ®· b­íc ®Çu hç trî Bé vµ c¸c nhµ tµi trî trong viÖc trao ®æi chÝnh s¸ch, kinh nghiÖm vµ th«ng tin qua m« h×nh diÔn ®µn vµ tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng chuyªn ®Ò. Cuèi n¨m 2000, ISG ®­îc cñng cè vµ më réng theo yªu cÇu cña céng ®ång tµi trî, víi sù tham gia cña nhiÒu nhµ tµi trî, c¸c tæ chøc quèc tÕ kÓ c¶ c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan h÷u quan cña ViÖt Nam. Ban ®iÒu hµnh ISG ®­îc thµnh lËp ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch còng nh­ c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt cña ISG. ISG ®­îc ChÝnh phñ ViÖt Nam còng nh­ nhiÒu nhµ tµi trî ®¸nh gi¸ lµ mét m« h×nh ®èi t¸c thµnh c«ng ®ang ®­îc mét sè ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng nghiªn cøu vµ vËn dông. §ã lµ v× ISG ®· huy ®éng ®­îc sù tham gia tÝch cùc, bÒn bØ vµ cã tr¸ch nhiÖm cña nhiÒu bªn. Trong suèt thêi gian ho¹t ®éng võa qua, kÓ c¶ giai ®o¹n 1997-2000 vµ 2000-2002, Bé NN-PTNT víi vai trß chñ nhµ cña diÔn ®µn ®èi tho¹i ®· lu«n lu«n t«n träng nguyªn t¾c tiÕp cËn cã sù tham gia cña nhiÒu bªn. ISG cßn lµ mét qu¸ tr×nh tõng b­íc x©y dùng n¨ng lùc mét c¸c cã träng t©m, träng ®iÓm. Céng ®ång ISG ®· cïng nhau x©y dùng vµ tõng b­íc cñng cè qu¸ tr×nh nµy tuú theo møc ®é ph¸t triÓn trong n¨ng lùc tiÕp nhËn cña c¸c c¬ quan liªn quan cña Bé vµ c¸c c¬ héi hîp t¸c vµ ®èi tho¹i. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ISG còng chÝnh lµ kÕt qu¶ cña nç lùc hîp t¸c cña tÊt c¶ c¸c bªn tham gia. NhiÒu nhµ tµi trî ®· thÓ hiÖn cam kÕt cña m×nh cho sù nghiÖp NN-PTNT qua c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n hay c¸c hîp t¸c-hç trî ng¾n vµ trung h¹n, trong ®ã nhiÒu ý t­ëng xuÊt hiÖn trong diÔn ®µn trong khu«n khæ ISG. C¸c ý t­ëng cña ISG còng ®ãng gãp cho nhiÒu chñ tr­¬ng vµ ch­¬ng tr×nh, dù ¸n cña Bé NN-PTNT. Môc tiªu, nhiÖm vô, c¸c ho¹t ®éng chÝnh Hç trî Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT nãi chung vµ Vô hîp t¸c quèc tÕ nãi riªng trong viÖc: §iÒu phèi víi c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ trong ®ã cã c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ vÒ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n trong t­¬ng lai. X©y dùng c¸c ®èi t¸c T¨ng c­êng vai trß lµm chñ cña ViÖt Nam ®èi víi c¸c dù ¸n do n­íc ngoµi tµi trî trong ngµnh N«ng nghiÖp ISG ho¹t ®éng nh­ mét c¬ chÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®èi tho¹i chÝnh s¸ch vµ ®iÒu phèi ë c¸c cÊp theo chiÒu däc vµ chiÒu ngang ( c¸c nhµ tµi trî, c¸c Bé vµ c¸c TØnh ). Héi nghÞ th­êng niªn ISG lµ diÔn ®µn chÝnh s¸ch lín nhÊt gi÷a Bé NN-PTNT víi c¸c c¬ quan liªn quan trong ChÝnh phñ vµ phi ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc quèc tÕ tham gia ho¹t ®éng trong lÜnh vùc N«ng nghiÖp vµ PTNT ë ViÖt Nam ISG ®ang trë thµnh mét diÔn ®µn víi c¸c ph­¬ng thøc ho¹t ®éng míi, bao gåm: HÖ thèng th«ng tin qu¶n lý Trang WEB phôc vô ph¸t triÓn M· ho¸ ®Ó hç trî qu¶n lý c¸c dù ¸n B¶n tin néi bé th­êng kú Héi nghÞ toµn thÓ th­êng niªn C¸c héi nghÞ ban ®iÒu hµnh Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña ISG T¹i héi nghÞ lÇn thø 7 cña Ban ®iÒu hµnh ISG ngµy 17 th¸ng 6 n¨m 2003 võa qua, c¸c thµnh viªn cña Ban ®· cïng nhau bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh c¸ch thøc ho¹t ®éng míi cña ISG trong giai ®o¹n 2003-2005. Ban ®iÒu hµnh tin t­ëng r»ng víi c¸ch thøc ho¹t ®éng míi, ISG sÏ mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n n÷a trong vai trß mét diÔn ®µn hç trî ®èi tho¹i chÝnh s¸ch vµ trao ®æi th«ng tin, kinh nghiÖm vÒ huy ®éng vµ sö dông hiÖu qu¶ h¬n n÷a nguån vèn ODA phôc vô cho ngµnh N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n ë ViÖt Nam. Héi nghÞ ban ®iÒu hµnh lÇn thø 6 (18/12/2002) ®· yªu cÇu söa ®æi c¸c tµi liÖu chØ ®¹o ho¹t ®éng cña ISG theo h­íng t¨ng c­êng chÊt l­îng vµ më réng ph¹m vi cña mét sè ho¹t ®éng. Lý do cña viÖc ®æi míi nµy lµ nh»m gióp ViÖt Nam ®¸p øng tèt h¬n nh÷ng th¸ch thøc cña viÖc chuyÓn dÞch tõ mét nÒn N«ng nghiÖp vµ kinh tÕ N«ng th«n chó träng vµo t¨ng qui m« s¶n xuÊt sang m« h×nh ph¸t triÓn phï hîp nhu cÇu thÞ tr­êng trong mét nÒn kinh tÕ ngµy cµng thÝch hîp chÆt chÏ h¬n víi kinh tÕ ThÕ giíi, ®ång thêi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c«ng b»ng x· héi. Trong nh÷ng n¨m tíi ISG sÏ tiÕp tôc më réng ho¹t ®éng cña m×nh th«ng qua nh÷ng ®Þnh h­íng sau: ThiÕt lËp më réng vµ cñng cè mèi quan hÖ víi c¸c nhµ tµi nh»m tranh thñ sù hç trî cña céng ®ång quèc tÕ ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña N«ng nghiÖp n­íc nhµ Ho¹ch ®Þnh nh÷ng ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ­u tiªn ph¸t triÓn cña ngµnh trong tõng giai ®o¹n-thêi kú. X©y dùng m¹ng l­íi th«ng tin réng kh¾p tõ Bé tíi c¸c tØnh, ®Þa ph­¬ng, th­êng xuyªn cËp nhËt th«ng tin, chÝnh s¸ch míi nh»m n©ng cao kiÕn thøc vµ hiÓu hiÓu ë cÊp c¬ së. Ng­îc l¹i, nh÷ng th«ng tin ph¶n håi vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh dù ¸n ë ®Þa ph­¬ng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý tõ trªn xuèng. C¬ chÕ nµy ®¶m b¶o cho c¸c së NN-PTNT ®­îc cung cÊp th«ng tin vµ ®­îc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng lín cña ngµnh. Phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c nhµ tµi trî trong viÖc qu¶n lý c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông nguån vèn ODA. Th­êng xuyªn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n. Rót ra nh÷ng kÕt luËn cô thÓ vÒ thµnh c«ng, thÊt b¹i, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cô thÓ ®Ó ®Ò XuÊt nh÷ng biÖn ph¸p sö lý kÞp thêi. §­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ, ®Ò XuÊt c¸c biÖn ph¸p cô thÓ cho Bé NN-PTNT ®Ó cïng víi c¸c Bé, c¸c Ngµnh kh¸c hoµn thiÖn qui tr×nh thu hót vµ hµi hoµ thñ tôc víi c¸c nhµ tµi trî. 3.2.2.4 ChuyÓn m¹nh tõ ph­¬ng thøc tiÕp cËn theo dù ¸n hiÖn nay sang ph­¬ng thøc tiÕp cËn míi theo ch­¬ng tr×nh TiÕp cËn theo dù ¸n: Lµ ph­¬ng thøc tiÕp cËn víi nguån vèn tµi trî th«ng qua tõng dù ¸n ®¬n lÎ, th­êng cã qui m« nhá vµ ph¹m vi hÑp. TiÕp cËn theo ch­¬ng tr×nh: Lµ ph­¬ng thøc tiÕp cËn nguån vèn mét c¸ch tæng hîp dùa trªn chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ngµnh vµ vai trß chØ ®¹o cña ChÝnh phñ. Cho ®Õn nay, viÖn trî trong N«ng nghiÖp chñ yÕu ®­îc cung cÊp th«ng qua nh÷ng dù ¸n ®¬n lÎ, th­êng kh«ng cã c¬ chÕ phèi hîp râ rµng vµ hiÖu qu¶ gi÷a c¸c dù ¸n nµy. Do vËy chóng ta ®ang chuyÓn dÇn tõ ph­¬ng thøc thùc hiÖn nhiÒu dù ¸n nhá sang ph­¬ng thøc thùc hiÖn Ýt dù ¸n h¬n nh­ng cã qui m« lín h¬n, trong ®ã tõng nhµ tµi trî nªn tËp chung hç trî cho mét sè Ýt c¸c tØnh hoÆc ngµnh th× tèt h¬n lµ dµn tr¶i ra nhiÒu tØnh vµ nhiÒu ngµnh vµ thùc hiÖn c¸c c¬ chÕ phèi hîp vµ ®ång tµi trî. VÒ nguyªn t¾c, Thñ t­íng ChÝnh phñ sÏ phª duyÖt tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña mét ch­¬ng tr×nh lín, song quyÒn h¹n phª duyÖt c¸c hîp phÇn ®­îc trao cho c¸c c¬ quan cÊp d­íi. Qua ®ã, h¹n chÕ t×nh tr¹ng x©y dùng qu¸ nhiÒu dù ¸n ®ång thêi gi¶m nhÑ g¸nh nÆng vÒ n¨ng lùc tiÕp nhËn viÖn trî cña c¸c c¬ quan thô h­ëng, ph¸t huy ®­îc vai trß ®iÒu phèi cña cÊp cao, khuyÕn khÝch ph¸t huy ®­îc quyÒn tù chñ cña cÊp c¬ së. ViÖc chuyÓn h­íng sang ph­¬ng thøc hç trî theo ch­¬ng tr×nh trong lÜnh vùc N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· ®­îc c¸c nhµ tµi trî hÕt søc ñng hé vµ cã thÓ lµ mét triÓn väng l©u dµi do m«i tr­êng vÜ m« ë ViÖt Nam vµ thÓ chÕ cho viÖc thùc hiÖn vµ qu¶n lý ng©n s¸ch ch­a ®¸p øng ®­îc mét sè ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cÇn cã ®Ó triÓn khai ®Çy ®ñ ph­¬ng thøc nµy. ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî cã thÓ tiÕn hµnh ®Ó thùc hiÖn ph­¬ng thøc hç trî theo ch­¬ng tr×nh nhiÒu h¬n víi kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng hiÖu qu¶ ViÖn trî, mÆc dï ch­a thÓ gi¶m ngay c¸c chi phÝ giao dÞch ph¸t sinh tõ t×nh h×nh nh­ vËy. Trong nh÷ng s¸ng kiÕn nµy cã viÖc ®­a dù ¸n vµo cïng mét chiÕn l­îc cña ngµnh hoÆc ph©n ngµnh, cñng cè vµ hîp lý ho¸ c¸c dù ¸n tµi trî trªn c¬ së cung gãp vèn, tiÕp tôc n©ng cao chÊt l­îng hîp t¸c víi c¸c nhµ tµi trî, t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý chi tiªu… KÕt luËn Qua h¬n m­êi n¨m triÓn khai vµ thùc hiÖn ë ViÖt Nam, nguån vèn Hç trî chÝnh thøc ®· ph¸t huy ®­îc nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc cña nã ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung, hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh N«ng nghiÖp nãi riªng. Kho¶ng thêi gian h¬n m­êi n¨m ch­a ph¶i thËt dµi, nh­ng còng ®ñ ®Ó chóng ta nhËn ®Þnh vµ cã mét c¸i nh×n bao qu¸t vÒ “ T×nh h×nh thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA trong ph¸t triÓn N«ng nghiÖp ViÖt Nam”. Nguån vèn ODA vµo N«ng nghiÖp t¨ng kh¸ ®Òu ®Æn trong thêi gian võa qua ®· gãp phÇn thay ®æi bé mÆt N«ng nghiÖp vµ N«ng th«n ViÖt Nam, ®­a ngµnh dÇn dÇn b¾t kÞp víi xu h­íng ph¸t triÓn vµ héi nhËp cña thÕ giíi. Tuy nhiªn, viÖc thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA lµ vÊn ®Ò hÕt søc nh¹y c¶m ®èi víi c¸c quèc gia. Bµi häc tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy, nÕu kh«ng sö dông nguån vèn ODA mét c¸ch cã hiÖu qu¶, th× ch¼ng nh÷ng kh«ng hÊp thô ®­îc nguån vèn mµ cßn cã thÓ ®­a ®Êt n­íc vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ, nî nÇn chång chÊt nh­ ë Argentina hay Brazin… trong nh÷ng n¨m võa qua. Do vËy, N©ng cao hiÖu qu¶ “thu hót vµ sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc” trong thêi gian tíi lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó nguån vèn ODA cã thÓ ph¸t huy ®­îc hÕt vai trß cña nã, t¨ng c­êng ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, h¹n chÕ nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc trong thu hót vµ sö dông nguån vèn nµy. Ngµnh N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cÇn ph¸t huy ®­îc vai trß chñ ®éng cña m×nh, phèi hîp víi c¸c bé, c¸c ngµnh kh¸c, c¸c nhµ tµi trî nh»m ®Èy m¹nh viÖc thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA mét c¸ch hiÖu qu¶ phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ngµnh, ®­a ngµnh N«ng nghiÖp trë thµnh ngµnh mòi nhän trong c«ng cuéc ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t UNDP: Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña LHQ UNICEF: QuÜ nhi ®ång LHQ WFP: Ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc thÕ giíi FAO: Tæ chøc L­¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp cña LHQ UNFPA: QuÜ d©n sè LHQ UNDCF QuÜ trang thiÕt bÞ cña LHQ UNIDO: Tæ chøc Ph¸t triÓn c«ng nghÖ cña LHQ UNHCR: Cao uû LHQ vÒ ng­êi tÞ n¹n WHO): Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi IAEA: C¬ quan N¨ng l­îng Nguyªn tö Quèc tÕ UNESCO:Tæ chøc V¨n ho¸, Khoa häc vµ Gi¸o dôc cña LHQ IFAD: QuÜ Quèc tÕ vÒ ph¸t triÓn N«ng nghiÖp IMF: QuÜ tiÒn tÖ quèc tÕ WB: Nhãm Ng©n hµng ThÕ giíi IDA: HiÖp héi Ph¸t triÓn Quèc tÕ IBRD:Ng©n hµng t¸i thiÕt vµ Ph¸t triÓn Quèc tÕ EU: Liªn minh Ch©u ¢u OECD:Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ASEAN: HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ADB: Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ OPEC: QuÜ c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má NIB: Ng©n hµng ®Çu t­ B¾c ¢u NDF: QuÜ ph¸t triÓn B¾c ¢u CG: héi nghÞ nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî ISG: Nhãm hîp t¸c quèc tÕ AFD: C¬ quan ph¸t triÓn Ph¸p AUS AID: C¬ quan ph¸t triÓn quèc tª óc DANIDA: C¬ quan ph¸t triÓn quèc tª §an M¹ch IFAD: QuÜ ph¸t triÓn N«ng nghiÖp quèc tÕ JBIC: Ng©n hµng hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n JICA: C¬ quan hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n KFW: QuÜ tÝn dông t¸i thiÕt §øc Ngf- j: QuÜ mÇu xanh Nissan NhËt B¶n RNE: §¹i sø qu¸n Hµ Lan Wft: QuÜ b¶o tån thiªn nhiªn Danh muc s¬ ®å, b¶ng biÓu S¬ ®å 1: Qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ODA S¬ ®å 2: C¸c nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn B¶ng 1: Cam kÕt vµ thùc hiÖn ODA thêi kú 1993-2002 B¶ng 2: Tæng hîp ODA trong N«ng nghiÖp theo t×nh tr¹ng dù ¸n B¶ng 3: PhÈn bæ ODA theo lÜnh vùc trong N«ng nghiÖp B¶ng 4: Ph©n bæ ODA theo c¸c tæ chøc tµi trî BiÓu 1: Mèi t­¬ng quan gi÷a ODA cho vay vµ ODA viÖn trî kh«ng hoµn l¹i BiÓu 2: Ph©n bæ ODA theo lÜnh vùc BiÓu 3: ODA theo h×nh thøc viÖn trî BiÓu 4: ODA theo t×nh tr¹ng dù ¸n BiÓu 5: C¬ cÊu nguån vèn ODA trong N«ng nghiÖp BiÓu 6: Ph©n bæ nguån vèn ODA kh«ng hoµn l¹i BiÓu 7: Ph©n bæ nguån vèn ODA cho vay BiÓu 8: M­êi nhµ tµi trî lín nhÊt BiÓu 9: 10 nhµ tµi trî lín nhÊt (ODA cho vay) BiÓu 10: 10 nhµ tµi trî ODA- viÖn trî kh«ng hoµn l¹i tiªu biÓu Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Thùc tr¹ng cña viÖn trî ( Mét sù ®¸nh gi¸ tæng hîp vÒ gi¶m nghÌo vµ hç trî ph¸t triÓn ) / NXB ChÝnh trÞ Quèc gia – 2002 §¸nh gi¸ ViÖn trî khi nµo cã t¸c dông, khi nµo kh«ng, t¹i sao? (B¸o c¸o nghiªn cøu tãm t¾t cña WB) / NXB ChÝnh trÞ Quèc gia Tæng quan viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc t¹i ViÖt Nam: UNDP/1999-2002 T×nh h×nh gi¶i ng©n ODA – 2002 / Bé KH&§T Tæng quan vÒ t×nh h×nh thu hót vµ sö dông ODA thêi kú 1993-2002 / Bé KH&§T ViÖt Nam, impoving ODA effectiveness (Tæng hîp c¸c b¸o c¸o cña Héi nghÞ nhãm t­ vÊn gi÷a nhiÖm kú Sapa th¸ng s¸u n¨m 2003) Niªn gi¸m thèng kª 2002 NghÞ ®Þnh 17/2001/N§CP vÒ viÖc ban hµnh qui chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc Th«ng t­ 06/2002/TT-BKH h­íng dÉn thùc hiÖn qui chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc Tãm l­îc vÒ hç trî ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam / UNDP – 2002 B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n quèc tÕ cña Bé NN&PTNT B¸o c¸o th­êng xuyªn cña nhãm t­ vÊn tµi trî (ISG) vÒ c¸c dù ¸n sö dông vèn ODA trong N«ng nghiÖp C¸c b¶n tin ISG 2003 ISG report – ISG, Vô hîp t¸c quèc tÕ, Bé NN-PTNT N«ng nghiÖp ViÖt Nam thµnh tùu vµ ®Þnh h­íng / Bé NN&PTNT – 2002 N¨m ®Þnh h­íng ph¸t triÓn N«ng nghiÖp ViÖt Nam thêi kú 2001-2010 / Bé NN&PTT Trang web cña Bé KÕ ho¹ch §Çu t­ vÒ ODA: mpi.gov.vn Trang web cña Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n: mard.isg.gov.vn Trang web cña UNDP: undp.gov.vn