Đề tài Thực trạng tạo vốn và sử dụng vốn trong các doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam hiện nay

Lêi nãi ®Çu Chóng ta ®Òu biÕt doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN) lµ bé phËn quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ quèc gia, cã thÓ coi lµ “x­¬ng sèng” cña nÒn kinh tÕ n­íc nhµ, nã cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc vµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp. ChÝnh v× vai trß to lín cña c¸c DNNN ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc nªn §¶ng vµ Nhµ n­íc ta rÊt chó träng ®Õn viÖc thóc ®Èy sù lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp nµy. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt trong viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng nãi chung, thÞ tr­êng vµ s¶n xuÊt kinh doanh nãi riªng. Nh­ng cïng víi nã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng. Trong cuéc c¹nh tranh nµy, c¸c DNNN ®ang ë vÞ thÕ cã nhiÒu bÊt lîi. Mét trong nh÷ng bÊt lîi rÊt lín ®ang ®­îc nhµ n­íc còng nh­ c¸c doanh nghiÖp rÊt quan t©m lµ vÊn ®Ò t¹o vèn vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c doanh nghiÖp nµy. Cã thÓ nãi vÊn ®Ò vèn ®ang thùc sù lµ mét bµi to¸n khã, ®ßi hái khèi DNNN ph¶i nhanh chãng t×m ra lêi gi¶i nÕu kh«ng c¸c doanh nghiÖp nµy khã cã thÓ ®øng v÷ng trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy tÝnh c¹nh tranh nh­ hiÖn nay. Nh­ng ®Ó gi¶i ®­îc bµi to¸n hãc bóa vÒ vèn cho c¸c DNNN tr­íc hÕt chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu vµ ph©n tÝch t×nh h×nh thùc tÕ cña viÖc huy ®éng vèn vµ sö dông vèn trong c¸c DNNN. ChÝnh v× tÝnh cÊp b¸ch, thiÕt thùc còng nh­ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò vèn ®èi víi c¸c DNNN mµ em ®· chän ®Ò tµi “Thùc tr¹ng t¹o vèn vµ sö dông vèn trong c¸c DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay”. Do thêi gian cã h¹n nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Néi dung chÝnh I, Vai trß cña vèn ®èi víi DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1, Kh¸i qu¸t chung vÒ vèn Tõ tr­íc ®Õn nay cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ vèn, mçi mét quan ®iÓm ®Òu cã c¸ch tiÕp cËn riªng. Nh­ng cã thÓ nãi vèn thùc chÊt chÝnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn, lµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n mµ doanh nghiÖp ®ang n¾m gi÷. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, vèn ®­îc quan niÖm lµ toµn bé gi¸ trÞ øng ra ban ®Çu vµ trong c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo cña doanh nghiÖp. Nh­ vËy vèn lµ yÕu tè sè mét cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 2, Ph©n lo¹i vèn HiÖn nay, chóng ta cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i vèn kh¸c nhau tuú theo gi¸c ®é tiÕp cËn, nh­ng nãi chung ®a phÇn lµ theo ph­¬ng thøc chu chuyÓn cña vèn. Theo c¸ch tiÕp cËn nµy ng­êi ta chia vèn thµnh vèn cè ®Þnh (VC§) vµ vèn l­u ®éng (VL§). VC§ lµ mét bé phËn cña vèn ®Çu t­ øng tr­íc vÒ tµi s¶n cè ®Þnh. Nã lu©n chuyÓn dÇn dÇn, tõng phÇn trong nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh. VC§ ®ãng vai trß quan träng trong s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc biÖt lµ víi c¸c DNNN ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. VL§ cña doanh nghiÖp lµ sè tiÒn øng tr­íc vÒ tµi s¶n l­u ®éng nh»m ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn, liªn tôc. 3, Vai trß cña vèn ®èi víi c¸c DNNN Nh­ chóng ta ®· biÕt, bÊt kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dï ë quy m« nµo còng cÇn ph¶i cã mét l­îng vèn nhÊt ®Þnh, nã lµ tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. VÒ mÆt ph¸p lý: DNNN khi muèn thµnh lËp th× ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn vµ b¾t buéc lµ doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã mét l­îng vèn nhÊt ®Þnh, l­îng vèn ®ã tèi thiÓu ph¶i b»ng l­îng vèn ph¸p ®Þnh (l­îng vèn tèi thiÓu mµ ph¸p luËt quy ®Þnh cho tõng lo¹i DNNN). Khi ®ã ®Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp míi ®­îc x¸c lËp cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ®­îc c«ng nhËn lµ cã tån t¹i. Nh­ vËy vèn cã thÓ ®­îc xem nh­ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®¶m b¶o sù tån t¹i t­ c¸ch ph¸p nh©n cña doanh nghiÖp tr­íc ph¸p luËt. VÒ mÆt kinh tÕ: Trong mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, vèn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi doanh nghiÖp. Vèn kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ, d©y chuyÒn c«ng nghÖ ®Ó phôc vô s¶n xuÊt mµ cßn ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc diÔn ra th­êng xuyªn vµ liªn tôc. Vèn cßn lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ vÞ thÕ cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. Ngoµi ra, vèn còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Cã vèn th× c¸c doanh nghiÖp míi c¬ thÓ më réng s¶n xuÊt, th©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi, tõ ®ã më réng thÞ tr­êng tiªu thô, n©ng cao uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn th­¬ng tr­êng. Víi tÇm quan träng v« cïng to lín cña vèn nh­ vËy, c¸c DNNN cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó cã thÓ lµm sao huy ®éng ®ñ vèn cho doanh nghiÖp m×nh ho¹t ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. II, Thùc tr¹ng t¹o vèn vµ sö dông vèn trong c¸c DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay 1, §¸nh gi¸ chung 1.1, Thêi kú tr­íc ®æi míi kinh tÕ Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp, DNNN tån t¹i d­íi h×nh thøc c¸c xÝ nghiÖp thuéc së h÷u nhµ n­íc. C¸c DNNN trong nÒn kinh tÕ chØ huy kh«ng cã quyÒn tù quyÕt mµ ph¶i s¶n xuÊt, kinh doanh theo c¸c chØ tiªu, ®Þnh møc mµ nhµ n­íc ®­a xuèng. ThÝch øng víi c¬ chÕ nµy, vèn cña c¸c xÝ nghiÖp ®Òu do ng©n s¸ch nhµ n­íc cÊp. Thùc hiÖn nguyªn t¾c cÊp ph¸t, giao nép ng©n s¸ch, c¸c xÝ nghiÖp kh«ng tù khai th¸c vµ huy ®éng vèn ®Ó ®¶m b¶o vèn kinh doanh, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c xÝ nghiÖp kh«ng quan t©m ®Õn viÖc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Vèn cña xÝ nghiÖp thÊt tho¸t nghiªm träng, nhiÒu xÝ nghiÖp l·i gi¶, lç thËt vµ b¸o c¸o sai lÖch trong h¹ch to¸n kinh doanh. 1.2 Thêi kú ®æi míi kinh tÕ tõ 1986 ®Õn nay Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, nÒn kinh tÕ n­íc ta ho¹t ®éng hÕt søc tr× trÖ, kÐm hiÖu qu¶. ChÝnh v× lý do ®ã, §¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc. D­íi c¬ chÕ kinh tÕ míi, c¸c DNNN ®­îc tù chñ h¬n trong s¶n xuÊt. Tõ ®©y vèn trë thµnh vÊn ®Ò sèng cßn cña mçi DNNN. Trong thêi kú tõ 1986 ®Õn 1990, c¸c DNNN ®­îc h×nh thµnh trªn quy m« réng lín c¶ ë cÊp quËn huyÖn. TÝnh ®Õn n¨m 1990, c¶ n­íc cã 12080 DNNN. C¸c doanh nghiÖp trong thêi kú nµy cã quy m« nhá, vèn Ýt, c«ng nghÖ l¹c hËu. Sù dµn tr¶i cña c¸c DNNN lµm cho nguån vèn ®Çu t­ cña nhµ n­íc kh«ng thÓ tËp trung cho c¸c ngµnh träng ®iÓm dÉn ®Õn sù thiÕu hôt vèn th­êng xuyªn, hiÖu qu¶ sö dông vèn rÊt thÊp. §øng tr­íc thùc tr¹ng trªn, tõ n¨m 1990 chÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch nh­ NghÞ ®Þnh 338/H§BT, QuyÕt ®Þnh 315/H§BT, ChØ thÞ 500/Ttg... nh»m s¾p xÕp vµ tæ chøc l¹i c¸c DNNN. Qua nhiÒu lÇn s¾p xÕp, s¸t nhËp vµ gi¶i thÓ, ®Õn nay cßn kho¶ng 4.800 DNNN. C¸c DNNN ®· n©ng cao h¬n tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn, t¨ng quy m« vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Tuy nhiªn hiÖn nay DNNN ®ang ®øng tr­íc thùc tr¹ng yÕu kÐm vÒ nhiÒu mÆt: søc c¹nh tranh cßn qu¸ yÕu kÐm, quy m« qu¸ nhá, thiÕu vèn nghiªm träng, l·i suÊt kinh doanh b×nh qu©n thÊp h¬n l·i suÊt ng©n hµng, hiÖu qu¶ sót kÐm. HÇu hÕt c¸c DNNN ®ang trong t×nh tr¹ng “®ãi vèn” trÇm träng. Theo b¸o c¸o tæng kÕt cña Bé Th­¬ng m¹i hiÖn nay cã tíi 60% sè DNNN kh«ng ®ñ vèn ph¸p ®Þnh theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 50/CP. 2, Thùc tr¹ng t¹o vèn vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn trong c¸c DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay 2.1, Thùc tr¹ng t¹o vèn vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn trong c¸c DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay Tr­íc hÕt, chóng ta ®i t×m hiÓu vÒ t×nh h×nh huy ®éng vèn ë c¸c DNNN. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vèn cña c¸c DNNN ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn. Tæng nguån vèn kinh doanh cña khu vùc DNNN n¨m 1996 lµ kho¶ng 67.100 tû ®ång, ®Õn n¨m 1998 lµ kho¶ng gÇn 100.000 tû ®ång vµ hiÖn nay t¨ng lªn kho¶ng 189.293 tû ®ång. Tuy nhiªn, tèc ®é t¨ng vèn b×nh qu©n chØ ®¹t xÊp xØ 15%, thÊp h¬n nhiÒu so víi con sè 29% cña giai ®o¹n 1991-1994. H¬n thÕ n÷a quy m« vèn cßn nhá bÐ vµ dµn tr¶i. N¨m 1994 vèn b×nh qu©n cho mét doanh nghiÖp chØ ®¹t kho¶ng 3.3 tû ®ång, n¨m 1996 t¨ng lªn kho¶ng 11 tû ®ång, n¨m 1998 t¨ng lªn kho¶ng 18 tû ®ång vµ hiÖn nay lµ kho¶ng 22 tû ®ång. Nh­ vËy, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m tõ n¨m 1996 ®Õn nay lµ kho¶ng 19%, gi¶m m¹nh so víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 52,8% cña giai ®o¹n 1994-1998. Cã thÓ nãi tæng vèn trong c¸c DNNN hiÖn nay cßn qu¸ nhá bÐ kh«ng t­¬ng xøng víi tÇm vãc cña nã. Quy m« vèn cña c¸c DNNN nhá bÐ lµ vËy nh­ng sè vèn l¹i kh«ng tËp trung mµ dµn tr¶i, manh món. L­îng vèn ph©n bæ trong tõng doanh nghiÖp rÊt nhá bÐ vµ kh«ng ®Òu, cã nhiÒu doanh nghiÖp vèn ch­a ®Õn 1 tû ®ång. PhÇn lín c¸c DNNN cã vèn tõ 3-10 tû ®ång, chØ cã mét sè doanh nghiÖp cã vèn t­¬ng ®èi kh¸ nh­ Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam, Tæng c«ng ty B­u chÝnh ViÔn th«ng... Quy m« vèn ®· nhá bÐ dµn tr¶i, c¬ cÊu vèn kinh doanh l¹i cã nhiÒu bÊt cËp. C¸c DNNN ph¶i ®èi mÆt víi viÖc thiÕu VL§. §¸ng buån h¬n lµ gÇn mét nöa VL§ lµ vËt t­ ø ®äng, kÐm phÈm chÊt, c«ng nî khã ®ßi... VC§ l¹i chiÕm tû lÖ qu¸ lín trong tæng sè vèn lµm cho ®ång vèn bÞ ø ®äng vµ quay vßng chËm. Thªm vµo ®ã VC§ cña c¸c DNNN phÇn lín lµ tµi s¶n cè ®Þnh cò kü, l¹c hËu, n¨ng suÊt thÊp... HiÖn nay vèn thùc tÕ ho¹t ®éng cña khu vùc DNNN chØ ®¹t kho¶ng 80%, riªng VL§ chØ cã 50% ®­îc huy ®éng vµo kinh doanh. Thùc tÕ hiÖn nay vèn ng©n s¸ch vµ vèn tù cã cña DNNN ch­a ®­îc mét nöa møc VL§ cÇn thiÕt. §Ó duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi ë c¸c DNNN ch­a ®­îc hiÖu qu¶, mét sè doanh nghiÖp vÉn tr«ng chê û l¹i vµo vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc. T×nh h×nh huy ®éng vèn cña c¸c DNNN lµ mét thùc tÕ ®¸ng buån. VËy cßn viÖc sö dông vèn cña c¸c doanh nghiÖp nµy ra sao? Cã thÓ nãi thùc tr¹ng vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c DNNN còng kh«ng s¸ng sña h¬n. Nh×n chung tõ sau khi ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Õn nay, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi riªng cña c¸c DNNN ®· t¨ng lªn. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn qua viÖc nÕu nh­ n¨m 1998 sè DNNN thùc sù cã hiÖu qu¶ chØ chiÕm kho¶ng 40%, sè bÞ thua lç chiÕm tíi 20% vµ sè cßn l¹i ë trong t×nh tr¹ng bÊp bªnh th× ®Õn n¨m 2003 trong 4.800 DNNN cã tíi 77,2% doanh nghiÖp kinh doanh cã l·i, sè doanh nghiÖp bÞ thua lç gi¶m xuèng cßn 13,5%. Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ sö dông vèn trong c¸c doanh nghiÖp nµy t¨ng vÉn cßn ë møc thÊp. NhiÒu doanh nghiÖp ch­a b¶o toµn ®­îc vèn, t×nh tr¹ng thua lç x¶y ra trong nhiÒu doanh nghiÖp. DNNN lµ trô cét cña nÒn kinh tÕ, vËy nh­ng hä hiÖn t¹i l¹i lµ nh÷ng con nî lín nhÊt. Theo thèng kª cña Bé Tµi chÝnh, tÝnh ®Õn 2003, sè nî ph¶i thu cña khèi doanh nghiÖp nµy ®· tíi 96.775 tû ®ång, b»ng 51% tæng sè vèn vµ 23% tæng doanh thu. §a phÇn cña tæng sè nî nÇn nµy lµ nî ph¶i thu qu¸ h¹n vµ nî khã ®ßi. Cßn tæng sè nî ph¶i tr¶ tÝnh ®Õn n¨m 2003 cña khu vùc DNNN lµ 207.789 tû ®ång. C¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ chñ yÕu lµ vay ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông (chiÕm kho¶ng 76% nî ph¶i tr¶), c¸c kho¶n cßn l¹i lµ chiÕm dông tõ c¸c kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch, chiÕm dông vèn cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c, vay c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp. Ngoµi viÖc nî nhiÒu, thèng kª cña Bé Tµi chÝnh cßn cho thÊy, nhiÒu DNNN lµm ¨n yÕu kÐm, dÉn ®Õn m¾c nî nÆng nh­ XÝ nghiÖp ®¶m b¶o an toµn giao th«ng ®­êng s«ng H¶i Phßng bÞ lç 11,9 tû ®ång; Nhµ m¸y VËt liÖu chÞu löa kiÒm tÝnh (thuéc Tæng c«ng ty Thuû tinh vµ Gèm x©y dùng) lç 107 tû ®ång, nî ph¶i tr¶ 328 tû ®ång; C«ng ty xi m¨ng H¶i V©n lç 78 tû ®ång, nî ph¶i tr¶ 426 tû ®ång; C«ng ty xi m¨ng Hoµng Mai lç 423 tû ®ång, nî ph¶i tr¶ 467 tû ®ång... Theo ®¸nh gi¸ cña Bé Tµi chÝnh, nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy chñ yÕu lµ do sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶ khiÕn t×nh tr¹ng thiÕu vèn cµng trë nªn trÇm träng. ThiÕu vèn ®Çu t­ nªn m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®­îc c¶i tiÕn, n©ng cÊp dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, chÊt l­îng, mÉu m· s¶n phÈm kh«ng cao. Vèn thiÕu cßn khiÕn c«ng t¸c nghiªn cøu, triÓn khai còng bÞ h¹n chÕ. Mét sè doanh nghiÖp tuy ®· m¹nh d¹n vay vèn ®Çu t­ nh­ng l¹i kh«ng biÕt c¸ch ®Çu t­ sao cho cã hiÖu qu¶. HiÖu qu¶ sö dông vèn kÐm cßn cã nguyªn nh©n do nhiÒu ngµnh, ®Þa ph­¬ng ®Çu t­ theo phong trµo, duy ý chÝ...Bªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c nguyªn nh©n kh¸c nh­ ®Çu t­ thiÕu quy ho¹ch, lao ®éng d«i d­ nhiÒu, chi phÝ tiªu hao nguyªn vËt liÖu cao, chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ qu¶n lý cao trong khi tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é thµnh th¹o cña ng­êi lao ®éng cßn h¹n chÕ. HiÖu qu¶ sö dông vèn cña khèi DNNN kÐm cßn thÓ hiÖn ë chç khu vùc nµy chØ ®ãng gãp cã 38% GDP trong khi khu vùc kinh tÕ d©n doanh, kÓ c¶ hé gia ®×nh ®ãng gãp 42% GDP) phÇn cßn l¹i lµ cña khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi). Nh÷ng con sè ®­a ra ë trªn ®· chøng tá hiÖu qu¶ cña c¸c DNNN hoµn toµn ch­a t­¬ng xøng víi vai trß lùc l­îng chñ lùc, tiªn tiÕn nhÊt cña nÒn kinh tÕ. 2.2, Nh÷ng kÕt qu¶ vµ tån t¹i 2.2.1, Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc Tõ khi ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Õn nay t×nh h×nh huy ®éng vµ sö dông vèn trong c¸c DNNN ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nh­ sau: Mét lµ, gi¶m kho¶ng 70% sè DNNN, tõ 12.080 DNNN vµo ®Çu n¨m 1990 xuèng cßn 4.296 doanh nghiÖp hiÖn nay. HÇu hÕt c¸c DNNN cÊp huyÖn víi quy m« qu¸ nhá bÐ, kh«ng cã ®iÒu kiÖn tån t¹i trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Òu bÞ gi¶i thÓ. §iÒu nµy gãp phÇn t¨ng sù tÝch tô tËp trung vèn, t¨ng quy m« doanh nghiÖp. Hai lµ, hÖ thèng DNNN ®· ph¸t triÓn æn ®Þnh, dÇn thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, gãp phÇn quan träng trong viÖc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Tû träng trong tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) do c¸c DNNN t¹o ra ®· t¨ng tõ 36.5% n¨m 1991 lªn 38% n¨m 2003. Ba lµ, tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2002 c¶ n­íc ta ®· cæ phÇn ho¸ ®­îc h¬n 800 doanh nghiÖp. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ ®Òu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Víi sè vèn ban ®Çu 15 tû ®ång, sau 5 n¨m cæ phÇn ho¸, vèn cña doanh nghiÖp ®· t¨ng lªn 167 tû ®ång, doanh thu t¨ng tõ 78,44 tû ®ång lªn 353 tû ®ång vµ lîi nhuËn t¨ng gÊp 4 lÇn. Bèn lµ, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi riªng t¨ng lªn râ rÖt. Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn nhµ n­íc n¨m 1993 lµ 6.8% ®· t¨ng lªn 14% n¨m 1998. Trªn ®©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan mµ c¸c DNNN ®· ®¹t ®­îc kÓ tõ khi ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Õn nay. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng nµy vÉn cßn nh÷ng tån t¹i nhÊt ®Þnh trong hÖ thèng c¸c DNNN. 2.2.2, Nh÷ng tån t¹i Thø nhÊt, quy m« vèn cña c¸c DNNN cßn nhá bÐ vµ dµn tr¶i. §Õn nay vèn b×nh qu©n cña c¸c DNNN chØ kho¶ng 22 tû ®ång (t­¬ng ®­¬ng 1.5 triÖu USD). §©y lµ sè vèn qu¸ nhá bÐ so víi vai trß cña DNNN vµ so víi c¸c DNNN cña c¸c n­íc trong khu vùc. Sè DNNN cã vèn d­íi 5 tû ®ång trë xuèng chiÕm tíi gÇn 70%, sè doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû ®ång chØ chiÕm gÇn 21%. Thø hai, do thiÕu vèn vµ sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶ nªn tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ cña c¸c DNNN l¹c hËu, n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®­îc trang bÞ m¸y mãc, thiÕt bÞ tõ nhiÒu n­íc kh¸c nhau, thuéc nhiÒu thÕ hÖ, chñng lo¹i vµ l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10-20 n¨m. §iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ h¹n chÕ n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm ®­îc t¹o ra. Thø ba, nî cña c¸c DNNN lµ qu¸ lín. Theo thèng kª cña Bé Tµi chÝnh, tÝnh ®Õn n¨m 2003, tæng sè nî ph¶i thu vµ ph¶i tr¶ cña khèi DNNN ®· lªn tíi 300.000 tû ®ång. §a phÇn lµ nî qu¸ h¹n vµ nî khã ®ßi. Nh÷ng kho¶n nî nµy ®ang lµ g¸nh nÆng lín cho c¸c DNNN. Thø t­, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi riªng cña khu vùc DNNN lµ rÊt thÊp. Nh­ ®· nãi ë trªn, n¨m 2003 cã tíi 13,5% doanh nghiÖp kinh doanh thua lç vµ khu vùc DNNN chØ ®ãng gãp cã 38% GDP trong khi khu vùc kinh tÕ d©n doanh ®ãng gãp ®Õn 42%. Tãm l¹i, kÓ tõ khi ®æi míi nÒn kinh tÕ c¸c DNNN ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ®ãng gãp kh«ng nhá cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, song song víi nh÷ng kÕt qu¶ nµy, vÉn cßn kh¸ nhiÒu tån t¹i trong c¸c DNNN khiÕn cho hÖ thèng nµy ch­a thùc sù ®ñ m¹nh ®Ó t­¬ng xøng víi vai trß lµ ®Çu tµu cña nÒn kinh tÕ. III, Mét sè gi¶i ph¸p t¹o vèn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cho c¸c DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay 1, Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m t¹o vèn cho c¸c DNNN Mét lµ, DNNN ph¶i lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, kÕ ho¹ch huy ®éng vµ sö dông vèn nãi riªng ngay tõ ®Çu vµ ph¶i cô thÓ râ rµng. Cã nh­ vËy c¸c doanh nghiÖp míi cã thÓ chñ ®éng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ra hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh v÷ng m¹nh. §©y lµ c¬ së ®Ó c¸c chñ nguån vèn xem xÐt tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh cho vay. Hai lµ, DNNN nªn huy ®éng vèn tõ chÝnh b¶n th©n doanh nghiÖp. HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp chØ chó träng huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi mµ quªn ®i viÖc huy ®éng vèn tõ ngay c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp m×nh thay cho viÖc vay ng¾n h¹n ng©n hµng. Ba lµ, c¸c DNNN nªn nhanh chãng triÓn khai h×nh thøc tÝn dông thuª mua. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp nµy gÆp khã kh¨n trong viÖc vay vèn ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ bëi v× mét mÆt nguån vèn trung vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng cã h¹n, mÆt kh¸c c¸c DNNN thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh vÒ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè vµ b¶o l·nh. V× vËy, quan ®iÓm thuª m¸y mãc thiÕt bÞ ®· trë thµnh xu h­íng cña nhiÒu doanh nghiÖp. §©y lµ h×nh thøc kh¸ míi mÎ ë n­íc ta. Bèn lµ, c¸c DNNN lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. Nhê ®ã, c¸c doanh nghiÖp sÏ huy ®éng ®­îc c¸c nguån vèn nhµn rçi trong x· héi mét c¸ch nhanh chãng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. 2, Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cho c¸c DNNN §èi víi VC§ - §¸nh gi¸ vµ ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh: Trong thêi ®¹i khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay, tµi s¶n cè ®Þnh th­êng xuyªn ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ hao mßn v« h×nh. Do ®ã, ®Ó cã c¬ së cho viÖc tÝnh to¸n khÊu hao vèn ®Çy ®ñ, doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi¶m thiÓu sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ thùc tÕ vµ gi¸ trÞ trªn sæ s¸ch cña tµi s¶n. Muèn vËy, doanh nghiÖp ph¶i cã kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p ®¸nh gi¸ vµ ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n mét c¸ch th­êng xuyªn, chÝnh x¸c. Nhê vËy mµ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n cè ®Þnh, tõ ®ã x¸c ®Þnh møc khÊu hao hîp lý ®Ó thu håi vèn hoÆc kÞp thêi xö lý nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh bÞ mÊt gi¸ ®Ó chèng l¹i sù thÊt tho¸t vèn. - N©ng cao hiÖu suÊt sö dông tµi s¶n cè ®Þnh: c¸c doanh nghiÖp cÇn tËn dông tèi ®a c«ng suÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ, gi¶m thêi gian t¸c nghiÖp, hîp lý ho¸ d©y chuyÒn c«ng nghÖ, ®¶m b¶o nghiªm ngÆt chÕ ®é b¶o d­ìng m¸y mãc thiÕt bÞ, ¸p dông chÕ ®é khuyÕn khÝch vËt chÊt vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi qu¶n trÞ vµ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh. - KiÓm tra tµi chÝnh ®èi víi hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp: Sau mçi kú kÕ ho¹ch, nhµ qu¶n trÞ ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh th«ng qua c¸c chØ tiªu ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn. Tõ ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­, ®iÒu chØnh l¹i quy m«, c¬ cÊu s¶n xuÊt cho phï hîp, khai th¸c ®­îc nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã vµ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trong qu¶n trÞ. §èi víi VL§ - X¸c ®Þnh chÝnh x¸c VL§ ë tõng kh©u lu©n chuyÓn: §©y lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m trong c«ng t¸c qu¶n trÞ VL§ nh»m tiÕt kiÖm VL§ sö dông trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ngoµi ra, th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh VL§ ë tõng kh©u ®Ó n¾m ®­îc l­îng VL§ cÇn ph¶i ®i vay, tr¸nh ø ®äng. - Tæ chøc khai th¸c tèt nguån VL§ phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh: Tr­íc hÕt doanh nghiÖp cÇn ph¶i khai th¸c triÖt ®Ó c¸c nguån vèn néi bé vµ c¸c nguån vèn cã thÓ chiÕm dông mét c¸ch th­êng xuyªn, sö dông tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt nguån vèn nµy. NÕu cßn thiÕu c¸c DNNN ph¶i t×m ®Õn c¸c nguån vèn kh¸c tõ bªn ngoµi nh­ng cÇn ph¶i c©n nh¾c, tÝnh to¸n lùa chän ph­¬ng thøc huy ®éng sao cho chi phÝ lµ thÊp nhÊt. - Th­êng xuyªn ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông VL§: T¨ng c­êng viÖc kiÓm tra tµi chÝnh ®èi víi viÖc sö dông VL§, thùc hiÖn c«ng viÖc nµy th«ng qua ph©n tÝch mét sè chØ tiªu nh­: Vßng quay VL§, søc sinh lîi cña VL§... Trªn c¬ së ®ã biÕt ®­îc râ t×nh h×nh sö dông VL§ trong doanh nghiÖp, ph¸t hiÖn nh÷ng v­íng m¾c vµ söa ®æi kÞp thêi, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông VL§. KÕt luËn Qua nghiªn cøu t×nh h×nh huy ®éng vµ sö dông vèn t¹i c¸c DNNN cho thÊy viÖc huy ®éng vµ sö dông vèn ë c¸c doanh nghiÖp nµy mÆc dï ®· ®­îc chó träng h¬n vµ ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan nhÊt ®Þnh, song vÉn cßn rÊt nhiÒu tån t¹i vµ khã kh¨n. Ngµy nay khi mµ c¬ chÕ thÞ tr­êng céng víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh hÕt søc kh¾c nghiÖt th× mçi doanh nghiÖp ph¶i tù quyÕt ®Þnh con ®­êng ph¸t triÓn cho riªng m×nh, hoÆc tiÕn lªn hoÆc lµ tôt hËu dÉn ®Õn thÊt b¹i, ph¸ s¶n. DNNN còng kh«ng tr¸nh khái sù lùa chän nµy. V× thÕ, c¸c DNNN nÕu muèn ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®Ó t­¬ng xøng víi vai trß lµ “x­¬ng sèng” cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc th× cÇn ph¶i nhanh chãng gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i trong viÖc t¹o vèn vµ sö dông vèn ®Ó sao cho cã thÓ huy ®éng ®ñ vèn vµ sö dông nh÷ng ®ång vèn nµy cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. §ã ph¶i lµ môc tiªu c¬ b¶n cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp chø kh«ng riªng g× c¸c DNNN.