Đề tài Thực trạng tín dụng thương mại trong nước và quốc tế của Việt Nam hiện nay

hức tín dụng này giúp cho các doanh nghiệp khai thác được vốn nhằm đáp ứng kịp thời cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Tăng nguồn vốn kinh doanh Nền kinh tế nước ta còn nghèo, vốn cho kinh doanh hạn chế, đòi hỏi phải có những hình thức tạo vốn. Vấn đề này càng bức thiết hơn với các đơn vị buôn bán nhỏ. Nhờ có TDTM, sản xuất kinh doanh ổn định và mở rộng. Tuy nhiên không nên lạm dụng TDTM vì thời hạn tín dụng thương mại và dễ dẫn đễn vỡ nợ hàng loạt. Trong tín dụng thương mại, các nhà sản xuất có thể tận dụng được nguồn vốn nhàn rỗi để sản xuất, làm tăng nguồn vốn kinh doanh trong thời gian ngắn, với chi phí thấp hoặc chi phí có thể bằng không, tùy theo mối quan hệ giữa người cấp tín dụng và người sử dụng nguồn vốn đó. Tiết kiệm chi phí lưu thông tiền tệ TDTM với công cụ là thương phiếu được coi là hình thức lưu thông không dùng tiền mặt. Nó tiết kiệm chi phí lưu thông và giảm bất trắc trong việc chuyển tiền. Sử dụng vốn tín dụng thương mại giúp cho các nhà sản xuất giảm chi phí sử dụng vốn. Để đáp ứng nhu cầu vốn, thay vì đi vay tại các các ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng khác với mức lãi suất cao, thủ tục phức tạp, phát sinh nhiều chi phí trung gian từ việc vay vốn, thì nhà sản xuất có thể mua chịu nguyên vật liệu, hay nhập hàng từ nhà cung ứng với chi phí trả sau và có mức chiết khấu hợp lý thỏa thuận được. Việc sử dụng nguồn vốn tín dụng không chỉ có lợi cho nhà sản xuất mà còn có lợi cho kinh tế về mặt vĩ mô, khi không phải cung ứng thêm lượng tiền ra lưu thông. Giúp cho ngân hàng trung ương thực hiện chính sách tiền tệ dễ dàng hơn. Đẩy nhanh tốc độ chu chuyển hàng hóa, rút ngắn chu kỳ kinh doanh Nhờ có TDTM, quá trình sản xuất kinh doanh liên tục, không ngắt quãng. Nhờ đó hiệu quả của sản xuất kinh doanh tăng lên đáng kể. Trong nền kinh tế thị trường hiện tượng thừa thiếu vốn ở các doanh nghiệp thường xuyên xảy ra, vì vậy hoạt động của tín dụng thương mại một mặt đáp ứng được nhu cầu vốn của các doanh nghiệp tạm thời thiếu đồng thời giúp cho các doanh nghiệp tiêu thụ được hàng hoá của mình. Nguồn vốn tín dụng thương mại giúp đáp ứng nhu cầu vốn trong thời vụ sản xuất cao điểm, đáp ứng nhu cầu thị trường. Đồng thời dưới cơ chế hoạt động của tín dụng thương mại, nhà sản xuất có thể bán được hàng hóa của mình, giải quyết tình trạng tồn kho, và các chi phí có liên quan đến tồn trữ hàng hóa. Người sản xuất được cấp tín dụng thương mại sẽ bắt đầu chu kì sản xuất mới mà không cần chờ đợi đến khi có vốn mới. Như vậy, tín dụng thương mại đã huy động được nguồn vốn nhàn rỗi vào vòng quay sản xuất, làm sản xuất hiệu quả hơn, dòng tiền có khả năng sinh lời nhiều hơn. Trong sản xuất kinh doanh, tín dụng thương mại là một phần không thể thiếu nhằm cung ứng vốn. Qua đó, còn liên kết các nhà sản xuất với nhau, bởi mối quan hệ của nhà sản xuất được hiểu là đầu ra của người này là đầu vào của người kia. Khuyến khích sản xuất kinh doanh Trong thực tế, TDTM chiếm hơn 40% vốn lưu động của các doanh nghiệp. Với khối lượng tín dụng đó, các doanh nghiệp có thể mở rộng kinh doanh, có nhiều cơ hội kiếm lời. Mặt khác nó còn khuyến khích sản xuất kinh doanh vì hoạt động đó được bí mật tương đối, không phản ánh trên thương phiếu nên rất được ưa chuộng. Tín dụng thương mại dưa trên sự tín nhiệm giữa các nhà sản xuất với nhau, hỗ trợ nhau trong quá trình sản xuất. Thực tế, các nhà sản xuất sử dụng vốn tín dụng vốn thương mại trong hầu hết các trường hợp mua nguyên vật liệu, nhập hàng, tiêu thụ sản phẩm… thay vì đi vay tại ngân hàng với thủ tục phức tạp, lãi suất cao. Trong những giai đoạn lạm phát, chính sách thắt chặt tiền tệ làm cho nguồn vốn đến tay các doanh nghiệp khó khăn hơn thì tín dụng thương mại với cam kết đơn giản giữa các doanh nghiệp, cùng chi phí sử dụng vốn cực thấp lại là biện pháp vốn tối ưu cho các doanh nghiệp, giúp duy trì sản xuất kinh doanh. Tín dụng thương mại được xem là hình thức tài trợ rẻ tiền, rất linh hoạt trong kinh doanh. Bên cạnh đó, nó còn tạo điều kiện mở rộng mối quan hệ với đối tác lâu bền giữa các doanh nghiệp trong nền kinh tế. Như vậy, TDTM đặt chúng ta trước sự lựa chọn khó khăn. Nên chẳng hợp pháp hóa TDTM ở Việt Nam. ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM CỦA TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI Trong nước a. Ưu điểm -Tín dụng thương mại góp phần đẩy nhanh quá trình sản xuất và lưu thông hàng hóa, làm cho chu kỳ sản xuất rút ngắn lại. -Tín dụng thương mại tham gia vào quá trình điều tiết vốn giữa các doanh nghiệp một cách trực tiếp mà không thông qua bất kỳ cơ quan trung gian nào. -Tín dụng thương mại được cấp giữa các doanh nghiệp quen biết, uy tín nên có lợi thế là thủ tục nhanh, gọn, đáp ứng nhu cầu vốn ngắn hạn và góp phần đẩy nhanh tốc độ tiêu thụ sản phẩm của các doanh nghiệp. -Tín dụng thương mại góp phần làm giảm khối lượng tiền mặt trong lưu thông, làm giảm chi phí lưu thông xã hội. -Tạo điều kiện mở rộng hoạt động của tín dụng ngân hàng thông qua nghiệp vụ chiết khấu, bảo lãnh và thu hộ thương phiếu, sẽ giúp ngân hàng tăng thu nhập nhưng ít rủi ro trong hoạt động kinh doanh của mình. -Trong trường hợp người đi vay vốn ngân hàng nhận nợ bằng lệnh phiếu, khi cần thiết, ngân hàng có thể bán khoản nợ này để thu nợ trước hạn bằng cách chuyển nhượng lệnh phiếu cho ngân hàng khác. Đây là một giải pháp chứng khoán hoá các khoản cho vay của ngân hàng.  -Tín dụng thương mại tạo ra thương phiếu bổ sung hàng hoá cho thị trường mở, tạo điều kiện cho ngân hàng trung ương thực hiện tốt công tác điều hoà khối tiền trong lưu thông.  -Tạo thuận lợi với doanh nghiệp có quan hệ thường xuyên với nhà cung cấp b. Nhược điểm Về quy mô: lượng giá trị cho vay bị hạn chế do tín dụng thương mại được cấp bằng hàng hoá nên doanh nghiệp cho vay chỉ có thể cung cấp được cho một số doanh nghiệp nhất định - những doanh nghiệp cần đúng thứ hàng hoá đó để phục vụ Sản xuất hoặc bán ra. Hơn nữa, Tín dụng thương mại là do các nhà doanh nghiệp cung cấp và họ chỉ cung cấp với khả năng giới hạn của họ. Nếu người đi vay có nhu cầu cao hơn thì người cho vay không thể đáp ứng được. Về phạm vi: Phạm vi hẹp, chỉ xảy ra giữa các doanh nghiệp, hơn nữa là chỉ thực hiện được giữa các doanh nghiệp quen biết, tín nhiệm lẫn nhau và chỉ đầu tư một chiều, không có quan hệ cho vay ngược lại. Về thời gian: thời hạn tín dụng ngắn thường là dưới 1 năm, điều kiện kinh doanh và chu kỳ sản xuất của các doanh nghiệp có thể không phù hợp nhau, do vậy khi thời gian mà doanh nghiệp cho vay muốn cung cấp không phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp cần đi vay thì tín dụng thương mại không thể xảy ra. -Là loại tín dụng không có đảm bảo nên rủi ro dễ phát sinh. -Do tính trừu tượng của thương phiếu, sẽ dẫn đến tình trạng hai doanh nghiệp thông đồng nhau lập ra thương phiếu khống (thương phiếu không phát sinh từ quan hệ mua bán chịu) để mang đến ngân hàng xin chiết khấu hoặc cầm cố. Chính điều này đã làm cho cơ sở đảm bảo của thương phiếu là tín dụng hàng hoá không thể tồn tại, số tiền cho vay được ngân hàng phát ra không có cơ sở đảm bảo. -Các chủ thể tham gia vào nghiệp vụ thương phiếu (Người bán chịu hàng hoá, người được chuyển nhượng thương phiếu, ngân hàng bảo lãnh…) chưa thật sự có lòng tin đối với thương phiếu và khả năng chuyển hoá ra -Pháp lệnh thương phiếu vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng nên tính khả thi vẫn còn kém.  Quốc tế: a. Ưu điểm: -Đáp ứng được nhu cầu vốn cho phát triển kinh tế - xã hội khi mà các nguồn vốn trong nước còn hạn chế. -Thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế một cách nhanh chóng -Mở rộng quan hệ quốc tế với các nước trên thế giới b. Nhược điểm: Tín dụng quốc tế có rủi ro do bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi của tỷ giá hối đoái quốc tế. HẠN CHẾ CỦA TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI -Hạn chế về quy mô tín dụng: Tín dụng thương mại là do các nhà doanh nghiệp cung cấp và họ chỉ cung cấp với khả năng giới hạn của họ. Nếu người đi vay có nhu cầu cao hơn thì người cho vay không thể đáp ứng được. - Hạn chế về thời hạn cho vay: Điều kiện kinh doanh và chu kỳ sản xuất của một doanh nghiệp có thể không phù hợp với nhau, vì vậy mà khi thời hạn mà người cho vay muốn cung cấp và người đi vay có nhu cầu không phù hợp nhau thì tín dụng này không thể xảy ra. Nhưng nhờ phương pháp cấp tín dụng của ngân hàng dưới hình thức chiết khấu đã giải quyết được một phần hạn chế này. - Hạn chế về phương hướng: Tín dụng thương mại được cung cấp dưới hình thức hàng hoá, vì vậy mà doanh nghiệp chỉ cung cấp được tín dụng cho một số doanh nghiệp nhất định - những doanh nghiệp cần hàng hoá đó để sử dụng cho sản xuất hoặc dự trữ để bán ra. Ngoài ra việc cấp tín dụng thương mại chỉ được thực hiện trên cơ sở tín nhiệm lẫn nhau CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM HIỆN NAY THỰC TRẠNG: Khó khăn - Các doanh nghiệp, các nhà sản xuất kinh doanh hiểu biết còn rất ít hoặc còn hiểu mơ hồ về công cụ chuyển nhượng - Các chủ thể tham gia vào nghiệp vụ thương phiếu (Người bán chịu hàng hoá, người được chuyển nhượng thương phiếu, ngân hàng bảo lãnh…) chưa thật sự có lòng tin đối với thương phiếu và khả năng chuyển hoá ra tiền của thương phiếu khi đến hạn. - Ngân hàng Nhà nước vẫn chưa có những thông tư hướng dẫn cụ thể về việc thực hiện các nghiệp vụ liên quan đến thương phiếu, chưa ban hành mẫu biểu cụ thể cho thương phiếu để nó có thể trở thành một công cụ lưu thông tín dụng pháp định có thể thay thế cho tiền mặt trong lưu thông - Pháp lệnh thương phiếu vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng nên tính khả thi vẫn còn kém. Chính vì những khó khăn trên mà trong thời gian qua, thương phiếu và các nghiệp vụ liên quan đến thương phiếu vẫn chưa đi vào đời sống kinh tế ở Việt Nam. Thuận lợi - Do đặc điểm tình hình kinh tế,số lượng doanh nghiệp ở Việt Nam tăng mở rộng qui mô - Gia nhập ASIAN,AFTA,APEC,WTO…mở rộng quan hệ gia lưu thương mại - Đòi hỏi doanh nghiệp tìm hiểu,sử dụng các phương thức,phương tiện thanh toan phổ biến trong quan hệ thương mại quốc tế,tín dụng thương mại quốc tế như séc,hối phiếu đòi nơ…- Đảng Nhà nước quan tâm và có nhiều giải pháp để phát triển hoạt động TDTM - Việc ban hành luật mới vế công cụ chuyển nhượng ở Việt Nam tạo cơ sở pháp lí cho hoạt động TDTM. Thúc đẩy giao lưu thương mại thông qua công cụ thanh toán,tín dụng mới cho nền kinh tế tăng khả năng lưu thông của các công cụ chuyển nhượng Các giải pháp khắc phục khó khăn - Nhanh chóng tạo dựng một hành lang pháp lý cho sự tồn tại và cho việc thực hiện các nghiệp vụ liên quan đến thương phiếu được an toàn và thuận lợi. Mặc dù Quốc hội đãthông qua Pháp lệnh thương phiếu có hiệu lực thi hành từ ngày 1.7.2000 và Chính Phủ đã ban hành nghị định 32/2001/NĐ -CP ngày 5.7.2001 hướng dẫn thi hành pháp lệnh trên nhưng vẫn còn nhiều bất cập như chưa rõ ràng, thiếu cụ thể, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế… - Tổ chức tuyên truyền, phổ biến, thảo luận về thương phiếu và ích lợi của thương phiếu đến các doanh nghiệp, là những chủ thể chủ yếu trong quan hệ thương phiếu. - Nâng cao hiệu lực hoạt động của Trung tâm thông tin tín dụng (CIC) dể có thể cung cấp chính xác và kịp thời năng lực chi trả, uy tín của các doanh nghiệp có nghĩa vụ thanh toán thương phiếu, đảm bảo quyền lợi của người thụ hưởng. - Trong thời gian đầu Nhà nước cần có những ưu đãi hợp lý cho các doanh nghiệp cũng như các Tổ chức tín dụng có tham gia vào quan hệ thương phiếu. Và cuối cùng, Ngân hàng Nhà nước phải gấp rút ban hành các thông tư hướng dẫn để các ngân hàng có thể mạnh dạn thực hiện các nghiệp vụ liên quan đến thương phiếu như bảo lãnh, chiết khấu và cầm cố thương phiếu. ngân hàng Nhà nước cũng phải nhanh chóng ban hành mẫu biểu cho thương phiếu, ban hành Luật về các công cụ chuyển nhượng… Hướng phát triển tín dụng thương mại ở Việt Nam Hiện nay, với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, tín dụng thương mại vì vậycũng phát triền rất mạnh mẽ. Như vậy, cần có một sự định hướng cho sự phát triển của tín dụng thương mại trong nền kinh tế thị trường. 1) Cải cách triệt để và phát triển hệ thống các TCTD theo hướng đa năng, hiện đại, đa dạng về sở hữu và loại hình tổ chức, có quy mô lớn và hoạt động theo nguyên tắc thị trường với mục tiêu chủ yếu là lợi nhuận, áp dụng các thông lệ và chuẩn mực quốc tế vào hoạt động kinh doanh ngân hàng.Cơ cấu lại hệ thống NHTM, tách bạch tín dụng chính sách và tín dụng thương mại, bảo đảm quyền kinh doanh của các tổ chức tài chính nước ngoài theo các cam kết song phương và đa phương đã ký kết với các nước và các tổ chức quốc tế, gắn cải cách ngân hàng với cải cách doanh nghiệp. 2) Tăng cường năng lực tài chính, đảm bảo các doanh nghiệp có đủ nguồn vốn, tài sản đi đôi với nâng cao chất lượng và khả năng sinh lời, xử lý dứt điểm nợ tồn đọng. 3) Tuân thủ các quy định của các Hiệp định song phương với các nước và quy định của WTO về mở cửa thị trường dịch vụ tín dụng thương mại. Phát triển hệ thống dịch vụ tín dụng thương mại đa dạng, đa tiện ích, được định hướng theo nhu cầu của nền kinh tế trên cơ sở tiếp tục nâng cao chất lượng và hiệu quả của các dịch vụ truyền thống, đồng thời nhanh chóng tiếp cận và phát triển các loại hình dịch vụ mới với hàm lượng công nghệ cao. Trong những năm gần đây, cùng với việc gia nhập WTO, các doanh nghiệp nước ta ngày càng mở rộng quan hệ giap lưu thương mại đầu tư với các nước khu vực và thế giới.Trong quá trình hội nhập và giao lưu thương mại này, đòi hỏi các doanh nghiệp việt nam phải tìm hiểu và sử dụng các phuognw thức phương tiện thanh toán phổ biến trong quan hệ thương mại quốc tế, quan hệ tín dụng quốc tế như thư tín dụng, séc, hối phiếu đì nợ, hốiphiếu nhận nợ… Mặt khác,quá trình hội nhập cũng đòi hỏi nước ta phải thay đổi ban hành một số văn bản quy phạm pháp luật cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước phù hợp hơn với thể chế, chuẩn mực và thông lệ quốc tế. TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI TRONG NƯỚC Tình hình Do đặc điểm tuần hoàn, lưu chuyển vốn khác nhau, trong những đơn vị sản xuất kinh doanh, nên xảy ra sự không ăn khớp giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm đây là tình trạng phổ biến của các doanh nghiệp kinh doanh sản xuất ở Việt Nam hiện nay. Tại một thời điểm, trong khi một số nhà sản xuất có hàng hóa muốn bán thì số khác lại muốn mua hàng hóa đó nhưng không có tiền. Từ đó phát sinh việc mua bán chịu giữa các đối tượng này ngày càng phổ biến hơn. Đây cũng chính là cơ sở của tín dụng thương mại. Và tín dụng thương mại đã đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam. Trong nền kinh tế thị trường hiện tượng thừa thiếu vốn ở các doanh nghiệp thường xuyên xảy ra, vì vậy hoạt động của tín dụng thương mại một mặt đáp ứng được nhu cầu vốn của các doanh nghiệp tạm thời thiếu đồng thời giúp cho các doanh nghiệp tiêu thụ được hàng hoá của mình. Mặt khác sự tồn tại của hình thức tín dụng này giúp cho các doanh nghiệp khai thác được vốn nhằm đáp ứng kịp thời cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Ngay từ khi xuất hiện thương phiếu được xem là một phương tiện thanh toán hữu hiệu, đáp ứng các nhu cầu thanh toán trong trường hợp có sự khác biệt về địa lý giữa nơi bán và nơi mua. Và hiện nay, thương phiếu vẫn giữ vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay. Bên cạnh vai trò là một phương tiện thanh toán, thương phiếu còn được xem là một công cụ tín dụng, sỡ dĩ có vai trò này bởi vì các doanh nghiệp kinh doanh sản xuất thực hiện các hoạt động chiết khấu trên thương phiếu. Tín dụng chiết khấu thương phiếu được hiểu là nghiệp vụ tín dụng ngắn hạn, mà thực chất của hình thức này là ngân hàng tiến hành mua lại các thương phiếu đang trong thời kỳ chưa đến hạn thanh toán và cung ứng một khoản vốn cho các thương nhân để họ có điều kiện tiếp tục tái sản xuất. Khi kết thúc thời hạn chiết khấu, ngân hàng sẽ đòi tiền ở người có nhiệm vụ trả tiền thương phiếu. Những vấn đề của TDTM trong nước 2.1. TDTM chưa được thừa nhận chính thức, hoạt động bất hợp pháp, đầy rẫy rủi ro vì quyền lợi của người kinh doanh chưa được bảo đảm dẫn đến sự phá sản hàng loạt khi một khâu kinh doanh đổ bể. TDTM ở nước ta hiện nay chỉ dựa trên cơ sở tin tưởng lẫn nhau giữa những người mua - người bán dẫn đến tình trạng quỵt nợ, nợ dây dưa giữa các doanh nghiệp. Chẳng phải ngẫu nhiên mà một số người cho rằng vụ cháy chợ Rồng ở Thanh Hóa và chợ Đồng Xuân ở Hà Nội là do có kẻ muốn thủ tiêu giấy tờ ghi nợ. Phải nhìn nhận rằng việc bán chịu hàng ở chợ gần như thành luật lệ của giới buôn bán. Thường thường, các cơ sở sản xuất phải giao hàng đợt sau mới lấy được tiền hàng đợt trước. Nơi bán buôn ở các chợ đầu mối cũng phải cũng phải giao hàng trả chậm cho các mối bán lẻ và cả các mối ở địa phương khác. Khối TDTM lên đến hàng ngàn tỷ đồng như vậy lại không có gì bảo đảm gây thiệt thòi lớn cho các chủ nợ. Như ta đã biết, TDTM di chuyển rất nhanh. Ở một số tỉnh khối lượng TDTM lớn đã làm lệch cân đối tín dụng của các ngân hàng địa phương. Ví dụ khi giá cao sự tăng thu hút khách hàng đổ xô vào ứng tiền cho các công ty cao su. Số dư nợ khổng lồ đối với khối ngân hàng địa phương của công ty này đã giảm sút lớn dẫn đến đầu vào các các ngân hàng lớn hơn đầu ra. Theo như thống kê, TDTM chiếm đến 40% tổng số vốn lưu động của các doanh nghiệp. Con số này còn lớn hơn nhiều với những doanh nghiệp ít vốn hơn. Họ thường xuyên sử dụng hình thức này để giải quyết vấn đề tiền vốn kinh doanh hạn hẹp. Những người thường xuyên mua chịu là những người buôn bán ở chợ, bán lẻ... Các mặt hàng cho mua bán chịu cũng thật là đa dạng: quần áo, vải vóc, đồ lưu niệm, thiết bị trường học... nó tùy thuộc vào tiềm năng về vốn của người bán cũng như quy luật chung của thị trường đó. Nhiều khi người bán phải chấp nhận bán chịu như một hình thức khuyến mại, khuyến khích mua hàng của họ. Sau đây là một vài số liệu về mặt hàng vải ở chợ Đổ (Hải Phòng). Theo điều tra sơ bộ, tất cả các hiệu vải ở đây đều sử dụng hình thức TDTM dưới hình thức này hay hình thức khác. Lý do cơ bản là vì nguồn vốn kinh doanh có hạn, người bán buôn phải chấp nhận một thời hạn nào đó để người bán giải phóng hàng, gom tiền trả nợ. Người kinh doanh cho biết, đây là giải pháp hữu hiệu để duy trì hoạt động kinh doanh liên tục, đồng thời họ cũng than phiền là nhiều khi không đòi được tiền, bị quỵt nợ mà không biết kêu ai. Ngày nay, với xu hướng nới lỏng hơn với TDTM, nó phát triển mạnh mẽ với khối lượng tín dụng tiến dần tới khối lượng hàng hóa. Cùng với khối lượng sản xuất kinh doanh, khối lượng vốn tăng lên theo đà phát triển kinh tế, khối lượng TDTM cũng đang ngày càng tăng mạnh. Trong trường hợp hàng hóa đặc biệt và hạn chế về số lượng, các hộ kinh doanh còn ứng trước tiền để đặt hàng. Thời hạn tín dụng ở đây thường từ 15 ngày đến 1 tháng. Cùng với sự tăng lên của khối lượng TDTM, rủi ro nó mang đến cũng tăng lên đáng kể. Lẽ dĩ nhiên, buôn bán phát triển, lợi nhuận hấp dẫn, người ta quan tâm đến điều đó chứ không phải những giao ước bằng lời. Như vậy TDTM là một mảng không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh, nhất là trong hoàn cảnh thiếu vốn của ta hiện nay. 2.2. Chưa có những quy định cụ thể cho TDTM Trước đây, dù nhà nước có cấm ngặt TDTM thì nó vẫn ngấm ngầm tồn tại. Cho đến nay vẫn chưa có luật lệ cụ thể nào về thương phiếu, nghiệp vụ chiết khấu bị bỏ ngỏ, lại chưa có thị trường cổ phiếu... gây nhiều cản trở cho TDTM phát huy tác dụng. 2.3. Rủi ro đầy rẫy trong TDTM ở Việt Nam do chưa được thừa nhận và bảo đảm bởi pháp luật. - Hiện tượng di chuyển mạnh mẽ của loại hình tín dụng này làm lệch cân đối. Tín dụng của ngân hàng địa phương. Nó làm di chuyển nguồn vốn vay ngân hàng vì ngân hàng cho doanh nghiệp vay, doanh nghiệp lại bán chịu cho nơi khác nên vốn ngân hàng cho vay gồm luôn phần TDTM của doanh nghiệp và di chuyển luôn sang nơi mua chịu hàng hóa của doanh nghiệp. Hiện tượng này còn có thể làm lệch cung cầu vốn trong từng khu vực hay từng ngành, ảnh hưởng mạnh mẽ tới lãi suất thị trường. - TDTM gây rủi ro cho TDNH Ngay cả khi cấm TDTM, nó vẫn tồn tại dưới hình thức chiếm dụng vốn lẫn nhau giữa các doanh nghiệp, không trả lãi và không có kỳ phiếu nhận nợ. Điều này dẫn đến tình trạng công nợ dây dưa khó đòi mà trong giai đoạn I năm 1995 đã lên tới 10.000 tỷ đồng lớn hơn tổng số dư nợ vay toàn bộ hệ thống ngân hàng thời kỳ đó. Nhiều khi ngân hàng bị mất trắng do chủ nợ chặn hàng siết nợ hoặc đẩy ngân hàng đến chỗ cho vay không có vật tư bảo đảm. Mặt khác, nhiều khoản vay ngân hàng bị sử dụng sai mục đích vì phải trang trải cho các món nợ TDTM đã vay vì TDTM mang tính bắt buộc, người mua buộc phải trả tiền vô điều kiện khi đến hạn. Nếu không có khả năng thanh toán, để khỏi vỡ nợ, các doanh nghiệp bù đắp TDTM bằng các khoản vay khác. - Hiện tượng quỵt nợ, công nợ dây dưa, chiếm dụng vốn lẫn nhau là phổ biến vì không có thương phiếu bảo đảm. Do đó trong vụ vỡ nợ Soái Kình Lâm, thiệt hại lên tới 100 tỷ đồng. Cách khắc phục 3.1. Hợp pháp hóa TDTM nên làm dần từng bước cùng với sự hoàn thiện hệ thống luật. Cụ thể: - Sớm ban hành pháp luật về thương phiếu, hướng dẫn cụ thể cho doanh nghiệp cùng các thương nhân biết rõ tính chất của từng loại thương phiếu hay nhận diện được thương phiếu, đưa TDTM vào quỹ đạo thanh toán sòng phẳng. - Ban hành pháp lệnh điều chỉnh nghiệp vụ chiết khấu thương phiếu từ điều 21 đến 24 quyết định 198 quy định chứng từ có giá còn chung, việc hướng dẫn thủ tục nghiệp vụ, hạch toán kế toán, chiết khấu chưa đầy đủ. Để thi hành điều luật 57 luật các tổ chức tín dụng, NHNN nên tách ra xác lập riêng thể lệ chiết khấu, cầm cố thương phiếu. - Chống thất thu thuế. Việc giao dịch trong TDTM không thể hiện rõ trên thương phiếu, dẫn đến nhà nước không thu được thuế: nên tiến hành thu thuế trên giá trị thương phiếu. - Thực hiện kiểm toán nội bộ giúp điều hành thanh tra, giám sát hoạt động hối phiếu của các ngân hàng thành viên. 3.2. Hiện đại hóa hệ thống ngân hàng - Nâng cao nghiệp vụ của ngân hàng nhất là nghiệp vụ chiết khấu, đảm bảo cho TDTM thuận lợi, đồng thời phải có cơ chế để các doanh nghiệp không thể chiếm dụng vốn lẫn nhau. - Sử dụng nhiều loại cho vay để kiểm soát chặt chẽ ảnh hưởng của TDTM. Có nhiều loại cho vay với TDTM như cho vay chiết khấu thương phiếu cho vay theo chứng từ gửi hàng theo tàu, cho vay động sản hóa các khỏan TDTM, cho vay bao thu nợ, cho vay nhà thầu về các khoản phải đòi ngân sách trong thời gian chờ kinh phí, cho vay thương phiếu ghi băng từ... Thực chất, khoản nợ phải đòi người mua là khoản có tính rủi ro cao. Nó nằm trong phạm vi vốn lưu động của doanh nghiệp. Cho vay bằng nhiều loại vào khoản này tạo điều kiện cho ngân hàng kiểm soát sâu các khoản TDTM để sàng lọc những gì cho vay được và biết mục đích sử dụng vốn. - Đơn giản hóa thủ tục hành chính. Ở nước ta, thủ tục hành chính rất rườm rà, làm cho chất lượng tín dụng không bảo đảm, hơn nữa nhiều khi chúng chồng chéo lên nhau tạo những kẽ hở đáng lo ngại. Vì vậy, phải tiến hành cải cách hành chính sao cho việc giao dịch với khách hàng chiết khấu đơn giản mà vẫn đảm bảo tính nguyên tắc, an toàn. - Đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ ngân hàng. Hiện nay đa số cán bộ ngân hàng không có trình độ và năng lực cần thiết. Mặt khác, chúng ta thiếu trầm trọng những chuyên viên am hiểu về hoạt động ngân hàng. Vì vậy cần có kế hoạch đào tạo đội ngũ cán bộ mới, đủ năng lực đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của ngành ngân hàng. - Trong sạch hóa đội ngũ cán bộ ngân hàng. Đây là đòi hỏi bức thiết vì hàng loạt những vị tham nhũng, vay ngân hàng không có thế chấp hoặc không có khả năng trả nợ đều do cán bộ ngân hàng làm sai nguyên tắc, ăn hối lộ như vụ Minh Phụng, Epco... 3.3. Xây dựng thị trường cổ phiếu Việc này làm tăng khả năng lưu thông và hoán chuyển của thương phiếu giảm rủi ro cho người bán chịu. Trong trường hợp người bán cần vốn, họ dễ dàng đem bán quyền sở hữu thương phiếu để lấy tiền trước thời hạn. Thông qua thị trường với sự cạnh tranh, thương phiếu được bán với giá cao nhất có thể nên nó khuyến khích được người kinh doanh. 3.4. Đánh giá hoạt động của doanh nghiệp và báo cáo lại Nhờ hoạt động này, thông tin về doanh nghiệp tương đối đầy đủ và cập nhật, giúp khách hàng tránh rủi ro, góp phần ổn định kinh tế, xã hội. TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ Tình hình Trong các quan hệ quốc tế, quan hệ về tài chính - tín dụng - ngân hàng là quan hệ phổ biến giữa các nước trên thế giới hiện nay; mối quan hệ này được đặc biệt quan tâm ở các nước đã và đang phát triển đối với các nước kém phát triển. Đảng, Nhà nước ta đã xác định đường lối phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn đẩy mạnh CNH, HĐH là tăng trưởng nhanh và bền vững cả trước mắt cũng như lâu dài phải dựa trên hai yếu tố: Nội lực và ngoại lực, trong đó nội lực là yếu tố quyết định và bên ngoài là yếu tố quan trọng. Chính vì vậy, hơn 10 năm qua nước ta đã sử dụng vốn vay nước ngoài chủ yếu là vay vốn ODA, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), vốn viện trợ cùng với nguồn lực tài chính trong nước là yếu tố quyết định để xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội và đã đạt nhiều kết quả đáng khích lệ; Mức tăng trưởng kinh tế mấy năm qua xấp xỉ 8%, nước ta đã dần dần khẳng định vị thế trên thế giới và các nước trong khu vực; Đời sống tinh thần và vật chất của nhân dân được nâng lên một bước khả quan. Một trong những yếu tố tạo nên thắng lợi về phát triển kinh tế thời gian qua là nguồn vốn vay nước ngoài mà chủ yếu là vay vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của nhiều nước. 15% 85% Biểu đồ: Nợ vay nước ngoài và tín dụng thương mại quốc tế năm 2010 Tính đến thời điểm này, nước ta đang có số nợ vay khoảng 14 tỷ USD, trong đó vay hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) chiếm khoảng 85%, còn lại trên là 15% vay tín dụng thương mại. Hàng năm ngân sách nhà nước bố trí chi khoảng 1/3 tổng số tiền chi trả nợ để trả nợ nước ngoài, chủ yếu là vốn ODA của các nước phương Tây. Tình hình kinh tế nước ta đang trên đà tăng trưởng, nguồn đầu tư trực tiếp bằng vốn nước ngoài (FDI) và nguồn vốn của các nhà đầu tư trong nước tăng lên thì lượng vốn vay ODA nên giảm dần và có thể vay vốn tín dụng thương mại thông thường ở các tổ chức OCR, vay của ADB, vay của IBRRD, hoặc của WB … khi cần thiết. Chúng ta cũng không nên dựa vào ngưỡng an toàn cho nợ nước ngoài theo tập quán quốc tế là 50% GDP. Thực tế ở nước ta thì năm 2000 tỷ trọng nợ gần 40% trong GDP; Dự kiến năm 2006 là gần 37% GDP; Bình quân 2001-2005 là gần 36% GDP; Ước năm 2009-2010 tỷ trọng khoảng 37% GDP. Vì mỗi thời kỳ, mỗi nước có những đặc điểm về kinh tế và xã hội khác nhau, không vì theo tập quán quốc tế ấy để dẫn đến tình trạng “tốt vay dày nợ”… Trong giai đoạn 2006-2010 và tiếp theo đến 2015, nước ta dần dần đi vào thế ổn định khi gia nhập WTO, sẽ được hưởng những thuận lợi nhất định. Xu hướng đẩy mạnh huy động nguồn vốn của các nhà đầu tư trong nước, nhà nước và nhân dân đều có lợi và tạo ra khả năng phát triển bền vững. Đồng thời tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài trực tiếp đầu tư 100% vốn (FDI) để giảm dần số dư nợ vay hiện nay xuống đến mức hợp lý; Từ đó số chi trả nợ từ ngân sách nhà nước hàng năm chỉ còn 1/4 đến 1/5 số tiền chi để trả nợ cho nước ngoài; Trường hợp cần thiết phải vay ODA hoặc vay tín dụng thương mại thông thường của các nước phải đặt hiệu quả là chỉ tiêu hàng đầu cho mỗi lần vay, cho mỗi dự án. Nhà nước và từng doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng về hiệu quả cho mỗi lần vay, có cơ chế kiểm soát chặt chẽ việc giải ngân vốn vay bao gồm cả vay ưu đãi (ODA) và vay thương mại thông thường. Cần quy định trách nhiệm kinh tế và hành chính của người đi vay thì chắc chắn việc sử dụng và quản lý vốn vay nước ngoài sẽ là động lực quan trọng góp phần tích chực đưa nước ta tiến nhanh, tiến vững chắc sớm ra khỏi danh sách các nước chậm phát triển trên thế giới. TDTM quốc tế với những vấn đề cần tháo gỡ Sự bùng nổ hình thức TDTM quốc tế trong mấy năm gần đây đặt nước ta vào tình trạng hết sức khó khăn vì một mặt, TDTM quốc tế là công cụ thuận lợi cho kinh doanh quốc tế, nó làm tăng đáng kể khối lượng xuất nhập khẩu, khuyến khích sản xuất hàng hóa xuất khẩu cũng như các ngành sản xuất có đầu vào là nguyên liệu ngoại nhập, mặt khác nó cũng gây những hậu quả cho nền kinh tế với hiện trạng. 2.1. Quản lý TDTM quốc tế đang bị thả lỏng - Do thiếu hiểu biết, người ta ngộ nhận rằng nguồn vốn thu hút từ việc mở L/c trả chậm là nguồn vốn rẻ tiền và có thể dùng thoải mái tới mức họ quên đi những rủi ro đáng lo ngại và hậu quả xấu cho đất nước và các ngân hàng lao vào nghiệp vụ này một cách phiêu lưu. Nguyên nhân chính ở đây là việc quản lý hình thức tín dụng này hầu như bị thả nổi. Quỹ tiền tệ quốc tế khuyên ta nên hạn chế doanh nghiệp vay nước ngoài cho phù hợp với khả năng trả nợ nhưng con số vẫn không ngừng gia tăng. Người ta cảnh báo rằng, nguy cơ đáng lo ngại là có những công ty TNHH với số vốn trong TNHH chỉ có 3 tỷ đồng nhưng đã mở tổng số L/c trả chậm là 41 triệu USD. Như vậy chỉ cần một sơ suất nhỏ hay giá hàng nhập theo L/c đó giảm 1% là doanh nghiệp lỗ vốn 410.000USD, vượt số vốn tự có. Khối lượng TDTM quốc tế lớn như vậy nhưng chủ yếu để nhập khẩu hàng tiêu dùng, sau đó chính cán cân thanh toán quốc tế sẽ phải gánh chịu việc trả nợ này khi đáo hạn. Về phía quy định, việc bảo lãnh cho mỗi L/c hầu như không có thể lệ hướng dẫn thi hành, ghi chép ngoại bảng không kiểm soát nổi đến chỗ thắt chặt gần như cấm hoàn toàn. Nó thường xuyên bị lợi dụng để làm ăn phi pháp. Lúc đầu nó chỉ là nhập hàng trả chậm nhưng một số công ty móc ngoặc được với các cán bộ ngân hàng biến chất, rút được hàng hóa thế chấp cho L/c trả chậm đem bán phá giá lấy vốn quay vòng. Đến khi việc kinh doanh gặp rủi ro, ngân hàng là người gánh chịu những khoản này. Mặc dù đã có những biện pháp ngăn ngừa như ban hành tỷ lệ ký quỹ là 80% mà thực chất là cấm mở L/c trả chậm nhưng rồi L/c vẫn tăng đáng kể. Nguyên nhân là do các công ty cần nhập nguyên liệu cho sản xuất kiến nghị đồng loạt nên việc mở L/c lại trở về lỏng lẻo như cũ. Chẳng hạn, phân bón là mặt hàng thường xuyên được nhập về để bán phá giá lấy vốn quay vòng lại thuộc loại nguyên liệu cho nông nghiệp nên các ngân hàng vẫn tăng L/c trả chậm. Vì vậy khối lượng L/c trả chậm đầu năm 1996 khoảng 1200 triệu USD; đến tháng 6/1996 đã tăng đến hơn 1400 triệu USD. Trong vụ Epco và Minh Phụng, người ta mới thấy hết tai họa của việc bảo lãnh mở L/c trả chậm không được quản lý: riêng 2 công ty này đã hút được tới 44 triệu USD vốn đem quay vòng từ các L/c trả chậm, trong đó quá hạn chiếm 31,3% hay 13,8 triệu USD. 2.2. Thông tin thiếu thốn: Do vậy, có khách hàng mở L/c ở nhiều ngân hàng tới vài chục triệu USC. Trung tâm thông tin tín dụng của ta không thể cung cấp số L/c mà khách hàng mở ở nhiều ngân hàng khác nhau. 2.3. NHTM hoạt động kém hiệu quả, nghiệp vụ yếu kém, đội ngũ cán bộ trình độ hạn chế, chưa được thanh lọc, phẩm chất chưa tốt. Từ đó dẫn đến những vi phạm nguyên tắc một cách vô tình hay cố ý, tham ô, hối lộ gây những thiệt hại lớn cho đất nước. Nghiệp vụ ngân hàng chưa cao nên không theo dõi và không có đủ thông tin về doanh nghiệp, không kịp thời can thiệp được khi có sai trái. 2.4. Chưa có hiểu biết đầy đủ về TDTM quốc tế Chúng ta tiếp cận và sử dụng TDTM quốc tế như là một công cụ hiệu quả cho xuất nhập khẩu mà chưa hiểu rõ bản chất của nó. Thêm vào đó, chúng ta thiếu một hệ thống pháp luật cụ thể và hiệu quả, dẫn đến những rủi ro cho nền kinh tế. Do ham lợi trước mắt, các ngân hàng và doanh nghiệp làm sai quy tắc. Do thiếu kiến thức, nhiều L/c bị từ chối thanh toán do bộ chứng từ không hợp lệ. 2.5. Ngân hàng nhà nước chưa ban hành chế độ mở L/c trả chậm. Việc thiếu vắng một thể lệ có tính pháp quy như vậy đã tạo kẽ hở cho một số ngân hàng đua nhau hạ thấp các điều kiện mở L/c để thu hút khách hàng và sẵn sàng lao vào nuôi những công ty mở L/c tràn lan không có vốn đảm bảo. 2.6. Không có sự phối hợp giữa Vụ chức năng và Vụ kế toán của NHTW để quản lý bằng một chế độ hoạch toán kế toán chặt chẽ, đây là lỗ hổng lớn cho một số kẻ xấu tha hồ tiền hành những bút toán không thực. 2.7. Khối lượng TDTM quốc tế đã chiếm thị phần lớn của tín dụng trong nước nên nó là nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng thừa vốn ở các doanh nghiệp. Tóm lại, cần phải có những giải pháp hữu hiệu để giải quyết mâu thuẫn giữa sự cần thiết của TDTM quốc tế trong quá trình hội nhập kinh tế của nước ta. Cách khắc phục - Hạn chế các doanh nghiệp vay nước ngoài. - Quy định cụ thể về thể lệ mở L/c trả chậm, tránh trường hợp công ty bán phá giá hàng nhập lấy vốn kinh doanh mục đích khác. Hiện quy chế bảo lãnh cho khách hàng vay vốn nước ngoài chỉ là 1 quy chế chung chung, không thể là một thể lệ cụ thể để quản lý nghiệp vụ mở thư tín dụng trả chậm. - Giảm tối đa việc mở L/c trả chậm cho việc nhập khẩu hàng tiêu dùng, hàng xa xỉ. Nước ta còn nghèo, việc nhập khẩu hàng tiêu dùng không làm tăng sức sản xuất trong nước, gây áp lực bên cán cân thanh toán quốc tế. Khối lượng hàng nhập khẩu quá nhiều tấn công hàng sản xuất trong nước, hàng nội địa không có sức cạnh tranh dẫn đến sự phá sản của các doanh nghiệp trong nước. - Phải xây dựng được một chế độ kế toán phù hợp. Trong TDTM quốc tế, cần bám sát UCP500 để bảo đảm quyền lợi của doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong nước tránh những sai lầm về chứng từ không đáng có dẫn đến việc không được thanh toán. - Vụ chức năng phải phối hợp với vụ kế toán Ngân hàng để quản lý bằng một chế độ kế toán hợp lý, chặt chẽ, hạch toán thống nhất. - Xây dựng hệ thống thông tin hiện đại qua ngân hàng hoặc các công ty tư vấn, tránh trường hợp một công ty mở quá nhiều L/c trong khi vốn có hạn. - Hỏi cơ quan phụ trách chung của các ngân hàng về các quy định trong luật hối phiếu áp dụng ở mỗi nước, khắc phục tình trạng thiếu thống nhất trong pháp luật của mỗi nước. - Yêu cầu ngân hàng của người mua bảo lãnh để tránh rủi ro khi không biết cặn kẽ về đối tác. - Sử dụng các công cụ kỹ thuật hiệu quả như kỹ thuật tín dụng chứng từ. CHƯƠNG 3 TÍN DỤNG THƯƠNG MẠI TRONG CÁC LUẬT ĐỊNH Ở VIỆT NAM Sự cần thiết ban hành luật các công cụ chuyển nhượng Một là xuất phát từ định hướng của Đảng và Nhà nước trong việc hoàn thiện pháp luật về tài chính- ngân hàng. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta đã khẳng định chủ trương “hình thành môi trường minh bạch, lành mạnh và bình đẳng cho hoạt động tiền tệ-ngân hàng” và “hình thành đồng bộ khuôn khổ pháp lý, áp dụng đầy đủ hơn các thiết chế và chuẩn mực quốc tế về an toàn trong kinh doanh tiền tệ-ngân hàng”. Đường lối của Đảng đặt ra yêu cầu hoàn chỉnh hệ thống pháp luật thông qua việc xây dựng và hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng như ban hành mới, sửa đổi và bổ sung các đạo luật và Pháp lệnh để hình thành một khuôn khổ pháp lý đồng bộ. Như vậy, việc xây dựng luật về công cụ chuyển nhượng để đáp ứng nhu cầu thực tiễn của cuộc sống, là bước đi cần thiết để thực hiện đường lối, chính sách đổi mới của Đảng trong thời kỳ mới. Việc ra đời Luật Các công cụ chuyển nhượng còn đóng vai trò bảo hộ, khuyến khích cho việc hình thành, phát triển và sử dụng các công cụ chuyển nhượng trong đời sống kinh tế, xã hội của đất nước. Hai là xuất phát từ sự cần thiết khách quan của việc hoàn thiện các quy định pháp luật về công cụ chuyển nhượng. - Năm 1999, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh Thương phiếu, tuy nhiên, cho đến năm 2005, Pháp lệnh này vẫn chưa đi vào cuộc sống. Việc triển khai chậm Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999 là một thực tế rõ ràng, do những nguyên nhân chủ quan và cả những nguyên nhân khách quan. Bên cạnh những nguyên nhân về hướng dẫn triển khai thực hiện, còn có nguyên nhân từ chính những bất cập trong Pháp lệnh. Những quy định trong Pháp lệnh về cơ bản chứa đựng hầu hết các quy tắc chính của Luật thống nhất về hối phiếu theo Công ước Giơnevơ năm 1930, song vẫn còn những quy định làm hạn chế các hoạt động của thương phiếu và tạo rủi ro cho ngân hàng (như hoạt động thương phiếu phải gắn với tín dụng ngân hàng). - Trong nền kinh tế thị trường, bên cạnh tín dụng ngân hàng, còn xuất hiện và phát triển hình thức tín dụng thương mại. Để giúp tín dụng thương mại thực hiện được, đã xuất hiện những công cụ giúp doanh nghiệp đòi nợ hoặc nhận nợ, phục vụ cho các doanh nghiệp thanh toán, đòi tiền lẫn nhau. Những công cụ này gồm có hối phiếu đòi nợ (bill of exchange), hối phiếu nhận nợ (promisory note), séc (cheque),… Vì những công cụ này có thể chuyển nhượng được nên người ta gọi chung là công cụ chuyển nhượng. Trên thực tế, quan hệ tín dụng thương mại giữa các doanh nghiệp, tiểu thương đã tồn tại như một thực tế khách quan trong nền kinh tế Việt Nam. Ở Việt Nam, hiện nay, các doanh nghiệp và các ngân hàng đã sử dụng hối phiếu trong thanh toán quốc tế theo thông lệ quốc tế. Trong thanh toán nội địa, đặc biệt là ở các chợ đầu mối, việc mua bán chịu đã xuất hiện những “giấy nhận nợ” hay “giấy đòi nợ” do người bán hàng hoặc người thanh toán phát hành để mua-bán chịu lẫn nhau nhưng chưa được Pháp lệnh điều chỉnh. Bộ luật Dân sự và Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế cũng chỉ có một số nội dung điều chỉnh đối với thương phiếu; Luật Thương mại (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 7 đã bỏ chương về thương phiếu. Vì vậy, nhu cầu hình thành một hệ thống các quy định của pháp luật để bảo vệ có hiệu quả quyền của chủ nợ đã trở nên bức xúc. Mặt khác, trong điều kiện hầu hết các doanh nghiệp nước ta có quy mô sản xuất nhỏ bé, thiếu vốn kinh doanh, việc đưa thương phiếu vào sử dụng là cần thiết nhằm tạo thêm kênh huy động vốn, tiệp cận tín dụng thương mại cho các doanh nghiệp. Điều này cho thấy việc thể chế hoá các quan hệ tín dụng thương mại bằng các quy định của Luật Các công cụ chuyển nhượng nói chung và pháp luật về thương phiếu nói riêng là một đòi hỏi tất yếu khách quan của nền kinh tế. Ba là, yêu cầu tạo thêm kênh cấp tín dụng cho ngân hàng và tạo thêm công cụ cho thị trường tiền tệ đã trở nên cấp thiết. Luật các tổ chức tín dụng đã cho phép các tổ chức tín dụng được cấp tín dụng dưới hình thức chiết khấu thương phiếu. Nhưng hoạt động chiết khấu thương phiếu vẫn chưa trở thành kênh cấp tín dụng của các tổ chức này, vì các văn bản hướng dẫn về nghiệp vụ chiết khấu thương phiếu chưa được ban hành và thương phiếu cũng chưa được sử dụng trên thực tế. Bên cạnh đó, một trong những nguyên nhân làm cho hoạt động của thị trường tiền tệ còn hạn chế là do thiếu các công cụ của thị trường. Việc thiếu công cụ này xuất phát từ bất cập của quy định pháp luật về thương phiếu. Thực tế này đòi hỏi phải nhanh chóng hoàn thiện các quy định pháp luật về các công cụ chuyển nhượng để tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng và tạo thêm công cụ cho thị trường tiền tệ. Bốn là, xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế Xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế của Việt nam cũng đặt ra yêu cầu hoàn thiện cũng như xây dựng mới các văn bản pháp luật trong nước nhằm tạo nên một cơ chế pháp lý đồng bộ, phù hợp với thực tiễn của nước ta, yêu cầu của pháp luật và thông lệ quốc tế. Trong những năm gần đây, cùng với việc nước ta gia nhập ASEAN, AFTA, APEC, ký Hiệp định song phương Việt Nam - Hoa Kỳ và việc đàm phán gia nhập WTO, các doanh nghiệp nước ta ngày càng mở rộng quan hệ giao lưu thương mại, đầu tư với các nước trong khu vực và trên thế giới. Quá trình hội nhập và tăng cường giao lưu thương mại này đòi hỏi các doanh nghiệp phải tìm hiểu và sử dụng các phương thức, phương tiện thanh toán phổ biến trong quan hệ thương mại quốc tế, quan hệ tín dụng quốc tế như thư tín dụng, séc, hối phiếu đòi nợ, hối phiếu nhận nợ,... Mặt khác, quá trình hội nhập cũng đòi hỏi nước ta phải thay đổi, ban hành mới một số văn bản quy phạm pháp luật mới để tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước phù hợp hơn với thể chế, chuẩn mực và thông lệ quốc tế, trong đó có cam kết của Việt Nam với Ngân hàng Phát triển Châu Á về việc ban hành Luật các công cụ chuyển nhượng.. Việc đưa các loại công cụ chuyển nhượng với tư cách là phương tiện thanh toán, công cụ tín dụng phổ biến trong nền kinh tế thị trường vào nền kinh tế nước ta đòi hỏi Nhà nước phải xây dựng cơ sở pháp lý hoàn chỉnh, đồng bộ cho các hoạt động có liên quan đến công cụ chuyển nhượng. Trong đó việc ban hành Luật các công cụ chuyển nhượng sẽ bảo đảm cho việc hình thành khung pháp lý cần thiết về công cụ chuyển nhượng và làm cơ sở pháp lý cho việc phát hành, sử dụng các loại công cụ chuyển nhượng trên thực tế. Từ các lý do đã phân tích ở trên, cho thấy, việc ban hành Luật Các công cụ chuyển nhượng là cần thiết, không chỉ đáp ứng các yêu cầu khách quan của nền kinh tế mà còn thể chế hoá đường lối của Đảng trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, đáp ứng nhu cầu hội nhập, hoàn thiện các quy định của pháp luật hiện hành có liên quan đến công cụ chuyển nhượng. Luật Các công cụ chuyển nhượng đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2005. Ngày 09 tháng 12 năm 2005, Chủ tịch nước đã ký Lệnh số 22/2005/L/CTN công bố ban hành. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 07 năm 2006. Nội dung cơ bản của luật các công cụ chuyển nhượng Bố cục Luật các công cụ chuyển nhượng gồm 6 chương, 83 điều, với các nội dung cơ bản như sau:Chương I quy định những vấn đề chung (từ Điều 1 đến Điều 15); Chương II quy định về hối phiếu đòi nợ (từ Điều 16 đến Điều 52). Chương này có 7 mục:- Mục 1: Phát hành hối phiếu đòi nợ;- Mục 2: Chấp nhận hối phiếu đòi nợ;- Mục 3: Bảo lãnh hối phiếu đòi nợ;- Mục 4: Chuyển nhượng hối phiếu đòi nợ;- Mục 5: Chuyển giao để cầm cố và chuyển gíao để nhờ thu hối phiếu đòi nợ;- Mục 6: Thanh toán hối phiếu đòi nợ;- Mục 7: Truy đòi do hối phiếu đòi nợ không được chấp nhận hoặc không được thanhtoán.Chương III quy định về hối phiếu nhận nợ (từ Điều 53 đến Điều 57);Chương IV quy định về séc (từ Điều 58 đến Điều 75), gồm 5 mục:- Mục 1: Các nội dung của séc và ký phát séc;- Mục 2: Cung ứng séc;- Mục 3: Chuyển nhượng, nhờ thu séc ;- Mục 4: Bảo đảm thanh toán séc ; - Mục 5: Xuất trình và thanh toán séc; Chương V quy định về khởi kiện, thanh tra và xử lý vi phạm (từ Điều 76 đến Điều 81); Chương VI quy định về hiệu lực thi hành của Luật và trách nhiệm hướng dẫn thi hành Luật (Điều 82 và Điều 83). Những nội dung cơ bản về hối phiếu Chương II Hối phiếu đòi nợ Chương này có một số nội dung cần lưu ý như sau: - Về các nội dung của công cụ chuyển nhượng (Điều 16, Mục I): Công cụ chuyển nhượng là giấy tờ có giá mang tính chuẩn mực cao, trên công cụ phải thể hiện đầy đủ, chính xác các nội dung luật định cho từng loại công cụ cụ thể. Thiếu (không chính xác) một trong các nội dung này, chúng không có giá trị thanh toán. Các nội dung của công cụ chuyển nhượng là quy định không thể thiếu được trong bất kỳ một luật nào trên thế giới. Việc quy định về nội dung của từng loại công cụ là rất quan trọng, giúp cho việc nhận dạng và chuyển nhượng công cụ dễ dàng. Cũng giống như luật về công cụ chuyển nhượng các nước, Luật Các công cụ chuyển nhượng của Việt Nam chỉ liệt kê các nội dung cần và đủ cho công cụ chuyển nhượng, được chia thành 2 nhóm sau: + Nhóm các nội dung bắt buộc phải có: Nếu thiếu, không chính xác một trong các nội dung này tờ thương phiếu không có giá trị để thanh toán. Nhóm các nội dung bắt buộc có thể bao gồm: Tiêu đề “Hối phiếu đòi nợ” hoặc “Hối phiếu nhận nợ” hoặc “Séc”; Tên và địa chỉ của người bị ký phát (Nếu không có tên và địa chỉ của người bị ký phát, thì sẽ là hối phiếu nhận nợ. Người ký phát cũng trở thành người phát hành và chứng chỉ có giá này cũng chỉ là sự ghi nhận việc cam kết thanh toán vô điều kiện một số tiền xác định của người phát hành đối với người thụ hưởng); Tên, địa chỉ và chữ ký của người ký phát (yêu cầu này nhằm đảm bảo quy định người ký phát chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc ký phát hành hối phiếu và cũng là người chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc thanh toán số tiền trên hối phiếu nếu người bị ký phát từ chối chấp nhận một phần hay toàn bộ số tiền trên hối phiếu khi hối phiếu được xuất trình đề nghị chấp nhận đúng hạn, đúng các điều kiện theo luật định) Ngày ký phát hành (yêu cầu này nhằm xác định được thời điểm để tính thời hạn thanh toán, tên của người thụ hưởng. Quy định này có ý nghĩa xác định ai là người thụ hưởng đầu tiên). + Nhóm các nội dung tuỳ nghi : Nếu các nội dung này không có trên công cụ chuyển nhượng thì có thể vẫn có giá trị thanh toán. Các nội dung này bao gồm: Thời hạn thanh toán, địa điểm trả tiền, địa điểm ký phát (Việc quy định nội dung nào sẽ do từng loại công cụ quyết định). Nguyên tắc này được nêu ra trong luật của các nước, gọi là nguyên tắc “suy đoán”. Bằng việc sử dụng nguyên tắc này có thể suy đoán các yếu tố nói trên, các quy định này có tính khoa học nhằm tránh được những vấn đề như địa điểm ký phát ở trên máy bay, tàu biển, hội chợ triển lãm ở nước ngoài v.v…Nguyên tắc suy đoán được thể hiện tại khoản 2 Điều 16 như sau: Thời hạn thanh toán không được ghi trên hối phiếu đòi nợ thì hối phiếu đòi nợ sẽ được thanh toán ngay khi xuất trình; Địa điểm thanh toán không được ghi trên hối phiếu đòi nợ thì hối phiếu đòi nợ sẽ được thanh toán tại địa chỉ của người bị ký phát; Địa điểm ký phát không được ghi cụ thể trên hối phiếu đòi nợ thì hối phiếu đòi nợ được coi là ký phát tại địa chỉ của người ký phát.” Đối với hối phiếu nhận nợ cũng có quy định tại khoản 2 Điều 52; đối với séc có quy định tại khoản 2 Điều 58 (Tùy đối với mỗi loại công cụ, mà có quy định cụ thể cho phù hợp). - Về chấp nhận hối phiếu đòi nợ (Mục II):Để bảo vệ quyền lợi của người nắm giữ, người thụ hưởng hối phiếu đòi nợ, Luật đã có quy định cụ thể về những trường hợp phải xuất trình hối phiếu đòi nợ để yêu cầu chấp nhận, thời hạn chấp nhận, vi phạm nghĩa vụ xuất trình hối phiếu đòi nợ để yêu cầu chấp nhận, hình thức và nội dung chấp nhận, nghĩa vụ của người chấp nhận, từ chối chấp nhận. - Về bảo lãnh hối phiếu đòi nợ (Mục III): Giống như luật của các nước, Luật các công cụ chuyển nhượng của Việt Nam cũng chỉ quy định chung về bảo lãnh, các quy định về người bảo lãnh và các vấn đề liên quan đến bảo lãnh được điều chỉnh theo Bộ luật Dân sự, do vậy, không quy định cụ thể trong Luật này. - Về chuyển nhượng hối phiếu đòi nợ (Mục IV): Một trong những đặc tính ưu việt của công cụ này là tính chuyển nhượng của nó. Luật các công cụ chuyển nhượng đã bao quát được các nội dung cần thiết nhằm điều chỉnh hoạt động chuyển nhượng và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người nhận chuyển nhượng. Các quy định trong Luật đã khắc phục được những bất cập của Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999, đồng thời đưa ra các điều khoản mới hoàn chỉnh hơn các quy định cho việc chuyển nhượng các công cụ, cụ thể như: Hình thức chuyển nhượng (Điều 27), trường hợp không được chuyển nhượng (Điều 28), nguyên tắc chuyển nhượng (Điều 29), hình thức và nội dung của từng loại chuyển nhượng, quyền và nghĩa vụ, chiết khấu và tái chiết khấu; trong đó, cần quan tâm một số nội dung cơ bản như sau: + Mọi công cụ chuyển nhượng đều có thể chuyển nhượng trừ những công cụ ghi cụm từ “không được chuyển nhượng”, “cấm chuyển nhượng”, “không trả theo lệnh” hoặc cụm từ khác có ý nghĩa tương tự. Quy định như trên sẽ bảo đảm tính chính xác, chặt chẽ của cơ chế chuyển nhượng. + Việc chuyển nhượng là không có giá trị nếu chuyển nhượng một phần số tiền, ghi thêm bất kỳ điều kiện nào ngoài những nội dung chuyển nhượng theo luật định. Việc chuyển nhượng hối phiếu đòi nợ cho từ hai người trở lên trong một lần chuyển nhượng cũng là không có giá trị. Việc chuyển nhượng hối phiếu đòi nợ là sự chuyển nhượng tất cả các quyền phát sinh từ hối phiếu đòi nợ. + Đối với hối phiếu đòi nợ và hối phiếu nhận nợ, Luật cũng có quy định giống như pháp luật các nước theo hướng cho phép chúng được chuyển nhượng ngược lại cho người ký phát, người chấp nhận, người chuyển nhượng trước đó. - Về chuyển giao để cầm cố và chuyển giao để nhờ thu hối phiếu đòi nợ (Mục V)bao gồm 4 điều, quy định về quyền được cầm cố, chuyển giao, xử lý hối phiếu được cấm cố, nhờ thu qua người thu hộ. - Về thanh toán hối phiếu đòi nợ (Mục VI) bao gồm 8 điều, quy định về người thụ hưởng, quyền của người thụ hưởng, thời hạn thanh toán, xuất trình để thanh toán, thanh toán hối phiếu đòi nợ, từ chối thanh toán, hoàn thành thanh toán hối phiếu đòi nợ, thanh toán trước hạn. - Về truy đòi hối phiếu đòi nợ không được chấp nhận hoặc không được thanh toán (Mục VII) bao gồm 5 điều, quy định về quyền truy đòi, văn bản thông báo truy đòi, thời hạn thông báo, trách nhiệm của những người có liên quan, số tiền được thanh toán. Chương III Hối phiếu nhận nợ Bao gồm các quy định về nội dung của hối phiếu nhận nợ; nghĩa vụ của người phát hành; nghĩa vụ của người chuyển nhượng lần đầu hối phiếu nhận nợ; hoàn thành thanh toán hối phiếu nhận nợ; bảo lãnh, chuyển nhượng, cầm cố, nhờ thu, thanh toán, truy đòi hối phiếu nhận nợ. Trong các quy định trên, các quy định về bảo lãnh, chuyển nhượng, cầm cố, nhờ thu, thanh toán, truy đòi hối phiếu nhận nợ cũng được áp dụng tương tự các nội dung quy định về hối phiếu đòi nợ từ Điều 24 đến Điều 52 của Luật này. KẾT LUẬN Qua quá trình tìm hiểu tín dụng thương mại ở Việt Nam cho thấy tầm quan trọng của tín dụng thương mại trong nền kinh tế thị trường. Trong nền kinh tế thị trường, hiện tượng thừa thiếu vốn của các doanh nghiệp thường xuyên xảy ra, vì vậy hoạt động của tín dụng thương mại là hết sức cần thiết, một mặt đáp ứng nhu cầu vốn cho các doanh nghiệp tiêu thụ được hàng hóa của mình. Mặt khác sự tồn tại của hình thức tín dụng này sẽ giúp cho các nhà doanh nghiệp chủ động khai thác được nguồn vốn nhằm đáp ứng kịp thời cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Tín dụng thương mại còn góp phần làm cho hoạt động của các tổ chức tín dụng thêm tính đa dạng và phong phú thúc đẩy sự phát triển cho hệ thống ngân hàng và quan trọng là đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế, mở rộng quan hệ kinh tế không những trong nước mà còn ở thị trường quốc tế. Bên cạnh những mặt tích mà tín dụng thương mại mang lại vẫn tồn tại song song những mặt tiêu cực, hạn chế. Về mặt tiêu cực gây ra công nợ dây chuyền nếu một doanh nghiệp bị vỡ nợ có thể làm ảnh hưởng xấu cho hàng loạt các bên có liên quan tham giam tín dụng, những tranh chấp thường xuyên xảy ra. Về mặt hạn chế, hạn chế về quy mô tín dụng, về thời hạn cho vay, và về phương hướng. Ngoài ra, việc cung cấp tín dụng thương mại chỉ được thực hiện trên cơ sở tín nhiệm lẫn nhau. BÁO CÁO TIẾN ĐỘ LÀM VIỆC CỦA NHÓM