Những cơ sở lý luận chung của doanh nghiệp vừa và nhỏ.
1.Khái niệm của doanh nghiệp vừa và nhỏ
2.Tiêu chí phân loại doanh nghiệp vừa và nhỏ
3.Ưu thế của doanh nghiệp vừa và nhỏ.
4.HẠn chế của
5.Vai trò
6.Pháp luật chi phối doanh nghiệp vừa và nhỏ ở việt nam
II.Thực trạng của doanh nghiệp vừa và nhỏ ở việt nam
1.Quá trình hình tàn và phát triển tại việt nam
2.Doanh nghiệp việt nam trong lĩnh vực thương mại dịch vụ
3.Các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở khu vực nông thôn
III.Tác động của chính sách vĩ mô tới sự phát triển của .
1.Tác động của chính sách thương mại
2.tác động của chính sách tiền tệ
3.Tác động của chính sách đất đai
4.Tác động của chính sách công nghệ ,giáo dục đào tạo
5.Tác động của chính sách hợp tác quốc tế.
IV.Thực trạng và những tồn tại
1.Vay vốn của cá DNVVN
2.Tình hình thiết bị công nghệ
3.Trình độ lao động nhân lực, quẩn lý.
4.Tình hình và khả năng cạnh tranh
55 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 3008 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Thực trạng về các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
÷ng th«ng tin cÇn thiÕt, ®Çy ®ñ, cËp nhËt phôc vô c¸c nhµ ®Çu t trong vµ ngoµi níc. §Æc biÖt, ®Þa chØ nµy cßn cung cÊp ph¬ng tiÖn xin phÐp ®Çu t qua m¹ng.
Nhng thùc tÕ cÇn xÐt tíi ë ®©y lµ bªn gãp vèn liªn doanh víi c¸c c«ng ty liªn doanh níc ngoµi chñ yÕu vÉn lµ nhµ níc vµ rÊt Ýt c¸c DNVVN gãp vèn liªn doanh. Thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n-phÇn lín lµ c¸c DNVVN-chØ chiÕm mét phÇn rÊt nhá trong vèn liªn doanh víi bªn ngoµi vµ vÉn cha cã chÝnh s¸ch tÝch cùc khuyÕn khÝch khu vùc c¸c DNVVN tham gia nhiÒu h¬n vµo c¸c dù ¸n liªn doanh níc ngoµi.
b. ChÝnh s¸ch tÝn dông
Ho¹t ®éng hç trî tÝn dông cña nhµ níc ®èi víi c¸c DNVVN ®îc quy ®Þnh cô thÓ t¹i NghÞ ®Þnh 43/1999/ND-CP ngµy 29/6/1999 vÒ tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña nhµ níc, ®©y chÝnh lµ mét bíc tiÕn quan träng trong viÖc thèng nhÊt c¬ chÕ, thÓ lÖ tÝn dông vµ ®Çu mèi cho vay ®Çu t ph¸t triÓn Nhµ níc, theo NghÞ ®Þnh nµy, tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cho DNVVN cña nhµ níc ®îc thùc hiÖn th«ng qua Qòy hç trî ph¸t triÓn( ®îc ChÝnh phñ thµnh lËp theo NghÞ ®Þnh 50/1999/ND-CP ngµy 8/7/1999) díi ba h×nh thøc ®Çu t hç trî DNVVN lµ :
Cho vay ®Çu t : §èi tîng ®îc vay lµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng thu håi vèn trùc tiÕp bao gåm nh÷ng dù ¸n ®Çu t t¹i c¸c vïng khã kh¨n theo danh môc ban hµnh kÌm theo, c¸c dù ¸n nu«i trång thñy s¶n, dù ¸n vÒ x· héi ho¸ y tÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸, c¸c dù ¸n cã sö dông vèn ODA.Thêi h¹n vay tèi ®a lµ 10 n¨m
Hç trî l·i suÊt sau ®Çu t : Lµ h×nh thøc Nhµ níc th«ng qua quü hç trî ph¸t triÓn hç trî mét phÇn l·i suÊt cho chñ ®Çu t vay vèn ®Ó ®Çu t dù ¸n sau khi dù ¸n ®· hoµn thµnh vµ ®a vµo sö dông. §èi tîng ®îc hç trî lµ c¸c dù ¸n ®îc hëng u ®·i theo LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc.
B¶o l·nh tÝn dông ®Çu t : Lµ cam kÕt cña quü hç trî ph¸t triÓn víi tæ chøc tÝn dông cho vay vèn vÒ viÖc tr¶ nî ®Çy ®ñ, ®óng h¹n cña bªn ®i vay. Quü hç trî sÏ cã tr¸ch nhiÖm khi bªn ®i vay kh«ng tr¶ ®îc nî. §èi tîng ®îc b¶o l·nh lµ c¸c chñ ®Çu t cã dù ¸n ®Çu t thuéc diÖn ®îc hëng u ®·i theo LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc nhng kh«ng ®îc hç trî l·i suÊt sau ®Çu t, kh«ng ®îc vay hoÆc míi chØ ®îc vay mét phÇn vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc.
TiÕp cËn cña DNVVN víi tÝn dông còng ®îc c¶i thiÖn h¬n th«ng qua viÖc tù do ho¸ l·i suÊt trong n¨m 2001. Vao th¸ng 6/2001, trÇn l·i suÊt cho vay ®· ®îc xo¸ bá vµ ®îc phÐp vay trªn møc l·i suÊt c¬ b¶n ¸p dông ®· c¶i thiÖn viÖc tiÕp cËn tÝn dông cña c¸c DNVVN.
Díi 3 h×nh thøc ®ã, nhiÒu c¸c DNVVN ®· tËn dông cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh.Tuy nhiªn mét thùc tÕ lµ dÉu r»ng c¸c DNVVN ®îc quyÒn vay vèn tÝn dông phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh nhng trªn thùc tÕ th× c¸c DNVVN ngoµi quèc doanh cã rÊt Ýt c¬ héi ®Ó tiÕp cËn víi nh÷ng nguån vèn tÝn dông cho giai ®o¹n ®Çu míi thµnh lËp v× theo c¸c ®iÒu kiÖn, c¸c thÓ lÖ tÝn dông th× hä ph¶i cã nh÷ng tµi s¶n cÇm cè hoÆc thÕ chÊp cho nh÷ng kho¶n vay nµy. C¸c DNVVN vÉn gÆp nh÷ng khã kh¨n trong viÖc chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, thñ tôc ®Þnh gi¸ tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp. Trong khi ®ã nh÷ng doanh nghiÖp quèc doanh kh«ng hÒ ph¶i ký quü cho nh÷ng kho¶n vay tÝn dông t¬ng tù. Nh÷ng thÓ lÖ tÝn dông nµy t¹o sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a doanh nghiÖp quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh. H¬n n÷a, kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông cña ng©n hµng cßn h¹n chÕ, ho¹t ®éng tÝn dông cña hä rÊt khã më réng trong khi c¸c kho¶n nî xÊu ®ang ngµy cµng t¨ng lªn.
DNVVN còng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn tÝn dông tõ bªn ngoµi trong khi mµ thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt nam cßn cha ho¹t ®éng. C¸c nguån vèn hç trî nh kho¶n hç trî tõ Dù ¸n hç trî tµi chÝnh cho c¸c DNVVN cña Ng©n hµng hîp t¸c quèc tÕ NhËt b¶n(JBIC), Dù ¸n hç trî DNVVN do phÝa Italy, Dù ¸n UNDP râ rµng lµ cã hiÖu qu¶ nhng cha cã nhiÒu. Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong níc cßn h¹n chÕ, c¸c kho¶n tÝn dông trung vµ dµi h¹n dêng nh n»m ngoµi tÇm víi cña c¸c DNVVN ngoµi quèc doanh, c¸c nguån vèn tÝn dông ng¾n h¹n còng kh«ng hoµn toµn thuËn lîi. ChÝnh v× lÝ do ®ã mµ nguån vèn cña c¸c DNVVN chñ yÕu l¹i ®Õn tõ c¸c nguån tÝn dông kh«ng chÝnh thøc.
c. ChÝnh s¸ch thuÕ.
Sù ®æi míi trong chÝnh s¸ch thuÕ cña ChÝnh phñ ®èi víi doanh nghiÖp nãi chung vµ DNVVN nãi riªng thÓ hiÖn râ nhÊt ë viÖc thay thuÕ doanh thu b»ng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) kÓ tõ ngµy 1/1/1999. Theo ®ã, 1/3 sè lîng hµng ho¸ dÞch vô chÞu møc thuÕ suÊt 5%, 62% chÞu møc thuÕ suÊt 10%, 5% chÞu møc thuÕ suÊt 20%, tÝnh b×nh qu©n trung b×nh th× møc thuÕ trung b×nh nh vËy lµ kh¸ hîp lý. T¹i 2 kú häp cña Quèc héi( kú häp 10-1998 vµ kú häp 4-1999), ®· ra ®êi nh÷ng nghÞ quyÕt xö lÝ kÞp thêi, th¸o gì khã kh¨n cho c¸c DNVVN lµ gi¶m 50% møc thuÕ suÊt cho ngµnh du lÞch, kh¸ch s¹n, ¨n uèng vµ 7 nhãm hµng ho¸ c¬ b¶n kh¸c vµ mét sè mÆt hµng c¬ khÝ phôc vô n«ng nghiÖp.
ViÖc ¸p dông thuÕ VAT lµ cÇn thiÕt nhng thêi ®iÓm b¾t ®Çu ¸p dông l¹i lµ lóc nÒn kinh tÕ ®ang chÞu ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¼ng tµi chÝnh khu vùc 1997-1998, c¸c doanh nghiÖp nãi chung lóc ®ã ®ang gÆp khã kh¨n. Nh vËy cha hîp lý l¾m vµ cha tËn dông hiÖu qña triÖt ®Ó cña thuÕ VAT. H¬n n÷a, sù chuÈn bÞ cho quy tr×nh ¸p dông thuÕ VAT cha kü lìng ë c¶ 3 cÊp ®é lµ c¬ quan ban hµnh, c¬ quan hµnh thu vµ ®èi tîng chÞu thuÕ. MÆc dï ®· ban hµnh h¬n 200 v¨n b¶n gi¶i tr×nh híng dÉn nhng c¬ quan hµnh thu vÉn thùc hiÖn kh¸ vÊt v¶, khã kh¨n vÉn cha ®îc gi¶i quyÕt tËn gèc. §èi tîng nép thuÕ chñ yÕu lµ c¸c DNVVN, tr×nh ®é qu¶n lÝ cña hÖ thèng thuÕ vµ c¶ ngêi tiªu dïng còng thÊp, nhng thuÕ l¹i ®a ra yªu cÇu qu¸ cao, qu¶n lÝ thu ®èi víi toµn bé c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, ®a môc tiªu nh thu ng©n s¸ch, thóc ®Èy xuÊt khÈu, u tiªn cho mét sè ngµnh vµ mét sè u tiªn cho tiªu dïng mang tÝnh x· héi... Sù phøc t¹p nµy khiÕn VAT cha thùc sù phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c DNVVN nãi riªng.
H¬n n÷a, trong mét sè trêng hîp th× thuÕ VAT cßn cao h¬n thuÕ doanh thu ®èi víi c¸c DNVVN do viÖc khÊu trõ VAT ®Çu vµo cha ®Çy ®ñ. V× vËy cã kh¸ nhiÒu DNVVN ph¶i thu hÑp ho¹t ®éng sña xuÊt kinh doanh do thiÕu vèn v× ph¶i nép thuÕ VAT tríc nhng kh©u hoµn thuÕ l¹i tiÕn hµnh qu¸ chËm. DNVVN bÞ thiÖt h¹i ®¸ng kÓ do sè vèn bÞ chiÕm dông nµy trong khi hä vÉn ph¶i nép l·i suÊt ng©n hµng ( vèn vay ng©n hµng chiÕm tíi 70%-80% tæng vèn cña c¸c DNVVN). Cô thÓ nh trêng hîp quy ®Þnh hµng nhËp khÈu ph¶i chÞu thuÕ VAT ngay khi míi nhËp vÒ ®· khiÕn cho gi¸ thµnh s¶n xuÊt bÞ ®éi lªn ë nh÷ng mÆt hµng cã nguyªn liÖu nhËp khÈu.
Nh÷ng nç lùc vÒ hç trî thuÕ cho DNVVN cßn ph¶i nãi ®Õn c¸c u ®·i vÒ thuÕ ®îc quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 51/1999/ND-CP ngµy 8/7/1999 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc( ®· söa ®æi). T¹i ®ã, c¸c møc thuÕ u ®·i ®îc thÓ hiÖn ë c¸c danh môc A, B, C vÒ dù ¸n ®Çu t. T¹i ®ã còng chi tiÕt nh÷ng quy ®Þnh vÒ thêi h¹n miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. §iÓn h×nh lµ c¸c trêng hîp miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t më réng, ®Çu t chiÒu s©u, ®èi víi c¸c dù ¸n BOT, BTO, ®èi víi s¶n xuÊt, kinh doanh hµng xuÊt khÈu. Ngoµi ra cßn cã quy ®Þnh miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi thiÕt bÞ m¸y mãc t¹o tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp, miÔn thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, miÔn gi¶m thuÕ sö dông ®Êt.
3. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®Êt ®ai
LuËt ®Êt ®ai ®îc ban hµnh vµ trùc tiÕp ®iÒu chØnh vÊn ®Ò ®Êt ®ai víi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp tõ n¨m 1993.
Mét vÊn ®Ò næi lªn hµng ®Çu hiÖn nay lµ nÕu mçi doanh nghiÖp cã mét giÊy chøng nhËn vÒ quyÒn sö dông ®Êt th× sÏ gi¶m bít ®îc tÝnh mËp mê vÒ tÝnh hîp ph¸p cña ®Êt vµ cho phÐp ®îc sù dông ®Êt ®Ó thÕ chÊp vay.Tuy vËy, hiÖn nay chØ cã mét sè Ýt c¸c DNVVN cã giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. Trong c¸c khu vùc ®« thÞ ph¸t triÓn th× quyÒn sö dông ®Êt dµi h¹n l¹i chñ yÕu ®îc cÊp cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. C¸c DNVVN hiÖn nay chñ yÕu vÉn ph¶i ®i thuª ®Êt.
VÒ quy ®Þnh thêi h¹n cho thuª ®Êt cßn cha râ rµng, c¬ quan nhµ níc th× cho r»ng thêi ®iÓm cho thuª ®Êt tÝnh tõ khi c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh cho thuª ®Êt, cßn doanh nghiÖp th× l¹i cho r»ng thêi ®iÓm x¸c ®Þnh h¹n thuª ®Êt tÝnh tõ thêi ®iÓm thùc tÕ doanh nghiÖp nhËn ®îc ®Êt thuª. Thùc tÕ th× nÒn quy ®Þnh tÝnh tõ thêi ®iÓm nhËn ®îc ®Êt thuª lµ hîp lý trong viÖc khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
C¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn quyÒn sö dông ®Êt, thÕ chÊp ®Êt cßn nhiÒu bÊt cËp, phøc t¹p vµ kh«ng râ rµng, cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. QuyÒn sö dông phÇn lín ®Êt ®ai cha ®îc x¸c ®Þnh v× ph¶i cung cÊp mét sè lîng rÊt lín c¸c giÊy tê chøng minh quyÒn sö dông ®Êt, viÖc cã ®îc nh÷ng giÊy tê ®ã hoµn toµn kh«ng dÔ dµng. HiÖn vÉn cha cã hÖ thèng c«ng khai vÒ c¸c quyÒn h¹n cho thuª vµ thÕ chÊp. Gi¸ trÞ cña quyÒn sö dông ®Êt do Uû ban Nh©n d©n tØnh, thµnh phè x¸c ®Þnh chø kh«ng ph¶i theo gi¸ thÞ trêng vµ ®îc mçi tØnh ¸p dông theo c¸c c¸ch kh¸c nhau.
VÒ vÊn ®Ò thêi h¹n cho thuª ®Êt hiÖn hµnh ¸p dông cho c¸c DNVVN ngoµi quèc doanh lµ 30 n¨m t¹o mét thiÖt thßi cho c¸c DNVVN trong níc vµ ®Èy gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c DNVVN nµy lªn cao h¬n so víi gi¸ s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI- lo¹i h×nh cã thÓ thuª ®Êt ®Õn 50 n¨m.
Bªn c¹nh ®ã, viÖc quy ®Þnh gi¸ tr¶ tiÒn thuª hµng n¨m vµo kho¶ng 0,5-0,7% gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt nh hiÖn nay râ rµng lµ t¸c ®éng hç trî cña ChÝnh phñ trong viÖc gi¶m møc ®Çu t ban ®Çu cho doanh nghiÖp, Tuy nhiªn l¹i tån t¹i mét nghÞch lý lµ nhiÒu doanh nghiÖp chØ muèn nép tiÒn thuª ®Êt lu«n mét lÇn cho xong ®Ó yªn t©m ®Çu t ( cho dï cã ph¶i ®i vay) v× e ng¹i chÝnh s¸ch gi¸ cho thuª ®Êt hiÖn nay kh«ng æn ®Þnh. Cho vÝ dô c¸c doanh nghiÖp sÏ ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn lµ A ®Ó ®îc thuª ®Êt trong 30 n¨m vµ mçi n¨m nép 0,5%A, nhng rÊt cã thÓ do biÕn ®éng mµ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ph¶i nép thªm mét kho¶n B > A, lóc ®ã gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp sÏ ph¶i tÝnh thÕ nµo cho hîp lý ? Do ®ã, cÇn quy ®Þnh mét gi¸ thuª ®Êt æn ®Þnh hoÆc dao ®éng trong mét ph¹m vi cho phÐp trong suèt thêi gian thuª. §ång thêi còng cÇn h¹ gi¸ cho thuª ®Êt t¹i c¸c KCN, KCX ®Ó lÊp ®Çy c¸c khu nµy v× theo con sè thèng kª hiÖn nay th× c¸c doanh nghiÖp chØ míi chiÕm 19% tæng diÖn tÝch.
Nh×n chung, Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ®Êt ®ai còng lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi c¸c DNVVN. Th¸ch thøc thÓ hiÖn ë viÖc rÊt khã cã ®îc ®Êt dïng cho môc ®Ých ®Çu t, trong khi ®ã hÖ thèng xÐt duyÖt cña chÝnh phñ ®èi víi viÖc thùc thi c¸c quyÒn sö dông ®Êt lµ rÊt phøc t¹p vµ r¾c rèi. C¸c DNVVN gÆp nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn khi mµ c¸ quyÒn sö dông ®Êt ®èi víi c¸c môc ®Ých th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp kh«ng ®îc quy ®Þnh râ rµng vµ c¸c thñ tôc dông ®Êt ®Ó thÕ chÊp kh«ng ®îc níi láng.
4. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, gi¸o dôc ®µo t¹o.
VÒ c«ng nghÖ: ViÖc tiÕp cËn ®Õn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ trêng quèc tÕ. Tuy vËy, phÇn lín c¸c DNVVN ViÖt nam ®ang sö dông c«ng nghÖ l¹c hËu so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi. M¸y mãc trang thiÕt bÞ l¹c hËu vµ thªm vµo ®ã lµ tr×nh ®é qu¶n lÝ, kü n¨ng nghiÖp vô cña lao ®éng trong níc cha ®ñ kh¶ n¨ng thµnh th¹o víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Khã kh¨n trong tiÕp cËn c«ng nghÖ cña c¸c DNVVN ViÖt nam thÓ hiÖn ë:
Thø nhÊt, mÆc dï vµi n¨m gÇn ®©y ®· cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ nhng ph¶i thõa nhËn lµ kinh phÝ cho gi¸o dôc ®µo t¹o híng nghiÖp cña ViÖt nam lu«n thÊp h¬n c¸c níc kh¸c trong khu vùc, thiÕu nguån tµi chÝnh cho gi¸o dôc ®µo t¹o ®Ó cho phÐp c¸c sinh viªn vµ c«ng nh©n ViÖt nam tiÕp thu c«ng nghÖ míi.
Thø hai, c¸c DNVVN khã tiÕp cËn ®Õn c¸c kho¶n tÝn dông trung vµ dµi h¹n nh»m gióp hä ®Çu t mua thiÕt bÞ míi, c«ng nghÖ míi, ®µo t¹o ngêi lao ®éng.
Ngoµi ra, khung ph¸p lý víi c«ng nghÖ cßn nhiÒu bÊt cËp: Thø nhÊt, c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ nghiªm ngÆt ®îc quy ®Þnh trong LuËt D©n sù ë c¸c hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ phÇn nµo ng¨n c¶n viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ cao mµ níc ta ®ang cÇn. Thø hai, mçi hîp ®ång chuyÒn giao c«ng nghÖ ®îc Bé Khoa häc-C«ng nghÖ-M«i trêng phª duyÖt ph¶i mÊt12 th¸ng, thêi gian nµy còng ®ñ ®Ó c«ng nghÖ chuyÓn giao s¾p l¹c hËu. Thø ba, HÖ thèng cÊp giÊy phÐp c«ng ty vµ ®Çu t lµm gi¶m søc c¹nh tranh- vèn lµ mét ®éng c¬ thóc ®Èy ®æi míi c«ng nghÖ- vµ lµm n¶y sinh t×nh tr¹ng kinh doanh kh«ng æn ®Þnh-mét khã kh¨n lín ®èi víi viÖc ®æi míi c«ng nghÖ.
C¸c quy ®Þnh ph¸p lý hiÖn nay t¹o ra nhiÒu khã kh¨n vµ tèn kÐm trong viÖc nhËp khÈu v¸c thiÕt bÞ vµ m¸y mãc ®· qua sö dông vµo ViÖt nam. Theo quy ®Þnh cña Bé Khoa häc-C«ng nghÖ-M«i trêng buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®îc sù chÊp thuËn tõ c¬ quan nhµ níc cã liªn quan vµ chøng chØ cña mét c¬ quan gi¸m ®Þnh hîp ph¸p ( thêng lµ VINACONTROL cña ViÖt nam vµ SGS cña Thuþ sü) lµ thiÕt bÞ cßn míi 80% gi¸ trÞ, kh«ng ph¶i phÕ liÖu hoÆc ch¸t ®èt tiªu thô kh«ng ®îc qu¸ cao h¬n 10% so víi m¸y míi vµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ ®ã ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c tiªu chuÈn vÒ an toµn vµ m«i trêng. C¸c DNVVN, nÕu kh«ng thÓ mua m¸y mãc thiÕt bÞ míi, th× còng chËt vËt trong viÖc n©ng cÊp lªn thiÕt bÞ ®· qua sö dông. §µnh r»ng lµ cÇn tr¸nh t×nh tr¹ng biÕn ViÖt nam thµnh b·i r¸c c«ng nghÖ nh÷ng nÕu quy ®Þnh qóa kh¾c nghiÖt th× còng rÊt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn c«ng nghÖ míi.
Trong t×nh tr¹ng nh vËy th× ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh (leasing)-mét h×nh thøc tµi trî cã møc ®é an toµn cao, linh ho¹t trong kinh doanh-cã thÓ ®îc xem nh cøu c¸nh cho vÊn ®Ò c«ng nghÖ cña c¸c DNVVN, tuy vËy viÖc xóc tiÕn ho¹t ®éng nµy cha ph¸t triÓn l¾m. NghÞ ®Þnh sè 64/CP ngµy 9/10/1995 ®· ®îc ChÝnh phñ ban hµnh vÒ Qui chÕ t¹m thêi vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh t¹i ViÖt Nam nh»m më ®êng cho c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh tiÕn hµnh ho¹t ®éng, t¹o mét kªnh dÉn vèn trung vµ dµi h¹n cho c¸c DNVVN, nhng kÕt qña vÉn cha thu ®îc bao nhiªu. Cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt nam vÉn cßn lµ mét c¸i g× ®ã xa l¹.
VÒ gi¸o dôc ®µo t¹o, Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ChÝnh phñ còng ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng nç lùc ®Ó t¹o cho c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c DNVVN nãi riªng mét ®éi ngò nh©n lùc cã tay nghÒ vµ tr×nh ®é. Ngµnh gi¸o dôc ®µo t¹o vµ nhiÒu c¬ quan cña c¸c ngµnh ®· më nhiÒu líp ®µo t¹o, båi dìng cho chñ doanh nghiÖp theo c¸c kho¸, trêng líp víi nhiÒu h×nh thøc, ph¬ng thøc ®µo t¹o kh¸c nhau. MÆc dï ®ã míi chØ ban ®Çu h×nh thµnh do nhu cÇu bøc thiÕt cña c¸c DNVVN nhng nã ®· gióp cho viÖc ®µo t¹o ®éi ngò nh©n lùc trong khu vùc DNVVN tÝch cùc vµ thiÕt thùc. Hµng ngh×n líp häc ng¾n h¹n vµ c¸c héi th¶o ®· ®îc tæ chøc ë kh¾p n¬i trªn c¶ níc. Tuy nhiªn, viÖc ®µo t¹o, båi dìng cho chñ doanh nghiÖp nh vËy cßn cha ®îc thùc hiÖn ®óng møc, ch¬ng tr×nh cßn nghÌo nµn, néi dung cßn h¹n chÕ, cha ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu cho lo¹i ®èi tîng nµy.
Bªn c¹nh ®ã, còng ®· cã mét sè trung t©m xóc tiÕn, hç trî DNVVN ®îc thµnh lËp vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c do c¸c nguån quü quèc tÕ tµi trî. Cã thÓ kÓ ®Õn trong sè ®ã lµ Trung t©m dÞch vô vµ hç trî doanh nghiÖp (BPSC) h×nh thµnh trªn khu«n khæ dù ¸n hîp t¸c gi÷a Liªn minh Hîp t¸c x· ViÖt nam (VCA) vµ tæ chøc hîp t¸c kü thuËt §øc (GTZ), trung t©m liªn tôc tæ chøc c¸c líp häc trong ®ã bao gåm c¶ nh÷ng líp häc ®µo t¹o gi¶ng viªn. Ngoµi ra cßn cã c¸c líp häc liªn tôc ®îc tæ chøc t¹i Trung t©m hç trî DNVVN cña VCCI-SME PC víi sù hç trî cña Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO), c¸c líp häc cña Trung t©m hç trî DNVVN cña Tæng côc Tiªu chuÈn-§o lêng-ChÊt lîng( SMEDEC). Tuy nhiªn c¸c trung t©m nµy kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng viÖc ®µo t¹o híng nghiÖp vµ c¸c dÞch vô t vÊn ë quy m« c¸c DNVVN yªu cÇu. VÊn ®Ò lµ cã mét c¬ quan ChÝnh phñ ñng hé ho¹t ®éng cña c¸c trung t©m nµy còng nh sù ñng hé cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, nh vËy c¸c trung t©m ®ã míi thùc sù ph¸t huy vai trß hç trî c¸c DNVVN.
5. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch hîp t¸c quèc tÕ vÒ c¸c DNVVN.
ViÖt nam ®ang trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ nÒn kinh tÕ toµn cÇu, thµnh c«ng cña tiÕn tr×nh nµy phô thuéc rÊt lín vµo sù ph¸t triÓn cña khu vùc doanh nghiÖp mµ chñ yÕu lµ c¸c DNVVN. Khu vùc nµy chØ thùc sù ph¸t triÓn ®îc nÕu cã sù hç trî kÞp thêi, cã nh÷ng ®iÒu kiÖn u ®·i thÝch hîp, kh«ng chØ tõ phÝa ®èi néi mµ cßn cÇn nhiÒu nh÷ng hç trî quý b¸u tõ bªn ngoµi vÒ nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn, vÒ c¸c kinh nghiÖm trong viÖc ph¸t triÓn c¸c DNVVN. Quan hÖ hîp t¸c cña ViÖt nam víi nhiÒu níc, nhiÒu tæ chøc, nhiÒu ®Þnh chÕ tµi chÝnh v× vËy mµ kh«ng ngõng ®îc t¨ng cêng vµ ph¸t triÓn, dãi ®©y lµ mét vµi thµnh qu¶ ®iÓn h×nh.
Cïng chung mét môc tiªu thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp th«ng qua nh÷ng dÞch vô hç trî ph¸t triÓn kinh doanh cho c¸c DNVVN. Phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt nam(VCCI) vµ Tæ chøc hç trî kü thuËt §øc(GTZ-German Technican Corporation) cïng hîp t¸c vµ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nh÷ng dÞch vô th«ng tin cËp nhËt víi chÊt lîng cao. V¨n b¶n hîp t¸c gi÷a VCCI vµ GTZ kÝ vµo 10/2001, kÕ ®ã viÖc ph¸t triÓn híng ®i cña SMEnet( Small and Medium Enterprises) ®îc ghi nhËn vµ th«ng qua vµo 11/2001 vµ kinh phÝ ®îc hç trî vµo 12/2001. Sau ®ã SMEnet ®îc thö nghiÖm vµo 3/2002 vµ chÝnh thøc ho¹t ®éng tõ 4/2002.
SMEnet-thµnh qu¶ ®Çu tiªn lµ trang Web vµo th¸ng 4/2002, ®©y thùc sù lµ mét bíc tiÕn lín lao khi mµ c¸c DNVVN cã thÓ tiÕp cËn ®îc rÊt nhiÒu nguån th«ng tin quý b¸u vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, khi mµ c¸c th«ng tin vÒ DNVVN ®îc c«ng bè c«ng khai. T¹i ®ã, c¸c DNVVN cã thÓ cã nh÷ng th«ng tin cËp nhËt vÒ thÞ trêng, s¶n phÈm, b¹n hµng, ®èi t¸c, c¸c th«ng tin vÒ t vÊn ph¸p luËt, khëi sù doanh nghiÖp, vµ nhiÒu th«ng tin h÷u Ých kh¸c qua ®ã c¸c DNVVN ViÖt nam cã thÓ t¨ng søc c¹nh tranh cña m×nh.Tuy míi ho¹t ®éng nhng trang Web nµy thùc sù ®· lµ c«ng cô hiÖu qña cho ph¸t triÓn DNVVN.
Còng theo kÕ ho¹ch hîp t¸c gi÷a VCCI vµ GTZ, Dù ¸n thóc ®Èy ph¸t triÓn DNVVN sÏ dÇn dÇn chuyÓn giao SMEnet cho Trung t©m th«ng tin VCCI qu¶n lÝ, trong qu¸ tr×nh chuyÓn giao ®ã, hai bªn sÏ cïng hîp t¸c ph¸t triÓn SMEnet nh mét cæng th«ng tin vÒ kinh tÕ cho c¸c DNVVN.
PhÝa ViÖt nam còng ®· cã sù hîp t¸c víi Italia vÒ ph¸t triÓn c¸c DNVVN, hai bªn ®· ký “Biªn b¶n ghi nhí vÒ sù hîp t¸c vÒ c¸c DNVVN ViÖt nam- Italia” gi÷a Bé c«ng nghiÖp, th¬ng m¹i vµ thñ c«ng nghiÖp níc Céng hoµ Italia vµ Bé c«ng nghiÖp níc c«ng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam vµo 5/10/1999. Italia còng ®· cô thÓ ho¸ b»ng nhiÒu ch¬ng tr×nh hîp t¸c hç trî, cô thÓ lµ “Héi th¶o DNVVN trong c«ng nghiÖp- kinh nghiÖm cña Italy vµ ViÖt nam” do bé c«ng nghiÖp ViÖt nam, §¹i sø qu¸n Italy tæ chøc ngµy 22/5/2002. Hay lµ dù ¸n hç trî kü thuËt cho c¸c DNVVN viÖt nam trong c«ng nghiÖp ®¸ èp l¸t, vµ nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c.
ViÖt nam còng lu«n tham gia vµ thËm chÝ trùc tiÕp tæ chøc c¸c héi nghÞ quèc tÕ vÒ ph¸t triÓn c¸c DNVVN. §iÒu nµy thÓ hiÖn quyÕt t©m thùc sù cña ChÝnh phñ trong ph¸t triÓn c¸c DNVVN. T¹i B¾c Kinh, viÖt nam tham gia Héi nghÞ cÊp bé trëng APEC vÒ c¸c DNVVN ngµy1/9/2001 víi sù tham gia cña 21 quèc gia APEC, héi nghÞ ®· th«ng qua tuyªn bè chung vÒ ph¸t triÓn c¸c DNVVN. T¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 8/10/2002 ®· diÔn ra “Héi nghÞ lÇn 7 c¸c thµnh phè ®èi t¸c khu vùc ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng vÒ chÝnh s¸ch hç trî DNVVN”. Héi nghÞ còng th«ng qua ch¬ng tr×nh hµnh ®éng TP Hå ChÝ Minh vÒ ph¸t triÓn DNVVN.
III. Thùc tr¹ng vµ nh÷ng tån t¹i cña c¸c DNVVN t¹i ViÖt nam.
1. Vèn cña c¸c DNVVN.
HiÖn nay c¸c DNVVN gÆp ph¶i t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. ThÞ trêng cung øng vèn cho c¸c DNVVN chñ yÕu lµ thÞ trêng tµi chÝnh phi chÝnh thøc. C¸c chñ doanh nghiÖp thêng vay vèn cña th©n nh©n, b¹n bÌ, vµ vay cña nh÷ng ngêi cho vay lÊy l·i. HÇu nh c¸c DNVVN, nhÊt lµ c¸c DNVVN ngoµi quèc doanh, kh«ng tiÕp cËn ®îc víi nguån tÝn dông chÝnh thøc cña ng©n hµng. Thùc tr¹ng nµy do nhiÒu nguyªn nh©n nh: HÖ thèng ng©n hµng, chñ yÕu dµnh c¸c kho¶n tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc; c¸c DNVVN kh«ng ®¸p øng ®îc c¸c ®ßi hái cña ng©n hµng vÒ c¸c thñ tôc nh lËp dù ¸n kh¶ thi, thñ tôc thÕ chÊp vµ møc l·i suÊt. HiÖn nay, c¸c thñ tôc vay vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông cßn rÊt phøc t¹p, dÉn ®Õn chÝ phÝ giao dÞch cao lµm cho nh÷ng kho¶n tÝn dông nµy trë nªn qu¸ ®¾t ®èi víi c¸c DNVVN. Thñ tôc phøc t¹p vµ chi phÝ giao dÞch cao l¹i còng lµm cho c¸c ng©n hµng kh«ng muèn cho c¸c DNVVN vay. Bëi v× díi gãc ®é cña c¸c ng©n hµng, thñ tôc cho vay c¸c kho¶n vèn nhá còng kh«ng kÐm phÇn phøc t¹p so víi c¸c kho¶n vèn lín mµ lîi nhuËn l¹i Ýt vµ c¸c quy ®Þnh qu¸ kh¾t khe vÒ tµi s¶n thÕ chÊp vµ dù ¸n kh¶ thi còng ®éi c¸c chi phÝ lªn cao. ChÝnh v× thÕ ng©n hµng th× nhËn ®îc Ýt lîi nhuËn ®i cßn c¸c DNVVN th× l¹i kh«ng ®¸p øng ®îc c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn, cho nªn c¸c ng©n hµng kh«ng muèn cho hä vay. Trong khi ®ã, c¸c DNNN th× l¹i vay vèn mµ kh«ng cÇn ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n. §©y lµ mét trong nh÷ng ph©n biÖt ®èi xö lín hiÖn nay.
Ngoµi ra, cßn cã mét sè nguyªn nh©n kh¸c nh c¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp cßn kh«ng râ rµng, thêng ®¸nh gi¸ rÊt thÊp gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n thÕ chÊp so víi gi¸ trÞ thùc cña nã, vµ c¸c quy ®Þnh cña c¸c ng©n hµng vÒ vÊn ®Ò nµy cßn rÊt tuú tiÖn. Bªn c¹nh ®ã, mét sè chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng muèn vay ng©n hµng v× nh vËy khã trèn tr¸nh nghÜa vô nép thuÕ.
C¸c kho¶n hç trî, viÖn trî tõ bªn ngoµi cña c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc, c¸c dù ¸n lµ rÊt hiÖu qu¶ nhng cha thÊm th¸p vµo ®©u víi nhu cÇu cña c¸c DNVVN. C¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông cha ®îc tiÕn hµnh ®ång bé vµ thùc thi hiÖu qu¶ nªn t¸c ®éng cha thËt tèt ®Õn nhu cÇu bøc xóc vÒ vèn cña c¸c DNVVN hiÖn nay.
2. T×nh h×nh thiÕt bÞ c«ng nghÖ
Tr×nh ®é thiÕt bÞ, c«ng nghÖ trong c¸c DNVVN rÊt l¹c hËu. ChØ trõ mét sè Ýt c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp, cßn phÇn lín sö dông thiÕt bÞ l¹c hËu tíi 20-50 n¨m so víi c¸c níc trong khu vùc. N¨ng lùc c«ng nghÖ vµ kü thuËt h¹n chÕ, trang bÞ vèn thÊp ( chØ b»ng 3%) møc trang bÞ kü thuËt trong c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lín. Tû lÖ ®æi míi trang thiÕt bÞ thÊp. NÕu lÊy thµnh phè Hå ChÝ Minh- trung t©m c«ng nghÖ cao nhÊt c¶ níc lµm vÝ dô th× tû lÖ nµy còng chØ lµ kho¶ng 10% mét n¨m tÝnh theo vèn ®Çu t. Trong khi ®ã, nhiÒu s¶n phÈm c«ng nghÖ hiÖn nay nh c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö, viÔn th«ng, hãa thùc phÈm cã chu kú sèng rÊt ng¾n. Víi tèc ®é ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ nh trªn th× kh«ng tr¸nh khái tôt hËu; do ®ã mµ n¨ng suÊt thÊp, gi¸ thµnh cao, rÊt khã c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ. Cã thÓ thÊy t×nh h×nh t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh nh sau:
B¶ng : Tr×nh ®é c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ ®ang sö dông t¹i c¸c DNVVN ë TP Hå ChÝ Minh so víi tr×nh ®é chung cña thÕ giíi
Lo¹i doanh nghiÖp
Tr×nh ®é c«ng nghÖ, m¸y mãc, thiÕt bÞ (%)
HiÖn ®¹i
Trung b×nh
Qu¸ l¹c hËu, l¹c hËu
1. Quèc doanh
11,4
53,1
35,5
2. Ngoµi quèc doanh
6,7
27
66,3
-Cæ phÇn, TNHH
19,4
54,8
25,8
-DNTN
30,0
30,3
50,0
-HTX
16,7
33,3
50,0
-Tæ hîp, c¸ thÓ
3,6
22,8
73,6
TÝnh chung
10
38
52
Nguån: B¸o c¸o ®Þnh híng chiÕn lîc vµ khuyÕn nghÞ chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn DNVVN ®Õn n¨m 2010 ë ViÖt Nam, Trang 22.
Thùc tr¹ng trªn còng kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn, bëi v× c¸c DNVVN ®¬c ®Þnh nghÜa víi tiªu chÝ vèn t¬ng ®èi thÊp vµ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc vay vèn tÝn dông trung vµ dµi h¹n cÇn thiÕt cho viÖc ®Çu t n©ng cÊp c«ng nghÖ. §Æc biÖt c¸c doanh DNVVN cßn ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn thÞ trêng quèc tÕ trong lÜnh vùc c«ng nghÖ, m¸y mãc vµ thiÕt bÞ do thiÕu th«ng tin vÒ thÞ trêng nµy. Nh÷ng tån t¹i c¨n b¶n trong t×nh h×nh c«ng nghÖ l¹c hËu hiÖn nay ë khu vùc DNVVN lµ :
- ThiÕu v¾ng chiÕn lîc c«ng nghÖ cho DNVVN, do ®ã ®æi míi c«ng nghÖ diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, c¸ biÖt, thiÕu ®Þnh híng, híng dÉn vµ hç trî cña Nhµ níc hoÆc cña doanh nghiÖp lín.
- ThiÕu th«ng tin híng dÉn vµ ®iÒu kiÖn tiÕp cËn c«ng nghÖ, n¨ng lùc tµi chÝnh h¹n hÑp. ViÖc ®æi míi c«ng nghÖ vÉn chØ lµ viÖc lµm tù th©n cña DNVVN.
- TiÕn tr×nh thay ®æi c«ng nghÖ diÔn ra chËm ch¹p, cha t¬ng xøng víi tèc ®é gia t¨ng cña thÞ trêng. ViÖc ®æi míi c«ng nghÖ chØ tËp trung vµo mét sè ngµnh vµ chñ yÕu ë c¸c thµnh phè lín, c¸c ngµnh nµy ®· ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn bé nhÊt ®Þnh vÒ c«ng nghÖ vµ tõ ®ã t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng (ngµnh may mÆc, thñ c«ng mü nghÖ, hãa mü phÈm, chÊt tÈy röa, s¶n xuÊt ®å nhùa, s¶n xuÊt c«ng cô chÕ biÕn l¬ng thùc, ®å gia dông...).
- ThiÕu nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé trong viÖc tiÕp thu c«ng nghÖ ngo¹i nhËp, thiÕu th«ng tin t vÊn, tr×nh ®é vµ tæ chøc ®¸nh gi¸ thÈm ®Þnh cho nªn kho¶ng 70% m¸y mãc thiÕt bÞ mua vÒ ë møc trung b×nh, trong ®ã mét bé phËn ®¸ng kÓ ë d¹ng second-hand. ViÖc qu¶n lý c«ng nghÖ nhËp cßn nhiÒu s¬ hë, quy chÕ gi¸m ®Þnh c«ng nghÖ cha chÆt chÏ g©y tæn thÊt lín vÒ kinh tÕ.
- Vai trß híng dÉn qu¶n lý cña c¸c ngµnh kinh tÕ- kü thuËt, cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vµ c¸c tæ chøc t vÊn vÒ c«ng nghÖ cßn thiÕu vµ lóng tóng. C¬ chÕ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ chuyÓn giao c«ng nghÖ kh«ng ®ång bé; quy tr×nh, quy ph¹m, thiÕu sù hç trî trong chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông do ®ã DNVVN kh«ng ®ñ søc ®æi míi c«ng nghÖ hoÆc tiÕp thu c«ng nghÖ míi kÐm hiÖu qu¶, c¬ chÕ kiÓm so¸t chuyÓn giao c«ng nghÖ cha chÆt chÏ.
- ThiÕu sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nghiªn cøu triÓn khai víi c¸c DNVVN, tiÒm n¨ng nghiªn cøu cña c¸c viÖn, trung t©m, c¸c trêng ®¹i häc cha ®îc khai th¸c phôc vô cho c¸c ch¬ng tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ, thiÕu sù hç trî vÒ c«ng nghÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp lín víi DNVVN.
- ThiÕu ®éi ngò chuyªn gia, c«ng nh©n lµnh nghÒ, thî bËc cao, nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ tæ chøc øng dông c«ng nghÖ míi.
- ThiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn chuÈn bÞ cho qu¸ tr×nh thay ®æi c«ng nghÖ mét c¸ch c¬ b¶n, ®ång bé ®Ó thÝch øng víi sù biÕn ®æi cña thÞ trêng khi héi nhËp ®Çy ®ñ víi c¸c níc ASEAN vµo n¨m 2006.
KÕ ®ã, cßn cã mét sè nguyªn nh©n kh¸ch quan ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ cu¶ c¸c DNVVN nh:
- C¸c doanh nghiÖp cha ®îc phÐp khÊu hao nhanh m¸y mãc thiÕt bÞ do ®ã cha khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ.
- ViÖc yªu cÇu c¸c hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ ph¶i ®îc ChÝnh phñ phª chuÈn víi c¸c thñ tôc, quy ®Þnh hiÖn hµnh g©y khã kh¨n, phiÒn hµ vµ mÊt rÊt nhiÒu thêi gian cho c¸c doanh nghiÖp. Vµ còng c¸c chÝnh quy ®Þnh hiÖn hµnh lµm cho c¸c DNVVN kh«ng ®ñ ®iÒu tµi chÝnh mua m¸y mãc thiÕt bÞ míi còng kh«ng thÓ n©ng cao c«ng nghÖ cña m×nh b»ng c¸ch nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ cò nhng phï hîp víi n¨ng lùc s¶n xuÊt cña hä.
- C¸c chi phÝ liªn l¹c viÔn th«ng quèc tÕ vµ Internet cßn qu¸ cao. §©y lµ mét trong nh÷ng c¶n trë ®Çu tiªn ®Ó tiÕp cËn víi th«ng tin thÞ trêng c«ng nghÖ quèc tÕ.
- C¸c thñ tôc cång kÒnh, tèn kÐm trong viÖc cÊp thÞ thùc nhËp c¶nh cho c¸c chuyªn gia níc ngoµi, nh÷ng ngêi chuyÓn t¶i c«ng nghÖ vµo ViÖt Nam, vµ thuÕ thu nhËp cao mµ c¸c chuyªn gia nµy ph¶i chÞu so víi c¸c níc §«ng Nam ¸ ®· kh«ng khuyÕn khÝch hä ®Õn ViÖt Nam.
- NhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn nay cña c¸c DNVVN ®ang ph¶i chÞu c¸c møc thuÕ suÊt cao. Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi l¹i ®îc miÔn thuÕ nhËp khÈu.
3. Tr×nh ®é nh©n lùc, lao ®éng vµ qu¶n lý.
Nh×n chung lao ®éng trong c¸c DNVVN Ýt ®îc ®µo t¹o c¬ b¶n qua c¸c trêng líp chÝnh thèng mµ chñ yÕu theo ph¬ng ph¸p truyÒn nghÒ, tr×nh ®é v¨n hãa thÊp, ®Æc biÖt lµ sè lao ®éng trong c¸c c¬ së kinh doanh nhá. Së dÜ nh vËy lµ do c¬ cÊu lao ®éng ®· qua ®µo t¹o rÊt bÊt hîp lý, cô thÓ lµ: Tû lÖ gi÷a ®µo t¹o ®¹i häc- trung häc- c«ng nh©n kü thuËt lµ 1-1,5-2,5 trong khi ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc tû lÖ lµ 1- 4 -10. §iÒu ®ã dÉn ®Õn tæng sè lao ®éng qua ®µo t¹o ®· Ýt, tæng sè c«ng nh©n kü thuËt l¹i cµng Ýt h¬n so víi nhu cÇu thùc tÕ. H¬n n÷a, chÊt lîng d¹y nghÒ l¹i yÕu, nguyªn nh©n lµ do trang bÞ c¬ së vËt chÊt, kü thuËt, ®éi ngò gi¸o viªn, gi¸o tr×nh, gi¸o ¸n ®Òu rÊt thiÕu thèn vµ l¹c hËu, kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu.
VÒ chñ doanh nghiÖp : Thùc tr¹ng tr×nh ®é cña chñ DNVVN ë níc ta ®îc biÓu hiÖn trªn mét sè mÆt sau ®©y:
- VÒ c¬ cÊu tr×nh ®é cña chñ DNVVN: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra th× 30% chñ doanh nghiÖp xuÊt th©n tõ c«ng nh©n, viªn chøc thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ níc chuyÓn ra. §©y lµ ®éi ngò phÇn nµo ®· cã kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt, mét sè Ýt cã tay nghÒ vµ hiÓu biÕt vÒ qu¶n lý kinh tÕ. §éng c¬ ho¹t ®éng s¶n xuÊt- kinh doanh lµ ®Ó tù t¹o viÖc lµm, cã thu nhËp cho cuéc sèng. Kho¶ng 60% ®· tõng lµ chñ doanh nghiÖp nhá hoÆc ®· ho¹t ®éng ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ, t nh©n, cã truyÒn thèng cña gia ®×nh. §©y lµ lùc lîng kh¸ lín, cã kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp nhng tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt- kinh doanh , tµi chÝnh, kÕ to¸n... cßn thiÕu. Kho¶ng 10% lµ häc sinh, sinh viªn c¸c trêng phæ th«ng, c¸c trêng trung häc, ®¹i häc t×m ®îc viÖc lµm, cã vèn hoÆc vay vèn tù lËp doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoÆc kinh doanh.
- VÒ tr×nh ®é v¨n hãa: 40% chñ doanh nghiÖp cã tr×nh ®é líp 7; 35% tr×nh ®é líp 10 (hÖ cò) vµ 25% cã tr×nh ®é líp 12 (hÖ míi). Tr×nh ®é nµy cßn ®îc chøng minh qua sè liÖu ®iÒu tra 300 doanh nghiÖp nhá ë 3 thµnh phè: H¶i Phßng, §µ N½ng, thµnh phè Hå ChÝ Minh cña ViÖn khoa häc lao ®éng NhËt B¶n kÕt hîp víi ViÖn khoa häc lao ®éng cña Bé lao ®éng- th¬ng binh vµ x· héi ViÖt nam; h¬n 70% cã tr×nh ®é cÊp II ( hÖ cò) vµ kho¶ng 25% cã tr×nh ®é cÊp III trë lªn.
- VÒ tr×nh ®é chuyªn m«n: Trong sè c¸c chñ doanh nghiÖp ®îc ®iÒu tra, cø 100 ngêi th× cã mét ngêi cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc, 3 ngêi cã tr×nh ®é ®¹i häc, 14 ngêi cã tr×nh ®é trung häc hoÆc t¬ng ®¬ng. H¬n n÷a, trong sè tr×nh ®é trung häc vµ ®¹i häc th× chñ doanh nghiÖp cã tr×nh ®é tay nghÒ ®µo t¹o phï hîp víi nghÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt- kinh doanh thÊp, chØ kho¶ng 7%. Kho¶ng 30% chñ doanh nghiÖp ®· ho¹t ®éng kinh tÕ t nh©n, mÆc dï cha cã nghÒ nhng nhê chÝnh s¸ch ®æi míi ®· n¾m c¬ héi t¹o lËp c¬ së riªng hoÆc ph¸t triÓn doanh nghiÖp thõa kÕ cña gia ®×nh. Sè chñ doanh nghiÖp nµy phÇn lín ho¹t ®éng ë khu vùc dÞch vô, ®Æc biÖt lµ may mÆc, dÞch vô v¨n hãa, söa ch÷a c¬ khÝ, ®iÖn tö. Mét sè c¸c chñ doanh nghiÖp cã tay nghÒ phï hîp víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhng ë tr×nh ®é thÊp, chñ yÕu dùa vµo ®µo t¹o tõ c¬ së d¹y nghÒ t nh©n hoÆc kÌm cÆp qua thùc tÕ, hay ®îc gia ®×nh truyÒn l¹i. Cã mét sè chñ doanh nghiÖp lo¹i nµy ®· lµm trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc, nhng khi lËp nghiÖp, kiÕn thøc cò kh«ng ®¸p øng ®îc mµ ph¶i tù häc l¹i, hoÆc n©ng cao kiÕn thøc nghÒ nghiÖp qua c¸c líp båi dìng ng¾n. Mét sè Ýt trong c¸c chñ doanh nghiÖp ®· qua qu¸ tr×nh ®i lµm cho c¸c chñ doanh nghiÖp kh¸c tõ khi cßn Ýt tuæi, tù häc nghÒ trong thùc tÕ, sau ®ã trëng thµnh, cã vèn vµ tù ®øng ra t¹o lËp doanh nghiÖp.
Qua phÇn thùc tr¹ng tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c chñ doanh nghiÖp nªu trªn, cã thÓ kÕt luËn r»ng ®éi ngò c¸c chñ doanh nghiÖp cã sù bÊt cËp vÒ tr×nh ®é. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh h×nh nµy, tríc hÕt lµ do sù chuyÓn biÕn vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, c¸c DNVVN ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn, viÖc ®µo t¹o båi dìng cha ®îc chó ý ®óng møc hoÆc ®· ®îc chó ý nhng cha triÖt ®Ó.
Tõ n¨m 1991 trë l¹i ®©y, ngµnh gi¸o dôc ®µo t¹o vµ nhiÒu c¬ quan cña c¸c ngµnh ®· më nhiÒu líp ®µo t¹o, båi dìng cho chñ doanh nghiÖp theo c¸c khãa, trêng líp víi nhiÒu h×nh thøc vµ ph¬ng thøc ®µo t¹o kh¸c nhau. Cã thÓ kÓ ®Õn trong sè ®ã lµ c¸c líp ®µo t¹o liªn tôc cña Trung t©m hç trî DNVVN, c¸c líp vÒ khëi sù doanh nghiÖp vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp cña Trung t©m xóc tiÕn DNVVN SME-PC/VCCI víi sù trî gióp cña Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO), c¸c kho¸ häc ®µo t¹o ng¾n h¹n cña Trung t©m hç trî DNVVN thuéc Tæng côc Tiªu chuÈn-§o lêng-ChÊt lîng(SMEDEC). MÆc dï ®ã míi chØ lµ ban ®Çu h×nh thµnh do nhu cÇu cÊp thiÕt cña c¸c DNVVN, nhng nã ®· gióp cho viÖc ®µo t¹o c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸n bé qu¶n lý trong doanh nghiÖp kh¸ tÝch cùc vµ thiÕt thùc. Hµng ngh×n líp häc ng¾n h¹n vµ c¸c héi th¶o ®· ®îc c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc kh¸c nhau tæ chøc cho hµng v¹n c¸c lît chñ doanh nghiÖp ë c¸c thµnh phè lín vµ nhiÒu tØnh trong c¶ níc. Tuy nhiªn, viÖc ®µo t¹o, båi dìng cho chñ doanh nghiÖp nh thÕ cßn cha ®îc thùc hiÖn ®óng møc, cßn manh món, ch¬ng tr×nh cßn nghÌo nµn, néi dung cßn h¹n chÕ, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cho lo¹i ®èi tîng nµy.
VÒ lao ®éng phæ th«ng trong c¸c DNVVN: Lao ®éng trong c¸c DNVVN chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng, Ýt ®îc ®µo t¹o, thiÕu kü n¨ng, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, t×nh tr¹ng nµy cßn trÇm träng h¬n ®èi víi sè lao ®éng trong c¸c c¬ së kinh doanh nhá. Sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy chØ cã 5,13% lao ®éng trong khu vùc ngoµi quèc doanh cã tr×nh ®é ®¹i häc, trong khi ®ã chñ yÕu tËp trung vµo c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn,74,8% lao ®éng cha tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc.
4. T×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DNVVN vÒ s¶n phÈm, thÞ trêng.
H¹n chÕ vÒ s¶n phÈm vµ chÊt lîng s¶n phÈm: Mét trong nh÷ng h¹n chÕ lín nhÊt cña DNVVN ViÖt nam lµ trªn con ®êng ®i t×m ®Çu ra cho s¶n phÈm cña m×nh, rÊt nhiÒu DNVVN vÉn ®ang duy tr× nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, chÊt lîng kh«ng cao vµ chñ yÕu dùa trªn lîi thÕ chi phÝ nh©n c«ng rÎ.
S¶n phÈm cña ViÖt Nam cßn ®¬n ®iÖu vÒ mÉu m· vµ chñng lo¹i. C¸c doanh nghiÖp hiÖn nay cha t×m ®îc lîi thÕ so s¸nh b»ng nh÷ng s¶n phÈm “®éc ®¸o” riªng, hÇu nh DNVVN míi ®ang dõng l¹i ë chç cã g× gäi lµ thÕ m¹nh th× tËp trung vµo kinh doanh vµ ®em ra chµo b¸n, nÕu kh«ng th× còng lµ s¶n xuÊt theo kiÓu lµm nh¸i l¹i c¸c s¶n phÈm uy tÝn níc ngoµi. Ngay c¶ trong ngµnh dÖt may, da giµy, thñ c«ng mü nghÖ, c¬ khÝ xuÊt khÈu…- nh÷ng lÜnh vùc u thÕ cña ViÖt Nam, viÖc ®a d¹ng chñng lo¹i, mÉu m· vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. NhiÒu doanh nghiÖp DNVVN chØ lµm theo catalogue, hoÆc lµ cãp nhÆt, nh¸i kiÓu s¶n phÈm c¹nh tranh, kÕt côc võa lµm m×nh r¬i vµo thÕ bÞ ®éng, võa ¶nh hëng xÊu ®Õn diÔn biÕn thÞ trêng. S¶n phÈm cã qu¸ nhiÒu sù trïng l¾p, c¶ vÒ mÉu m· lÉn chñng lo¹i mÆt hµng, dÞch vô gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhá víi nhau, gi÷a DNVVN víi doanh nghiÖp lín, nªn thÞ phÇn bÞ thu hÑp vµ lîi thÕ c¹nh tranh t¬ng ®èi l¹i cµng mê nh¹t. §ã lµ nguyªn nh©n tõ hai phÝa: tríc hÕt, DNVVN yÕu kÐm c¶ vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt lÉn c«ng nghÖ vµ kiÕn thøc th¬ng trêng vµ thËm chÝ cha thùc sù quan t©m ®óng møc ®Õn c¶i tiÕn s¶n phÈm; sau ®Õn, Nhµ níc thiÕu mét c¬ chÕ kÝch thÝch tèt, ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch hç trî vÒ ngµnh nghÒ vµ thÞ trêng ®èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy.
H¬n n÷a, trong xuÊt khÈu, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®ang s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈm cã møc lîi nhuËn thÊp, dÔ gia nhËp thÞ trêng. S¶n phÈm díi d¹ng th«, s¬ chÕ vÉn chiÕm tû lÖ cao (70%) trong khi lao ®éng ë c¸c DNVVN nãi chung d thõa rÊt nhiÒu. VÒ l©u dµi kh«ng chØ c¸c nguån tµi nguyªn bÞ c¹n kiÖt mµ c¶ lîi Ých do gi¸ c¶ thÊp còng thuéc vÒ kh¸ch hµng níc nhËp khÈu. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, viÖc ®Çu t vµo ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn còng nh vµo mÆt hµng xuÊt khÈu gi¸ trÞ gia t¨ng cao ®· cã nh÷ng cè g¾ng ®¸ng kÓ, nhng kÕt qu¶ vÉn cha t¬ng xøng. ë ®©y l¹i xuÊt hiÖn mét nghÞch lý lµ, nÕu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng th« th× vèn Ýt, dÔ t×m thÞ trêng, nhng gi¸ trÞ thÊp. Cßn nÕu ®Çu t vµo hµng chÕ biÕn th× cÇn vèn lín vµ khã t×m thÞ trêng, mµ vèn vµ thÞ trêng lµ hai khã kh¨n lín h¹n chÕ ho¹t ®éng cña c¸c DNVVN hiÖn nay. Thùc tÕ lµ nhiÒu s¶n phÈm xuÊt khÈu th« th× l·i nhng chÕ biÕn s©u khi b¸n ra l¹i lç.
ChÊt lîng s¶n phÈm cña ViÖt Nam cßn kÐm, l¹i kh«ng æn ®Þnh, rÊt khã c¹nh tranh víi hµng níc ngoµi ngay trªn thÞ trêng néi ®Þa chø kh«ng nãi ®Õn thÞ trêng níc ngoµi. NhiÒu mÆt hµng tiªu dïng cña ViÖt Nam lu«n ®øng ë thÕ yÕu tríc hµng nhËp khÈu tiÓu ng¹ch, chÊt lîng trung b×nh tõ Trung Quèc, Th¸i Lan… ngay t¹i thÞ trêng néi ®Þa bëi chÊt lîng, gi¸ c¶, mÉu m·. §iÒu ®¸ng lo ng¹i ®èi víi DNVVN ViÖt Nam lµ nhiÒu hµng níc ngoµi t¹i thÞ trêng ViÖt Nam vµ trªn thÞ trêng quèc tÕ liªn tôc thay ®æi mÉu m· vµ gi¶m gi¸ mµ chÊt lîng kh«ng gi¶m. V« h×nh chung, doanh nghiÖp ViÖt Nam tù r¬i vµo "c¸i bÉy cña chÝ phÝ lao ®éng thÊp": bÞ qui luËt c¹nh tranh dån Ðp vµo nh÷ng ngµnh cã lîi nhuËn cËn biªn thÊp vµ bÞ c¹nh tranh gay g¾t vÒ chi phÝ.
Qua ®iÒu tra trªn 146 doanh nghiÖp, c¸c chuyªn gia ViÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp Liªn hîp quèc ®· rót ra nhËn xÐt: "Trong phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, ngêi ta cha thÊy râ nh÷ng nç lùc híng tíi n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ chÊt lîng s¶n phÈm. NhiÒu doanh nghiÖp dêng nh phã mÆc hoÆc Ýt quan t©m tíi viÖc c¶i thiÖn kh«ng ngõng ho¹t ®éng cña m×nh, ®iÒu tÊt yÕu ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc chuÈn mùc quèc tÕ. C¸c c«ng ty xuÊt khÈu ViÖt Nam thêng cã Ýt hoÆc kh«ng cã nh·n hiÖu quèc tÕ riªng, thêng ph¶i dùa nhiÒu vµo kh¸ch hµng vµ c¸c ®èi t¸c chÝnh ®Ó cã ®Çu vµo thiÕt kÕ, quy tr×nh c«ng nghÖ, tiÕp thÞ vµ ph©n phèi. NhiÒu doanh nghiÖp coi ChÝnh phñ nh mét t¸c nh©n quan träng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña hä vµ nç lùc t×m kiÕm cµng nhiÒu u tiªn, h¹n ng¹ch, trî cÊp vµ b¶o hé cµng tèt"( TrÝch “Tæng quan vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp ViÖt nam”, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 6/1999.)
TiÕp ®ã lµ vÒ vÊn ®Ò th¬ng hiÖu s¶n phÈm, cã thÓ thÊy hiÖn ®©y ®ang lµ mét vÊn ®Ò nhËn ®îc nhiÒu sù lu t©m nhÊt hiÖn nay. C¸c DNVVN ViÖt nam hiÖn nay cha t¹o ®îc mét th¬ng hiÖu riªng cho m×nh- vµ còng ph¶i thõa nhËn ®ã lµ mét vÊn ®Ó ch¼ng dÔ dµng g×. §iÓn h×nh lµ s¶n phÈm gèm sø B¸t trµng, ngêi ta biÕt ®Õn B¸t trµng lµ n¬i s¶n xuÊt uy tÝn vÒ gèm sø, ®Õn B¸t trµng ngêi ta cã thÓ thÊy nhan nh¶n c¸c cöa hµng cöa hiÖu víi tªn rÊt râ rµng víi ®Þa chØ vµ sè ®iÖn tho¹i liªn hÖ, nhng vÊn ®Ò lµ ë chç, kh«ng cã tªn, kh«ng cã biÓu tîng-tøc lµ kh«ng cã th¬ng hiÖu s¶n phÈm gèm sø b¸t trµng ®Ó ph©n biÖt víi c¸c s¶n phÈm gèm sø kh¸c trong khi gèm sø B¸t trµng hiÖn nay l¹i ®îc xuÊt khÈu víi sè lîng rÊt lín sang NhËt b¶n vµ Ch©u ¢u.
§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th¬ng hiÖu cña m×nh, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®a ra lµ c¸c DNVVN cã thÓ sö dông th¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp lín cho ®Õn khi cã th¬ng hiÖu riªng, nhÊt lµ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, c¸c DNVVN còng cã thÓ hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp lín nh»m sö dông c¸c th¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp ®ã. Thªm n÷a, c¸c DNVVN cã thÓ mua l¹i c¸c th¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp lín b»ng giao dÞch nhîng quyÒn th¬ng hiÖu. NÕu DNVVN x©y dùng th¬ng hiÖu cña chÝnh m×nh th× nªn x©y dùng th¬ng hiÖu ë cÊp c«ng ty thay v× x©y dùng th¬ng hiÖu s¶n phÈm v× nh vËy qu¸ tèn kÐm. Theo nghiªn cøu cña c¸c chuyªn gia th× ®Ó ph¸t triÓn mét th¬ng hiÖu th× chi phÝ ®Çu t kh«ng nhá vµ cÇn Ýt nhÊt vµi n¨m ®Ó x©y dùng th¬ng hiÖu quèc gia, cÇn kho¶ng 10 n¨m ®Ó x©y dùng th¬ng hiÖu quèc tÕ, ®iÒu nµy lµ rÊt khã kh¨n víi c¸c DNVVN ViÖt nam víi ®a phÇn quy m« rÊt nhá, n¨ng lùc tµi chÝnh h¹n chÕ, môc tiªu b¸n ®îc hµng, cã lîi nhuËn, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch tríc m¾t.
H¹n chÕ vÒ khai th¸c vµ më réng thÞ trêng ®Çu ra néi ®Þa: ThÞ trêng néi ®Þa cña c¸c DNVVN cßn kÐm ph¸t triÓn vµ thiÕu ®ång bé. C¸c DNVVN cha vît ra ®îc thÞ trêng ®Þa ph¬ng vµ khu vùc. ThÞ trêng ®Çu ra néi ®Þa cßn bÞ chÌn Ðp v× ®éc quyÒn, v× hµng nhËp lËu trµn lan, v× doanh nghiÖp thiÕu th«ng tin thÞ trêng vµ thiÕu sù hç trî, t vÊn cña c¸c cÊp vÜ m«. S¾p tíi ngoµi nh÷ng th¸ch thøc ®ã, cßn cã nh÷ng th¸ch thøc khi thÞ trêng ViÖt nam ph¶i më cöa hoµn toµn cho khu vùc AFTA vµ lé tr×nh gia nhËp WTO còng ®ang høa hÑn nhiÒu khã kh¨n ®èi víi khu vùc DNVVN.
Thùc tÕ ë thÞ trêng néi ®Þa ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc x¸c lËp c¸c kªnh lu th«ng tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô cha thùc hiÖn hiÖu qu¶, chñ yÕu do DNVVN khu vùc kinh tÕ t nh©n ®¶m nhËn. Doanh nghiÖp t nh©n tuy ®«ng nhng vèn qu¸ nhá, ph¹m vi kinh doanh réng nhng l¹i thiÕu nghiÖp vô, kinh nghiÖm nªn DNVVN t nh©n thêng chê thêi c¬, bu«n b¸n nhá qua nhiÒu kh©u trung gian. §iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lén xén Ðp gi¸ ®Çu vµo, n©ng gi¸ ®Çu ra, hay ®éi gi¸ vµ g©y ra hiÖn tîng khan hiÕm hoÆc d thõa hµng hãa trªn thÞ trêng. PhÇn lín doanh nghiÖp ho¹t ®éng cßn mang tÝnh tù ph¸t, n¨ng lùc nghiªn cøu, dù b¸o cung cÇu thÞ trêng cßn yÕu. NhiÒu khi, thÊy cã mét mÆt hµng ®ang b¸n ch¹y, c¸c DNVVN ®æ x« vµo ®Çu t s¶n xuÊt. Thùc tÕ nµy dÉn tíi ®Èy gi¸ nguyªn liÖu lªn cao, lµm gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng, ®ång thêi lîng cung hµng hãa còng t¨ng. Do ®ã, dÉn tíi thua lç, ph¸ s¶n trong hµng lo¹t doanh nghiÖp. Nhµ níc cha cã biÖn ph¸p hç trî DNVVN trong nh÷ng trêng hîp kinh doanh rñi ro cho nªn cha khuyÕn khÝch ®îc doanh nghiÖp ®Çu t vµo nh÷ng lÜnh vùc míi hay t¹i nh÷ng ®Þa bµn kÐm lîi thÕ.
H¬n n÷a, viÖc qu¶n lý thÞ trêng cña Nhµ níc ViÖt Nam cßn nhiÒu kÏ hë, hµng lËu trµn lan, hµng gi¶ gia t¨ng g©y ¶nh hëng tiªu cùc tíi s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. TÊt c¶ nh÷ng thùc tÕ nµy khiÕn c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i võa vµ nhá cã khuynh híng tËp trung c¸c nguån lùc dù tr÷ vµ tiªu thô hµng ngo¹i h¬n lµ tæ chøc lu chuyÓn hµng hãa trong níc. V× vËy, phÇn lín hµng tiªu dïng bÞ níc ngoµi chiÕm lÜnh, thÞ trêng néi ®Þa kh«ng ph¸t triÓn ®óng møc, cµng t¹o ra thªm nhiÒu c¶n trë cho sù gia nhËp thÞ trêng vµ v¬n lªn cña nhiÒu DNVVN kh¸c.
H¹n chÕ vÒ khai th¸c vµ më réng thÞ trêng ®Çu ra níc ngoµi: Ngµy cµng cã nhiÒu DNVVN tham gia ®ãng gãp vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Nhng, ë mÆt trËn nµy doanh nghiÖp còng béc lé rÊt nhiÒu h¹n chÕ, tõ chÝnh b¶n th©n vµ tõ m«i trêng kinh doanh. C¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu kh«ng ®a d¹ng, nhiÒu doanh nghiÖp gÆp kh«ng Ýt bÊt lîi khi c¸c níc ch©u ¸ - b¹n hµng chÝnh l©m vµo khñng ho¶ng, c¾t gi¶m tiªu thô, nî nÇn d©y da. Nh×n chung, doanh nghiÖp ViÖt Nam cha x©y dùng ®îc chiÕn lîc thÞ trêng cña riªng m×nh. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay míi chØ cã "chiÕn lîc ®Ó cè g¾ng tån t¹i trong ng¾n h¹n" hoÆc lµ "cha cã chiÕn lîc riªng ph¸t triÓn doanh nghiÖp" ( TrÝch “ Tæng quan vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp ViÖt nam”-NXB ChÝnh trÞ quèc gia, th¸ng 6/1999). “C¸c DNVVN thô ®éng trong xuÊt khÈu”, ®ã còng lµ nhËn ®Þnh ®îc ®a ra t¹i héi th¶o “T¨ng cêng n¨ng lùc hîp t¸c quèc tÕ cña DNVVN ViÖt nam trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ” tæ chøc vµo 6/6/2001. Mét kh¶o s¸o cña mét nhãm nghiªn cøu vÒ DNVVN cña trêng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, §¹i häc ngo¹i th¬ng cïng víi §¹i häc Copenhagen cña §an m¹ch cho thÊy:36,7% sè DNVVN cã ®îc ®¬n hµng xuÊt khÈu qua viÖc kh¸ch hµng níc ngoµi trùc tiÕp ®Õn th¨m doanh nghiÖp, 10,2% tõ viÖc tham gia héi chî triÓn l·m vµ 14,3% tõ c¸c ®¹i lý b¸n hµng níc ngoµi cña doanh nghiÖp vµ 20,4% lµ qua Bé Th¬ng m¹i vµ VCCI. Qua ®ã thÊy r»ng c¸c DNVVN cßn rÊt thô ®éng trong viÖc t×m thÞ trêng, kh¸ch hµng, cßn phô thuéc nhiÒu vµo kh¸ch hµng vµ hÇu nh hoµn toµn thô ®éng trong viÖc tiÕp cËn víi thÞ trêng vµ ®Þnh híng kh¸ch hµng, hiÕm khi chñ ®éng t×m kiÕm kh¸ch hµng míi, n¾m b¾t vµ tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng tiÕp thÞ n¨ng ®éng trong níc hay quèc tÕ, hoÆc thö nghiÖm c¸c mÉu s¶n phÈm míi. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nhiÒu doanh nghiÖp tiÕp tôc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, ph¹m vi c¶i tiÕn bã hÑp - nh÷ng s¶n phÈm mµ ®Õn lît nã l¹i ph¶i chÞu ¶nh hëng cña nh÷ng ngêi b¸n hµng quèc tÕ hïng m¹nh, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay theo sù ph¸ gi¸ tiÒn tÖ ë mét sè níc ®èi thñ c¹nh tranh.
Do thiÕu th«ng tin vµ kÌm theo nh÷ng yÕu ®iÓm vÒ c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý, nªn doanh nghiÖp gÆp nhiÒu rñi ro khi xuÊt khÈu. NhiÒu doanh nghiÖp chØ cã th«ng tin vÒ kh¸ch hµng, ®èi thñ c¹nh tranh… mét c¸ch ch¾p v¸, v× vËy r¬i vµo t×nh tr¹ng hoÆc chÞu thua thiÖt vÒ gi¸ hoÆc khã ®Þnh híng ®îc ®Çu t. HÇu hÕt DNVVN ViÖt Nam chØ biÕt dùa vµo chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ chµo hµng cña doanh nghiÖp kh¸c, dÔ dµng ®¸nh mÊt nhiÒu c¬ héi kinh doanh quÝ b¸u. Søc c¹nh tranh, vÞ thÕ cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn th¬ng trêng quèc tÕ rÊt non yÕu.
Trªn thùc tÕ, c¸c DNVVN níc ta chñ yÕu gia c«ng cho c¸c tæ chøc th¬ng m¹i trong vµ ngoµi níc, hoÆc xuÊt khÈu uû th¸c qua c¸c doanh nghiÖp nhµ níc qui m« lín. Do kho¶ng trèng th«ng tin tån t¹i gi÷a thÞ trêng ViÖt Nam vµ thÕ giíi bªn ngoµi, doanh nghiÖp ph¶i phô thuéc s©u s¾c vµo c¸c tæ chøc trung gian, bÞ Ðp gi¸ vµ ph¶i chia sÎ mét kho¶n ®¸ng kÓ trong lîi nhuËn thu ®îc. Nhµ xuÊt khÈu kh«ng hÒ biÕt hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc nh thÕ nµo, mét khi s¶n phÈm rêi nhµ m¸y doanh nghiÖp kh«ng biÕt ®iÒu g× sÏ x¶y ra víi s¶n phÈm cña m×nh.
Mét kh¶o s¸t do “Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n Mekong vÒ DNVVN (MPDF)” tiÕn hµnh vÒ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu khu vùc t nh©n xÐt theo 'Thµnh c«ng" vµ "Kh«ng thµnh c«ng" cho thÊy r»ng, 'Thµnh c«ng" cña mét doanh nghiÖp phô thuéc vµo mét sè yÕu tè, trong ®ã cã: tiÕp cËn thÞ trêng trùc tiÕp thay v× sö dông c¸c trung gian th¬ng m¹i; lùa chän s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao thay v× c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp; x¸c ®Þnh ®îc m¶ng thÞ trêng cã nhu cÇu lín trong níc (thùc phÈm, hµng tiªu dïng c¬ b¶n) hoÆc mét m¶ng thÞ trêng cã lîi tøc cao trªn thÞ trêng xuÊt khÈu (h¹t ®iÒu, cµ phª, h¶i s¶n vµ hµng may mÆc) - thay v× kh«ng biÕt vÒ thÞ trêng tiªu thô cuèi cïng hoÆc vÒ ngêi tiªu thô cuèi cïng; cã nh÷ng b¹n hµng l©u dµi vµ x©y dùng chiÕn lîc thÞ trêng ®a d¹ng, æn ®Þnh thay v× qu¸ tËp trung vµo mét sè thÞ trêng nµo ®ã. §¸ng tiÕc lµ, hiÖn nay rÊt ®«ng DNVVN ViÖt Nam cã ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh r¬i vµo trêng hîp "Kh«ng thµnh c«ng". Trong khi kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c DNVVN chiÕm tíi 70% kim ng¹ch cña c¶ nÒn kinh tÕ th× vÊn ®Ò ®· trë nªn kh«ng cßn ®¬n gi¶n n÷a.
C¸c c¬ chÕ ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ hîp t¸c thêng xuyªn víi nhau cßn thiÕu trÇm träng ë ViÖt Nam, mét phÇn lµ do nhËn thøc yÕu kÐm vÒ lîi Ých mµ hîp t¸c mang l¹i vµ mét phÇn kh¸c lµ do Nhµ níc thiÕu biÖn ph¸p khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn. S¶n xuÊt cña DNVVN riªng rÏ, manh món khã cã hiÖu qu¶ kinh tÕ theo qui m«. Cha x¸c lËp ®îc vai trß thÇu phô víi doanh nghiÖp lín, liªn kÕt s¶n xuÊt ph©n ®o¹n gi÷a c¸c DNVVN cha cã . Mèi quan hÖ “VÖ tinh- trung t©m” víi c¸c doanh nghiÖp lín cha tån t¹i ë ViÖt nam trong khi ®©y lµ ch×a kho¸ cho thµnh c«ng cña nhiÒu DNVVN cña nhiÒu nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi- ®iÓn h×nh lµ NhËt b¶n. T×nh h×nh liªn doanh ®Çu t víi t nh©n trong níc cßn rÊt Ýt, chñ yÕu lµ liªn doanh gi÷a t b¶n níc ngoµi víi Doanh nghiÖp nhµ níc qui m« lín. Gi÷a c¸c DNVVN cïng ngµnh cha cã hîp t¸c, hç trî lÉn nhau nªn cha t¹o nªn søc m¹nh ®Ó më réng thÞ trêng.
Còng do mang nÆng c¸c tÝnh chÊt cña mét nÒn s¶n xuÊt nhá, ph©n t¸n cho nªn khi tham gia vµo thÞ trêng xuÊt khÈu, doanh nghiÖp ViÖt Nam r¬i vµo t×nh tr¹ng c¹nh tranh lÉn nhau trªn th¬ng trêng, trong sè ®ã, kh«ng Ýt lµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh : " ta l¹i ®¸nh ta", "doanh nghiÖp nµy ph¸ doanh nghiÖp kia, ®Þa ph¬ng nµy ph¸ ®Þa ph¬ng kia" TrÝch c©u nãi cña Thñ tíng Phan V¨n Kh¶i trong cuéc gÆp gì c¸c doanh nghiÖp, ngµy 18-19/3/2000 t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh
(TrÝch c©u nãi cña Thñ tíng Phan V¨n Kh¶i t¹i cuéc gÆp gì c¸c doanh nghiÖp trong hai ngµy 18-19/3/2000 t¹i TP Hå ChÝ Minh). C¸c ®èi t¸c níc ngoµi ®· nhanh chãng nhËn ra ®Æc ®iÓm nµy, vµ kÕt qu¶ lµ gi¸ xuÊt khÈu hµng ViÖt Nam ®· do chÝnh c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam h¹ xuèng ®Õn møc thÊp kh«ng thÓ chÊp nhËn ®îc, c¶ doanh nghiÖp lÉn nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng thiÖt h¹i lín.
C¸c hiÖp héi kinh doanh, c¸c c¬ quan xóc tiÕn cña Nhµ níc cha thùc sù hç trî cho doanh nghiÖp. MÆc dï thêi gian qua quan hÖ ChÝnh phñ - doanh nghiÖp ®· cã nh÷ng bíc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ thÓ nhng nh×n chung quan hÖ nµy míi th«ng nhng cßn cha tho¸ng, ChÝnh phñ ®· tiÕp thu kiÕn nghÞ cña DN song míi chØ ë nh÷ng gi¶i ph¸p t×nh thÕ, cha cã tÝnh c¬ b¶n vµ triÖt ®Ó vµ mang tÝnh l©u dµi vµ ®Æc biÖt cha xo¸ bá sù ph©n biÖt gi÷a DNNN vµ doanh nghiÖp t nh©n-tiªu biÒu cho c¸c DNVVN, lµm c¬ së cho sù ph¸t triÓn c¸c DNVVN. Qua ®ã, c¸c DNVVN cha cã kh¶ n¨ng tù thiÕt lËp hÖ thèng th«ng tin thÞ trêng, x©y dùng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i, thªm vµo ®ã còng kh«ng gÆp thuËn lîi khi tiÕp cËn víi c¸c kªnh th«ng tin, c¸c hiÖp héi xóc tiÕn xuÊt khÈu. DNVVN cha ®îc hëng c¸c chÝnh s¸ch u ®·i c«ng b»ng nh c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc qui m« lín. Ch¼ng h¹n viÖc ph©n bæ quota, viÖc sö dông th«ng tin cña bé chñ qu¶n… c¸c DNNN mÆc dï ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ song ®îc hëng nhiÒu u ®·i h¬n c¸c doanh nghiÖp t nh©n.
Ph¸t triÓn m¹nh DNVVN lµ mét chiÕn lîc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam nhng hiÖn t¹i ë ViÖt Nam DNVVN ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ tån t¹i, cha thÓ ph¸t huy tiÒm n¨ng vµ nh÷ng lîi thÕ kinh tÕ-x· héi to lín cña m×nh. Trong ®ã nh÷ng h¹n chÕ næi bËt lµ vÒ vèn, c«ng nghÖ, nh©n lùc, th«ng tin, s¶n phÈm-thÞ trêng.
môc lôc
Ch¬ng I. Nh÷ng c¬ së lý luËn chung cña doanh nghiÖp võa vµ nhá
1. Kh¸i niÖm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá
2. Tiªu chÝ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá
3. ¦u thÕ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá
4. H¹n chÕ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá
5. Vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá
6. Ph¸p luËt chi phèi doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam
Ch¬ng II. Thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ViÖt Nam
I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ViÖt Nam
1. Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp
2. Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc th¬ng m¹i dÞch vô
3. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë khu vùc n«ng th«n
II. T¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
1. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch th¬ng m¹i
2. t¸c ®éng c¶u chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ
3. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®Êt ®ai
4. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, gi¸o dôc ®µo t¹o
5. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch hîp t¸c quèc tÕ vÒ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
III. Thùc tr¹ng vµ nh÷ng tån t¹i cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ViÖt Nam
1. Vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
2. T×nh h×nh thiÕt bÞ c«ng nghÖ
3. Tr×nh ®é nh©n lùc, lao ®éng vµ qu¶n lý
4. T×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÒ s¶n phÈm, thÞ trêng
kÕt luËn
Trong thêi gian qua víi nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ®Çu t ph¸t triÓn cña nhµ níc c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë níc ta ph¸t triÓn nhanh chãng vµ cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nµy trong thêi gian qua vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. §iÒu nµy chøng tá tiÒm n¨ng cña chóng ta vÉn cßn cha ®îc khai th¸c triÖt ®Ó chÝnh v× vËy trong thêi gian qua em ®· tËp trung vµo nghiªn cøu nh÷ng khã kh¨n, tån ®äng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tõ ®ã ®a ra mét sè gi¶i ph¸p hç trî nh»m n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña níc ta hiÖn nay. Tuy cha ph¶i lµ tÊt c¶ nhng em hy väng r»ng víi nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã phÇn nµo hç trî cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
Tuy ®· g¾ng nhiÒu, nhng do tr×nh ®é cña b¶n th©n, cïng víi thêi gian cã h¹n vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cha nhiÒu nªn kh«ng thÓ kh«ng m¾c ph¶i nh÷ng sai sãt. Em rÊt mong ®îc sù gãp ý cña thÇy vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò tµi ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Thực trạng về các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở việt nam.doc