Đề tài Thực trạng và giải pháp huy động vốn của các doanh nghiệp vừa và nhỏ

nhá v× c¸c doanh nghiÖp nµy vèn Ýt, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó vay vèn vµ ®æi míi c«ng nghÖ. Bªn c¹nh ®ã, h×nh thøc mua m¸y mãc thiÕt bÞ theo ph­¬ng thøc tr¶ chËm còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n, mua theo ph­¬ng thøc nµy doanh nghiÖp sÏ ph¶i chÞu chi phÝ kinh doanh sö dông vèn kh¸ cao. MÆt kh¸c, sÏ chØ mua theo ph­¬ng thøc tr¶ chËm ®­îc nÕu doanh nghiÖp cã uy tÝn, cã truyÒn thèng tÝn dông sßng ph¼ng còng nh­ t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh. Thø hai, vèn kh¸ch hµng øng tr­íc. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, khi ký hîp ®ång ®Æt hµng kh¸ch hµng th­êng ph¶i ®Æt cäc tr­íc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh, sè tiÒn ®Æt cäc nµy doanh nghiÖp ®­îc sö dông mÆc dï ch­a s¶n xuÊt vµ cung cÊp s¶n phÈm hay dÞch vô cho kh¸ch hµng. Tuú theo l­îng mua hµng cña kh¸ch, th«ng th­êng doanh nghiÖp chiÕm dông ®­îc tõ hai nguån: - Vèn øng tr­íc cña kh¸ch hµng lín Vèn øng tr­íc cña ng­êi tiªu dïng Th«ng th­êng sè vèn chiÕm dông nµy lµ kh«ng lín. MÆt kh¸c, ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm (dÞch vô) doanh nghiÖp ph¶i ®Æt hµng (nguyªn vËt liÖu,...) nªn l¹i bÞ ng­êi cÊp hµng chiÕm dông vèn cña doanh nghiÖp còng theo h×nh thøc nµy nªn nÕu c¸c qu¸ tr×nh kinh doanh diÔn ra b×nh th­êng th× sè d­ vèn chiÕm dông nµy lµ kh«ng lín. Tuy nhiªn, kinh doanh trong thÞ tr­êng hiÖn t¹i ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n, c©n nh¾c rÊt cÈn träng v× kh«ng ph¶i chØ tån t¹i l­îng vèn nhÊt ®Þnh kh¸ch hµng ®Æt cäc tr­íc mµ bªn c¹nh ®ã l¹i tån t¹i l­îng tiÒn kh¸ch hµng chiÕm dông l¹i khi mua hµng cña doanh nghiÖp, l­îng tiÒn ®ã nhiÒu khi lµ rÊt lín. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng vÊn ®Ò huy ®éng vèn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. I. Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sè l­îng Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n­íc ta ph¸t triÓn mét c¸ch kh¸ nhanh, theo c¸c sè liÖu thèng kª vµ kÕt qu¶ tæng ®iÒu tra c¸c tæ chøc kinh tÕ th× ®Õn cuèi n¨m 1999 sè l­îng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ 43.772 doanh nghiÖp chiÕm tØ träng 91% tæng sè c¸c Doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Trong n¨m 2000 sè doanh nghiÖp míi ®­îc thµnh lËp theo LuËt doanh nghiÖp d­íi nhiÒu h×nh thøc víi sè vèn ®¨ng ký trung b×nh trªn d­íi 1 tû ®ång, hÇu hÕt sè doanh nghiÖp nµy còng cã quy m« võa vµ nhá vµ nÕu xÐt theo chØ tiªu lao ®éng d­íi 200 ng­êi th× doanh nghiÖp võa vµ nhá cã 46.834 doanh nghiÖp chiÕm tØ träng 97% tæng sè doanh nghiÖp. Nh­ vËy, xÐt vÒ mÆt sè l­îng th× doanh nghiÖp ë n­íc ta ®Òu cã quy m« võa vµ nhá chiÕm 91 – 97% tæng sè doanh nghiÖp vµ ch­a tÝnh ®Õn kho¶ng 1,4 triÖu hé s¶n xuÊt kinh doanh c¸ thÓ. Nh­ vËy, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gi÷ mét vai trß v« cïng quan träng trong nÒn kinh tÕ, nhËn thøc ®­îc ®iÒu ®ã §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· x¸c ®Þnh: “ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ mét trong nh÷ng chiÕn l­îc träng t©m trong nh÷ng n¨m tíi.” Tuy nhiªn, do c¬ chÕ c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ sù ¶nh h­ëng cña t×nh h×nh khñng ho¶ng tµi chÝnh, kinh tÕ cña mét sè n­íc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi ®· cã t¸c ®éng, ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n­íc ta béc lé nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ gÆp kh«ng Ýt c¸c khã kh¨n trong ho¹t ®éng kinh doanh. Cô thÓ lµ: ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt s¶n phÈm vËt chÊt ®· cã suy gi¶m so víi ®Çu t­ vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, th­¬ng m¹i cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm gi¶m ®¸ng kÓ sù ®ãng gãp vµo GDP cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. Tuy nhiªn, ngay c¶ trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i - dÞch vô th× t×nh tr¹ng hµng biªn giíi, hµng ®· qua sö dông, hµng nhËp lËu (chñ yÕu tõ Trung Quèc) trµn ngËp trªn thÞ tr­êng víi gi¸ rÎ còng g©y cho c¸c doanh nghiÖp nµy rÊt nhiÒu khã kh¨n. ThÞ tr­êng vµ kh¸ch hµng bÞ thu hÑp céng víi sù lóng tóng trong qu¶n lý ®· dÉn tíi viÖc mét sè doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n hoÆc buéc ph¶i gi¶i thÓ h¹n chÕ phÇn nµo vai trß cña lo¹i h×nh Doanh nghiÖp nµy trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Tr×nh ®é c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ, m¸y mãc võa cò, võa l¹c hËu l¹i kh«ng ®ång bé ®· dÉn ®Õn viÖc s¶n phÈm lµm ra kh«ng phï hîp víi nhu cÇu, thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng do ®ã h¹n chÕ rÊt lín kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá trªn thÞ tr­êng. Lùc l­îng c«ng nh©n kü thuËt vµ lao ®éng lµnh nghÒ ®­îc ®µo t¹o lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cßn qu¸ Ýt; viÖc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i diÔn ra kh«ng th­êng xuyªn vµ ®ång bé dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thõa ë n¬i nµy nh­ng l¹i thiÕu ë n¬i kh¸c kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña s¶n xuÊt, céng víi ®éi ngò c¸n bé thiÕu kü n¨ng qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nªn viÖc qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng v« cïng khã kh¨n dÉn ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng cao, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, thu nhËp kh«ng æn ®Þnh. T×nh tr¹ng thiÕu vèn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®©y lµ mét vÊn ®Ò bøc sóc vµ ®¸ng lo ng¹i nhÊt hiÖn nay. Sù suy gi¶m cña kinh tÕ khu vùc sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ diÔn ra cuèi n¨m 97 ®Çu n¨m 98 ®· cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Mét sè nhµ ®©ï t­ n­íc ngoµi ®· rót vèn ®Çu t­ ë VN vÒ kh«i phôc kinh tÕ trong n­íc, mét sè kh¸c do e ng¹i vÒ sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ trong n­íc vµ khu vùc (®©y lµ thÞ tr­êng chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá) kh«ng ®Çu t­ thªm hoÆc rót vèn ®Çu t­ sang thÞ tr­êng kh¸c dÊn ®Õn sù sôt gi¶m khñng khiÕp cña nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Vµ cuèi cïng c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ ng­êi g¸nh chÞu trùc tiÕp hËu qu¶ cña viÖc suy gi¶m nguån vèn nµy.{sè liÖu cô thÓ}. H¬n n÷a viÖc tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn kh¸c l¹i rÊt khã kh¨n, trong ®ã nguån vèn chñ yÕu ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp lµ nguån vèn vay tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nh­ng thùc tÕ hiÖn nay l¹i cã rÊt Ýt c¸c Doanh nghiÖp ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn thÕ chÊp, b¶o ®¶m tiÒn vay theo yªu cÇu cña ng©n hµng ®Ó vay vèn, tû träng vèn vay ng©n hµng cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá chØ chiÕm 20% nhu cÇu vèn ho¹t ®éng. Nh×n chung c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Òu dùa vµo nguån vèn tù cã lµ chÝnh hoÆc huy ®éng tõ c¸c nguån kh¸c nh­ b¹n bÌ, ng­êi th©n... ViÖc c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng tiÕp cËn vµ sö dông ®­îc c¸c nguån vèn ®Æc biÖt lµ nguån vèn tÝn dông lµ h¹n chÕ lín nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña lo¹i h×nh Doanh nghiÖp nµy. C¸c chÝnh s¸ch vÜ m«, vi m« nh»m hç trî Doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn h¹n chÕ, nÆng vÒ h×nh thøc, thiÕu h­íng dÉn cô thÓ nh­ chÝnh s¸ch ®èi víi Doanh nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng n÷, chÝnh s¸ch vay vèn tÝn dông víi l·i suÊt ­u ®·i nh»m gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, c¸c hÖ thèng th«ng tin, c¸c dÞch vô t­ vÊn vÒ mÆt hµng, thÞ tr­êng, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ, m«i tr­êng luËt ph¸p, th«ng lÖ quèc tÕ vÒ kinh doanh... kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nh÷ng khã kh¨n phiÒn to¸i ®èi víi Doanh nghiÖp võa vµ nhá xung quanh c¸c thñ tôc kª khai h¶i quan, thñ tôc tÝn dông vay vèn, tÝnh thuÕ, hoµn tr¶ thuÕ, nhµ ®Êt ... vÉn cßn lµ nçi lo l¾ng, b¨n kho¨n cña c¸c Doanh nghiÖp. 2. T×nh h×nh huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 2.1 Thùc tr¹ng vÊn ®Ò huy ®éng vèn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, t×nh h×nh kh¸ phæ biÕn ë hÇu hÕt c¸c Doanh nghiÖp lµ t×nh tr¹ng thiÕu vèn. §èi víi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá t×nh tr¹ng thiÕu vèn lµ mét tÊt yÕu kh«ng thÓ tr¸nh khái . Theo sè liÖu ®iÒu tra ë Hµ Néi n¨m 1994 cã h¬n 60% Doanh nghiÖp thiÕu vèn chØ ®¸p øng ®­îc mét phÇn nhá nhu cÇu vÒ vèn cña Doanh nghiÖp. §ã lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, nh­ng tr­íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn lµ sù t¸c ®éng cña t×nh tr¹ng l¹m ph¸t, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trong n­íc vµ thÕ giíi trong mét thêi gian dµi lµm cho sau mçi chu kú s¶n xuÊt kh«ng ®ñ t¸i t¹o, kh«ng bï ®¾p ®­îc sè vèn ban ®Çu hoÆc sù d­ ra kh«ng ®¸ng kÓ. Sù thiÕu vèn cßn do nhiÒu Doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp, thËm chÝ cã n¬i cã lóc kh«ng cã hiÖu qu¶, lµm cho l­îng vèn hao hôt, mÊt dÇn (th©m hôt vèn); t×nh tr¹ng chiÕm dông vèn lÉn nhau, nî nÇn lßng vßng, d©y d­a gi÷a c¸c Doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ ®ang diÔn ra rÊt nghiªm träng (trong giai ®o¹n II cña qu¸ tr×nh thanh to¸n c«ng nî, sè nî ph¶i xö lý lªn tíi 18.000 tû ®ång). Nh­ng ®¸ng chó ý nhÊt lµ sù thiÕu vèn t­¬ng ®èi ®ang diÔn ra trªn b×nh diÖn réng vµ kh¸ gay g¾t. §ã lµ nh÷ng tr­êng hîp Doanh nghiÖp cã yªu cÇu më réng kinh doanh hoÆc yªu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh ph¸t triÓn, nh­ng kh«ng cã nguån cung øng vèn (vèn trong d©n kh«ng huy ®éng ®­îc, vèn ng©n hµng cho vay rÊt h¹n chÕ). Cô thÓ nguån vèn cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng d­íi ®©y. B¶ng 1: C¬ cÊu vèn cña c¸c DNVVN ë mét sè tØnh §¬n vÞ tÝnh: % Nguån vèn Hµ Néi Qu¶ng Ninh H¶i Phßng Tæng sè TB Vèn chñ së h÷u 45,6 49,3 46,7 47,2 Vay ng­êi th©n, b¹n bÌ 24,7 24,5 22,3 24,3 Vay nãng 2,2 2,5 2,15 2,4 Vay ng©n hµng 24 20,5 21,5 21,1 §ãng gãp c«ng nh©n 1,9 2,3 3,5 2,5 C¸c nguån kh¸c 1,6 1,7 3,8 2,2 Nguån: Tæ chøc lao ®éng thÕ giíi (1998) Tõ b¶ng trªn ta thÊy, l­îng vèn huy ®éng ®­îc cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chñ yÕu tõ c¸c nguån c¸ nh©n nh­ cña chñ doanh nghiÖp, b¹n bÌ, ng­êi th©n vµ c¸c kho¶n vay kh«ng chÝnh thøc kh¸c, chiÕm 75,2%; l­îng vèn vay tõ ng©n hµng vµ ®ãng gãp cña c«ng nh©n chØ chiÕm mét l­îng nhá 23,6%, cßn l¹i lµ tõ mét sè nguån kh¸c 2,2%. §iÒu nµy chøng tá c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt lµ tõ phÝa ng©n hµng. ë Hµ Néi, hiÖn t¹i chØ cã kho¶ng 25% Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®­îc vay vèn ng©n hµng; 11,9% Doanh nghiÖp vay vèn tõ c¸c hîp t¸c x· tÝn dông... Nh÷ng c¶n trë ë tÇm vÜ m« dÉn ®Õn viÖc cung øng vèn cho Doanh nghiÖp hiÖn nay ®ang trë thµnh vÊn ®Ò bøc xóc. MÆt kh¸c, thÞ tr­êng vèn trung vµ dµi h¹n ch­a ph¸t triÓn, kh«ng thu hót m¹nh mÏ c¸c nguån vèn nhµn rçi trong x· héi nh»m ®¸p øng cho nhu cÇu vèn cña c¸c Doanh nghiÖp. §Ó cô thÓ h¬n, ta h·y xem xÐt thùc tr¹ng t×nh h×nh huy ®éng vèn cña Doanh nghiÖp võa vµ nhá tõ c¸c nguån vèn sau: 2.1.1. Vèn chñ së h÷u: Lµ lo¹i vèn th­êng ®­îc t¹o ra tõ vèn riªng cña c¸c nghiÖp chñ, vèn ®ãng gãp cña c¸c cæ ®«ng, b¹n bÌ, hä hµng... Nguån vèn nµy chiÕm kho¶ng 5 - 10% vèn lu©n chuyÓn cña Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Thùc tÕ ta thÊy hiÖn nay c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng sö dông phÇn lín nguån vèn nµy vµo viÖc kinh doanh chiÕm kho¶ng 47,2% trªn tæng sè vèn toµn Doanh nghiÖp. §Ó huy ®éng ®­îc nguån vèn nµy, Doanh nghiÖp ®· gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n: - Do ®Æc ®iÓm cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ ë chç ng­êi chñ Doanh nghiÖp chØ cã ph­¬ng tiÖn tµi chÝnh ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh nªn hä kh«ng thÓ bá ra nhiÒu h¬n sè vèn mµ hä ®· ®ãng gãp vµo Doanh nghiÖp , l­îng vèn nµy th­êng kh«ng ®æi trong suèt qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp . M«i tr­êng kinh doanh, m«i tr­êng ®Çu t­, chÕ ®é ph¸p lý kh«ng æn ®Þnh ch­a khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c luång tiÒn nhµn rçi ®­îc ®Çu t­ vµo Doanh nghiÖp. V× vËy mµ nguån vèn nµy ch­a ®­îc tËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó, trong khi c¸c doanh nghiÖp ®ang ë t×nh tr¹ng ®ãi vèn th× l­îng tiÒn “chÕt” vÉn n»m trong tói cña ng­êi d©n kh¸ lín. 2.1.2 Nguån vèn chÝnh thøc. Nguån vèn nµy ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã triÓn väng trong t­¬ng lai. Nh­ng hiÖn nay c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn ch­a tiÕp cËn ®­îc nhiÒu vµ triÖt ®Ó víi nguån vèn nµy, tØ träng c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá vay ®­îc tõ nguån vèn chÝnh thøc chØ chiÕm mét tû lÖ rÊt khiªm tèn so víi c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp lín kh¸c. 2.1.2.1 Doanh nghiÖp võa vµ nhá víi nguån vèn vay ng©n hµng. XÐt trªn tæng thÓ, c¸c sè liÖu rót ra tõ mét tµi liÖu do ng©n hµng Trung ¦¬ng Ên hµnh cho thÊy phÇn tÝn dông trung vµ dµi h¹n so víi toµn bé c¸c lo¹i tÝn dông mµ hÖ thèng ng©n hµng ®· cÊp trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 1997 chiÕm 19%. Con sè nµy chØ lµ con sè trung b×nh vµ hiÓn nhiªn lµ kh«ng tÝnh ®Õn sù kh¸c biÖt rÊt lín gi÷a c¸c ng©n hµng trong ho¹t ®éng tÝn dông cã kú h¹n. Tuy nhiªn con sè nµy cho phÐp nhËn thÊy r»ng nh×n chung phÇn tÝn dông cã kú h¹n vÉn cßn thÊp vµ c¸c ng©n hµng cßn tra ®­îc tØ lÖ 20% tÝn dông cã kú h¹n trªn tæng sè tÝn dông ng©n hµng Nhµ n­íc yªu cÇu. Nhu cÇu vay vèn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá kh¸ cao trong ®ã ng©n hµng kh«ng ®¸p øng ®­îc ®Çy ®ñ nhu cÇu ®ã.  B¶ng 2: Møc ®é vay vèn tõ ng©n hµng. §¬n vÞ: % Møc ®é vay vèn tõ ng©n hµng 1995 1996 1997 1998 Kh«ng vay ®­îc tõ ng©n hµng 55,9 35,5 28,4 22,5 <10% tæng sè DNVVN vay ®­îc vèn 5,3 6,3 8,2 9,4 10% - 30% cÇu vÒ vèn cña DNVVN 20,1 35,1 38,6 41,2 30% - 50% cÇu vÒ cña DNVVN 12,3 15,5 16,5 17,7 >50% cÇu vÒ vèn cña DNVVN 6,4 7,6 8,3 9,2 Nguån: UNIDO - MPI(1998) Ta thÊy sè Doanh nghiÖp võa vµ nhá vay ®­îc vèn qua c¸c n¨m t¨ng lªn nh­ng cßn rÊt chËm do c¸c h×nh thøc vay ng©n hµng ph¶i tr¶i qua c¸c thñ tôc nghiªm ngÆt, phiÒn hµ vµ thÕ chÊp chÆt chÏ, ph¶i cã luËn chøng cô thÓ cña ph­¬ng ¸n kinh doanh... Trªn thùc tÕ chØ cã kho¶ng 30 - 40% sè chñ Doanh nghiÖp cã yªu cÇu ®­îc vay. H¬n n÷a l·i suÊt vay vèn cña ng©n hµng ch­a khuyÕn khÝch ph¸t triÓn lo¹i h×nh Doanh nghiÖp nµy. Trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh, Doanh nghiÖp võa vµ nhá chÞu chung c¬ chÕ qu¶n lý vèn cña Nhµ n­íc: Thø nhÊt, Doanh nghiÖp ®­îc giao vèn vµ b¶o toµn vèn. Thø hai, kh¶ n¨ng t¹o vèn kh«ng ®­îc th«ng qua quü khÊu hao c¬ b¶n, qua lîi nhuËn ®Ó l¹i trÝch quü ph¸t triÓn. Thø ba, vay ng©n hµng: Kh¶ n¨ng vay ng©n hµng cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá quèc doanh chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nÕu triÓn väng doanh thu cña Doanh nghiÖp cho phÐp tr¶ nî trong 2 - 3 n¨m. V× vËy chØ cã mét sè rÊt Ýt cã thÓ lµm ®­îc trong mÊy n¨m. §èi víi ng©n hµng quèc doanh: C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm kho¶ng 70% kh¸ch hµng cña c¸c ng©n hµng quèc doanh, phÇn tÝn dông cã kú h¹n mµ c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá nµy nhËn ®­îc cã thÓ ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng kho¶ng 15% toµn bé c¸c kho¶n tÝn dông mµ c¸c ng©n hµng nµy cung cÊp. Mét trong c¸c lý do gi¶i thÝch l­îng tÝn dông cã kú h¹n do c¸c ng©n hµng quèc doanh cÊp kh«ng cao lµ ë chç c¸c ng©n hµng nµy kh«ng cã ®ñ nguån lùc tµi chÝnh dµi h¹n. Nh­ng gÇn ®©y mét sè ng©n hµng ®­îc giao qu¶n lý “nguån tµi trî” do ®èi t¸c n­íc ngoµi cÊp, do ®ã c¸c ng©n hµng sÏ cã nguån tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó cÊp tÝn dông cã kú h¹n cho nh÷ng kh¸ch hµng ®¸p øng ®­îc mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ cã c¬ héi vay ®­îc nhiÒu vèn h¬n. §èi víi Ng©n hµng cæ phÇn C¸c ng©n hµng nµy chñ yÕu h­íng ho¹t ®éng vµo tÝn dông ng¾n h¹n. Tuy nhiªn Doanh nghiÖp võa vµ nhá khã vay ®­îc nguån vèn nµy do Ýt cã tµi s¶n thÓ chÊp, h¬n n÷a vÊn ®Ò khã kh¨n c¬ b¶n mµ c¸c ng©n hµng th­êng gÆp ph¶i ®ã lµ thiÕu nguån tµi chÝnh dµi h¹n, dÉn ®Õn g©y khã kh¨n cho viÖc ®i vay. §èi víi Ng©n hµng liªn doanh Ho¹t ®éng trong viÖc cÊp tÝn dông cã kú h¹n phÇn nµy chiÕm trung b×nh kho¶ng 20% so víi toµn bé l­îng tÝn dông mµ ng©n hµng liªn doanh cÊp. Tuy vËy, c¸c ng©n hµng nµy quan t©m nhiÒu ®Õn kh¸ch hµng lµ nh÷ng Doanh nghiÖp quèc doanh lín vµ nh÷ng Doanh nghiÖp liªn doanh hay 100% vèn n­íc ngoµi h¬n lµ c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c kho¶n tÝn dông cã kú h¹n mµ c¸c ng©n hµng nµy cÊp cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ c¸c Doanh nghiÖp quèc doanh nhá vµ c¸c Doanh nghiÖp t­ nh©n cã quy m« t­¬ng ®èi lín. §èi víi Ng©n hµng n­íc ngoµi C¸c kho¶n vay ®­îc ghi b»ng ngo¹i tÖ, còng nh­ ng©n hµng liªn doanh. C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam hÇu nh­ kh«ng thÓ huy ®éng ®­îc vèn tõ nguån nµy. 2.1.2.2 Doanh nghiÖp võa vµ nhá víi nguån thuª mua tµi chÝnh. HiÖn nay cã c¸c c«ng ty thuª mua tµi chÝnh ®­îc thµnh lËp ë ViÖt Nam: C¸c c«ng ty do nh÷ng ng©n hµng ViÖt Nam lËp ra: 3 c«ng ty cã nguån gèc tõ Vietcombank, VBARD; BIDV. C¸c c«ng ty liªn doanh cã: “Vietnam International leasing compaty Ltd” (VILC) “VENA leasing Company” (VENA); “Vietnam leasing Company Ltd” (VLC). Trong ®ã ®èi t¸c ViÖt Nam lµ: ®èi t¸c víi VILC lµ Incombank; ®èi t¸c VENA, Tr­êng Thµnh trading & series company Ltd”. C¸c c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi. C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ ®Ò nghÞ c¸c c«ng ty nµy cho thuª ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n mµ hä dù kiÕn ký hîp ®ång víi c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vµ cã sù høa hÑn vÒ bÊt ®éng s¶n tuú theo t×nh h×nh. §©y lµ nh÷ng h×nh thøc cung cÊp vèn rÊt cã kh¶ quan cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam, ngay c¶ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Doanh nghiÖp sÏ cã kh¶ n¨ng sö dông vèn trong khi ch­a cã ®ñ vèn vµ cam kÕt tr¶ vèn lÉn l·i theo ®Þnh kú ®· tho¶ thuËn víi c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. Quy tr×nh xÐt duyÖt cho thuª tµi chÝnh ®­îc c¸c c«ng ty nµy quy ®Þnh. Khã kh¨n trong khi thuª mua tµi chÝnh lµ: + C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ch­a quen thuéc víi viÖc huy ®éng nguån vèn nµy. + C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá khi ®i thuª ph¶i chÞu mét l·i suÊt cao(bï phÇn khÊu hao m¸y mãc nguyªn vËt liÖu). + C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn ph¶i thuyÕt tr×nh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cung cÊp th«ng tin cña Doanh nghiÖp cho c¸c c«ng ty thuª mua tµi chÝnh biÕt. §©y chÝnh lµ mét h¹n chÕ lín ®èi víi Doanh nghiÖp võa vµ nhá t×m kiÕm ®Õn nguån vèn nµy. 2.1.2.3 Quü hç trî ph¸t triÓn Ho¹t ®éng th«ng qua ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo, quü tÝn dông nh©n d©n, quü ph¸t triÓn n«ng th«n, liªn hiÖp hîp t¸c x·, quü hç trî ®Çu t­ quèc gia. §Õn th¸ng 9 n¨m 1998, trong c¶ n­íc cã gÇn 5 tû USD nhµn rçi, hµng ngh×n tû cña quü hç trî ®Çu t­ quèc gia ch­a ®­îc sö dông, hµng chôc ngh×n ha ®Êt, nhµ x­ëng ch­a sö dông ®óng. Nh×n chung nguån vèn chÝnh thøc nµy ®¸p øng ®­îc 25,6% nghiªn cøu vèn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá. N¨m 1998 ngµnh ng©n hµng dµnh tíi 35% (4500 tû ®ång), tæng d­ nî cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá song tû lÖ nµy cßn ë møc thÊp. Sau khi NghÞ ®Þnh 43/1999/N§-CP ngµy 29/6/1999 cña ChÝnh phñ ra ®êi, Quü hç trî ph¸t triÓn ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan nh­: n¨m 2000 ®· thÈm ®Þnh gÇn 1000 dù ¸n, ký h¬n 1300 hîp ®ång tÝn dông cã gi¸ trÞ h¬n 6.800 tû ®ång vµ gi¶i ng©n h¬n 4.700 tû ®ång, thùc hiÖn cho vay l¹i 765 triÖu USD b»ng vèn ODA, b­íc ®Çu ®· hç trî l·i suÊt sau ®Çu t­ cho 49 dù ¸n víi sè tiÒn lµ 11,5 tû ®ång. Tuy vËy, viÖc vay vèn tõ nguån nµy vÉn gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i sau: ®èi t­îng cßn ë ph¹m vi hÑp nhÊt lµ víi c¸c doanh nghiÖp thuéc tØnh, thµnh phè kh«ng thuéc vïng khã kh¨n hoÆc ®Æc biÖt khã kh¨n; vÒ thÕ chÊp (b¶o ®¶m tiÒn vay) còng lµ nh÷ng yÕu tè mµ c¸c chñ ®Çu t­ kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc, ®ã lµ ch­a kÓ ®Õn møc vay tèi ®a tõ 50 – 70% so víi nhu cÇu cña dù ¸n, chñ dù ¸n ph¶i bá ra sè cßn thiÕu qu¸ nhiÒu nªn lóng tóng kh«ng biÕt xoay vµo ®©u. Mét khã kh¨n n÷a ®èi víi c¸c DNVVN lµ th«ng tin, c¸c chñ ®Çu t­ kh«ng ®­îc tiÕp xóc víi c¸c v¨n b¶n vÒ c¬ chÕ tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn, nãi c¸ch kh¸c lµ kh«ng c¬ quan nµo phæ biÕn c¸c NghÞ quyÕt, NghÞ ®Þnh vµ c¸c v¨n b¶n cña Nhµ n­íc vÒ tÝn dông ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn.; khã kh¨n nµy cßn ®Æc biÖt h¬n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp d©n doanh v× kh«ng cã c¬ quan cÊp trªn. 2.1.2.4 Nguån vèn phi chÝnh phñ vµ chÝnh phñ HiÖn nay cã nhiÒu tæ chøc quèc tÕ nh­ ILO, UNIDO, ZDH tæ chøc ph¸t triÓn Hµ Lan, viÖc Friedrich Erbert (§øc, ESCAP...) rÊt quan t©m tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam: Cô thÓ - Dù ¸n VIE/98/MO2/SID: Gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam (qua VCCI - phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam) víi chÝnh phñ Thôy §iÓn - ILO. Cã trÞ gi¸ 1,7 tr USD lµ dµnh cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá. - Dù ¸n “Tµi chÝnh n«ng th«n”: dù ¸n nµy víi thêi h¹n dù kiÕn lµ 4 n¨m ®­îc tµi trî nhê mét kho¶n vay 120 tr USD do “HiÖp héi ph¸t triÓn quèc tÕ” (IDA) cÊp cho Nhµ n­íc ViÖt Nam. Môc ®Ých cña dù ¸nlµ hç trî nh÷ng cè g¾ng cña chÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng t¹i c¸c vïng n«ng th«n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã c¸c môc tiªu ®­îc ®Ò ra nh­ sau: + KhuyÕn khÝch ®Çu t­ ë khu vùc t­ nh©n. + T¨ng c­êng kh¶ n¨ng tµi trî cho ®Çu t­ thuéc khu vùc t­ nh©n. +N©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÞch vô tµi chÝnh cña ng­êi nghÌo t¹i c¸c vïng n«ng th«n. Qua gãc ®é mµ chóng ta quan t©m, dù ¸n nµy thÓ hiÖn d­íi h×nh thøc mét “nguån tµi trî” trÞ gi¸ 100 tr USD. Gäi lµ quü ph¸t triÓn n«ng th«n, quü nµy dïng ®Ó t¸i tµi trî cho c¸c kho¶n vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n do c¸c Ng©n hµng trong n­íc cÊp cho c¸c hé kinh doanh, c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i vïng n«ng th«n. - Quü ph¸t triÓn Doanh nghiÖp võa vµ nhá (SMDF): Dù ¸n nµy cã thêi gian 3 n¨m do céng ®ång Ch©u ¢u tµi trî, môc tiªu cña dù ¸n nµy lµ gióp ®ì ViÖt Nam t rong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu nµy, nhiÒu ho¹t ®éng ®­îc ®Ò ra nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c Doanh nghiÖp quèc doanh vµ t­ nh©n võa vµ nhá trong 24 tØnh thµnh, nh»m t¨ng c­êng ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi ®Æc biÖt lµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm. Dù ¸n cã mét quü tµi chÝnh kho¶ng 25tr USD ®Ó t¸i tµi trî, mét phÇn danh cho c¸c kho¶n vay cã kú h¹n mµ nhiÒu ng©n hµng trong n­íc ®­îc tham gia cÊp cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¸p øng ®ñ yªu cÇu. - Nguån tµi trî Mª K«ng (MFL): §©y lµ nguån tµi trî trÞ gi¸ 5 tr USD do c«ng ty tµi chÝnh quèc tÕ (SFI) trùc tiÕp vËn hµnh vµ qu¶n lý, SFI lµ mét trong nh÷ng c«ng ty cña Ng©n hµng thÕ giíi qu¶n lý vµ hç trî thµnh lËp quü ph¸t triÓn Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Dù ¸n MPDF víi thêi gian vËn hµng 5 n¨m, ®· më réng ho¹t ®éng cña m×nh sang ViÖt Nam, Lµo, Campuchia. Dù ¸n cã môc ®Ých thóc ®Èy thµnh lËp vµ ph¸t triÓn Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Þa ph­¬ng. Mét mÆt b»ng c¸ch cung cÊp hµng lo¹t c¸c dÞch vô t­ vÊn phong phó gióp ®ì c¸c tæ chøc ®Þa ph­¬ng cã ho¹t ®éng ¶nh h­ëng ph¸t triÓn Doanh nghiÖp. - Qua thùc tÕ nghiªn cøu c¸c nguån tµi trî vÒ vèn cña c¸c dù ¸n trªn ta thÊy c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn gÆp mét sè nh÷ng khã kh¨n sau: + Nguån vèn cña c¸c dù ¸n cßn h¹n hÑp ch­a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c Doanh nghiÖp. + Møc ®é cung cÊp chØ giíi h¹n trong mét sè Doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh. + Thêi gian tµi trî ng¾n h¹n 3 - 5 n¨m, kh«ng ®ñ ®Ó c¸c Doanh nghiÖp ph¸t triÓn Doanh nghiÖp, quay vßng vèn trong chu kú ho¹t ®éng kinh doanh. + Thñ tôc cho vay cßn nhiÒu v­íng m¾c. + C¸c tæ chøc qu¶n lý nguån vèn cßn ph ©n t¸n, kh«ng ®ång bé, kh«ng quy ®­îc vÒ mét ®Çu mèi qu¶n lý ®Ó Doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕp cËn mét c¸ch dÔ dµng. 2.1.3 Nguån vèn phi chÝnh thøc (PCT) ë ViÖt Nam cã c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn PCT nh­: Vay nh©n th©n b¹n bÌ, ng­êi quen, nh©n viªn trong Doanh nghiÖp; Hôi hä, cÇm cè tµi s¶n; Vay ng­êi cho vay chuyªn nghiÖp; øng tr­íc vèn b»ng b¸n non; øng tr­íc hµng ho¸; nguyªn vËt liÖu; b¸n tr¶ chËm. KÕt qu¶ ®iÒu tra 5 tØnh thµnh phè ta thÊy trong 316 Doanh nghiÖp cã nhu cÇu vay vèn th× cã tû lÖ c¸c Doanh nghiÖp vay víi h×nh thøc phi chÝnh thøc nh­ b¶ng d­íi ®©y: B¶ng 3: C¸c h×nh thøc huy ®éng vèn phi chÝnh thøc cña DNVVN §¬n vÞ: % TT C¸c h×nh thøc huy ®éng vèn PCT Tû lÖ Doanh nghiÖp vay 1 Vay nh©n th©n, b¹n bÌ 48,4 2 Huy ®éng qua hôi hä 3,2 3 øng tr­íc vèn cña ng­êi bao tiªu s¶n phÈm 13,3 4 øng tr­íc vèn cña ng­êi cung cÊp NVL 20,9 5 Huy ®éng thªm vèn ®Ó thùc hiÖn doanh vô 6,0 6 Vay ng­êi lao ®éng trong DN 6,3 7 H×nh thøc kh¸c 6,0 Nguån: B¸o c¸o ®iÒu tra 5 tØnh, thµnh phè cña nhãm nghiªn cøu (10/1998) Theo c¸c chuyªn gia tµi chÝnh, khã cã thÓ ®Þnh l­îng chÝnh x¸c quy m« vèn PCT, nh­ng cã thÓ ­íc tÝnh dùa vµo tû träng tiÒn mÆt trong tæng l­îng tiÒn l­u th«ng (M3). Tû träng tiÒn mÆt chiÕm kho¶ng 33% tæng l­¬ng M3, hiÖn nay tû lÖ ®ã lµ 45%, tû lÖ nµy lµ kh¸ cao so víi c¸c n­íc ASEAN (15%). Tõ ®ã cã thÓ thÊy r»ng quy m« vèn PCT lµ kh¸ lín, chiÕm kho¶ng 25% tæng vèn kinh doanh cña Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn vÒ h×nh thøc huy ®éng vèn phi chÝnh thøc vÉn cßn gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n: lín nhÊt ®ã lµ ch­a cã m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi, do ®ã mét sè h×nh thøc huy ®éng vèn lo¹i nµy th­êng dÉn ®Õn ®æ vì nh­ hôi, hä, vay nãng... Ngoµi ra cßn cã c¸c khã kh¨n nh­ l·i suÊt cao vµ thêi h¹n vay ng¾n. KÕt qu¶ ®iÒu tra nhãm nghiªn cøu thu ®­îc nh­ sau: khã kh¨n lín nhÊt lµ ch­a ®­îc ph¸p luËt b¶o hé (44,5% DN), tiÕp ®Õn l·i suÊt cao (31,6% DN); thêi gian vay ng¾n (24,7% DN), khã kh¨n kh¸c (4,3%). Nh×n chung c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn PCT ch­a ®Þnh h×nh c¶ vÒ quy m«, l·i suÊt... Sù gÆp gì gi÷a ng­êi vay vµ ng­êi cho vay mang tÝnh tù ph¸t, khi gÆp trë ng¹i th­êng dÉn ®Õn viÖc tù gi¶i quyÕt víi nhau, nªn th­êng dÉn ®Õn hËu qu¶ khã l­êng tr­íc. Ph¹m vi vµ quy m« nguån vèn nµy kh«ng lín, v× vËy khi vay chñ Doanh nghiÖp ph¶i c©n nh¾c c¸c nhËn xÐt c¸ nh©n cña nh÷ng ng­êi gióp ®ì tµi chÝnh, g©y nªn mèi quan hÖ tµi chÝnh c¸ nh©n cao, thËm chÝ va ch¹m tíi sù ®éc lËp trong kinh doanh. Nh­ vËy, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th× vèn ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt hiÖn nay. ViÖc vay vèn lµ mét khã kh¨n lín mµ kh«ng ph¶i DNVVN nµo còng lµm tèt ®­îc, ®iÒu nµy g©y c¶n trë lín ®èi víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó hiÓu râ vÊn ®Ò nµy, ta h·y t×m hiÓu t¹i sao DNVVN l¹i gÆp khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn. 2.2 §¸nh gi¸ nguyªn nh©n cña nh÷ng khã kh¨n trong huy ®éng vèn cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Huy ®éng vèn cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá (qua thùc tr¹ng ph©n tÝch ë trªn) gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, tùu chung l¹i ta thÊy cã c¸c nguyªn nh©n sau ®©y: - Tr­íc tiªn ph¶i nãi ®Õn ®ã lµ do chÝnh ®Æc ®iÓm cña lo¹i h×nh Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ: Vèn Ýt, tr×nh ®é qu¶n lý, n¨ng lùc c«ng nghÖ cßn h¹n chÕ, møc ®é rñi ro cña ®Çu t­ kh¸ cao v× vËy ch­a hÊp dÉn ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ vµ thiÕu vèn lµ mét tÊt yÕu. - Nguyªn nh©n b¾t nguån tõ bªn ngoµi Doanh nghiÖp: +) M«i tr­êng kinh doanh ch­a æn ®Þnh: Tû lÖ l¹m ph¸t cao, tû lÖ göi vµ cho vay trung vµ dµi h¹n thÊp (4 - 6% tæng møc cho vay). Cßn nhiÒu rèi lo¹n do qu¸ tr×nh lµm ¨n chuyÓn ®æi (lµm ¨n chôp giùt...) tû lÖ tiÕt kiÖm thÊp (15%) lµ c¶n trë lín ®èi víi viÖc huy ®éng vèn. +) ChÝnh s¸ch, ph¸p luËt: T¹o ra vÊn ®Ò bÊt b×nh ®¼ng khi cho vay vèn ®èi víi Doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ c¸c Doanh nghiÖp kh¸c. Møc ®é ®Çu t­ vèn cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn h¹n chÕ, c¸c trung t©m hç trî, tµi trî Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc thµnh lËp nh­ng do kh«ng b¸m s¸t thùc tÕ ho¹t ®éng cßn mê nh¹t kÐm hiÖu qu¶. + Nhµ n­íc ch­a thµnh lËp ®­îc mét tæ chøc chÆt chÏ ®Ó hç trî vèn cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­ nhiÒu quèc gia kh¸c ®· lµm, ch­a cã ®­îc c¸c chÝnh s¸ch hç trî, ­u tiªn ph¸t triÓn Doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹o hµnh lang ph¸p lý cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c nguån vèn lín (ODA, FDI) th× giµnh cho c¸c c«ng tr×nh lín. + Ng©n hµng: Huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cña ng©n hµng lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®ang cßn trong giai ®o¹n s¬ khai, c¸c s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a nhiÒu, kh¶ n¨ng thu hót l­îng tiÒn nhµn rçi trong d©n cßn yÕu kÐm. V× vËy c¸c ng©n hµng th­êng l©m vµo t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Ó cho vay. C¸c ng©n hµng thiÕu sù liªn th«ng, liªn kÕt trong viÖc kiÓm so¸t mäi ho¹t ®éng chu chuyÓn vèn cña Doanh nghiÖp, c¸c nh©n viªn ng©n hµng ch­a ®ñ kinh nghiÖm kiÕn thøc trong viÖc thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n cña Doanh nghiÖp ®Ó ng©n hµng cung cÊp vèn cho Doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh. Doanh nghiÖp võa vµ nhá khi vay tiÒn ng©n hµng th­êng gÆp ph¶i thñ tôc r­êm rµ ®iÒu kiÖn cho vay vÒ tµi s¶n thÕ chÊp th­êng cao, mµ c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng thiÕu tµi s¶n thÕ chÊp, quyÒn sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ x­ëng nhÊt lµ quyÒn sö dông ®Êt cßn ch­a ®­îc l©u dµi. + ThÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng chøng kho¸n hiÖn nay ®· cã nh­ng ho¹t ®éng cßn ë møc ®é s¬ khai, ch­a ph¸t triÓn, ch­a thÓ trë thµnh mét kªnh huy ®éng vèn hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. Ch­¬ng 3 Gi¶i ph¸p huy ®éng vèn cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá 1. Mét sè gi¶i ph¸p huy ®éng vèn cã hiÖu qu¶ cña Doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Ó huy ®éng vèn, vÒ nguyªn t¾c ta cã thÓ ®­a ra nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò huy ®éng vèn ®· nªu trªn cïng víi nh÷ng khã kh¨n chÝnh c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá, ta cã thÓ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m huy ®éng vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt cho Doanh nghiÖp v­µ vµ nhá. 1.1 Gi¶i ph¸p 1: T¨ng c­êng nguån vèn chñ së h÷u. §©y lµ mét biÖn ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt, Ýt tèn kÐm nhÊt ®èi víi Doanh nghiÖp. ThËt vËy “nguån vèn chñ së h÷u” lµ vèn ®ãng gãp cña c¸c cæ ®«ng hay ng­êi chñ duy nhÊt, ®iÒu ®¸ng chó ý nhÊt lµ sè vèn nµy kh«ng g©y ra chi phÝ ®èi víi Doanh nghiÖp. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®Æt ra lµ: ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá gi¶i ph¸p nµy khi thùc hiÖn gÆp ph¶i khã kh¨n ë chç ng­êi chñ hoÆc c¸c héi viªn chØ cã ph­¬ng tiÖn tµi chÝnh h¹n chÕ vµ nh­ vËy hä kh«ng thÓ bá ra nhiÒu h¬n sè vèn mµ hä ®· ®ãng gãp vµo Doanh nghiÖp ®­îc. §Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n nµy ta cã thÓ thµnh lËp mét tæ chøc víi chøc n¨ng t¨ng c­êng vèn chñ së h÷u cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá b»ng c¸ch tham gia gãp vèn víi thêi gian h¹n chÕ trong Doanh nghiÖp. ViÖc tham gia cña c¸c tæ chøc nµy sÏ cho phÐp Doanh nghiÖp cã ®­îc mét sè vèn nhiÒu h¬n ®Ó cã thÓ tham gia v­ît qua mét giai ®o¹n míi trong qóa tr×nh ph¸t triÓn vµ ngay khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng, tæ chøc nµy sÏ nh­îng l¹i phÇn gãp vèn cña m×nh cho c¸c héi viªn kh¸c khi møc ®é lîi nhuËn Doanh nghiÖp ®¹t ®­îc cho phÐp Doanh nghiÖp cã ®ñ ph­¬ng tiÖn mua l¹i. Ngoµi ra Doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng b»ng c¸ch: ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, kªu gäi sù ®Çu t­ vèn bªn ngoµi vµo Doanh nghiÖp, tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng vèn. §Ó sù tham gãp vèn cña c¸c cæ ®«ng c¬ sù thuËn tiÖn. C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn cung cÊp th«ng tin cña Doanh nghiÖp cho kh¸ch hµng, cung cÊp nh÷ng dù ¸n, b¶n kÕ ho¹ch ®Çu t­ cña Doanh nghiÖp. Ngoµi ra Doanh nghiÖp còng nªn tËn dông nguån vèn ngay chÝnh trong Doanh nghiÖp, c«ng ty m×nh b»ng c¸ch khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng, c«ng nh©n tham gia gãp vèn vµo c«ng ty. 1.2. Gi¶i ph¸p 2:Vay cã kú h¹n. §©y lµ gi¶i ph¸p cæ ®iÓn mµ c¸c Doanh nghiÖp th­êng nghÜ tíi. Víi tªn gäi “Vay trung vµ dµi h¹n” cã thÓ cã rÊt nhiÒu c¸ch thøc kh¸c nhau mµ c¸c Doanh nghiÖp th­êng bÞ thiÕu th«ng tin. ThËt vËy cÇn ph¶i biÕt r»ng tuú theo tæ chøc tµi trî vµ nguån tµi trî nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ mét Doanh nghiÖp hay mét dù ¸n ®Çu t­ ph¶i tho¶ m·n còng nh­ nh÷ng ®iÒu kiÖn kÌm theo theo thay ®æi rÊt nhiÒu. Do ®ã tuú theo ®Æc ®iÓm nguån tµi trî vµ ®Æc ®iÓm dù ¸n ®Çu t­ mµ Doanh nghiÖp cÇn ph¶i t×m hiÓu kü ®Ó cã thÓ göi hå s¬ xin vay ®Õn tæ chøc thÝch hîp nhÊt. Vay ng©n hµng: §©y lµ nguån huy ®éng vèn cã kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cao nhÊt vµ lµ nguån cã tÝnh chÊt ph¸t triÓn l©u dµi cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn vÊn ®Ò huy ®éng tõ nguån nµy l¹i gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n (nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn) v× vËy ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c trªn ta cã thÓ ®­a ra mét vµi gi¶i ph¸p sau: §èi víi c¸c doanh nghiªp võa vµ nhá: +) C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn chñ ®éng ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc thÝch hîp nh»m trang bÞ n©ng cao kiÕn thøc chuyªn m«n, tay nghÒ, tr×nh ®é qu¶n lý cho ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý nhÊt lµ c¸c «ng chñ vµ ®éi ngò c«ng nh©n trong Doanh nghiÖp. C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i chÊp hµnh nghiªm tóc ph¸p lÖnh kÕ to¸n - thèng kª. ChØ cã nh­ vËy míi cã thÓ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu vÒ x©y dùng ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, thùc hiÖn qu¶n lý vµ xö lý th«ng tin trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, thùc hiÖn qu¶n lý tµi chÝnh chÆt chÏ t¹o lËp ®­îc lßng tin tõ phÝa c¸c ng©n hµng th«ng qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ quan hÖ vay tr¶. +) C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i khai th¸c tèi ®a nguån vèn tù lùc cña m×nh vµ huy ®éng nguån vèn kh¸c phôc vô cho c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh víi yªu cÇu tiÕt kiÖm ®óng môc ®Ých, ®óng ®èi t­îng vµ cã hiÖu qu¶. +) C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i cã chÝnh s¸ch thu hót vµ ®éng viªn khai th¸c tèi ®a nguån lùc tõ ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n trong Doanh nghiÖp, phôc vô cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chó träng ®óng møc tíi lîi Ých, tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng. VÒ phÝa ng©n hµng: +) CÇn chñ ®éng tÝch cùc tham m­u, t­ vÊn cho chÝnh phñ sím thµnh lËp quü b¶o l·nh tÝn dông cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá: Quü nµy ®· ho¹t ®éng thÝ ®iÓm ë B¾c Giang vµ ®· ®em l¹i nhiÒu kÕt qu¶ tèt. Quü b¶o l·nh tÝn dông cã vai trß lµ mét tæ chøc trung gian gi÷a ng©n hµng vµ Doanh nghiÖp, ho¹t ®éng trªn c¬ së b¶o l·nh mét phÇn nh»m hç trî c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕp cËn ®­îc c¸c kho¶n vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n (bao gåm c¶ gèc lÉn l·i) t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông, th«ng qua viÖc cÊp b¶o l·nh t¸i b¶o l·nh tÝn dông, khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng tÝn dông lµnh m¹nh; §ång thêi chia xÎ rñi ro gi÷a quü b¶o l·nh tÝn dông, ng©n hµng vµ Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nh­ vËy c¸c Doanh nghiÖp, quü, ng©n hµng, c¶ ba ph¶i lµm ®óng chøc n¨ng vµ thiÖn chÝ th× quy tr×nh t¹o vèn cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá míi sím ®­îc khai th«ng mét c¸ch tÝch cùc. +) X©y dùng c¬ chÕ ®Çu t­ cho vay ®èi víi Doanh nghiÖp võa vµ nhá: Thø nhÊt vÒ c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn: §èi víi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay nh­ ph©n tÝch ë trªn lµ cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ ®iÒu kiÖn vay vèn theo quy ®Þnh hiÖn hµnh bao gåm: Tµi s¶n thÕ chÊp; ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh vÒ chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n thèng kª... Trong ®ã ®ang quan t©m lµ ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó ®­îc vay vèn. §©y lµ vÊn ®Ò nan gi¶i víi c¸c Doanh nghiÖp vµ nhá, trong ®iÒu kiÖn tµi s¶n thÕ chÊp Ýt ái. Thùc tÕ vµ lý luËn ®· chøng minh r»ng: ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o an toµn ®ång vèn cho vay kh«ng ph¶i lµ tµi s¶n thÕ chÊp mµ lµ tÝnh kh¶ thi cña ph­¬ng ¸n kinh doanh, dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña Doanh nghiÖp. §iÒu ®ã cho phÐp chóng ta cã thÓ t×m gi¶i ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu tµi s¶n thÕ chÊp vay vèn ng©n hµng tõ viÖc n©ng cao n¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n, ph­¬ng ¸n vay vèn cña c¸c ng©n hµng. Cã thÓ ph©n ®Þnh mét sè d¹ng cô thÓ nh­ sau: §èi víi c¸c Doanh nghiÖp ®­îc b¶o l·nh tÝn dông mét phÇn vµ ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp cho phÇn cßn l¹i th× yªu cÇu Doanh nghiÖp thùc hiÖn ®¶m b¶o nî ®ñ theo yªu cÇu. §èi víi Doanh nghiÖp ®­îc b¶o l·nh tÝn dông mét phÇn vµ tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o cho phÇn cßn l¹i th× yªu cÇu dïng tµi s¶n h×nh thµnh b»ng vèn vay, tiÕp tôc ®¶m b¶o cho nî vay cßn l¹i. §èi víi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng ®¸p øng ®ñ ®iÒu kiÖn nh­ hai d¹ng trªn th× ng©n hµng ph¶i chó träng thÈm ®Þnh dù ¸n, ph­¬ng ¸n vay vèn b»ng c¸ch th«ng qua héi ®ång tÝn dông. Trong ®ã c¸c chuyªn gia t­ vÊn theo chuyªn m«n yªu cÇu, ®Ó quyÕt ®Þnh nªn ®Çu t­ hay kh«ng vµmøc ®é bao nhiªu. Nh­ vËy ®ßi hái ®«i ngò c¸n bé thÈm ®Þnh kh«ng chØ tinh th«ng vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n mµ cßn ph¶i hiÓu biÕt réng r·i c¸c nghiÖp vô bæ trî nh­ chuyªn m«n c¸c ngµnh kü thuËt vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c. §ång thêi cÇn n¾m b¾t th«ng tin kÞp thêi, chÝnh x¸c vÒ c¸c ph­¬ng ¸n, dù ¸n vay vèn. Thø hai vÒ thêi h¹n cho vay: C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nhu cÇu vÒ vèn trung vµ dµi h¹n lín do ph¶i thay ®æi c«ng nghÖ, thiÕt bÞ nhiÒu do ®ã c¸c ng©n hµng cÇn l­u ý trong viÖc x¸c ®Þnh thêi h¹n cho vao phï hîp víi kh¶ n¨ng sinh lêi vµ tuæi thä cña thiÕt bÞ. C¸c ng©n hµng kh«ng nªn gß Ðp vÒ mÆt thêi gian cho vay theo chñ quan sÏ dÉn ®Õn ¸p lùc vÒ tµi chÝnh ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá. 1.3. Gi¶i ph¸p 3: Cho thuª tµi chÝnh. Lo¹i h×nh cho thuª (Leasing) ra ®êi tõ l©u nh»m tho¶ m·n nhu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ song nã ho¹t ®éng m¹nh mÏ vµo thËp kû 50 ë Mü, Ch©u ¢u vµ NhËt B¶n ®Õn nay ®· ®­îc quèc tÕ ho¸. Cho thuª cã nghÜa lµ ng­êi chñ së h÷u tµi s¶n cho ng­êi kh¸c sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, ng­êi sö dông ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn theo lÞch tr×nh, hÕt thêi h¹n thuª, ng­êi sö dông cã thÓ thuª tiÕp, mua hoÆc kh«ng mua tµi s¶n ®ã tuú theo c¸c ®iÒu kiÖn ®· tho¶ thuËn. H×nh thøc tÝn dông thuª mua cã ­u ®iÓm rÊt c¬ b¶n lµ nã gióp cho Doanh nghiÖp sö dông vèn ®óng môc ®Ých. Do ®Æc ®iÓm cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, vµ tay nghÒ c«ng nh©n nh×n chung lµ kh«ng cao do vËy thªm vµo ®ã lµ kh«ng cã ®ñ vèn ®Ó mua c¸c trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt. Khi Doanh nghiÖp võa vµ nhá ký hîp ®ång thuª mua c¸c c«ng ty tµi chÝnh, Doanh nghiÖp kh«ng chØ nhËn ®­îc m¸ymãc thiÕt bÞ mµ cßn nhËn ®­îc t­ vÊn ®µo t¹o vµ h­íng dÉn kü thuËt cÇn thiÕt. Doanh nghiÖp sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ cã thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng tæn thÊt do mua m¸y thiÕt bÞ kh«ng ®óng yªu cÇu, kh«ng kiÓm tra kü hoÆc do mua nhÇm (mua ph¶i m¸y mãc l¹c hËu). Doanh nghiÖp võa vµ nhá sö dông ®­îc m¸y mãc thiÕt bÞ cÇn thiÕt mµ kh«ng ph¶i ®Çu t­ mét lÇn víi vèn lín. MÆt kh¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ cã thÓ gi¶m ®­îc tû lÖ nî/ vèn. V× tr¸nh ph¶i vay tiÒn ng©n hµng th­¬ng m¹i. Trong qu¸ tr×nh sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ tho¶ thuËn t¸i thuª víi Doanh nghiÖp cã chøc n¨ng thuª mua: ë ViÖt Nam, h×nh thøc nµy høa hÑn mét tiÒm n¨ng huy ®éng vèn sÏ ph¸t triÓn, vµ lµ mét c¬ héi ®Ó Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn Doanh nghiÖp. N¨m 1993 C«ng ty dÖt ViÖt Th¾ng thuª 5 triÖu USD thiÕt bÞ dÖt cña Hµn Quèc vµ NhËt B¶n, tiÒn tÝnh vµo gi¸ thµnh , s¶n phÈm ®­îc bªn cho thuª bao tiªu. Nhµ m¸y chÕ t¹o biÕn thÕ Hµ Néi ®¹t ®­îc tho¶ thuËn leasing víi ®èi t¸c Thôy SÜ: toµn bé thiÕt bÞ, nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm ®­îc liªn doanh mua l¹i trÞ gi¸ 1,8 triÖu USD. Nh­ vËy cho thÊy ho¹t ®éng leasing ë ViÖt Nam hiÖn nay ph¸t triÓn kh¸ thµnh c«ng tuy nhiªn theo ®¸nh gi¸ th× thÞ tr­êng thuª mua vÉn cßn bÞ bá ngá nhiÒu, nhµ n­íc kh«ng thu ®­îc thuÕ c¸ nh©n, bªn ®i thuª mua ph¶i chÞu mét l·i suÊt kh¸ cao. V× vËy Nhµ n­íc cÇn thèng nhÊt qu¶n lý ®­îc ho¹t ®éng nµy. §ã lµ: - CÇn cã sù thèng nhÊt trong nhËn thøc còng nh­ ho¹t ®éng ë c¸c quan Doanh nghiÖp khi thùc hiÖn nghiÖp vô nµy. - §Ó tr¸nh rñi ro, c¸c bªn thèng nhÊt mua l¹i phÝ b¶o hiÓm nµo ®ã ®Ó b¶o ®¶m lîi Ých cña c¸c bªn, phÝ b¶o hiÓm chñ së h÷u mua rñi ro ®­îc båi th­êng chñ së h÷u cã tr¸ch nhiÖm phôc håi tµi s¶n. - Më réng h¬n n÷a nghiÖp vô cho thuª vÒ gi¸ trÞ, lo¹i tµi s¶n, ¸p dông thö nghiÖm mét sè h×nh thøc cho thuª vËn hµnh, thuª tµi s¶n. Më réng hµnh vi nµy ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c Doanh nghiÖp t­ nh©n, hé kinh doanh n«ng nghiÖp. - T×m ra mèi quan hÖ gi÷a c¸c nguån vèn, th«ng qua c«ng ty thuª mua ®Ó gi¶i ng©n theo c¸c nguyªn t¾c cña hîp ®ång thuª mua mét hay nhiÒu bªn nh­ nguån vèn ODA cho vay l¹i, vèn tÝn dông cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× vÉn b¶o toµn ®­îc nguån vèn, ®¸p øng nhu cÇu sö dông cña Doanh nghiÖp, mµ kh¶ n¨ng thÊt tho¸t vèn rÊt thÊp, hiÖu qu¶ ®ång vèn cao h¬n so víi c¸c h×nh thøc th«ng th­êng. §Ó tr¸nh thua thiÖt trong c¸c hîp ®ång thuª mua víi n­íc ngoµi, c¸c hîp ®ång, thiÕt bÞ nhËp khÈu nhÊt thiÕt ph¶i cã sù thÈm ®Þnh vµ kiÓm tra. §èi víi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng xuyªn gÆp khã kh¨n trong viÖc vay vèn trung vµ dµi h¹n ng©n hµng th× thuª tµi chÝnh cã thÓ ®­îc xem lµ mét gi¶i ph¸p thay thÕ ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn cho tÝn dông trung vµ dµi h¹n. 1.4. Gi¶i ph¸p 4: Huy ®éng vèn tõ nguån vèn phi chÝnh thøc (PCT). Nguån vèn huy ®éng phi chÝnh thøc cã ý nghÜa lµ nguån bæ sung cho h×nh thøc huy ®éng chÝnh thøc. Doanh nghiÖp võa vµ nhá huy ®éng b»ng nguån vèn phi chÝnh thøc cã ­u ®iÓm lµ: Thñ tôc vµ ®iÒu kiÖn vay vèn ®¬n gi¶n, ®¸p øng nhanh nh¹y kÞp thêi vèn kinh doanh cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Bæ sung kÞp thêi cho nguån vèn chÝnh thøc hoÆc tr¶ nî ®Õn h¹n. Bªn c¹nh c¸c nguån vèn th«ng th­êng nh­ vay nh©n th©n, vay b¹n bÌ, vay cña nh÷ng ng­êi cho vay chuyªn nghiÖp, vay cÇm cè, ch¬i hôi (hä)... Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ huy ®éng vèn b»ng c¸ch. - TÝn dông th­¬ng m¹i tr­íc nhµ cung cÊp: Trong ho¹t ®éng kinh doanh do ®Æc ®iÓm qu¸ tr×nh cung øng hµng ho¸ vµ thanh to¸n kh«ng thÓ khi nµo diÔn ra ®ång thêi nªn tÝn dông th­¬ng m¹i xuÊt hiÖn vµ tån t¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Thùc chÊt lu«n diÔn ra ®ång thêi qu¸ tr×nh Doanh nghiÖp nî kh¸ch hµng tiÒn vµ chiÕm dông tiÒn cña kh¸ch hµng. NÕu sè tiÒn Doanh nghiÖp chiÕm dông cña kh¸ch hµng lín h¬n sè tiÒn Doanh nghiÖp bÞ chiÕm dông th× sè tiÒn d­ ra sÏ mang b¶n chÊt tÝn dông th­¬ng m¹i. Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ sö dông h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i chñ yÕu sau: +) Thø nhÊt, Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ mua m¸y mãc, thiÕt bÞ theo ph­¬ng thøc tr¶ chËm. SÏ chØ cã ®­îc h×nh thøc tÝn dông nµy nÕu ®­îc ghi nî trong hîp ®ång mua b¸n vÒ gi¸ c¶ sè lÇn tr¶ vµ sè tiÒn tr¶ mçi lÇn, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn tr¶ tiÒn. Nh­ thÕ Doanh nghiÖp cã m¸y mãc thiÕt bÞ sö dông ngay nh­ng tiÒn l¹i ch­a ph¶i tr¶ ngay, sè tiÒn ch­a ph¶i tr¶ lµ sè tiÒn Doanh nghiÖp chiÕm dông ®­îc cña nhµ cung øng. Trong m«i tr­êng kinh doanh hiÖn nay, víi nhiÒu mÆt hµng th× mua b¸n ch­a ph¶i tr¶ ngay ®­îc coi lµ mét chiÕn l­îc Marketing cña ng­êi b¸n hµng cho nªn Doanh nghiÖp dÔ dµng t×m ®­îc nguån vèn tÝn dông lo¹i nµy. §Æc biÖt, khi thÞ tr­êng cã nhiÒu nhµ cung cÊp c¹nh tranh víi nhau, Doanh nghiÖp cµng cã lîi thÕ vÒ gi¸ c¶ vµ kú h¹n tr¶... Khi qu¸ tr×nh nµy diÔn ra mét c¸ch th­êng xuyªn th× nguån tÝn dông nµy ®ãng vai trß nh­ mét nguån tÝn dông trung vµ dµi h¹n. Víi ph­¬ng thøc tÝn dông nµy Doanh nghiÖp cã t hÓ ®Çu t­ chiÒu s©u víi vèn Ýt mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña Doanh nghiÖp m×nh. H×nh thøc tÝn dông mua tr¶ chËm nµy cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi Doanh nghiÖp võa vµ nhá thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó vay vèn tõ c¸c nguån kh¸c vµ kh«ng ®ñ tµi chÝnh ®Ó mua m¸y mãc thiÕt bÞ. +) Thø hai: Vèn kh¸ch hµng øng tr­íc. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, khi ký hîp ®ång kh¸ch hµng ph¶i ®Æt cäc tr­íc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh, sè tiÒn ®Æt cäc nµy Doanh nghiÖp ®­îc sö dông mÆc dï ch­a s¶n xuÊt vµ cung øng s¶n phÈm (dÞch vô) cho kh¸ch hµng. Tuú theo l­îng mua hµng cña kh¸ch, th«ng th­êng Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ chiÕm dông ®­îc vèn tõ hai nguån sau: · Vèn øng tr­íc cña kh¸ch hµng lín · Vèn øng tr­íc cña ng­êi tiªu dïng. Th«ng th­êng sè vèn chiÕm dông nµy lµ kh«ng lín. MÆt kh¸c, ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm (dÞch vô) Doanh nghiÖp ph¶i ®Æt hµng (nguyªn vËt liÖu...) nªn l¹i bÞ ng­êi cÊp hµng chiÕm dông vèn cña Doanh nghiÖp còng theo h×nh thøc nµy nªn nÕu c¸c qóa tr×nh kinh doanh diÔn ra b×nh th­êng th× sè d­ vèn chiÕm dông h×nh thøc nµy lµ kh«ng lín. Tuy nhiªn, kinh doanh trong thÞ tr­êng hiÖn t¹i ®ßi hái Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i tÝnh to¸n, c©n nh¾c thËn träng ®Ó cã thÓ tËn dông ®­îc l­îng vèn kh¸ch hµng ®Æt cäc tr­íc vµ bªn c¹nh ®ã han chÕ l­îng tiÒn kh¸ch hµng chiÕm dông l¹i khi mua hµng cña Doanh nghiÖp mµ nÕu kh«ng ®Ó ý nhiÒu khi lµ rÊt lín. §Ó ®¶m b¶o cho nguån vèn huy ®éng phi chÝnh thøc diÔn ra mét c¸ch thuËn lîi vµ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n khi huy ®éng nguån vèn phi chÝnh thøc, Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån huy ®éng, chñ ®éng t×m kiÕm c¸c nguån vèn, h¹n chÕ rñi ro khi ®i vay. Muèn vËy Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y: + Ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc (kÕ ho¹ch) huy ®éng vèn phï hîp víi thùc tr¹ng thÞ tr­êng vµ m«i tr­êng kinh doanh trong tõng thêi kú. §ång thêi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, Doanh nghiÖp ph¶i lÊy chiÕn l­îc kÕ ho¹ch lµm c«ng cô ®Þnh h­íng hµnh ®éng cña m×nh. + T¹o niÒm tin n¬i cung øng vèn, uy tÝn, danh tiÕng cña Doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng lµ tµi s¶n v« gi¸ cña Doanh nghiÖp kh«ng ph¶i chØ trªn thÞ tr­êng tiªu thô mµ c¶ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. + Chøng minh môc ®Ých sö dông vèn. Doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng luËn chøng kinh tÕ kü thuËt v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ cô thÓ. + Huy ®éng vèn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, ®èi t­îng kh¸c nhau ®¶m b¶o ph©n t¸n rñi ro vµ ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh diÔn ra liªn tôc. + X¸c ®Þnh ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ cña sö dông vèn. Bªn c¹nh c¸c gi¶i ph¸p trªn th× cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p ®Ó t¹o m«i tr­êng an toµn vµ thuËn lîi cho viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n trong vÊn ®Ò huy ®éng vèn. §­îc thÓ hiÖn ë b¶ng d­íi ®©y: B¶ng 4: Nh÷ng khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn vµ gi¶i ph¸p th¸o gì. Nh÷ng khã kh¨n Gi¶i ph¸p th¸o gì DN khã tiÕp cËn víi nguån vèn - H¹n chÕ ®éc quyÒn ho¹t ®éng kinh doanh cña NH - ChÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ níi láng: gi¶m tû lÖ dù t÷ b¾t buéc, chuyÓn sang l·i suÊt thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc (nhµ n­íc kh«ng nªn ®Þnh l·i suÊt trÇn) - KhuyÕn khÝch huy ®éng mäi nguån vèn vµo kinh doanh. - Më réng m¹ng l­íi, h×nh thøc huy ®éng vèn - Ph¸t triÓn quü tÝn dông nh©n d©n - KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn PCT cã lîi Thêi h¹n vay ng¾n - æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« (chèng l¹m ph¸t) - T¨ng huy ®éng tiÒn göi dµi h¹n - Hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng, thiÕt lËp c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cho vay dµi h¹n nh­ thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng vèn trung - dµi h¹n M«i tr­êng ph¸p lý ch­a ®¶m b¶o - T¹o lËp m«i tr­êng ph¸p lý an toµn; T¹o lËp khu«n khæ ph¸p lý ®èi víi c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn míi ra ®êi - Thùc hiÖn tèt luËt d©n sù. - Xö lý nghiªm c¸c h×nh thøc kh«ng hîp ph¸p - N©ng cao vai trß cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¸c tæ chøc. Thñ tôc r­êm rµ - ChuyÓn c¸c ng©n hµng sang ho¹t ®éng kinh doanh. - H¹n chÕ sù ®éc quyÒn cho vay vèn cña ng©n hµng Kh¶ n¨ng hoµn tr¶ vèn thÊp - KhuyÕn khÝch c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn m¹nh dÇn lªn. - Hç trî tÝn dông: Trùc tiÕp hoÆc th«ng qua gi¶m l·i suÊt - Hç trî gi¸n tiÕp th«ng qua chÝnh s¸ch, c¬ së h¹ tÇng Doanh nghiÖp khã tiÕp cËn NH - Th«ng tin vÒ Doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch lµm ¨n c«ng khai. - Thµnh lËp quü b¶o l·nh tÝn dông. 2. Mét sè kiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho huy ®éng vèn cña c¸c Doanh nghiÖp. Tr­íc hÕt, Nhµ n­íc cÇn sím quy ho¹ch vµ ®Þnh h­íng chiÕn l­îc cho sù ph¸t triÓn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá. §iÒu nµy rÊt quan träng trong viÖc khuyÕn khÝch c¸c nghiÖp vô bá vèn kinh doanh, yªn t©m ®Çu t­ trung vµ dµi h¹n. Th«ng qua tæ nghiªn cøu c¬ chÕ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc thµnh lËp 5/1999, chÝnh phñ n¾m b¾t ®­îc thùc tr¹ng Doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ c¸c ho¹t ®éng cña c¸c ®oµn thÓ, tæ chøc quèc tÕ hç trî tÝn dông tõ ®ã quy nguån vèn nµy vµo mét ®Çu mèi dÔ bÒ qu¶n lý, Doanh nghiÖp dÔ tiÕp cËn khi vay vèn. Trªn thùc tÕ hiÖn nay chØ cã kho¶ng 2 quü hç trî ph¸t triÓn lµ thùc sù cã hiÖu qu¶ ®èi víi Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Dùa vµo kinh nghiÖm mét sè n­íc nh­ §µi Loan, §øc, Singapo... vÒ c¸c chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn Doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ ®¸nh gi¸ ®­îc thùc tr¹ng nh÷ng khã kh¨n cña Doanh nghiÖp võa vµ nhá. ChÝnh phñ nªn thµnh lËp “quü ®Çu t­ vèn cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá”. C¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ sÏ kh«ng thµnh c«ng nÕu kh«ng cã sù hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh cña Nhµ n­íc th«ng qua quü ®Çu t­ vèn. Môc tiªu träng t©m cña quü nµy lµ: Nhµ n­íc sÏ gãp vèn vµo c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã triÓn väng th«ng qua viÖc mua cæ phÇn hoÆc tr¸i phiÕu chuyÓn nh­îng. §iÒu víi môc tiªu cña chiÕn l­îc kinh tÕ hoÆc ngµnh ­u tiªn do chÝnh phñ quy ®Þnh. Lo¹i môc tiªu nh»m khuyÕn khÝch Doanh nghiÖp võa vµ nhá bao gåm: KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu ph¸t triÓn thÞ tr­êng, giíi thiÖu c«ng nghÖ míi, hç trî doanh nh©n khëi ®éng kinh doanh. Trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng vèn ch­a ph¸t triÓn th× ®©y lµ mét h×nh thøc cung cÊp vèn h÷u hiÖu cho c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng cã kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng. Quü ®Çu t­ vèn sÏ tÝch cùc tham gia vµo viÖc qu¶n lý c¸c Doanh nghiÖp ®­îc ®Çu t­ vµ ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc nu«i d­ìng chóng. Nguån vèn cña quü bao gåm: Vèn cÊp tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc; vèn tµi trî cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc; vèn gãp cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh; vèn gãp cña c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c (c¸ nh©n vµ Doanh nghiÖp). KÕt luËn Trªn ®©y lµ mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi. Do h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian vµ kinh nghiÖm... nªn néi dung ®Ò tµi cßn h¹n hÑp vµ ch­a thÓ ®Ò cËp mét c¸ch chi tiÕt, cô thÓ tõng lo¹i gi¶i ph¸p huy ®éng vèn ë ViÖt Nam; trong giíi h¹n cña mét ®Ò ¸n m«n häc, néi dung bµi viÕt nµy míi chØ ®i s©u vµo mét sè c¸c gi¶i ph¸p huy ®éng vèn mµ cã thÓ huy ®éng ®­îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, gãp phÇn nhËn d¹ng c¸c gi¶i ph¸p huy ®éng vèn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá, gióp c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá nhËn biÕt tõng gi¶i ph¸p vµ vËn dông linh ho¹t, lùa chän lo¹i gi¶i ph¸p huy ®éng vèn thÝch hîp víi Doanh nghiÖp m×nh nhÊt. Thªm vµo n÷a lµ c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i bæ sung, söa ®æi, hoµn thiÖn tæ chøc, qu¶n lý Doanh nghiÖp mét c¸ch cã hiÖu qu¶, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó huy ®éng vèn mét c¸ch dÔ dµng, thu hót ®­îc c¸c nguån vèn ®Çu t­ vµo Doanh nghiÖp, gióp Doanh nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, víi mét nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng vµ ph¸t triÓn, c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ ph¸t triÓn cña m×nh, c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng. §ßi hái Doanh nghiÖp ph¶i lu«n cËp nhËt th«ng tin, n¨ng ®éng t×m kiÕm c¸c nguån cung øng kh¸c nhau. Víi gi¸c ®é lµ nh÷ng ng­êi nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ c¸c vÊn ®Ò, ®iÒu ®ã buéc c¸c chuyªn viªn kinh tÕ ph¶i nghiªn cøu vµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p huy ®éng vèn cã hiªô qu¶ h¬n, phï hîp víi sù biÕn ®éng cña m«i tr­êng kinh doanh. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 261/12/1999 2. B¸o ViÖt Nam §«ng Nam ¸ 6/1998. 3. ThÞ tr­êng tµi chÝnh - tiÒn tÖ S16/2000; S8/2000; S6/2000 4. Th«ng tin tµi chÝnh S14/2000; S9/2000; S31/2000; S7/1999 5. Kinh tÕ thÕ giíi S2/2000 6. Nghiªn cøu kinh tÕ S5/2000 7. B¸o tµi chÝnh S6/2000; S8/2000 8. DiÔn ®µn Doanh nghiÖp S1/1999; S7/2000. 9. Tæ chøc vµ ®iÒu hµnh Doanh nghiÖp nhá - Difford M Bannback - PhD. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc & Kü thuËt HN 8/1998. 10. Qu¶n trÞ Doanh nghiÖp trong c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª. 11. T×m kiÕm nguån vèn cho c¸c Doanh nghiÖp. §inh Quang H­ng - NXB Thanh Niªn. 12. Ph¸t triÓn DNNVV: kinh nghiÖm n­íc ngoµi vµ ph¸t triÓn DNNVV ë VN Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª_2001 13. Gi¸o tr×nh QTKDTH tËp 2 14. GT Nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ qu¶n trÞ DNVVN  Môc lôc Trang Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng 1: Vèn trong doanh nghiÖp võa vµ nhá 2 I/ Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 2 1.1. Kh¸i niÖm 2 1.2.C¸c tiªu thøc x¸c ®Þnh Doanh nghiÖp võa vµ nhá 2 1.3 . Vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ 3 II/ Nguån vèn cho Doanh nghiÖp võa vµ nhá 5 2.1. Kh¸i niÖm vÒ vèn 5 2.2 C¸c nguån cung õng vèn cña doanh nghiÖp 6 2.2.1.Nguån vèn chñ së h÷u 6 2.2.2 Nguån vèn chÝnh thøc 6 2.2.3. Nguån vèn phi chÝnh thøc (PCT) 11 Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng vÊn ®Ò huy ®éng vèn cña c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 13 I. Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. 13 II. T×nh h×nh huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam 15 2.1. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 15 2.1.1. Vèn chñ së h÷u 16 2.1.2. Nguån vèn chÝnh thøc 17 2.1.3. Nguån vèn phi chÝnh thøc 23 2.2. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n cña nh÷ng khã kh¨n trong huy ®éng vèn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá 24 Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p huy ®éng vèn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 26 I. Mét sè gi¶i ph¸p huy ®éng vèn cã hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá 26 1.1. Gi¶i ph¸p 1 26 1.2. Gi¶i ph¸p 2 27 1.3 Gi¶i ph¸p 3 29 1.4. Gi¶i ph¸p 4 31 II. Mét sè kiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc 34 KÕt luËn 36 Tµi liÖu tham kh¶o 37