Đề tài Thực trạng và giải pháp nhằm hạn chế tác động của hoạt động du lịch tới tài nguyên môi trường tại khu du lịch Cát Bà - Hải Phòng

®­îc 280.000 l­ît kh¸ch quèc tÕ, ®­a doanh thu cña C¸t Bµ lªn tíi 82,29 tû ®ång. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh du lÞch. TiÕn tíi ®­a C¸t Bµ trë thµnh khu du lÞch quèc tÕ cã tÇm cì. KÕt luËn C¸t Bµ lµ mét m¶nh ®Êt giµu tiÒm n¨ng du lÞch, víi nguån tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ nguån tµi nguyªn nh©n v¨n phong phó, ®Æc s¾c cho phÐp C¸t Bµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i h×nh du lÞch, cã søc thu hót lín ®èi víi kh¸ch du lÞch trong vµ ngoµi n­íc. Du lÞch ph¸t triÓn lµ c¬ héi t¹o viÖc lµm cho hµng tr¨m ng­êi lao ®éng, n©ng cao møc sèng, t¹o ®iÒu kiÖn giao l­u ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, ®ãng gãp mét phÇn lín doanh thu vµo ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng còng nh­ thµnh phè, ®ång thêi gãp phÇn gi÷ g×n, b¶o tån nguån tµi nguyªn cã gi¸ trÞ. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn cña du lÞch trong nh÷ng n¨m võa qua víi viÖc thiÕu ý thøc, thiÕu hiÓu biÕt cña céng ®ång d©n c­, cña kh¸ch du lÞch, sù yÕu kÐm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong c«ng t¸c gi÷ g×n vµ b¶o tån ®· g©y ¶nh h­ëng lín ®Õn tµi nguyªn vµ m«i tr­êng ë C¸t Bµ. Nguån tµi nguyªn tù nhiªn, ®Æc biÖt lµ c¸c loµi ®éng thùc vËt quý hiÕm ®ang bÞ mÊt dÇn, tµi nguyªn nh©n v¨n do kh«ng ®­îc b¶o vÖ nªn ®ang bÞ x©m ph¹m nghiªm träng. M«i tr­êng ngµy cµng bÞ « nhiÔm do l­îng chÊt th¶i ngµy cµng nhiÒu, trong khi ®ã c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng l¹i cã nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy, ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy kh«ng chØ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, céng ®ång d©n c­ thÞ x· mµ ngay c¶ kh¸ch du lÞch còng ph¶i nh×n nhËn mét c¸ch nghiªm tóc vÒ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc gi÷ g×n, b¶o tån c¸c gi¸ trÞ cña tµi nguyªn m«i tr­êng. Mét sè kiÕn nghÞ Lêi c¶m ¬n §Ó hoµn thµnh bµi kho¸ luËn nµy em ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c b¹n sinh viªn, c¸c ban ngµnh, c¸c ®¬n vÞ c¬ quan vµ nhiÒu c¸ nh©n kh¸c. Em xin tr©n träng bµy tá lêi c¶m ¬n tíi c¸c thÇy c« gi¸o trong bé m«n, c¸c b¹n sinh viªn, c¸n bé th­ viÖn cña tr­êng §¹i Häc D©n LËp H¶i Phßng, c¸c c¸n bé nh©n viªn cña phßng Du lÞch huyÖn C¸t H¶i, Së Du lÞch H¶i Phßng ®· gióp em cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó em hoµn thµnh bµi kho¸ luËn nµy. Vµ h¬n nhÊt em xin ®­îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh, s©u s¾c nhÊt tíi TiÕn sÜ Ph¹m V¨n Lu©n, ng­êi ®· trùc tiÕp h­íng dÉn, nhiÖt t×nh chØ b¶o, bæ xung kiÕn thøc cho em vµ ®éng viªn ®Ó em hoµn thµnh tèt bµi kho¸ luËn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! H¶i Phßng, th¸ng 6 n¨m 2009 Sinh viªn thùc hiÖn §inh ThÞ Dinh Tµi liÖu tham kh¶o TrÇn §øc Thanh (1999) , " NhËp m«n khoa häc du lÞch". NXB §HQG Hµ Néi Bïi ThÞ H¶i YÕn, Quy ho¹ch du lÞch, NXB Gi¸o dôc, 2006. Bïi ThÞ H¶i YÕn, TuyÕn ®iÓm du lÞch ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc, 2006. LuËt Du lÞch ViÖt Nam, Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam, 2005. Cao ThÞ Thu Trang, §¸nh gi¸ søc t¶i m«i tr­êng ®¶o C¸t Bµ vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bÒn v÷ng, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc,2008. Ph¹m V¨n Lu©n, Nghiªn cøu khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn du lÞch trªn ®Þa bµn n«ng th«n H¶i Phßng, LuËn ¸n tiÕn sÜ, §H N«ng nghiÖp1, 2006. B¸o c¸o Tæng hîp quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn du lÞch thµnh phè H¶i Phßng( 1996- 2010, UBND thµnh phè H¶i Phßng- 9/1996. T¹p chÝ du lÞch TuyÓn tËp b¸o c¸o héi th¶o " X©y dùng chiÕn l­îc quèc gia ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë ViÖt Nam", Hµ Néi 9/1999. Kho¸ luËn tèt nghiÖp, ngµnh V¨n ho¸ Du lÞch tr­êng §¹i Häc D©n LËp H¶i Phßng Website: www.google.com Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ t¸c ®éng cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng t¹i khu du lÞch c¸t bµ- h¶i phßng Ch­¬ng 1. mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn 1.1 Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n 1.1.1 Kh¸i niÖm du lÞch 1.1.2 Kh¸ch du lÞch 1.1.3 Tµi nguyªn du lÞch 1.1.3.1 Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn 1.1.3.2 Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n 1.1.4 Mét sè lo¹i h×nh du lÞch 1.2 Kh¸i niÖm m«i tr­êng vµ m«i tr­êng du lÞch 1.2.1 Kh¸i niÖm chung vÒ m«i tr­êng 1.2.2 Kh¸i niÖm m«i tr­êng du lÞch 1.2.2.1 M«i tr­êng du lÞch tù nhiªn 1.2.2.2 M«i tr­êng du lÞch nh©n v¨n 1.3. Kh¸i niÖm ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng 1.4. Mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn du lÞch vµ b¶o vÖ m«i tr­êng cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng 1.4.1. T¸c ®éng tÝch cùc cña häat ®éng du lÞch ®Õn m«i tr­êng tµi nguyªn 1.4.1.1. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng tù nhiªn 1.4.1.2. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng nh©n v¨n 1.4.2. T¸c ®éng tiªu cùc cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn m«i tr­êng tµi nguyªn 1.4.2.1. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng tù nhiªn 1.4.2.2. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng nh©n v¨n 1.5. Bµi häc kinh nghiÖm tõ c¸c ®Þa ph­¬ng TiÓu kÕt ch­¬ng 1 Ch­¬ng 2. Thùc tr¹ng t¸c ®éng cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng t¹i khu du lÞch c¸t bµ 2.1. §Æc ®iÓm vµ tiÒm n¨ng cña khu du lÞch C¸t Bµ 2.1.1. §Æc ®iÓm vµ tiÒm n¨ng du lÞch tù nhiªn 2.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lÝ 2.1.1.2. §Þa h×nh 2.1.1.3. KhÝ hËu 2.1.1.4. H¶i v¨n vµ nguån n­íc 2.1.1.5. §Æc ®iÓm sinh häc 2.1.2. §Æc ®iÓm vµ tiÒm n¨ng du lÞch nh©n v¨n 2.1.2.1. C¸c di chØ kh¶o cæ häc 2.1.2.2. C¸c di tÝch lÞch sö 2.1.2.3. LÔ héi 2.3. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng du lÞch t¹i khu du lÞch C¸t Bµ 2.3.1. Thùc tr¹ng kh¸ch du lÞch 2.3.2. Thùc tr¹ng doanh thu du lÞch 2.3.3. Thùc tr¹ng nguån lao ®éng trong khu du lÞch C¸t Bµ 2.3.4. Thùc tr¹ng vÒ c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt 2.3.5. Ho¹t ®éng kinh doanh l÷ hµnh vµ ¨n uèng 2.4. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng t¹i khu du lÞch C¸t Bµ 2.4.1. M«i tr­êng tù nhiªn 2.4.1.1. M«i tr­êng ®Êt 2.4.1.2. M«i tr­êng sinh häc 2.4.1.3. M«i tr­êng kh«ng khÝ vµ n­íc th¶i 2.4.1.4. ChÊt th¶i r¾n vµ xö lÝ chÊt th¶i r¾n 2.4.2. M«i tr­êng x· héi 2.5. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña hoat ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng t¹i khu du lÞch C¸t Bµ 2.5.1. T¸c ®éng tíi c¶nh quan vµ m«i tr­êng tù nhiªn 2.5.1.1. T¸c ®éng tÝch cùc 2.5.1.2. T¸c ®éng tiªu cùc 2.5.2. T¸c ®éng vÒ kinh tÕ 2.5.2.1. T¸c ®éng tÝch cùc 2.5.2.2. T¸c ®éng tieu cùc 2.5.3. T¸c ®éng tíi céng ®ång ®Þa ph­¬ng 2.5.3.1. T¸c ®éng tÝch cùc 2.5.3.2. T¸c ®éng tiªu cùc 2.5.4. T¸c ®éng ®Õn v¨n ho¸ x· héi cña ®Þa ph­¬ng 2.6. Nguyªn nh©n cña nh÷ng t¸c ®éng TiÓu kÕt ch­¬ng 2 Ch­¬ng 3. nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng t¹i c¸t bµ 3.1. Xu h­íng ph¸t triÓn du lÞch ®Õn n¨m 2020 vµ søc Ðp cña ho¹t ®éng du lÞch ®èi víi m«i tr­êng ®¶o C¸t Bµ 3.1.1. Xu h­íng ph¸t triÓn du lÞch ®Õn n¨m 2020 3.1.2. Søc Ðp cña ho¹t ®éng du lÞch lªn m«i tr­êng ®¶o C¸t Bµ 3.1.3. Nh÷ng h¹n chÕ trong c«ng t¸c b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr­êng khu du lÞch C¸t Bµ 3.2. Dù b¸o nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc ph¸t triÓn du lÞch lªn m«i tr­êng 3.2.1. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng tù nhiªn 3.2.2 T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng x· héi 3.3. Nh÷ng môc tiªu vµ viÖc lµm cô thÓ 3.4. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ t¸c ®éng cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng khu du lÞch C¸t Bµ h­íng tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng 3.4.1. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c quy ho¹ch du lÞch 3.4.2. N©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng cña Du lÞch lªn m«i tr­êng 3.4.3. §Èy m¹nh c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý, kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng du lÞch diÔn ra trªn ®Þa bµn 3.4.4. Tuyªn truyÒn gi¸o dôc, n©ng cao nhËn thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña mäi ng­êi d©n trong c«ng t¸c b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr­êng 3.4.5. T¨ng c­êng sù ®ãng gãp cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng 3.4.6. Ph¸t triÓn du lÞch ph¶i ®i ®«i víi b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr­êng x· héi 3.4.7. Bæ sung vµ hoµn thiÖn tõng b­íc c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch 3.4.8. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ kh¸c TiÓu kÕt ch­¬ng 3 KÕt luËn Lêi më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Du lÞch ®· vµ ®ang trë thµnh mét nhu cÇu trong ®êi sèng v¨n ho¸ cña con ng­êi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hoµ chung vµo xu thÕ ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch thÕ giíi, Du lÞch ViÖt nam ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, dÇn t¹o lËp ®­îc vÞ thÕ trong khu vùc còng nh­ trong con m¾t b¹n bÌ quèc tÕ. ViÖt nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng n­íc cã ngµnh du lÞch t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt víi tèc ®é t¨ng tr­ëng 7,7%/n¨m,trong ®ã cã sù ®ãng gãp to lín cña ngµnh du lÞch H¶i Phßng. Tuy nhiªn ngµnh du lÞch ViÖt nam còng ®ang béc lé nh÷ng mÆt tr¸i t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng. H¶i phßng lµ vïng ®Êt cßn l­u gi÷ ®­îc trong m×nh nguån tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn, du lÞch nh©n v¨n hÕt søc phong phó, ®¨c s¾c cïng c¸c hÖ sinh th¸i, hÖ ®éng th­c vËt ®a d¹ng vµ ®iÓn h×nh. H¶i phßng tõ l©u ®· ®­îc biÕt ®Õn víi hai th¾ng c¶nh næi tiÕng lµ khu du lÞch §å s¬n va C¸t bµ mang tam cì quèc gia vµ quèc tÕ. Vèi nh÷ng lîi thÕ vÒ th¾ng c¶nh l¹i mét bÒ dµy lÞch sö v¨n ho¸ l©u ®êi, ngµnh du lÞch H¶i phßng ®· cã mét vÞ trÝ v« cïng quan träng, lµ mät trong nh÷ng thµnh phè du lÞch träng ®iÓm cña c¶ n­íc. N»m c¸ch trung t©m thµnh phè H¶i phßng kho¶ng 60 km vÒ phÝa ®«ng. C¸t bµ - hßn ®¶o dÑp th¬ méng ®· tõng lµm ®¾m say bao du kh¸ch khi ®Æt ch©n tíi m¶nh ®Êt nµy bëi mét khÝ hËu v« cïng trong lµnh,mét khung c¶nh thiªn nhiªn hoang s¬ hung vÜ. Trªn ®¶o cßn l­u gi÷ ®­îc nh÷ng c¸nh rõng nguyªn sinh nhiÖt ®íi ®iÓn h×nh, c¸c loµi ®éng thùc vËt quý hiÕm cïng hµng tr¨m thung lòng nói ®¸,hang ®éng cã gi¸ trÞ Du lÞch cao. Víi nh÷ng gi¸ trÞ to lín ®Æc s¾c vÒ c¶nh quan vµ nguån tµi nguyªn, ngµy2-12-2004 C¸t bµ ®· chÝnh thøc ®­îc tæ chøc UNESCO c«ng nhËn lµ Khu dù tr÷ sinh quyÓn thÕ giíi. ViÖc ph¸t triÓn du lÞch ®· mang l¹i cho C¸t Bµ nhiÒu c¬ héi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, c¬ héi giao l­u v¨n ho¸, c¬ héi viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt ®­îc cñng cè vµ t¨ng c­êng, ®êi sèng ng­êi d©n ngµy ®­îc c¶i thiÖn Tuy nhiªn ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn m¹nh mÏ còng kÐo theo nh÷ng nguy c¬ x©m h¹i lín vÒ m«i tr­êng tµi nguyªn. Nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña hoat ®éng du lÞch lªn tµi nguyªn m«i tr­êng ngµy cµng lµ nçi lo kh«ng cßn chØ riªng cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng.ViÖc ph¸t triÓn du lÞch ®· ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc to lín víi C¸t Bµ nh­ : ¤ nhiÔm m«i tr­êng ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ ngµy cµng gia t¨ng. VÊn ®Ò r¸c th¶i vµ xö lý chÊt th¶i cßn nhiÒu bÊt cËp. ViÖc khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch bõa b·i, kh«ng theo quy ho¹ch ®· lµm cho mét sè l­îng lín tµi nguyªn bÞ c¹n kiªt, g©y ra nh÷ng th¶m ho¹ lín ®Õn m«i tr­êng. H¬n n÷a ho¹t ®éng du lÞch cßn t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn ®êi sèng x· héi, lµm gia t¨ng c¸c tÖ n¹n x· héi nh­: trém c¾p, c­íp giËt, ma tuý cê b¹c, nh÷ng lèi sèng kh«ng lµnh m¹nh... ChÝnh v× vËy ®Ò tµi: "Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ t¸c ®éng cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng t¹i khu du lÞch C¸t Bµ- H¶i Phßng'' ®­îc ®­a vµo nghiªn cøu víi mong muèn ®­îc gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo sù ph¸t triÓn chung cña du lÞch thµnh phè, khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng khu du lÞch C¸t bµ. §©y lµ mét ®Ò tµi kh«ng míi ®· tõng ®­îc rÊt nhiÒu nhµ chuyªn m«n nghiªn cøu ®¸nh gi¸. Tuy nhiªn em tin r»ng víi c¸ch hiÓu riªng cña m×nh cïng víi nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n, ®Ò tµi sÏ ®em l¹i nh÷ng c¸ch nh×n nhËn míi mÎ vÒ tiÒm n¨ng còng nh­ gi¸ trÞ to lín cña khu du lÞch C¸t bµ. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu Lµm râ thùc tr¹ng t¸c ®éng cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn du lÞch, m«i tr­êng tù nhiªn, x· héi ë C¸t Bµ. T×m hiÓu nh÷ng nguyªn nh©n lµm gia t¨ng t¸c ®éng xÊu cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn du lÞch, m«i tr­êng tù nhiªn vµ x· héi ë C¸t Bµ. §­a ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh thùc thi gãp phÇn lµm gi¶m t¸c ®éng xÊu cña ho¹t ®éng du lÞch lªn tµi nguyªn, m«i tr­êng, thóc ®Èy ph¸t triÓn du lÞch gãp phÇn ®­a du lÞch C¸t bµ ph¸t triÓn theo xu h­íng bÒn v÷ng. 3. §èi t­îng nghiªn cøu HÖ thèng tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ nh©n v¨n cña C¸t bµ Ho¹t ®éng du lÞch t¹i khu du lÞch C¸t bµ Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan cã ¶nh h­ëng cña sù ph¸t triÓn du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng ë C¸t Bµ 4.Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph­¬ng ph¸p kh¶o s¸t thùc ®Þa, thu thËp tµi liÖu: lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Þa lÝ truyÒn thèng ®Ó kh¶o s¸t thùc tÕ, thu thËp tµi liÖu, ¸p dông viÖc nghiªn cøu lý luËn g¾n víi thùc tiÔn, ®ång thêi thu thËp th«ng tin, sè liÖu thùc tiÔn ®Ó bæ sung cho vÊn ®Ò lÝ luËn hoµn chØnh h¬n. Ph­¬ng ph¸p b¶n ®å : cho phÐp thu thËp c¸c th«ng tin vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, sù ph©n bè, thùc tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn du lÞch cña khu vùc nghiªn cøu. Ph­¬ng ph¸p x· h«i häc : lÊy ý kiÕn cña kh¸ch du lÞch vÒ chÊt l­îng, quy m«, diÖn tÝch, søc hÊp dÉn cña tµi nguyªn. 5.KÕt cÊu cña kho¸ LuËn Kªt cÊu cña kho¸ luËn gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng1 : Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn Ch­¬ng2 : Thùc tr¹ng t¸c ®éng cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng t¹i khu du lÞch c¸t bµ Ch­¬ng3: mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ t¸c ®éng cña ho¹t ®éng du lÞch ®ªn tµi nguyªn m«i tr­êng khu du lÞch c¸t bµ h­íng tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng Ch­¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn 1.1. Mét sè kh¸i niÖm trong du lÞch 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ du lÞch Ngµy nay, du lÞch ngµy cµng ph¸t triÓn, trë thµnh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi kh«ng chØ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn mµ c¶ ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt nam. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn ch­a cã mét kh¸i niÖm chung nhÊt nµo vÒ lÜnh vùc nµy. §Ó ®­a ra ®­îc kh¸i niÖm du lÞch kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu ®¬n gi¶n, nã phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh­ thêi gian, kh«ng gian d­íi mçi gãc ®é kh¸c nhau mçi ng­êi l¹i cã c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ du lÞch. §óng nh­ mét chuyªn gia vÒ du lÞch ®· nhËn ®Þnh : " §èi víi du lÞch, cã bao nhiªu t¸c gi¶ nghiªn cøu th× cã bÊy nhiªu ®Þnh nghÜa ". N¨m 1963 t¹i Héi NghÞ Liªn Hîp Quèc vÒ du lÞch ë R«ma, c¸c chuyªn gia ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa nh­ sau vÒ du lÞch : " Du lÞch lµ tæng hîp c¸c mèi quan hÖ, hiÖn t­îng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ b¾t nguån tõ c¸c cuéc hµnh tr×nh vµ l­u tró cña c¸ nh©n hay tËp thÓ ë bªn ngoµi n¬i ë th­êng xuyªn cña hä hay ngoµi n­íc hä víi môc ®Ých hoµ b×nh. N¬i hä ®Õn l­u tró kh«ng ph¶i lµ n¬i lµm viÖc cña hä. T¹i kú häp thø 7 kho¸11 n¨m 2005, Quèc héi n­íc CHXHCNVN ®· nªu râ : " Du lÞch lµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn chuyÕn ®i cña con ng­êi ngoµi n¬i c­ tró th­êng xuyªn cña m×nh nh»m ®¸p øng nhu cÇu tham quan, t×m hiÓu, gi¶i trÝ, nghØ d­ìng trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh". §©y lµ kh¸i niÖm cã tÝnh chÊta phæ biÕn nhÊt hiÖn nay. Tõ gãc ®é nghiªn cøu du lÞch nh­ mét ngµnh kinh tÕ, hai t¸c gi¶ biªn so¹n gi¸o tr×nh Thèng kª Du LÞch lµ NguyÔn Cao Th­ëng vµ T« §¨ng H¶i cho r»ng : " Du lÞch lµ mét ngµnh kinh tÕ dÞch vô cã nhiÖm vô phôc vô nhu cÇu tham quan, gi¶i trÝ, nghØ ng¬i, cã hoÆc kh«ng kÕt hîp víi c¸c ho¹t ®éng ch÷a bÖnh, thÓ thao, nghiªn cøu khoa häc vµ c¸c nhu cÇu kh¸c ". Theo nhµ khoa häc Guer Freuler ( §øc ) : " Du lÞch lµ mét hiÖn t­îng cña thêi ®¹i chóng ta, dùa trªn sù t¨ng tr­ëng vÒ nhu cÇu kh«i phôc søc khoÎ vµ sù thay ®æi cña m«i tr­êng xung quanh dùa vµo sù ph¸t sinh ph¸t triÓn nh÷ng t×nh c¶m ®èi víi vÎ ®Ñp cña tù nhiªn". Kh¸i niÖm ng¾n gän nhÊt vÒ du lÞch do t¸c gi¶ Aushe ®­a ra lµ : " Du lÞch lµ nghÖ thuËt ®i ch¬i cña c¸c c¸ nh©n " hay quan niÖm " Du lÞch lµ sù më réng kh«ng gian v¨n ho¸ cña con ng­êi " cña NguyÔn Kh¾c ViÖn. Dï nghiªn cøu ë gãc ®é nµo vµ ®Þnh nghÜa nh­ thÕ nµo th× du lÞch vÉn ®­îc hiÓu lµ mét ho¹t ®éng cña con ng­êi ngoµi n¬i c­ tró th­êng xuyªn cã liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm du lÞch nhÊt ®Þnh nh»m tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu vÒ th¨m quan, gi¶i trÝ, nghØ d­ìng. 1.1.2. Kh¸ch du lÞch HiÖn nay còng cã kh«ng Ýt nh÷ng kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ kh¸ch du lÞch, nã phô htuéc vµo hoµn c¶nh thùc tÕ ë mçi n­íc, c¸ch nh×n nhËn cña mçi häc gi¶. Nh­ng nh×n chung cã thÓ thÊy Kh¸ch Du LÞch lµ ng­êi tõ n¬i kh¸c ®Õn vµo thêi gian r¶nh rçi cña hä víi môc ®Ých tho¶ m·n t¹i n¬i ®Õn nhu cÇu n©ng cao hiÓu biÕt, phôc håi søc khoÎ, x©y dùng hay t¨ng c­êng t×nh c¶m cña con ng­êi, th­ gi·n, gi¶i trÝ hoÆc thÓ hiÖn m×nh kÌm theo viÖc tiªu thô nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn, vËt chÊt vµ c¸c dÞch vô do c¸c c¬ së cña ngµnh du lÞch cung øng. Kh¸ch Du LÞch ®­îc chia thµnh : Kh¸ch du lÞch néi ®Þa vµ Kh¸ch du lÞch quèc tÕ. Kh¸ch du lÞch lµ nh©n tè chñ yÕu cña ho¹t ®éng du lÞch t¸c ®éng ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng. 1.1.3. Tµi nguyªn du lÞch Tµi nguyªn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng con ng­êi. HiÓu theo nghÜa réng Tµi nguyªn lµ bao gåm tÊt c¶ c¸c nguån lùc, n¨ng l­îng vµ th«ng tin cã trªn tr¸i ®Êt vµ trong kh«ng gian vò trô liªn quan mµ con ng­êi cã thÓ sö dông phôc vô cho cuéc sèng vµ sù ph¸t triÓn cña m×nh. Nh÷ng Tµi nguyªn cã thÓ sö dông cho du lÞch ®Òu ®­îc xem lµ Tµi nguyªn du lÞch. V× vËy cã quan ®iÓm cho r»ng Tµi nguyªn du lÞch lµ tæng thÓ tù nhiªn, v¨n ho¸, lÞch sö cïng c¸c thµnh phÇn cña chóng ®­îc sö dông trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp t¹o ra c¸c s¶n phÈm du lÞch ®¸p øng tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch. T¹i kho¶n 4 ®iÒu 4 LuËt du lÞch ViÖt Nam n¨m 2005 quy ®Þnh : " Tµi nguyªn du lÞch lµ c¶nh quan thiªn nhiªn, yÕu tè tù nhiªn, di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, c«ng tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng­êi vµ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ kh¸c cã thÓ ®­îc sö dông nh»m ®¸p øng nhu cÇu du lÞch lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnhc¸c khu di tÝch, ®iÓm du lÞch, tuyÕn du lÞch, ®« thÞ du lÞch ". Tµi nguyªn du lÞch bao gåm : Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n. 1.1.3.1. Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn : bao gåm c¸c yÕu tè ®Þa chÊt, ®Þa h×nh, ®Þa m¹o, khÝ hËu, thuû v¨n, hÖ sinh th¸i, c¶nh quan thiªn nhiªn cã thÓ sö dông cho môc ®Ých du lÞch. Víi c¸c thµnh phÇn tù nhiªn nh­ vËy Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña kh¸ch nh­ nghØ ng¬i, tham quan, kh¸m ph¸, nghiªn cøu, vui ch¬i. 1.1.3.2. Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n : gåm c¸c yÕu tè di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸, kh¶o cæ, kiÕn tróc, truyÒn thèng v¨n ho¸, c¸c yÕu tè v¨n ho¸ v¨n nghÖ d©n gian, c¸c c«ng tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng­êi... cã thÓ ®­îc sö dông cho môc ®Ých du lÞch. 1.1.4. Mét sè lo¹i h×nh du lÞch hiÖn nay. HiÖn nay víi xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ngµnh Du lÞch, nhu cÇu du lÞch cña ng­êi d©n còng ngµy t¨ng cao. Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, thµnh phÇn d©n téc, t«n gi¸o, tÝn ng­ìng kh¸c nhau mµ hä còng cã nh÷ng nhu cÇu ®i du lÞch víi nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. §Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng ®ã, ngµnh du lÞch ®· nghiªn cøu vµ ®­a ra rÊt nhiÒu nh÷ng lo¹i h×nh du lÞch kh¸c nhau, phï hîp, tho¶ m·n víi tõng ®èi t­îng. - Ngµy nay Du lÞch trë thµnh mét ngµnh kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng x· héi vµ ph¸t triÓn víi tèc ®é ngµy cµng nhanh víi nhiÒu lo¹i h×nh ®a d¹ng, ®Æc biÖt lµ lo¹i h×nh du lÞch nghØ d­ìng, lµ lo¹i h×nh gióp cho con ng­êi phôc håi søc khoÎ vµ lÊy l¹i tinh thÇn sau nh÷ng ngµy lµm viÖc mÖt mái, nh÷ng c¨ng th¼ng th­êng xuyªn x¶y ra trong cuéc sèng. ë n­íc ta lo¹i h×nh du lÞch nµy rÊt phæ biÕn vµ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nhê vµo nguån tµi nguyªn phong phó nh­ biÓn, rõng, c¸c vïng n­íc suèi kho¸ng cã lîi cho søc khoÎ con ng­êi. - Mét lo¹i h×nh du lÞch ®ang ®­îc hÇu hÕt c¸c n­íc ¸p dông ®ã lµ ph¸t triÓn lo¹i h×nh Du LÞch Sinh Th¸i. §©y la lo¹i h×nh ­u viÖt ®èi víi m«i tr­êng vµ h­íng tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Lo¹i h×nh nµy xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña ng­êi d©n muèn ®i ®Õn c¸c miÒn tù nhiªn ®Ó tho¸t khái søc Ðp cña cuéc sèng ®« thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸. Ngoµi ra mét sè lo¹i h×nh du lÞch kh¸c còng kh¸ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi vµ c¶ ë ViÖt Nam, ®ã lµ lo¹i h×nh du lÞch Mice, du lÞch ThiÒn hay mét lo¹i h×nh du lÞch míi lµ du lÞch T©y ngñ nhµ ta.... 1.2. Kh¸i niÖm m«i tr­êng vµ m«i tr­êng du lÞch 1.2.1. Kh¸i niÖm chung vÒ m«i tr­êng M«i tr­êng lµ m«tk kh¸i niÖm cè néi hµm réng vµ ®­îc sö dông trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau. Trong cuéc sèng ng­êi ta dïng nhiÌu kh¸i niÖm vÒ m«i tr­êng nh­ M«i tr­êng gi¸o dôc, m«i tr­¬ng x· héi... M«i tr­êng theo ®Þnh nghÜa th«ng th­êng "Lµ toµn bé nh÷ng ®iÒu kiÖn t­ nhiªn vµ x· héi, trong ®ã con ng­êi hay mäi sinh vËt tån tai,ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ víi con ng­¬× hay sinh vËt Êy". HoÆc lµ:" M«i tr­êng lµ sù kÕt hîp toµn bé hoµn c¶nh ho¹c ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh h­ëng tíi sù tån t¹i ph¸t triÓn cña mét thùc thÓ h÷u c¬" M«i tr­êng sö dông trong lÜnh vùc khoa häc ph¸p lý lµ mét kh¸i niÖm ®­îc hiÓu nh­ lµ mèi liªn hÖ gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn. Trong ®ã m«i tr­êng ®­îc xem lµ nh÷ng yÐu tè ,hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn t­ nhiªn bao quanh conng­êi. §iÒu 1 LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng Quèc héi n­íc CHXHCNVN kho¸11 kú häp thø 8 th«ng qua ngµy 29-11-2005 ®Þnh nghÜa: M«i tr­êng bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ vËt chÊt nh©n t¹o bao quanh con ng­êi, cã ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng s¶n xuÊt, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng­êi vµ sinh vËt". Nh­ vËy theo c¸c ®Þnh nghÜa cña LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng th× con ng­êi lµ trung t©m trong mèi quan hÖ víi tù nhiªn vµ dÜ nhiªn mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi nhau t¹o thµnh trung tam ®ã chø ko ph¶i mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kh¸c cña m«i tr­êng. M«i tr­êng ®­îc t¹o thµnh bëi v« sè c¸c yÕu tè vËt chÊt. Trong ®ã nh÷ng yÕu tè vËt chÊt tù nhiªn nh­ §Êt ,N­íc, kh«ng khÝ, ¸nh s¸ng, am thanh, c¸c hÖ thùc vËt, hÖ ®éng vËt cã ý nghÜa ®Æc biÖt vµ quan träng h¬n c¶. Nh÷ng yÕu tè nµy ®­îc coi lµ nh­ng phÇn c¬ b¶n cña M«i tr­êng, chóng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo nh÷ng quy luËt tù nhiªn vèn cã vµ nµm ngaßi kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh cña conng­êi, con ng­êi chØ cã thÓ t¸c ®éng tíi chóng ë mét chõng mùc nh©t ®Þnh. Bªn c¹nh nh÷ng yÕu tè vËt chÊt tù nhiªn ,m«i tr­êng con bao gåm c¶ nh÷ng yÕu tè nh©n t¹o. §ã lµ c¸c yÕu tè do bµn tay con ng­êi taä ra nh»m t¸c ®éng tíi c¸c yÕu tè tù nhiªn ®Ó phôc vô cho nhu cÇu cña b¶n th©n m×nh nh­: HÖ thèng ®ª ®iÒu, cac c«ng tr×nh nghÖ thuËt, c«ng tr×nh v¨n ho¸ kiÕn tróc mµ con ng­êi tõ thÕ hÖ nµy ®Õn thÐ hÖ kh¸c t¹o dùng nªn. M«i tr­êng hiÖn t¹i ®ang cã nh÷ng thay ®æi theo chiÒu h­íng bÊt lîi cho con ng­êi. Tinhf tr¹ng m«i tr­êng thay ®æi theo chiÒu h­íng xÊu ®ang diÔn ra trªn pham vi toµn cÇu còng nh­ trong pham vi mçi quèc gia. Nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng toµn cÇu nh­ vÊn ®Ò lç thñng tÇng oz«n mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ c¸c chÊt khÝ th¶i c«ng nghiÖp tõ c¸c nhµ m¸y, khÝ th¶i do con ng­êi t¹o ra, vµ hËu qu¶ lµ lµm ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng sèng trªn tr¸i ®Êt hoÆc hiÖn t­îng Elnino lµ hiÖn t­îng tù nhiªn cã ¶nh h­ëng tíi khÝ hËu toµn cÇu, cã nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng trong ph¹m vi cña khu Vùc gåm nhiÒu quèc gia nh­ vÊn ®Õ chÊt l­îng n­íc vµ s­ dông nguån n­íc s«ng Mek«ng cã liªn quan ®Õn 6 quèc gia: Viet Nam, Lao, Campuchia, Th¸i lan, Mian ma, Trung quèc. Hay nhá h¬n lµ vÊn ®Ò m«i tr­êng trong mét n­íc hay ®Þa ph­¬ng nh­ m«i tr­êng khu du lÞch H¹ long hay khu du lÞch C¸t bµ...lµ nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng h¹n chÕ vÒ ph¹m vi vµ nguyªn nh©n t¸c ®éng. VÊn ®Ò m«i tr­êng hiÖn nay ®ang ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc quan t©m ®¹c biÖt. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2010 do §¹i h«i toµn quèc cña §¶ng céng s¶n ViÖt nam lÇn thø 9 th«ng qua, vÊn ®Ò m«i tr­êng ®­îc nhÊn m¹nh :" Ph¶t triÓn nhanh hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng". 1.2.2. M«i tr­êng du lÞch Còng gièng nh­ kh¸i niÖm m«i tr­êng, kh¸i niÖm m«i tr­êng du lÞch còng lµ mét kh¸i niÖm réng. Theo hiÕn ph¸p n­íc CHXHCNVN n¨m 1992 ®· ®­îc söa ®æi, bæ sung theo NghÞ quyÕt sè 51/2001/QH 10 ngµy 25-12-2001 LuËt du lÞch ViÖt Nam ®· ®Þnh nghÜa:" M«i tr­ßng du lÞch lµ m«i tr­êng tù nhiªn vµ m«i tr­êng x· héi nh©n v¨n, n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng du lÞch". Kh¸i niÖm m«i tr­êng du lÞch theo nghÜa réng bao gåm " c¸c nh©n tè vÒ tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vµ nh©n v¨n trong ®ã ho¹t ®éng du lÞch tån t¹i vµ ph¸t triÓn". Ho¹t ®éng du lÞch cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi m«i tr­¬ng, khai th¸c ®Æc tÝnh cña m«i tr­êng ®Ó phôc vô cho môc ®Ých ph¸t triÓn vµ t¸c ®éng trë l¹i gãp phÇn lµm thay ®æi c¸c ®Æc tÝnh cña m«i tr­êng. Ho¹t ®éng du lÞch lu«n g¾n liÒn víi viÖc khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng tµi nguyªn m«i tr­êng tù nhiªn còng nh­ c¸c ®Æc ®iÓm gi¸ trÞ v¨n ho¸, nh©n v¨n. Trong nhiÌu tr­êng hîp ho¹t ®éng du lÞch t¹o nªn nh÷ng m«i tr­êng nh©n t¹o nh­: C«ng viªn vui ch¬i gi¶i trÝ, nhµ b¶o tµng, lµng v¨n ho¸...ph¸t triÓn trªn c¬ së cña mét hoÆc mét tËp hîp c¸c ®¨c tÝnh cña m«i tr­êng tù nhiªn nh­ hang ®éng cña vïng nói ®¸ v«i, mét qu¶ ®åi, m«t khe rõng hay mét quÇn thÓ di tÝch ®Òn thê miÕu m¹o...ChÝnh c¸c ho¹t ®éng cña ngµnh du lÞch cßn tån t¹i nh÷ng mèi liªn quan phi vËt chÊt víi c¸c tËp qu¸n d©n téc, truyÒn thèng v¨n ho¸, nh÷ng ®Æc ®iÓm t«n gi¸o... Bëi vËy khi ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng cho sù ph¸t triÓn du lÞch, kh¸i niÖm m«i tr­êng cÇn ®­îc më réng ®Ó cã thÓ bao qu¸t ®­îc ®Çy ®ñ c¸c mèi quan hÖ:" M«i tr­êng bao gåm c¸c thµnh phÇn vËt lÝ, sinh häc, x· héi, v¨n ho¸ vµ tinh thÇn, chóng co mèi quan hÖ qua l¹i mËt thiÕt, t¸c ®éng lªn sù sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c c¬ thÓ sèng". M«i tr­êng du lÞch theo kh¸i niÖm trªn cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn tµi nguyªn du lÞch. ViÖc khai th¸c hîp lý tµi nguyªn phôc vô cho ho¹t ®éng du lÞch sÏ lµm tèt lªn chÊt l­îng m«i tr­êng du lÞch lµm ph¸t triÓn søc hÊp dÉn du lÞch t¹i c¸c ®iÓm du lÞch, khu du lÞch. MÆt kh¸c nÕu khai th¸c kh«ng ®ång bé ,khong cã biÖn ph¸p kh«i phôc, t¸i t¹o tµi nguyªn du lÞch sÏ lµm mÊt ®i s­ c©n bµng sinh th¸i, tõ ®ã dÉn ®Õn gi¶m sót chÊt l­îng m«i tr­êng vµ suy gi¶m søc hót du lÞch. 1.2.2.1. M«i tr­êng du lÞch tù nhiªn - M«i tr­êng ®Þa chÊt : M«i tr­êng ®Þa chÊt ®­îc hiÓu lµ mét tËp hîp c¸c thµnh tè ®Þa chÊt cña m«i tr­êng tù nhiªn, bao gåm c¸c yÕu tè nh­ cÊu tróc ®Þa chÊt, c¸c ho¹t ®éng kiÕn t¹o, t©n kiÕn t¹o, ®éng ®Êt, qu¸ tr×nh h×nh thµnh khe nøt hiÖn ®¹i, qu¸ tr×nh karst ho¸, qu¸ tr×nh phong ho¸, c¸c tai biÕn ®Þa chÊt ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng hoÆc chi phèi m«i tr­êng. C¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi ®· ®­a ®Õn nh÷ng biÕn ®éng cña m«i tr­êng ®Þa chÊt, vÝ dô nh­ : viÖc x©y dùng c«ng tr×nh thuû ®iÖn Hoµ B×nh ®· g©y lªn nh÷ng c¬n ®Þa chÊn nhá sau nh÷ng n¨m tÝch n­íc, tõ 1989-1991. ViÖc chÆt ph¸ rõng bõa b·i g©y lªn hËu qu¶ lµ ra t¨ng c¸c c¬ lò quÐt tr­ît lë ®Êt ®¸... Trong thµnh phÇn cÊu tróc cña m«i tr­êng tù nhiªn. M«i tr­êng ®Þa chÊt ®­îc biÓu thÞ qua nh÷ng chØ sè cô thÓ nh­ : chØ sè vÒ ®é bÒn v÷ng cña ®Êt ®¸, c¸c chØ sè ®Þa chÊt c«ng tr×nh cho viÖc x©y dùng, c¸c quÇn thÓ du lÞch, møc ®é x¶y ra c¸c chÊn ®éng ®Þa chÊt, hiÖn t­îng tr­ît lë ë nh÷ng khu vùc cã c¸c ho¹t ®éng du lÞch, møc ®é phãng x¹ vµ kh¶ n¨ng khai th¸c l·nh thæ cho môc ®Ých du lÞch, c¸c chØ sè vÒ ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh . - M«i tr­êng n­íc : §©y lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña m«i tr­êng t­ nhiªn, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i cña sö dông vµ ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trªn tr¸i ®Êt.C¸c yÕu tè vÒ m«i tr­êng n­íc ph©n bè kh¸ réng bao gåm n­íc bÒ mÆt nh­ s«ng suèi ao hå vµ nø¬c ngÇm. Nguån nø¬c cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c hoat ®éng sèng trong ®ã cã ho¹t ®éng du lÞch Tµi nguyªn n­íc cÇn thiÕt cho mäi hoat ®éng sèng cña con ng­êi nh­ s¶n xuÊt, sinh hoat hang ngµy Trong tµi nguyªn n­íc cÇn ph¶i nãi ®Õn nguån n­íc kho¸ng. §©y lµ nguån tµi nguyªn cã gi¸ trÞ du lÞch an d­ìng vµ ch÷a bÖnh. - M«i tr­êng kh«ng khÝ: M«i tr­êng kh«ng khÝ lµ mét bé phËn quan träng cña m«i tr­êng tù nhiªn tån t¹i d­íi thÓ khÝ. Trong c¸c chØ tiªu khÝ hËu, ®¸ng chó ý lµ 2 chØ tiªu chÝnh: nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ ®é Èm kh«ng khÝ. Ngoµi ra cßn cã mét sè chØ tiªu kh¸c nh­ giã, l­îng m­a, thµnh phÇn lÝ ho¸ cña kh«ng khÝ, ¸p xuÊt khÝ quyÓn... Trong du lÞch m«i tr­êng kh«ng khÝ cã vai trß quan träng trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c khu du lÞch nghØ d­ìng, tæ chøcmïa vô du lÞch. C¸c yÕu tè cña m«i tr­êng kh«ng khÝ cã vai trß kh¸ lín trong viÖc xem xÐt tíi quyÕt ®Þnh quy ho¹ch khu du lÞch, tæ chøc kh«ng gian vµ kiÕn tróc cña khu du lÞch. ®¸nh gi¸ ch¸t l­îng m«i tr­êng du lÞch qua mùc ®é « nhiÔm cña kh«ng khÝ, møc ®é thËn lîi vµ thÝch hîp cña thêi tiÕt ®èi víi viÖc tæ chøc ho¹t ®éng du lÞch, nghØ d­ìng phôc håi søc khoÎ cho du kh¸ch. - M«i tr­êng sinh häc: M«i tr­êng sinh häc lµ b«n phËn h÷u c¬ cña m«i tr­êng tµi nguyªn, lµ c¬ së duy tr× vµ ph¸t triÓn cuéc sèng trªn hµnh tinh, ®iÒu hoµ c¸c c©n b»ng sinh th¸i, lµm s¹ch bÇu kh«ng khÝ, cung cÊp l­îng thùc phÈm cho x· héi. Do ®ã m«i tr­êng sinh häc cã vai trß thiÕt lËp vµ b¶o vÖ c©n b»ng sinh th¸i cña tù nhiªn. Nh÷ng biÕn ®æi cña m«i tr­êng sinh häc cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã cã du lÞch. Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng trong m«i tr­êng sinh häc lµ sù ®a d¹ng sinh häc, cã ¶nh h­ëng lín ®Õn tæ chøc c¸c ho¹t ®éng du lÞch, ®Æc biÖt lµ du lÞch sinh th¸i vµ du lÞch tham quan nghiªn cøu. ChÝnh v× vËy kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn nhiÒu ®iÓm du lÞch sinh th¸i cã ý nghÜa to lín víi mçi quèc gia vµ quèc tÕ. ¥ ViÖt Nam g¾n víi c¸c V­ên Quèc Gia, c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn. - C¸c tai biÕn vµ sù cè m«i tr­êng: Tai biÕn m«i tr­êng lµ nh÷ng biÕn ®æi thÊt th­êng cña thiªn nhiªn ®­îc xem lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tù nhiªn hoÆc lµ kÕt qu¶ gi¸n tiÕp cña con ng­êi lªn tù nhiªn nh­ gi«ng b·o, n­íc d©ng, lò quÐt, nói löa phun... Sù cè m«i tr­êng lµ nh÷ng rñi ro x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña con ng­êi, g©y suy tho¸i m«i tr­êng nghiªm träng nh­ ch¸y rõng, rß rØ ho¸ chÊt, trµn dÇu trªn biÓn... C¸c tai biÕn vµ sù cè m«i tr­êng ®Òu trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng du lÞch vµ c¸c häat ®éng nãi chung. 1.2.2.2. M«i tr­êng du lÞch nh©n v¨n M«i tr­êng du lÞch nh©n v¨n lµ nhãm m«i tr­êng du lÞch do yÕu tè con ng­êi t¹o ra, hay nãi mét c¸ch kh¸c nã lµ mét ®èi t­îng vµ hiÖn t­îng ®­îc t¹o ra mét c¸ch nh©n t¹o. §©y còng lµ nguyªn nh©n khiÕn cho nã cã sù kh¸c biÖt víi m«i tr­êng du lÞch tù nhiªn. M«i tr­êng du lÞch nh©n v¨n ®­îc chia thµnh 2 nhãm chÝnh: - M«i tr­êng kinh tÕ x· héi bao gåm c¸c yÕu tè: + ThÓ chÕ chÝnh s¸ch: HiÖn nay trªn thÕ giíi hÇu nh­ kh«ng cã mét n­íc nµo kh«ng tån t¹i bé m¸y qu¶n lý x· héi. Bé m¸y qu¶n lý cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña céng ®ång ®ã. Ho¹t ®éng du lÞch kh«ng n»m ngoµi quy luËt chung Êy. Mét ®Êt n­íc, mét khu vùc cã tµi nguyªn du lÞch phong phó, møc sèng cña ng­êi d©n kh«ng thÊp nh­ng nÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng kh«ng yÓm trî cho c¸c ho¹t ®éng du lich th× c¸c ho¹t ®éng nµy còng kh«ng thÎ ph¸t triÓn ®­îc. + Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· t¹o ra kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng s¶n phÈm du lÞch hiÖn ®¹i, t¹o nªn søc hÊp dÉn ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh T¹o ra c¸c trang thiÕt bÞ kh¸c nhau ®Ó chinh phôc nhöng nói cao, th¸m hiÓm ®¹i d­¬ng hay t×m hiÓu nghiªn cøu nh÷ng vïng du lÞch míi. §èi víi tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n no gióp t«n t¹o vµ gi÷ g×n nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc Sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ th«ng tin gióp trao ®æi th«ng tin, qu¶ng b¸ du lÞch, thùc hiÖn c¸c thñ tôc xuÊt nhËp c¶nh,gióp cho c¸c nhµ nghiªn cøu ®iÒu tra du lÞch m«t c¸ch thuËn lîi nhÊt + Møc ®é ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng vµ vËt chÊt kü thuËt gióp cho viÖc biÕn tiÒm n¨ng du lÞch thµnh tµi n¨ng du lich, t¹o ®iÒu kiªn chuyªn chë kh¸ch du lÞch, trao ®æi th«ng tin, cung cÊp nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó phôc vô nhu vÇu tèi thiÓu trong ho¹t ®éng du lÞch nh­ an, ë, ®i l¹i... + M«i tr­êng ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp: lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶ xuÊt, ®« thÞ ho¸ gãp phÇn ®Èy m¹nh nhu cÇu du lÞch. §« thÞ ho¸ t¹o nªn mét lèi sèng ®Æc biÖt- lèi sèng thµnh thÞ. Tuy nhiªn ®« thÞ ho¸ còng béc lé nh÷ng mÆt tr¸i cña nã nh­ søc Ðp vÒ d©n sè qu¸ ®«ng lµm ¶nh h­ëng tíi m«i tr­êng tµi nguyªn, lµm biÕn ®æi khÝ hËu tù nhiªn, bÇu kh«ng khÝ ¶nh h­ëng tíi søc khoÎ con ng­êi. Tõ nh÷ng mÆt tr¸i trªn, nghØ ng¬i gi¶i trÝ trë thµnh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña ng­êi d©n thµnh phè. Nhu cÇu nµy lµm xuÊt hiÖn mét lo¹i h×nh du lÞch ®Æc biÖt- du lÞch ng¾n ngµy rÊt phæ biÕn trªn thÕ giíi - M«i tr­êng v¨n ho¸ nh©n v¨n, bao gåm: + D©n c­, d©n téc: D©n c­ lµ lùc l­îng s¶n xuÊt quan träng cña x· héi, cïng víi ho¹t ®éng lao ®éng d©n c­ cßn cã nhu cÇu nghØ ng¬i vµ du lÞch. ViÖc n¾m v÷ng d©n sè, thµnh phÇn d©n téc, ®Æc ®iÓm nh©n khÈu, cÊu tróc, sù ph©n bè vµ mËt ®é d©n c­ cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi ph¸t triÓn du lÞch + Møc sèng cña d©n c­: ®iÒu kiÖn sèng cña ng­êi d©n lµ nh©n tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn du lÞch. Nã ®­îc h×nh thµnh nhê viÖc t¨ng thu nhËp thùc tÕ vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh ho¹t Du lÞch chØ cã thÓ ph¸t triÓn khi møc sèng cña con ng­êi ®¹t ®Õn tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. Mét trong nh÷ng nh©n tè then chèt lµ møc thu nhËp thùc tÕ cña mçi ng­êi trong x· héi. T¨ng thu nhËp dÉn ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn sèng kh¸c ®­îc c¶i thiÖn, ph­¬ng tiÖn ®i l¹i cña c¸ nh©n t¨ng lªn gãp phÇn ph¸t triÓn réng r·i c¸c ho¹t ®éng du lÞch + C¸c truyÒn thèng d©n téc vµ quan hÖ céng ®ång: Mçi m«t d©n téc cã nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng, ®iÒu kiÖn v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n, ho¹t ®éng s¶n xuÊt mang s¾c th¸i riªng cña m×nh. Nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nµy cã søc hÊp dÉn lín ®èi víi du kh¸ch. §ã lµ c¸c tËp tôc l¹ vÒ c­ tró, tæ chøc x· h«i, thãi quen ¨n uèng, sinh ho¹t, kiÕn tróc cæ, trang phôc d©n téc, c¸c nÕt truyÒn thèng trong quy ho¹ch c­ tró vµ x©y dùng... 1.3. Kh¸i niÖm ph¸t triÓn du lÞch BÒn v÷ng Kh¸i niÖm" ph¸t triÓn BÒn v÷ng" xuÊt hiÖn trong phong trµo b¶o vÖ m«i tr­êng tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp niªn 70 thÕ kû 20. N¨m 1987, trong b¸o c¸o" t­¬ng lai chung cña chóng ta" cña héi ®ång thÕ giíi vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn( WCED) cña Liªn hîp quèc, "Ph¸t triÓn BÒn V÷ng" ®­îc ®Þnh nghÜa lµ:" sù ph¸t triÓn ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu cña hiÖn t¹i, nh­ng kh«ng g©y trë ng¹i cho viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c thÕ hÖ mai sau". Héi nghÞ th­îng ®Ønh tr¸i ®Êt vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn tæ chøc ë Riode Janerio( Braxin) n¨m 1992 vµ héi nghÞ th­îng ®Ønh thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn BÒn v÷ng tæ chøc ë Johannesbug( céng hoµ Nam phi) n¨m 2002 ®· x¸c ®Þnh" Ph¸t triÓn BÒn v÷ng" lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã sù kÕt hîp chÆt chÏ, hîp lý vµ hµi hoµ gi÷a ba m¹t cña sù ph¸t triÓn gåm: ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng( xö lý, kh«i phôc « nhiÔm m«i tr­êng, phôc håi vµ c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng, phßng chèng ch¸y vµ chÆt ph¸ , khai th¸c hîp lý vµ sö dông tiÕt kiÖm tµi nguyªn tù nhiªn). Tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn BÒn v÷ng lµ sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh, thùc hiÖn tèt tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, khai th¸c hîp lý vµ n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng sèng. Bëi vËy, Du lÞch BÒn v÷ng lµ sù ph¸t triÓn du lÞch ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu vÒ du lÞch cña t­¬ng lai. 1.4. Mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn du lÞch vµ b¶o vÖ m«i tr­êng cho ph¸t triÓn BÒn v÷ng. Du lÞch lµ mét ngµnh kinh tÕ tæng hîp mµ sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã t¸c ®éng qua l¹i víi nhiÒu ngµnh kinh tÕ -x· héi, nhiÒu lÜnh vùc, trong ®ã quan hÖ gi÷a du lÞch vµ m«i tr­êng g¾n kÕt h÷u c¬ víi nhau: sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña du lÞch g¾n liÒn víi m«i tr­êng, du lÞch ph¸t triÓn chØ khi m«i tr­êng ®­îc b¶o vÖ. ViÖc khai th¸c hîp lý, phôc håi, t¸i t¹o tµi nguyªn du lÞch sÏ lµm tèt lªn chÊt l­îng m«i tr­êng du lÞch, lµm t¨ng søc hÊp dÉn t¹i c¸c ®iÓm, khu du lÞch. Ng­îc l¹i viÖc khai th¸c kh«ng ®ång bé, kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p phôc håi t¸i t¹o tµi nguyªn du lÞch sÏ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i, lµm gi¶m sót chÊt l­îng m«i tr­êng, ho¹t ®éng du lÞch còng nh­ chÊt l­îng cña m«i tr­êng du lÞch ë khu vùc ®ã. 1.4.1. T¸c ®éng tÝch cùc cña du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña du lÞch thêi gian qua ®· gãp phÇn vµo ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc nãi chung vµ nhiÒu ®Þa ph­¬ng nãi riªng. Ho¹t ®éng du lÞch ®· cã nh÷ng t¸c ®éng gãp phÇn lµm t¨ng tÝnh ®a d¹ng sinh häc, b¶o tån c¶nh quan, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ di tÝch lÞch sö, di s¶n v¨n ho¸, ho¹t ®éng cña c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng... 1.4.1.1. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng tù nhiªn. - Ho¹t ®éng du lÞch gãp phÇn lµm t¨ng hiÖu qu¶ sö dông ®Êt nhê sö dông quü ®Êt cßn trèng hoÆc sö dông kh«ng hiÖu qu¶. Gi¶m søc Ðp do khai th¸c tµi nguyªn qu¸ møc tõ c¸c ho¹t ®éng d©n sinh, kinh tÕ t¹i c¸c khu vùc nh¹y c¶m ( VQG, khu b¶o tån thiªn nhiªn...). - Gãp phÇn ®¶m b¶o chÊt l­îng n­íc trong vµ ngoµi khu vùc ph¸t triÓn du lÞch. NÕu nh­ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt trong cÊp tho¸t n­íc ®­îc ¸p dông, c¸c dù ¸n quy ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch ®­îc thùc hiÖn trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Nh­ viÖc ®Çu t­ thu gom, xö lý, t¸i chÕ chÊt th¶i r¾n, xö lý n­íc th¶i lµm cho m«i tr­êng n­íc ®Þa ph­¬ng ®­îc trong s¹ch. - T¨ng thªm møc ®é ®a d¹ng sinh häc t¹i nh÷ng ®iÓm du lÞch nhê vµo nh÷ng dù ¸n cã c¸c c«ng viªn, c¶nh quan, khu nu«i chim thó... hoÆc b¶o tån ®a d¹ng sinh häc th«ng qua nu«i trång nh©n t¹o phôc vô du lÞch. Du lÞch ph¸t triÓn gãp phÇn duy tr× c¶nh quan thiªn nhiªn t¹i nh÷ng n¬i cã du lÞch ph¸t triÓn nhê nh÷ng nhê nh÷ng dù ¸n th­êng cã yªu cÇu t¹o thªm c¸c v­ên c©y, c«ng viªn c¶nh quan, hå n­íc, n­íc th¶i nh©n t¹o. Ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn theo h­íng bÒn v÷ng tÝch cùc gãp phÇn b¶o vÖ m«i tr­êng khu du lÞch vµ m«i tr­êng sèng cña con ng­êi. H¹n chÕ c¸c lan truyÒn « nhiÔm côc bé trong khu d©n c­ nÕu nh­ c¸c gi¶ ph¸p h¹ tÇng kiÕn tróc ®ång bé ®­îc ¸p dông nh­ ®èi víi c¸c lµng chµi ven biÓn trong khu vùc ®­îc x¸c ®Þnh ph¸t triÓn thµnh khu du lÞch biÓn... 1.4.1.2. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng nh©n v¨n. Ph¸t triÓn du lÞch g¾n víi kh«i phôc vµ gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Ph¸t triÓn du lÞch t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc kh«i phôc c¸c sinh ho¹t v¨n ho¸ truyÒn thèng cña céng ®ång vèn ®· bÞ mai mét, ®Æc biÖt lµ c¸c lÔ héi. NhiÒu lÔ héi truyÒn thèng cña mét ®Þa ph­¬ng riªng lÎ ®· ®­îc n©ng cÊp thµnh c¸c lÔ héi du lÞch, thu hót sè l­îng lín kh¸ch tõ c¸c vïng miÒn cïng tham gia. Ph¸t triÓn du lÞch gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ( chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, xuÊt khÈu t¹i chç), xoa ®ãi gi¶m nghÌo vµ n©ng cao nhËn thøc cña céng ®ång d©n c­ nhê vµo nh÷ng biÖn ph¸p tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc vÒ c¶nh quan cña ®Þa ph­¬ng m×nh. Ho¹t ®éng du lÞch cÇn kh¸ nhiÒu lao ®éng v× vËy ®· t¹o thªm viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho mét bé phËn céng ®éng d©n c­ ®Þa ph­¬ng. Gãp phÇn c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÒ h¹ tÇng vµ dÞch vô x· héi cho ®Þa ph­¬ng nh­ y tÕ, th«ng tin, vui ch¬i gi¶i trÝ...kÌm theo c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn du lÞch. B¶o tån, n©ng cao gi¸ trÞ vµ kh¾c phôc c¸c di s¶n kiÕn tróc, nghÖ thuËt, vËt thÓ vµ phi vËt thÓ, v¨n ho¸, thñ c«ng mÜ nghÖ, trang phôc, phong tôc truyÒn thèng... b»ng c¸c nguån kinh phÝ thu trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp tõ ho¹t ®éng du lÞch. N©ng cao nhËn thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cho du kh¸ch vµ céng ®ång ®Þa ph­¬ng th«ng qua viÖc th­êng xuyªn trao ®æi th«ng tin vµ häc tËp víi du kh¸ch . Ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn sÏ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c¶i thiÖn m«i tr­êng sèng m«i tr­êng lµm viÖc cña ng­êi d©n. 1.4.2. T¸c ®éng tiªu cùc cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn m«i tr­êng tµi nguyªn. Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, ho¹t ®éng du lÞch ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nhÊt ®Þnh ®Õn m«i tr­êng do tèc ®é ph¸t triÓn qu¸ nhanh trong ®iÒu kiÖn cßn thiÕu ph­¬ng tiÖn xö lý m«i tr­êng, nhËn thøc vµ c«ng cô qu¶n lý nhµ n­íc vÒ m«i tr­êng cßn h¹n chÕ... Tõ ®ã dÉn ®Õn sù gia t¨ng ¸p lùc ®Õn m«i tr­êng. T¹i nhiÒu khu vùc, do tèc ®é ph¸t triÓn qu¸ nhanh cña ho¹t ®éng du lÞch v­ît ngoµi kh¶ n¨ng vµ nhËn thøc vÒ qu¶n lý nªn ®· t¹o søc Ðp lín ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng cña tµi nguyªn vµ m«i tr­êng, g©y « nhiÔm côc bé vµ nguy c¬ suy tho¸i l©u dµi. 1.4.2.1. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng tù nhiªn. - Ho¹t ®éng du lÞch lµm t¨ng ¸p lùc vÒ chÊt th¶i sinh ho¹t, ®Æc biÖt ë c¸c trung t©m du lÞch gãp phÇn lµm t¨ng nguy c¬ « nhiÔm m«i tr­êng ®Êt, n­íc. L­îng chÊt th¶i trung b×nh tõ sinh ho¹t cu¶ kh¸ch du lÞch kho¶ng 0.67 kg chÊt th¶i r¾n vµ 100lÝt chÊt th¶i láng/ kh¸ch/ ngµy. VÝ dô nh­ ë chïa H­¬ng vµo mïa lÔ héi ­íc tÝnh trung b×nh l­îng r¸c th¶i tõ 4-5 tÊn/ ngµy ch­a tÝnh ®Õn n­íc th¶i vµ « nhiÔm vÒ tiÕng ån, khãi bôi...Nh­ng khèi l­îng thu gom míi chØ ®¹t kho¶ng 80%. Vøt r¸c bõa b·i lµ vÊn ®Ò chung cua mäi khu du lÞch. §©y lµ nguyªn nh©n g©y mÊt c¶nh quan, mÊt vÖ sinh, ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ cña céng ®ång vµ n¶y sinh xung ®ét x· héi. - Du lÞch tuy ®­îc coi la ngµnh " c«ng nghiÖp kh«ng khãi" nh­ng du lÞch cã thÓ g©y « nhiÔm kh«ng khÝ th«ng qua ph¸t x¶ khÝ th¶i ®éng c¬ xe m¸y vµ tµu thuyÒn, ®Æc biÖt lµ ë c¸c träng ®iÓm vµ trôc giaop th«ng chÝnh, g©y h¹i cho c©y cèi, ®éng vËt hoang d· vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng b»ng ®¸ v«i vµ bª t«ng. - Ho¹t ®éng du lÞch g©y « nhiÔm tiÕng ån tõ c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng vµ du kh¸ch cã thÓ g©y phiÒn hµ cho c­ d©n ®Þa ph­¬ng vµ c¸c du kh¸ch kh¸c kÓ c¶ ®éng vËt hoang d¹i. - ViÖc tiªu thô n¨ng l­îng trong khu du lÞch th­êng kh«ng hiÖu qu¶ vµ l·ng phÝ. - Mét t¸c ®éng tiªu cùc n÷a ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng t­ëng chõng nh­ ®¬n gi¶n nh­ng l¹i cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®ã lµ « nhiÔm vÒ phong c¶nh. ¤ nhiÔm phong c¶nh cã thÓ ®­îc g©y ra do kh¸ch s¹n nhµ hµng cã kiÕn tróc xÊu xÝ th« kÖch, vËt liÖu èp l¸t kh«ng phï hîp, bè trÝ c¸c dÞch vô thiÕu khoa häc, sö dông qu¸ nhiÒu ph­¬ng tiÖn qu¶ng c¸o nhÊt lµ c¸c ph­¬ng tiÖn xÊu xÝ, d©y ®iÖn cét ®iÖn trµn lan, b¶o d­ìng kÐm ®èi víi c¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ c¶nh quan. Ph¸t triÓn du lÞch hçn ®én, pha t¹p lén xén lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng g©y suy tho¸i m«i tr­êng tÖ h¹i nhÊt. - Kh¸ch du lÞch, ®Æc biÖt kh¸ch tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn th­êng sö dông nhiÒu n­íc vµ nh÷ng tµi nguyªn kh¸c ®ång thêi l­îng chÊt th¶i tÝnh theo ®Çu ng­êi th­êng lín h¬n ®èi víi ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn nhu cÇu vµ chÊt l­îng n­íc. Cïng víi viÖc ph¸t triÓn sè l­îng kh¸ch, nhu cÇu n­íc cho sinh ho¹t cña kh¸ch du lÞch ph¸t triÓn nhanh( trung b×nh kho¶ng 100-150 lÝt/ ngµy ®èi víi kh¸ch du lÞch néi ®Þa, 200-250 lÝt/ ngµy ®èi víi kh¸ch quèc tÕ). §iÒu nµy sÏ lµm ph¸t triÓn møc ®é suy tho¸i vµ « nhiÔm c¸c nguån n­íc ngÇm hiÖn ®ang khai th¸c, ®Æc biÖt ë vïng ven biÓn do kh¶ n¨ng x©m nhËp mÆn cao khi ¸p lùc c¸c bÓ chøa gi¶m m¹nh v× bÞ khai th¸c qu¸ møc cho phÐp. HiÖn t­îng nµy ®· quan s¸t thÊy ë nhiÒu khu vùc cã ho¹t ®éng du lÞch tËp trung nh­ : H¹ Long, §å S¬n, SÇm S¬n, §µ N½ng...VÊn ®Ò nµy sÏ cµng trë lªn nghiªm träng vµo mïa du lÞch. VÊn ®Ò n­íc th¶i t¹i c¸c khu du lÞch thùc sù lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt hiÖn nay. NÕu nh­ kh«ng cã hÖ thèng thu gom n­íc cho kh¸ch s¹n, nhµ hµng th× n­íc th¶i sÏ ngÊm xuèng bån n­íc ngÇm hoÆc c¸c thuû vùc l©n cËn( s«ng, hå, biÓn) lµm lan truyÒn nhiÒu dÞch bÖnh nh­ giun s¸n, ®­êng ruét, bÖnh ngoµi da, bÖnh m¾t hoÆc lµm « nhiÔm c¸c thuû vùc g©y h¹i cho c¶nh quan vµ nu«i trång thuû s¶n. - T¨ng thªm søc Ðp lªn quü ®Êt t¹i c¸c vïng ven biÓn vèn ®· rÊt h¹n chÕ t¹i vïng ven biÓn, miÒn nói trung du... do bÞ khai th¸c sö dông cho môc ®Ých x©y dùng c¸c bÕn b·i, h¶i c¶ng, nu«i trång thuû s¶n vµ ph¸t triÓn ®« thÞ. - C¸c hÖ sinh th¸i vµ m«i tr­êng ®· rÊt nh¹y c¶m vµ dÔ bÞ tæn th­¬ng do søc Ðp cña ph¸t triÓn du lÞch tµi nguyªn tù nhiªn nh­ : c¸c r¹n san h«, th¶m cá biÓn, rõng ngËp mÆn, nghÒ c¸ vµ c¸ nghÒ sinh sèng kh¸c trªn c¸c ®¶o cã thÓ bi biÕn ®æi theo chiÒu h­íng xÊu ®i do ph¸t triÓn du lÞch kh«ng hîp lý. NhiÒu c¶nh quan ®Æc s¾c, hÖ sinh th¸i nh¹y c¶m, ®Æc biÖt ë vïng ven biÓn, h¶i ®¶o vµ ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn, v­ên quèc gia bÞ thay ®æi hoÆc suy gi¶m cïng víi viÖc ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch míi. - C¸c khu vùc cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao nh­ : c¸c khu rõng nhiÖt ®íi, th¸c n­íc, hang ®éng, c¶nh quan... th­êng rÊt hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch nh­ng còng dÔ bÞ tæn th­¬ng do ph¸t triÓn du lÞch, ®Æc biÖt khi ph¸t triÓn du lÞch ®Õn møc qu¸ t¶i, ®a d¹ng sinh häc bÞ ®e do¹ do nhiÒu loµi sinh vËt, trong ®ã cã c¶ nh÷ng loµi sinh vËt hoang d· quý hiÕm nh­ : san h«, ®åi måi... bÞ s¨n b¾t tr¸i phÐp phôc vô nhu cÇu Èm thùc, ®å l­u niÖm, bu«n b¸n mÉu vËt... cña kh¸ch du lÞch. Ngoµi ra cuéc sèng vµ tËp qu¸n quÇn c­ cña c¸c ®éng vËt hoang d· cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng do l­îng lín kh¸ch du lÞch ®Õn vµo c¸c thêi ®iÓm trong chu tr×nh sèng( di tró, kiÕm ¨n, sinh s¶n, lµm tæ...) cña ®éng vËt hoang d· ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn v­ên quèc gia. 1.4.2.2. T¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng x· héi nh©n v¨n. Ho¹t ®éng du lÞch còng g©y nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸, x· héi ë mét sè khu vùc ®ã lµ: - C¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña nhiÒu céng ®ång d©n c­ ®Þa ph­¬ng trªn c¸c vïng nói cao th­êng kh¸ ®Æc s¾c nh­ng r¸t dª bÞ biÕn ®æi do tiÕp xóc víi c¸c nÒn v¨n ho¸ xa l¹, do xu h­íng thÞ tr­êng ho¸ c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, do m©u thuÉn n¶y sinhkhi ph¸t triÓn du lÞch hoÆc do t­¬ng ph¶n vÒ lèi sèng. VÝ dô nh­ t×nh tr¹ng trÎ em lang thang b¸n hµng rong ngaßi thÞ trÊn Sapa( Lµo cai) nh­ hiÖn nay ®ang ®e do¹ ph¸ vì sù g¾n kÕt chÆt chÏ vèn cã gi÷a trÎ em víi c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh vµ dßng téc, lµm tæn th­¬ng ®Õn c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng ®· ®­îc thiÕt lËp trong céng ®ång d©n téc. - C¸c di s¶n v¨n ho¸, lÞch sö, kh¶o cæ th­êng ®­îc x©y dùng b»ng c¸c vËt liÖu dÔ bÞ huû ho¹i nh­ di tÝch khu th¸nh ®Þa Mü s¬n( Qu¶ng Nam) do t¸c ®éng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa ë ViÖt Nam, c¸c di s¶n nµy th­êng ph©n bè trªn diÖn tÝch hÑp, dÔ bÞ xuèng cÊp khi chÞu t¸c ®éng thªm cña kh¸ch du lÞch tíi th¨m nÕu kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ. Do tÝnh chÊt mïa vô cña ho¹t ®éng du lÞch, c¸c nhu cÇu t¹i thêi kú cao ®iÓm cã thÓ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng ®¸p øng vÒ dÞch vô c«ng céng vµ c¬ së h¹ tÇng cña ®Þa ph­¬ng tiªu biÓu lµ ¸ch t¾c giao th«ng, c¸c nhu cÇu vÒ cÊp tho¸t n­íc, n¨ng l­îng cña hÖ thèng xö lý n­íc th¶i, xö lý chÊt th¶i r¾n c­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña ®Þa ph­¬ng. §iÓn h×nh cña t×nh tr¹ng nµy lµ vµo c¸c dÞp nghØ lÔ dµi ngµy nh­ t¹i SÇm s¬n( Thanh ho¸), C¸t bµ( H¶i phßng) võa qua. - C¸c ho¹t ®éng chuyªn ®Ò nh­ kh¶o cæ häc cã thÓ n¶y sinh m©u thuÉn víi c¸c ho¹t ®éng tÝn ng­ìng truyÒn thèng cña ®Þa ph­¬ng. - M©u thuÉn gi÷a nh÷ng ng­êi lµm du lÞch víi d©n c­ ®Þa ph­¬ng do viÖc ph©n bè lîi Ých vµ chi phÝ cña du lÞch trong nhiÒu tr­êng hîp ch­a ®­îc c«ng b»ng. Thùc tÕ cho thÊy, ph¸t triÓn du lÞch th­êng ®i kÌm víi nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr­êng. NÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, c¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr­êng kh«ng ®­îc liªt kª th«ng qua nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng qu¶n lý h÷u hiÖu th× hËu qu¶ sÏ dÉn tíi suy tho¸i m«i tr­êng, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng. Do vËy trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn du lÞch ph¶i lång ghÐp c¸c yªu cÇu vµ gi¶i ph¸p vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng ngay tõ kh©u lËp quy ho¹ch, x©y dùng c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Õn triÓn khai c¸c dù ¸n, thiÕt kÕ c¸c s¶n phÈm du lÞch cô thÓ. 1.5. Bµi häc kinh nghiÖm Khu du lÞch Sapa Sapa lµ mét huyÖn miÒn nói thuéc tØnh Lµo cai, n»m trªn ®é cao 1.600m so víi mùc n­íc biÓn,c¸ch thµnh phè Lµo cai 38km, c¸ch thñ ®« Hµ Néi 370km. Sapa ®­îc thiªn nhiªn ban tÆng cho nh÷ng ®iÒu kiÖn tuyÖt vêi ®Ó ph¸t triÓn du lÞch nh­ cã nói cao,khÝ hËu m¸t mÎ trong lµnh,yªn tÜnh.NhiÖt ®é trung b×nh lµ 15,8oC. Vµo mïa hÌ, khÝ hËu Sapa dÞu m¸t, mïa ®«ng th­êng cã m©y mï bao phñ nhiÖt ®é rÊt thÊp cã n¨m cã c¶ tuyÕt r¬i. N¬i ®©y cã nhiÒu c¶nh ®Ñp cña tù nhiªn hay s¶n phÈm cña con ng­êi nh­ nói Hµm rång, th¸c B¹c, CÇu m©y, c¸c b¶n d©n téc, b·i ®¸ cæ. Sapa cã c¶nh quan thiªn nhiªn nói non hïng vÜ.V­ên quèc gia Hoµng Liªn lµ c¶ mét th¶m ®éng thùc vËt phong phó,cã nhiÒu lo¹i chim mu«ng thó cã trong s¸ch ®á cña ViÖt nam. Sapa con cã nhiÒu lo¹i gç, c©y d­îc liÖu quý nh­ §ç träng. NÊm linh chi, atiso... Trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn hïng vÜ, mÆc dï ®· tr¶i qua nhiÒu biÕn cè th¨ng trÇm cña lÞch sö, song ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè ë ®©y vÉn gi÷ ®­îc nh÷ng nÕt ®Æc s¾c trong b¶n s¨c v¨n ho¸ riªng cña m×nh. Trong nhiÒu c¸c céng ®ång d©n téc miÒn nói cßn l­u gi÷ ®­îc kh¸ nhiÒu nh÷ng bµi thuèc truyÒn th«ng nh­ thuèc s¾c ,r­îu thuèc, cao thuèc ®Ó uèng, thuèc ®¾p bã x­¬ng...trong ®ã cã bµi thuèc t¾m cña ng­êi Dao. §ã lµ mét d¹ng ®Æc tr­ng vÒ c¸ch sö dông c©y cá lµm thuèc ch¨m sãc søc khoÎ vµ ch÷a bÖnh ®· cã tõ rÊt xa x­a, mét nÐt ®Ñp trong y häc cæ truyÒn cña c¸c d©n téc ViÖt Nam. Céng ®ång ng­êi dao hÇu hÕt ®Òu biÕt ®Õn c©y thuèc t¾m.Tuy nhiªn ng­êi phô n÷ dao th­êng biÕt nhiÒu vµ râ h¬n chç mäc cña lo¹i c©y nµy vµ biÕt c¸ch khai th¸c bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn ®Ó cßn sö dông ®­îc l©u dµi h¬n. bµi thuèc t¾m cña ng­êi dao ë Sapa bao gåm nhiÒu lo¹i c©y thuèc h¬n so víi bµi thuèc cña c¸c nhãm ng­êi dao kh¸c.Sè c©y thuèc t¾m trong mét bµi thuèc th­êng rÊt lín dao ®éng tõ 10 -120 loµi, thuéc nhiÒu hä thùc vËt vµ d¹ng sèng kh¸c nhau, trong ®ã cã tõ 5-10 loµi thuèc quan träng nhÊt. Thuèc t¾m dïng dÓ ch÷a bÖnh ®au nhøc c¬, x­¬ng khíp, c¶m cóm, t¸o bãn hoÆc ®Ó t¨ng c­êng thÓ lùc cho phô n÷ sau khi sinh, ng­êi míi èm dËy. Ng­êi lao ®éng nÆng nhäc, mÖt mái sau khi t¾m thÊy c¬ thÓ nhÑ nhâm, tinh thÇn s¶ng kho¸i, søc khoÎ ®­îc phuch håi. Trong kho¶ng 5 n¨m qua, thuèc t¾m cña ng­êi Dao kh«ng cßn giíi h¹n trong ph¹m vi céng ®ång mµ ®· b¾t ®Çu ®­îc th­¬ng m¹i ho¸ ngoµi céng ®ång, t¹i c¸c nhµ nghØ,kh¸ch s¹n, bÖnh viÖn Sapa vµ c¶ ë Hµ Néi. Kh¸ch mua hµng lµ kh¸ch du lÞch ë c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ. Gi¸ mçi lÇn t¾m t¹i céng ®ång lµ 20.000®- 30.000®, t¹i c¸c nhµ kh¸ch hay kh¸ch s¹n lµ 30.000- 50.000®. C¸ch kinh doanh nµy mçi n¨m sö dông kho¶ng 10 tÊn d­îc liÖu t­¬i. Thuèc t¾m cßn ®­îc b¸n trong c¸c quµy thuèc, trong c¸c kh¸ch s¹n d­íi d¹ng c¸c gãi thuèc cã träng l­¬ng kh¸c nhau, c¸ch kinh doanh nµy mçi n¨m sö dông 12-15 tÊn d­îc liÖu t­¬i. Mét sè hé d©n cßn lÊy c©y thuèc ®Ó b¸n cho c¸c kh¸ch s¹n hay kh¸ch mua lÎ ®Ó ®em vÒ xu«i th× c©y thuèc ph¶i chÆt nhá råi ®ªm ph¬i Thuèc t¾m cßn ®­îc tiªu thô trong c¸c c¬ së y häc cæ truyÒn t¹i Hµ Néi mçi n¨m tiªu thô kho¶ng 40- 70 tÊn d­îc liÖu t­¬i. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ gi? §ã lµ nÕu nh­ viÖc khai th¸c c¸c c©y thuèc mét c¸ch qu¸ møc sÏ dÉn ®Õn viÖc c¸c c©y thuèc bÞ tËn diÖt. Cho ®Õn nay theo kh¶o s¸t cña c¸c nhµ qu¶n lý th× kh«ng chØ cã c¸c lo¹i d­îc liÖu trong bµi thuèc t¾m mµ nhiÒu loµi thuèc quý kh¸c ë Sapa vµ d·y Hoµng Liªn S¬n còng ®ang bÞ khai th¸c qu¸ møc cho phÐp. S¸ch ®á ViÖt nam ®· xÕp Hoµng Liªn Ch©n gµ vµo lo¹i rÊt nguy cÊp nh­ng hiÖn nay vÉn ®ang bÞ s¨n lubgf mét c¸ch r¸o riÕt. Sau mét kho¶ng thêi gian dµi tiÕn hµnh khai th¸c c¸c c©y thuèc tõ tù nhiªn th× cho ®Õn nay nguån dùoc liÖu dïng cho bµi thuèc t¾m ®· b¾t ®Çu trë lªn khan hiÕm vµ khã t×m h¬n rÊt nhiÒu. Theo mét sè bµ con ng­êi d©n téc thiÓu sè th× tr­íc ®©y cã thÓ h¸i ®­îc c¸c lo¹i th¶o dùoc ë xung quanh khu vùc hä sinh sèng, th× nay ®Ó cã thÓ t×m ®­îc ®ñ vÞ thuèc ®Ó dïng th× cã khi hä ph¶i mÊt ®Õn 2-3 tiÕng ®i t×m trong rõng. §iÒu nµy chøng tá r»ng nguån tµi nguyªn ®ang bÞ c¹n kiÖt do bÞ khai th¸c qu¸ møc v× lîi Ých kinh tÕ. Kh«ng nh÷ng thÕ ®iÒu ®¸ng nguy hiÓm h¬n ®ã chÝnh lµ cã nhiÒu lo¹i d­îc liÖu chØ cã thÓ khai th¸c ®­îc khi ®· ®¹t ®ñ ®é tuæi cña nã, cã khi lªn ®Õn hµng chôc n¨m vµ nh÷ng loµi d­îc kiÖu nµy chØ cã thÓ sinh tr­ëng trong m«i tr­êng tù nhiªn trong rõng giµ, cã nghÜa lµ viÖc trång c¸c lo¹i c©y nµy lµ rÊt khã kh¨n vµ gÇn nh­ kh«ng thÓ. TiÓu kÕt ch­¬ng 1: Qua viÖc t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn N¨m 2003 2004 2005 2006 2007 Tæng sè l­ît kh¸ch 729.000 Kh¸ch quèc tÕ Kh¸ch néi ®Þa Doanh thu(tû ®ång) C¬ së l­u tró phôc vô du lÞch Sè phßng Sè gi­êng Sè lao ®éng phôc vô du lÞch Bãi tắm Cát Cò 3 Một góc Vườn Quốc Gia Cát Bà Vịnh Lan Hạ (giữa) và bãi tắm Cát Cò Toàn cảnh Cát Bà hôm nay Con đường ra đảo Cát Bà Bãi tám Cát Cỏ 1 Cát Bà về chiều