Đề tài Tình hình xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian qua & ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ Châu Á tới xuất khẩu

n kinh tÕ thÕ giíi . Tãm l¹i nguyªn nh©n cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ n»m ngay trong lßng nh÷ng quèc gia nµy, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i . Sù bÊt hîp lý trong c¬ cÊu vèn, sù phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo bªn ngoµi cña c¸c n­íc Asean, sù tham nhòng, chi phèi ChÝnh phñ qu¸ m¹nh cña c¸c tËp ®oµn khæng lå Hµn Quèc (Chaebol) vµ tÝnh kh«ng minh b¹ch trong thÞ tr­êng tµi chÝnh cña NhËt B¶n cã thÓ ®­îc coi lµ c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn cuéc khñng ho¶ng nµy . 3 . T¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Tíi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ ch¼ng ph¶i lµ mét th«ng ®iÖp tèt ®Ñp g× göi tíi thÕ kû 21 cña c¸c n­íc Ch©u ¸. Theo lý thuyÕt th× cuéc khñng ho¶ng nµy còng lµm cho c¸c quèc gia cã ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, tuy nhiªn mÆt tÝch cùc th× Ýt mµ thiÖt h¹i mµ nã ®em l¹i th× qu¸ lín. C¸c n­íc nµy ph¶i g¸nh chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ c¶ vÒ kinh tÕ , x· héi lÉn sù bÊt æn vÒ chÝnh trÞ. XÐt vÒ gãc ®é kinh tÕ th× cuéc khñng ho¶ng nµy cã nh÷ng t¸c ®éng sau : Trong thêi gian tr­íc vµ sau cuéc khñng ho¶ng, c¸c n­íc ®Òu ph¶i tiªu tèn mét l­îng ngo¹i tÖ lín ®Ó chèng ®ì gi÷ cho ®ång tiÒn kh«ng bÞ mÊt gi¸ qu¸ møc. Th¸i Lan ph¶i sö dông 1/2 l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ cña m×nh, Philippines sö dông kho¶ng 20% ®Ó cøu ®ång Peso . C¸c n­íc nh­ Indonesia, Malaysia còng sö dông nhiÒu tû USD vµ môc ®Ých nãi trªn . Nî n­íc ngoµi tÝnh b»ng ngo¹i tÖ t¨ng lªn kho¶ng 25 - 28% tuú theo møc ®é ph¸ gi¸ ®ång tiÒn. Nh­ vËy tÝnh ®Õn ®Çu n¨m 1998 nî n­íc ngoµi cña Th¸i Lan tõ 85 tû USD lªn 119 tû USD, Malaysia tõ 29 lªn 36,5 tû USD, Philippines tõ 43,5 lªn 54,4 tû USD, Indonesia tõ 100,3 tû lªn 150,8 tû USD ... Ho¹t ®éng ®Çu t­ kinh doanh bÞ ®×nh ®èn, hµng lo¹t c¸c c«ng ty mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ bÞ ph¸ s¶n. Sè vô ph¸ s¶n n¨m 1997 cña Malaysia lµ 6.587 vô, t¨ng gÊp 13 lÇn so víi n¨m 1996. T¹i Hång K«ng víi 1.142 c«ng ty lµm ®¬n xin ph¸ s¶n 1997 ®· t¨ng 43% so víi 1996, NhËt B¶n n¨m 1997 còng cã kho¶ng 16500 cuéc khñng ho¶ng lín nhá x¶y ra, riªng th¸ng 5/1998 NhËt B¶n ®· cã 1791 c«ng ty bÞ ph¸ s¶n, ®©y lµ con sè c«ng ty bÞ ph¸ s¶n hµng th¸ng lín nhÊt kÓ tõ sau thÕ chiÕn II ... §iÒu nµy lµm cho thÊt nghiÖp gia t¨ng, g©y ra hËu qu¶ rÊt xÊu víi c¸c nÒn kinh tÕ nµy ... Do ®ång tiÒn mÊt gi¸ , nÒn kinh tÕ vÜ m« kh«ng æn ®Þnh , c¸c nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ bÞ gi¶m sót vµ cã thÓ chuyÓn sang c¸c khu vùc kh¸c nh­ Trung Quèc, Mü la tinh... HÖ thèng tµi chÝnh ®æ vì g©y søc Ðp lín tíi l¹m ph¸p, gi¶m thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, t¸c ®éng xÊu ®Õn c¸c mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Cuèi cïng ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng, æn ®Þnh l¹i nÒn kinh tÕ mçi quèc gia nµy ph¶i tiªu tèn mét l­îng tµi chÝnh rÊt lín, theo ­íc tÝnh trªn d­íi 10% GDP. §©y lµ mét khã kh¨n lín nhÊt kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc trong mét thêi gian ng¾n. Ngoµi ra nh÷ng quèc gia nµy khi nhËn ®­îc nh÷ng kho¶n vay cña IMF ph¶i chÞu nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc rÊt kh¾t khe .... * Ngoµi nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc trªn th× viÖc c¸c ®ång tiÒn lªn gi¸ còng cã mét sè mÆt tÝch cùc nh­ : Gi¶m gi¸ c¸c ®ång tiÒn l¹i khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu, hµng xuÊt khÈu cña n­íc nµy cã thÓ t¨ng thªm søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nhÊt lµ trong t­¬ng quan so s¸nh víi c¸c quèc gia cã mÆt hµng cïng lo¹i nh­ng cã ®ång tiÒn æn ®Þnh h¬n. C¸c yÕu tè ®Çu vµo tÝnh b»ng ngo¹i tÖ bao gåm tiÒn l­¬ng, ®Êt ®ai, dÞch vô... gi¶m mét c¸ch t­¬ng ®èi cao so víi c¸c n­íc kh¸c nªn khi khñng ho¶ng kÕt thóc th× chÝnh c¸c n­íc nµy l¹i cã lîi thÕ thu hót vèn ®Çu t­ bao gåm c¶ FDI vµ vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp. XÐt vÒ l©u dµi th× ®©y lµ dÞp c¸c n­íc nµy rót ra bµi häc ®Ó ®iÒu chØnh l¹i chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hîp lý . §øng trªn lý thuyÕt th× viÖc gi¶m gi¸ c¸c ®ång tiÒn sÏ khuyÕn khÝch c¸c quèc gia ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn thùc tÕ t×nh h×nh xuÊt khÈu ë c¸c n­íc asean trong nh÷ng th¸ng qua l¹i kh«ng ph¶i lµ nh­ vËy. ViÖc ®¾t lªn mét c¸ch t­¬ng ®èi cña chi phÝ ®Çu vµo tõ nhËp khÈu, viÖc c¸c ng©n hµng th¾t chÆt tÝn dông, t×nh tr¹ng thiÕu ngo¹i tÖ ®· kh«ng cho phÐp c¸c quèc gia nµy cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh­ ý muèn. MÆt kh¸c víi viÖc ®ång JPY gi¶m gi¸ trong nh÷ng ngµy gÇn ®©y ®· g©y mét søc Ðp ®Ì nÆng lªn xuÊt khÈu cña c¸c n­íc asean nhÊt lµ Th¸i Lan, Indonesia vµ Malaysia ...Hµng ho¸ NhËt B¶n trë nªn rÎ h¬n vµ dÔ dµng chiÕm lÜnh thÞ phÇn cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸. Theo nh÷ng nhµ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vµ dù b¸o th× tæng møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c nÒn kinh tÕ T©y ©u trong n¨m 1998 ­íc kho¶ng 2,4% thÊp h¬n møc ng­êi ta mong ®îi lµ 1% v× c¸c n­íc nµy cã khèi l­îng xuÊt khÈu sang Ch©u ¸ lín. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña Mü tõ 3,7 % ( 1997) xuèng cßn 2,4% (1998) chñ yÕu lµ do th©m hôt mËu dÞch mµ theo dù ®o¸n lµ sÏ v­ît qu¸ con sè 153 tû USD. Theo ®¸nh gi¸ cña Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ADB (Asian Development Bank) th× møc t¨ng tr­ëng cña khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng sÏ lµ 4% (1998) gi¶m so víi møc 6,1% (1997) vµ 7,5% (1996). C¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc nh­ Th¸i Lan, Indonesia sÏ gi¶m 3%, Hµn Quèc gi¶m 1%, c¸c n­íc trong tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) sÏ gi¶m kho¶ng 1% (biÓu ®å 4) . biÓu ®å 4 : So s¸nh tèc ®é t¨ng tr­ëng mét sè n­íc vµ khu vùc (1997 - 1998) Hµn Quèc Th¸i Lan Mü CA-TBD 0 Tãm l¹i : Do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, nÒn kinh tÕ thÕ giíi n¨m 1998 sÏ cã nh÷ng biÕn ®éng lín vµ chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ. ViÖt Nam n»m ë vÞ trÝ trung t©m cña khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, rÊt gÇn víi vÞ trÝ cña "t©m b·o" lµ Th¸i Lan vµ Indonesia, ViÖt Nam còng cã mèi quan hÖ rÊt mËt thiÕt víi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc Asean, NhËt B¶n, Hµn Quèc. VËy ViÖt Nam cã bÞ ¶nh h­ëng kh«ng ? nÕu cã th× nh­ thÕ nµo ? nhÊt lµ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam - m¶ng chÝnh trong bµi viÕt nµy, chóng ta h·y cïng ph©n tÝch trong môc 4. 4 . T¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam Sau khi x¶y ra khñng ho¶ng tiÒn tÖ Ch©u ¸ tõ ®Çu th¸ng 7/1997, ®Õn nay cã hai luång quan ®iÓm vÒ ¶nh h­ëng cña nã tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh­ sau : Quan ®iÓm 1 : Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh kh«ng cã ¶nh h­ëng ®¸ng ng¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®ång tiÒn cña ViÖt Nam bëi c¸c lý do sau : §ång tiÒn ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi trong khu vùc do ®ã vÒ c¬ b¶n kh«ng chÞu t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng . ViÖt Nam ch­a cã thÞ tr­êng chøng kho¸n thùc thô, ch­a cã sù "më cöa" cho viÖc mua b¸n tù do c¸c lo¹i chøng kho¸n Nhµ n­íc d­íi d¹ng c¸c tÝn, tr¸i phiÕu kho b¹c hay mét sè tr¸i phiÕu doanh nghiÖp, cæ phiÕu, kú phiÕu, tr¸i phiÕu cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i do ®ã h¹n chÕ viÖc hïn, gãp vèn, mua cæ phÇn cña ng­êi n­íc ngoµi... Nhê ®ã kh«ng cã con ®­êng "th©m nhËp" hay "rót ch¹y" ngay lËp tøc mét c¸ch tù do c¸c luång vèn, ngo¹i tÖ ng¾n h¹n ra n­íc ngoµi trong tr­êng hîp khñng ho¶ng tiÒn tÖ bªn ngoµi lan truyÒn vµo, g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn ®ång tiÒn vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Th¸i Lan cßn hÕt søc nhá bÐ, chiÕm ch­a ®Çy 3% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu chung vµ kho¶ng 13% sè nµy so víi c¸c n­íc Asean. Dï cho ®ång Baht bÞ mÊt gi¸ m¹nh th× ¶nh h­ëng cña nã th«ng qua ­u thÕ c¹nh tranh xuÊt, nhËp khÈu nghiªng vÒ phÝa Th¸i Lan ®èi víi ViÖt Nam lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Quan ®iÓm 2 : VÉn chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña cuéc khñng ho¶ng khu vùc. Dï ch­a tham gia vµo c¬ chÕ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ khu vùc, thÞ tr­êng tµi chÝnh néi ®Þa ViÖt Nam cßn t­¬ng ®èi "®ãng cöa", sù di chuyÓn vèn vµ ngo¹i tÖ phi tËp trung ra, vµo trong n­íc ®­îc qu¶n lý chÆt (th«ng qua c¸c c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi tËp trung), h¹n chÕ mua, b¸n ngo¹i tÖ tù do... nh­ng ViÖt Nam sÏ lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ cña Asean víi tr¸ch nhiÖm ph¶i gãp phÇn nhanh (®ång nghÜa víi chia sÎ rñi ro) vÒ c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ , tµi chÝnh, tiÒn tÖ khu vùc... Trong 2 quan ®iÓm trªn quan ®iÓm 1 cã ý nghÜa t©m lý æn ®Þnh tiÒn tÖ tr­íc mÆt nh­ng l¹i thiÕu tÝnh thùc tÕ ë tÇm chiÕn l­îc so víi quan ®iÓm 2 mÆc dï nã cã nh÷ng lý lÏ rÊt hïng hån. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc Asean, Hµn Quèc vµ NhËt n¨m 1997 chiÕm kho¶ng 42,2% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, trong ®ã trªn 24% lµ sang c¸c n­íc Asean (kho¶ng 62 - 65%) lµ xuÊt sang Singapore. Nh­ vËy h¬n 2/3 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Asean lµ vµo Singapore mµ Singapore th× kh«ng bÞ ¶nh h­ëng nhiÒu bëi cuéc khñng ho¶ng (dù tr÷ cña Singapore lµ 76,8 tû USD). H¬n n÷a quan hÖ ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam víi Th¸i Lan vµ c¸c n­íc cßn l¹i trong khu vùc cßn khiªm tèn, nªn theo quan ®iÓm 1 th× xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng bÞ ¶nh h­ëng lín bëi cuéc khñng ho¶ng nµy. Tuy nhiªn ®øng trªn quan ®iÓm tæng thÓ vµ chiÕn l­îc th× cuéc khñng ho¶ng nµy thùc sù lµ t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam , ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch gi¸n tiÕp lÉn trùc tiÕp. Cuéc héi th¶o vÒ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc diÔn ra ngay vµo nh÷ng ngµy ®Çu th¸ng 12/1997 do Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, viÖn qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng, Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) tæ chøc ®· ph©n tÝch vµ thÊy râ ®­îc nh÷ng t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng nµy. Trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu th× nã ¶nh h­ëng trªn nh÷ng mÆt sau ®©y : ViÖc c¸c ®ång tiÒn cña c¸c n­íc khu vùc ®ång lo¹t bÞ ph¸ gi¸ ®· lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ c¸c quèc gia ®ã, lµm cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh. ViÖc ph¸ gi¸ cña ®ång Baht, ®ång Ringgit, ®ång Peso, ®ång Rupiah... khiÕn cho gi¸ cña c¸c mÆt hµng cña c¸c n­íc nµy trë nªn rÎ h¬n trong khi gi¸ cña c¸c mÆt hµng xuÊt cïng lo¹i cña ViÖt Nam vÉn gi÷ nguyªn gi¸ hay gi¶m kh«ng ®¸ng kÓ do ®ång tiÒn ViÖt Nam kh¸ æn ®Þnh sÏ lµm cho hµng ho¸ ViÖt Nam trë lªn kÐm hÊp dÉn. §iÒu nµy g©y søc Ðp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam gi¶m gi¸ vµ ®©y lµ lý do chÝnh mµ c¸c mÆt hµng nh­ g¹o, dÇu th«, h¹t ®iÒu... gi¶m gi¸ dÉn ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam gi¶m 100 triÖu USD so víi dù kiÕn, chØ t¨ng 12,2,% mÆc dï l­îng hµng xuÊt cña ViÖt Nam vÉn t¨ng. Sù sôt gi¶m cña thÞ tr­êng Ch©u ¸ : ThÞ tr­êng Ch©u ¸ vèn lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña ViÖt Nam (n¨m 1997 chiÕm 67,7% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong ®ã §«ng B¾c ¸ (44%), §«ng nam ¸ (22%) víi c¸c b¹n hµng l©u dµi nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, Singapore...Sù khñng ho¶ng cña c¸c nÒn kinh tÕ víi nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ kinh tÕ - x· héi, hµng lo¹t c¸c vô ph¸ s¶n x¶y ra, s¶n xuÊt kinh doanh ®×nh ®èn, b¶o hé cña c¸c chÝnh phñ ®­îc t¨ng c­êng. TÊt c¶ ®iÒu nµy cïng víi sù "lªn gi¸" cña hµng ViÖt Nam ®· lµm cho søc mua cña thÞ tr­êng nµy gi¶m h¼n khiÕn cho thÞ tr­êng ASEAN tõ møc 25-30% gi¶m xuèng cßn d­íi 15%, sè ®¬n ®Æt hµng cña NhËt B¶n , Hµn Quèc gi¶m 20% so víi cïng kú. Khñng ho¶ng tµi chÝnh lµm ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam gi¶m sót, ®iÒu nµy dÉn ®Õn sù sôt gi¶m vÒ xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Khñng ho¶ng tµi chÝnh ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn cung cÇu vÒ ®ång USD ë ViÖt Nam, g©y ra nhiÒu t¸c ®éng tíi tû gi¸ hèi ®o¸i vµ lµm ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Do hµng ho¸ cña c¸c n­íc cã ®ång tiÒn gi¶m gi¸ m¹nh sÏ rÎ ®i, hµng ho¸ cña c¸c n­íc nµy trµn vµo ViÖt Nam kÓ c¶ qua con ®­êng nhËp lËu sÏ gia t¨ng cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng. Nhu cÇu ngo¹i tÖ t¨ng lªn cßn do sè hµng mua chÞu vµ hµng nhËp qua L/C tr¶ chËm sÏ ®Õn h¹n thanh to¸n. Trong ®iÒu kiÖn ®ång USD t¨ng gi¸ so víi c¸c ®ång tiÒn Ch©u ¸ th× g¸nh nî nãi trªn sÏ trë lªn "nÆng" h¬n (ph¶i bá ra nhiÒu Baht hoÆc VND míi mua ®­îc sè USD nh­ cò). §ång thêi nhu cÇu ngo¹i tÖ t¨ng sÏ g©y ¸p lùc m¹nh ®èi víi tû gi¸ VND vµ USD nÕu kh«ng chñ ®éng ®èi phã VND sÏ bÞ Ðp gi¸. Ngoµi ra ®ång tiÒn cña c¸c n­íc ASEAN bÞ mÊt gi¸, ai cã USD sÏ ®­îc l·i nhiÒu vµ do ®ã thÞ tr­êng ASEAN cÇn nhiÒu USD h¬n. MÆt kh¸c c¸c mÆt hµng m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña c¸c n­íc ASEAN gi¶m gi¸ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam mua s¾m c¸c c«ng nghÖ, thiÕt bÞ tõ ®ã dÉn ®Õn xu h­íng ®Çu c¬ vµ chuyÓn dÞch USD vµo c¸c n­íc ASEAN, ®iÒu nµy còng sÏ g©y ¸p lùc ®èi víi tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam. ** ** * * Theo sè liÖu võa c«ng bè kim ng¹ch xuÊt khÈu th¸ng 5 ­íc ®¹t 730 triÖu USD, gi¶m 7,8% so víi th¸ng tr­íc. Nh­ vËy tÝnh chung c¶ 5 th¸ng ®Çu n¨m tæng kim ng¹ch cña c¶ n­íc xuÊt khÈu míi ®¹t 3860 triÖu USD t¨ng 13% vµ thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi kÕ ho¹ch mµ Bé th­¬ng m¹i ®Ò ra cho n¨m 1998. VËy ®øng tr­íc thùc tr¹ng nµy chóng ta ph¶i lµm g× ? c©u tr¶ lêi sÏ dµnh cho ch­¬ng III. Ch­¬ng III Nh÷ng ®Þnh h­íng ChiÕn l­îc cho xuÊt khÈu ViÖt Nam 1 . Môc tiªu Trong ch­¬ng I chóng ta ®· ph©n tÝch vµ thÊy râ tÇm quan träng chiÕn l­îc cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng. N¾m ®­îc vai trß nµy trong nh÷ng n¨m qua ChÝnh phñ ViÖt Nam lu«n coi träng vµ ®Ò ra nh÷ng môc tiªu, ph­¬ng h­íng, biÖn ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ViÖt Nam. Trong kÕ ho¹ch 5 n¨m (1996 - 2000) §¶ng ®· chØ râ cÇn ph¶i : "Më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, t¨ng tû träng c¸c mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn s©u, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ dÞch vô, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 28% (ch­a kÓ phÇn xuÊt khÈu t¹i chç) n©ng møc xuÊt khÈu b×nh qu©n ®Çu ng­êi lªn trªn 200 USD "(1)TrÝch v¨n kiªn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thøVIII - Trang 172 . Trong n¨m 1998, theo kÕ ho¹ch sè 3659/TM - KH cña Bé Th­¬ng m¹i vÒ viÖc x©y dùng vµ tæng hîp kÕ ho¹ch Th­¬ng m¹i n¨m 1998 cã ®Ò ra nh÷ng môc tiªu cho xuÊt khÈu ViÖt Nam trong ®ã : Dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1998 lµ 12 tû USD (t¨ng 30% so víi n¨m 1997), trong ®ã c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ 1,8 tû USD (t¨ng 50% so víi n¨m 1997) . VÒ c¬ cÊu xuÊt khÈu : (H×nh1) + Hµng c«ng nghiÖp nÆng dù kiÕn xuÊt khÈu 3 tû USD, t¨ng 42,8% so víi n¨m 1997, chiÕm 25% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu . +Hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp dù kiÕn xuÊt khÈu 4,5 tû USD, chiÕm 37,5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng 28,5% so víi n¨m 1997. + Hµng n«ng, l©m, thuû s¶n dù kiÕn xuÊt khÈu 4,5 tû USD t¨ng 28% so víi n¨m 1997 vµ chiÕm 37,5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. H×nh 1 : Môc tiªu vÒ c¬ cÊu xuÊt khÈu 1998 VÒ mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu : B¶ng 13 : dù kiÕn xuÊt mét sè mÆt hµng chñ lùc 1998 MÆt hµng DÇu th« Than ®¸ §iÖn tö DÖt may GiÇy dÐp G¹o Cµ phª Thñy s¶n §¬n vÞ : TriÖu (tÊn) 11,2 3,5 4 0,32-0,38 TriÖu (USD) 570 1.500 1.200 850 2 . Nh÷ng bµi häc rót ra tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ vÒ m« h×nh t¨ng tr­ëng h­íng vÒ xuÊt khÈu Qua cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸, chóng ta cã thÓ rót ra ®­îc nh÷ng bµi häc cho m« h×nh t¨ng tr­ëng h­íng vµo xuÊt khÈu nh­ sau : Bµi häc thø nhÊt lµ bµi häc vÒ sù kÐm linh ®éng trong viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch xuÊt khÈu cho phï hîp víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi. V.I.Lªnin ®· tõng nãi " Nh÷ng thÊt b¹i cña chóng ta ngµy nay d­êng nh­ lµ sù nèi dµi nh÷ng ­u ®iÓm cña chóng ta ngµy h«m qua", lêi nhËn xÐt nµy qu¶ thËt rÊt chÝnh x¸c dµnh cho ChÝnh phñ Th¸i Lan. C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch xuÊt khÈu ®· kh«ng nh×n thÊy ®­îc nh÷ng dÊu hiÖu s¾p x¶y ra. Hä vÉn gi÷ th¸i ®é l¹c quan cho r»ng sù tèt ®Ñp cña nÒn kinh tÕ vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn mµ quªn mÊt mét thùc tÕ lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®· thay ®æi theo h­íng bÊt lîi, do ®ã ®· kh«ng cã mét sù ®iÒu chØnh nµo ®¸ng kÓ víi mét chÝnh s¸ch xuÊt khÈu ®· kh«ng cßn phï hîp n÷a. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y xuÊt khÈu cña Th¸i Lan sôt gi¶m m¹nh, so víi møc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu b×nh qu©n 25% thêi kú 1985 - 1995 th× møc t¨ng tr­ëng 0,2% vµo n¨m 1996 thËt khã t­ëng t­îng. Thu nhËp ngo¹i tÖ gi¶m m¹nh, c¸n c©n thanh to¸n bÞ th©m hôt nÆng nÒ vµ ®©y chÝnh lµ mét nguyªn nh©n g©y ra cuéc khñng ho¶ng ë Th¸i Lan . Bµi häc thø hai lµ bµi häc vÒ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i. ViÖc duy tr× tû gi¸ cøng cè ®Þnh ®ång Baht chØ víi ®ång USD qu¸ l©u (13 n¨m : 1984 -1997) ®· lµm cho hµng xuÊt khÈu cña Th¸i Lan trë nªn ®¾t h¬n, kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngµy cµng yÕu. Ngoµi ra trong khi nÒn kinh tÕ Mü ®ang t¨ng tr­ëng vµ nÒn kinh tÕ Th¸i Lan cã dÊu hiÖu chùng l¹i ( 0,6% vµo n¨m 1997) th× chÝnh s¸ch tû gi¸ cøng nµy kh«ng cßn phï hîp n÷a, ®iÒu nµy lµm cho Th¸i Lan sèng trªn kh¶ n¨ng cña m×nh vµ mÇm mèng cña cuéc khñng ho¶ng còng sinh ra tõ ®ã . Bµi häc thø ba lµ bµi häc vÒ m« h×nh t¨ng tr­ëng h­íng vµo xuÊt khÈu bÒn v÷ng. Mét m« h×nh t¨ng tr­ëng h­íng vµo xuÊt khÈu bÒn v÷ng ®ßi hái ph¶i cã sù c©n ®èi hîp lý vÒ xuÊt - nhËp khÈu, c¸n c©n thanh to¸n, tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ng©n hµng, sù c©n ®èi vÒ c¸c nguån vèn ... M« h×nh nµy chØ cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng khi mµ c¬ cÊu bªn trong cña nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ . VËy tõ nh÷ng bµi häc nµy ViÖt Nam sÏ rót ra ®­îc g× cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn h­íng ngo¹i cña m×nh. Mét ®iÒu râ rµng lµ chóng ta kh«ng thÓ dùa vµo c«ng thøc trõu t­îng h­íng vµo xuÊt khÈu ®Ó dÔ dµng cã ®­îc mét sù t¨ng tr­ëng thÇn kú. §Ó chiÕn l­îc nµy trë thµnh mét søc m¹nh thùc tÕ, chóng ta ph¶i tÝnh thËt s¸t sao nh÷ng biÕn ®æi cña t×nh h×nh ®Ó ®iÒu chØnh kÞp thêi chiÕn l­îc c¹nh tranh cña m×nh. Khi ®ã chÝnh s¸ch c¬ cÊu vµ chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®ñ linh ho¹t, cã n¨ng lùc, ph¶n øng nhanh céng víi chÝnh s¸ch tû gi¸ ®ñ mÒm dÎo ®Ó duy tr× søc thóc ®Èy xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã sù c©n ®èi hîp lý gi÷a xuÊt nhËp khÈu, c©n ®èi gi÷a c¸c nguån vèn, tÝnh hiÖu qu¶ cña bé m¸y ng©n hµng vµ tµi chÝnh ... sÏ gãp phÇn t¹o ra mét søc m¹nh bÒn v÷ng cho chÝnh s¸ch h­íng ngo¹i cña ViÖt Nam . 3. Nh÷ng ®Þnh h­íng chiÕn l­îc cho xuÊt khÈu ViÖt Nam Trong ch­¬ng II chóng ta ®· ph©n tÝch vµ thÊy r»ng cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ ®· g©y ra cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc. Hay theo nh­ lêi cña «ng Phã Thñ T­íng kiªm Bé tr­ëng Bé Ngo¹i Giao NguyÔn M¹nh CÇm kh¼ng ®Þnh lµ " Chóng ta n»m ë khu vùc mµ nhiÒu nhµ hµng xãm bÞ ch¸y th× kh«ng thÓ tr¸nh khái bÞ ¶nh h­ëng, Ýt nhÊt lµ tro bôi còng bay vµo nhµ chóng ta". ThËt vËy tro bôi qu¶ lµ ®· bay vµo "nhµ chóng ta" vµ t¸c ®éng m¹nh tíi xuÊt khÈu ViÖt Nam. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ chóng ta ph¶i lµm nh­ thÕ nµo ®Ó v­ît qua c¬n sãng d÷ nµy, thùc hiÖn tèt nh÷ng môc tiªu mµ ChÝnh phñ ®Ò ra cho kÕ ho¹ch 5 n¨m (1996 - 2000) ? C©u tr¶ lêi lµ ph¶i cã mét chiÕn l­îc xuÊt khÈu hîp lý. §iÒu nµy rÊt ®óng, tuy nhiªn vÊn ®Ò mÊu chèt ë ®©y l¹i lµ viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îcxuÊt khÈu nµy nh­ thÕ nµo ? Nã ph¶i ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu g× ? Nh×n m«t c¸ch tæng thÓ th× mét chiÕn l­îc xuÊt khÈu hîp lý lµ mét chiÕn l­îc ph¶i ph¸t huy, tËn dông ®­îc thÕ m¹nh cña ViÖt Nam, chiÕn l­îc nµy kh«ng nh÷ng ph¶i ph¶n øng linh ho¹t víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi mµ cßn ph¶i cã mét tÇm nh×n dµi h¹n, ph¶i dù b¸o ®­îc nh÷ng xu h­íng biÕn ®æi cña thÞ tr­êng thÕ giíi vµ khu vùc . Qua s¬ ®å 7 chóng ta thÊy r»ng chiÕn l­îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ mét tËp hîp rÊt phøc t¹p bao gåm nhiÒu chiÕn l­îc con vµ mçi chiÕn l­îc con nµy còng gåm nhiÒu kÕ ho¹ch vµ chøa ®ùng bªn trong rÊt nhiÒu vÊn ®Ò næi cém. Trong mét tæng thÓ gåm nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p nh­ vËy vµ víi giíi h¹n cña khu«n khæ nªn bµi viÕt nµy chØ cã thÓ kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt chÝnh nhÊt vÒ nh÷ng chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc con vµ tËp trung vµo ph©n tÝch vÊn ®Ò më réng thÞ tr­êng trªn b×nh diÖn vÜ m«. ChiÕn l­îc xuÊt khÈu bao gåm nh÷ng chiÕn l­îc con vµ chÝnh s¸ch sau: 3.1.X©y dùng vµ hoµn thiÖn mét chÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu hîp lý Trong mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i c¨n cø vµo : ThÞ tr­êng xuÊt khÈu (träng t©m lµ nh÷ng thÞ tr­êng cã søc mua dåi dµo vµ cã c«ng nghÖ nguån nh­ Mü, EU, Nh©t B¶n...), nh÷ng ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng, thÕ m¹nh cña s¶n xuÊt trong n­íc, tÝnh hiÖu qu¶ (bao gåm c¶ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi). Trong ba yÕu tè nµy th× hiÖu qu¶ lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu trong viÖc lùa chän c¬ cÊu vµ mÆt hµng xuÊt khÈu . * §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu theo h­íng : Gi¶m tû träng hµng th« vµ s¬ chÕ ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn. Gi¶m tû träng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu míi. T¨ng tû träng c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong gi¸ trÞ kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu . Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay víi lîi thÕ cã nguån lao ®éng rÎ vµ dåi dµo, cã tay nghÒ vµ trong ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ, theo kinh nghiÖm cña c¸c NIEs Ch©u ¸ chóng ta nªn cã nh÷ng b­íc chuyÓn ®æi mang tÝnh quy luËt nh­ sau : B­íc mét : XuÊt khÈu hµng ho¸ n«ng, l©m, h¶i s¶n, hµng thñ c«ngMü nghÖ . B­íc hai : XuÊt khÈu hµng chÕ biÕn nh­ dÖt may, c¸c s¶n phÈm gia dông ®ßi hái cã hµm l­îng vèn vµ tr×nh ®é lao ®éng ë møc trung b×nh . B­íc ba : XuÊt khÈu hµng ho¸ chÕ t¹o cã hµm l­îng vèn vµ lao ®éng ë tr×nh ®é cao . Ngoµi ra ViÖt Nam cÇn chó träng tíi viÖc ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc dÞch vô, ng©n hµng, vËn t¶i, viÔn th«ng, truyÒn h×nh... ®Ó thay ®æi c¬ cÊu theo h­íng xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m tíi. Trong ba b­íc trªn th× b­íc ba lµ b­íc rÊt quan träng cã tÝnh ®Þnh h­íng cho xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖn nay. Trong mét t­¬ng lai gÇn gi¸ lao ®éng cña ViÖt Nam sÏ trë nªn ®¾t h¬n do ®ã viÖc xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng sÏ kh«ng hîp lý. §iÒu nµy sÏ lµm cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam trë nªn ®¾t vµ kÐm søc c¹nh tranh h¬n . HiÖn nay c¸c mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu lµ n«ng, l©m, h¶i s¶n nh­ g¹o, dÇu, l¹c... cã gi¸ trÞ kim ng¹ch thÊp chñ yÕu lµ do chóng ta xuÊt khÈu d­íi d¹ng s¬ chÕ. MÆt kh¸c, nh÷ng mÆt hµng nµy cã ®Æc ®iÓm lµ kh«ng ph¸t huy ®­îc kü thuËt tiªn tiÕn. LÞch sö cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ho¸ vµ c¸c NIEs ®· chØ ra r»ng “ Kh«ng thÓ cã mét sù ph¸t triÓn cao vµ bÒn v÷ng nÕu nh­ ta bá r¬i khu vùc n«ng nghiÖp - n«ng th«n ®ång thêi còng kh«ng thÓ lµm giµu hay cÊt c¸nh ®­îc nÕu chØ dùa vµo n«ng nghiÖp vµ khai kho¸ng ". Do ®ã tÇm quan träng cña viÖc x¸c ®Þnh c¸c mÆt hµng chñ lùc cã hµm l­îng vèn vµ c«ng nghÖ cao nh­ th«ng tin, ®iÖn tö... lµ rÊt cÇn thiÕt. Tãm l¹i trong t×nh h×nh hiÖn nay ViÖt Nam nªn cã nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp nh»m gi¶m tû lÖ th« vµ s¬ chÕ c¸c mÆt hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ®ång thêi cã chÝnh s¸ch ®Çu t­, x¸c ®Þnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng mÆt hµng cã hµm l­îng vèn vµ c«ng nghÖ cao cho phï hîp víi xu thÕ vµ yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi . 3.2. ChÝnh s¸ch l·i suÊt vµ tÝn dông ChÝnh s¸ch l·i suÊt vµ tÝn dông ®ãng mét vai trß kh¸ quan träng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. ë ViÖt Nam cã thêi kú l·i suÊt huy ®éng lªn rÊt cao (22%/ n¨m) ®· thu hót ®­îc mét l­îng vèn lín trong d©n vµo ®Çu t­ gi¸n tiÕp d­íi h×nh thøc göi tiÕt kiÖm. Trong khi ®ã l·i suÊt cho vay còng rÊt cao (25% ®Õn 26%/ n¨m) khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp dï ®ãi vèn vÉn kh«ng thÓ vay ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. KÕt qu¶ lµ nguån vèn ng¾n h¹n bÞ ø ®äng ë hÇu hÕt c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thõa mµ thiÕu vèn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam . HiÖn nay nhiÒu chuyªn gia kinh tÕ ViÖt Nam cho r»ng l·i suÊt cho vay hiÖn nay vÉn cßn ë møc cao khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng d¸m dùa vµo tÝn dông ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Kinh nghiÖm cña c¸c NIEs Ch©u ¸ lµ kiªn tr× theo ®uæi chÝnh s¸ch l·i suÊt cao ®Ó võa khuyÕn khÝch tÝch luü võa t¹o ¸p lùc buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt vµ qu¶n lý tèt theo h­íng b¶o ®¶m tû suÊt lîi nhuËn cao ®Õn møc tèi ®a. Ph¶i ch¨ng ViÖt Nam còng nªn kiªn tr× theo ®uæi chÝnh s¸ch l·i suÊt cao nh­ c¸c NIEs Ch©u ¸ ?. Râ rµng lµ ®iÒu nµy rÊt cã lý v× chÝnh s¸ch l·i suÊt vµ tÝn dông kh«ng ph¶i lµ yÕu tè duy nhÊt t¹o ®µ cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn mµ viÖc s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó xuÊt khÈu cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nh­ m«i tr­êng kinh doanh v.v. Do ®ã ChÝnh phñ nªn cã nh÷ng ­u ®·i hîp lý cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu trong mét chõng mùc vµ theo nh÷ng ®èi t­îng kh¸c nhau phï hîp víi chÝnh s¸ch c¬ cÊu nh­ : ¦u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng chÕ biÕn lµ chñ yÕu . ¦u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ vµo c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao vµ cã thÞ tr­êng tiÒm tµng . ¦u ®·i cho nh÷ng mÆt hµng mµ viÖc s¶n xuÊt nã kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa kh¸c . ...... 3.3. ChÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi §©y lµ mét gi¶i ph¸p quan träng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu nãi riªng biÓu hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh : Khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµo lÜnh vùc thay thÕ nhËp khÈu . Khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng vèn vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ cao . Khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh h­íng m¹nh ra xuÊt khÈu . Trong chiÕn l­îc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× viÖc ph¸t triÓn c¸c khu chÕ xuÊt, c«ng nghÖ cao vµ c«ng nghiÖp tËp trung (KCX, KCNC, KCN) lµ hÕt søc quan träng. Th¸ng 4/ 1997 Thñ T­íng ChÝnh Phñ ®· ban hµnh quy chÕ vÒ KCX, KCN vµ khu c«ng nghÖ cao, ®©y lµ mét b­íc ®i rÊt quan träng nh»m thøc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c KCN, KCX, KCNC. Còng trong n¨m 1997 c¸c KCN ®· xuÊt khÈu gÇn 850 triÖu USD vµ dù tÝnh trong n¨m 1998 sÏ xuÊt khÈu ®­îc 1,2 tû USD. Tuy nhiªn, hiÖn nay t×nh tr¹ng “l¹m ph¸p” c¸c KCN, KCX ®ang rÊt phæ biÕn, hiÖn t­îng c¸c KCN, KCX kh«ng thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ nh­ KCN Nomura H¶i phßng, KCN Biªn hoµ I, KCX Massda §µ n½ng .... Do ®ã c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh ph¶i cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh­ thñ tôc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, gi¶i phãng mÆt b»ng, gi¸ cho thuª ®Êt, t×m kiÕm ®èi t¸c, lùa chän vÞ trÝ, thuÕ ... Trong ®ã tÝnh kÐm hiÖu qu¶ cña bé m¸y hµnh chÝnh lµ mét hµng rµo c¶n v« h×nh rÊt lín cho sù th©m nhËp cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi . 3.4. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ xuÊt khÈu Nãi vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý cña Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu th× qu¶ lµ cßn qu¸ nhiÒu viÖc ph¶i lµm. Theo xÕp h¹ng cña tê Nihon Keizai Shimbun dùa vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña tõ 24 c«ng ty NhËt b¶n ë ASEAN th× tÝnh hiÖu qu¶ cña bé m¸y hµnh chÝnh ViÖt Nam rÊt kÐm (®øng hµng thø 8 trong khu vùc ASEAN, chØ trªn mçi Lµo vµ Campuchia) . B¶ng 14 : Mét sè chØ tiªu vÒ m«i tr­êng kinh doanh ë ViÖt nam Quèc gia HÖ thèng thuÕ HiÖu qu¶ cña bé m¸y hµnh chÝnh TÝnh c«ng minh cña bé m¸y hµnh chÝnh Singapore 4,2 4,5 4,3 Bruney 3,3 3,0 2,3 Malaisia 3,2 3,0 3,0 Th¸i lan 2,7 2,3 2,3 Philippin 2,7 2,4 2,2 Indonesia 2,3 1,9 1,8 ViÖt Nam 1,8 1,4 1,5 Myanma 1,7 1,6 1,6 Lµo 1,5 1,3 1,4 Campuchia 1,4 1,1 1,1 Nguån : Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 79/1997) Võa qua ChÝnh phñ ®· th«ng qua LuËt th­¬ng m¹i, viÖc nµy ®· t¹o nªn nh÷ng khu«n khæ ph¸p lý cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Nhµ n­íc ®· tËp trung qu¶n lý xuÊt khÈu vµo mét ®Çu mèi lµ Bé th­¬ng m¹i, Bé th­¬ng m¹i thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý thèng nhÊt Nhµ n­íc vµ phèi hîp víi c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé vµ c¬ quan thuéc ChÝnh phñ ®Ó qu¶n lý ho¹t ®éng th­¬ng m¹i nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi riªng . HiÖn nay Bé th­¬ng m¹i ®· cho phÐp tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®· ®¨ng kÝ kinh doanh trong n­íc ®Òu ®­îc quyÒn xuÊt khÈu trõ 5 nhãm hµng cÇn cã giÊy phÐp kinh doanh (g¹o, dÖt may, cµ phª, gç vµ l©m s¶n) cßn l¹i ®­îc xuÊt khÈu theo ngµnh hµng ®· ®¨ng ký kinh doanh vµ chØ cÇn lµm thñ tôc h¶i quan. ChÝnh phñ ViÖt Nam còng cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng nh÷ng ®­îc xuÊt khÈu s¶n phÈm ghi trong giÊy phÐp mµ cßn ®­îc mua nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ®Ó xuÊt khÈu hoÆc chÕ biÕn xuÊt khÈu v.v. Tãm l¹i, c¬ chÕ vÒ thñ tôc xuÊt khÈu cña chóng ta hiÖn nay lµ kh¸ tho¸ng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu vµ chóng ta cÇn ph¶i ph¸t huy c¬ chÕ nµy. * VÊn ®Ò thuÕ ThuÕ lµ vÊn ®Ò rÊt nan gi¶i trong chÝnh s¸ch qu¶n lý cña ViÖt Nam hiÖn nay. HÖ thèng thuÕ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay cßn dµn tr¶i, võa phøc t¹p (thuÕ xuÊt khÈu cã 11 møc : Tõ 0% - 45% ®¸nh vµo h¬n 60 nhãm hµng), võa ®¬n gi¶n (danh môc hµng chÞu thuÕ th­êng chØ cã mét cét vµ chØ cã mét tû lÖ ¸p dông chung cho c¶ nhãm, ch­a thÓ hiÖn râ chÝnh s¸ch ®èi víi tõng n­íc, tõng nhãm n­íc. N¨m 1998 g¹o ®· ®­îc ChÝnh phñ dµnh cho møc thuÕ ­u ®·i lµ 0%, ®©y lµ mét biÖn ph¸p tµi chÝnh tèt nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu g¹o, c¸c mÆt hµng chñ lùc kh¸c còng vËy, chóng ta nªn cã mét c¬ chÕ vÒ thuÕ thÝch hîp theo h­íng : Gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng chñ lùc nh­ dÇu th«, l¹c, ®iÒu... Gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng mµ nguyªn liÖu nhËp tõ n­íc ngoµi vµ ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu . Gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng nhãm hµng ®­îc chÕ biÕn (gi¶m theo tû lÖtinh chÕ ) . Gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng mµ viÖc s¶n xuÊt nã kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa kh¸c . Theo luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc ¸p dông tõ ngµy 01/01/1999 trong ®ã quy ®Þnh møc thuÕ suÊt 0% ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ c¸c hµng ho¸ nµy cßn ®­îc tho¸i tr¶ thuÕ trÞ gi¸ gia t¨ng ë c¸c kh©u tr­íc. §©y thùc sù lµ mét biÖn ph¸p tµi chÝnh tèt vµ chóng ta h·y ®Ó thêi gian tr¶ lêi tÝnh thùc thi cña nã . * VÒ thñ tôc H¶i quan Trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1998, Tæng côc H¶i quan ®· cã nh÷ng c¶i c¸ch nh»m ®¬n gi¶n thñ tôc hµnh chÝnh. Theo «ng Phan V¨n DÜnh - Tæng côc tr­ëng Tæng côc H¶i quan th× ®Õn nay 90% l­îng hµng xuÊt khÈu ®­îc gi¶i phãng trong ngµy. §©y lµ mét sù thay ®æi míi cña Tæng côc H¶i quan. Ph¸t huy nh÷ng thµnh c«ng nµy chóng ta tiÕp tôc ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh theo h­íng : S¾p xÕp, tæ chøc l¹i c¸c ®Þa ®iÓm th«ng quan khÐp kÝn, ®­a c¸c ®iÓm th«ng quan nµy ®Æt ngay t¹i tõng c¶ng. Ph©n luång hµng ho¸ thµnh c¸c luång "xanh, vµng, ®á" nh»m ¸p dông chÕ ®é ­u tiªn ®èi víi lo¹i hµng cÇn ®­îc ­u tiªn vµ hµng cÇn ®­îc kiÓm tra chÆt chÏ. Hµng qua luång "xanh" (hµng ®­îc miÔn gi¶m thuÕ) ®­îc gi¶i phãng trong vßng 4 giê, cßn hµng qua luång "vµng, ®á" (hµng cã thuÕ, thuÕ cao, gian lËn th­¬ng m¹i ) sÏ ®­îc gi¶i phãng trong vßng 8 giê . C«ng khai niªm yÕt tÊt c¶ c¸c giÊy tê, thñ tôc h¶i quan t¹i c¸c cöa khÈu ®Ó h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp . Thµnh lËp c¸c dÞch vô m«i giíi khai thuª h¶i quan nh»m tr¸nh gian lËn th­¬ng m¹i . Ngoµi ra ®èi víi c¸c khu c«ng nghiÖp ®ßi hái H¶i quan ph¶i thuª ®Êt ®Ó x©y dùng ®Þa ®iÓm th«ng quan, Nhµ n­íc ph¶i sím cã quy chÕ ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy mét c¸ch nhanh nhÊt. Bªn c¹nh ®ã ChÝnh phñ ph¶i thiÕt lËp c¸c ®­êng d©y "nãng" nh»m gi¶m tèi ®a sù nhòng nhiÔu cña H¶i quan . 3.5. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ rÊt nh¹y c¶m. Mäi sù ®iÒu hßa hay can thiÖp ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i ®Òu liªn quan hÕt søc chÆt chÏ ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ mµ tr­íc hÕt lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu . Sù ph¸ gi¸ cña hµng lo¹t c¸c ®ång tiÒn ASEAN nh­ ®ång tiÒn Th¸i Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines ... ®· lµm hµng hãa ViÖt Nam trë nªn khã c¹nh tranh h¬n trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ chóng ta cã nªn ph¸ gi¸ ®ång tiÒn ViÖt Nam hay kh«ng khi mµ cã mét thùc tÕ lµ viÖc ph¸ gi¸ tiÒn tÖ n¨m 1992 cña ViÖt Nam tõ 7.500 VND/USD xuèng 14.000 VND/USD ®· gióp cho ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn ®¹t sè d­ c¸n c©n th­¬ng m¹i tíi 40 triÖu USD ? Chóng ta thõa nhËn t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈuViÖt Nam khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸ gi¸ tiÒn tÖ, tuy nhiªn nã còng cã nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc nh­ sau : ViÖc ph¸ gi¸ VND sÏ t¹o ra mét có sèc lµm mÊt ®i ®é tin cËy cña d©n chóng vµo ®ång néi tÖ - c¸i mµ chóng ta ®· mÊt bao c«ng søc míi cã ®­îc. ViÖc chuyÓn dÞch ®ång lo¹t tõ VND sang USD sÏ x¶y ra , ®iÒu nµy sÏ lµm rung rinh c¶ hÖ thèng ng©n hµng, cÇu vÒ USD sÏ t¨ng lªn còng cã nghÜa lµ VND sÏ cµng bÞ gi¶m gi¸ . §Ó c©n b»ng l¹i th× ph¶i t¨ng l·i suÊt tiÒn göi VND ®Ó c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh«ng gi÷ USD d­íi gèi, mµ s½n sµng göi tiÕt kiÖm b»ng VND. Ng­êi ta gäi ®©y lµ kho¶n tiÒn th­ëng rñi ro ph¶i tr¶ cho mét ®ång tiÒn yÕu. Nh­ng c¸c kho¶n tiÒn th­ëng rñi ro cµng lín th× l·i suÊt tÝn dông cµng cao cã nghÜa lµ tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp cµng ®¾t, s¶n xuÊt sÏ ch÷ng l¹i vµ lóc ®ã sÏ lÊy g× ®Ó xuÊt khÈu ? Gi¶m gi¸ trÞ VND sÏ lµm cho hµng nhËp khÈu ®¾t lªn, chóng ta biÕt r»ng 2/3 nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ tõ nhËp khÈu, ®iÒu nµy lµ cho gi¸ cña hµng xuÊt khÈu t¨ng lªn. Kh«ng nh÷ng thÕ gi¸ cña hµng hãa trong n­íc sÏ bÞ ®Èy lªn ®iÒu nµy lµm g©y ra ¶nh h­ëng tiªu cùc cho s¶n xuÊt kinh doanh. Tû gi¸ t¨ng vät tr­íc m¾t lµ cho g¸nh nÆng nî cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c nhµ ®Çu t­ t¨ng lªn. NhiÒu tr­êng hîp lîi nhuËn thu ®­îc tõ l« hµng nhËp khÈu kh«ng ®ñ bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i vÒ tû gi¸ . HiÖn nay Ng©n hµng nhµ n­íc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc lµ 11.800/USD vµ níi réng biªn ®é tû gi¸ mua b¸n USD cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tõ ± 5% lªn ± 10%. Tû gi¸ nh­ vËy lµ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay, tr­êng hîp hµng hãa ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh yÕu th× chóng ta nªn ph¸ gi¸ nhÑ vµ tõng b­íc mét . 3.6. ChÝnh s¸ch vÒ c«ng nghÖ §æi míi c«ng nghÖ cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi c¶ viÖc c¶i tiÕn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu lÉn viÖc gia t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, gia t¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu, do ®ã ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶ii chó ý ®Õn chÝnh s¸ch c«ng nghÖ . ChÝnh s¸ch nµy bao gåm hai phÇn : PhÇn mua b¸n chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ phÇn tù t¹o c«ng nghÖ trong n­íc . * PhÇn mua b¸n chuyÓn vµ giao c«ng nghÖ : Nhµ n­íc cÇn qui ®Þnh chi tiÕt cô thÓ vÒ viÖc mua b¸n, chuyÓn giao c«ng nghÖ. Nh÷ng c«ng nghÖ nµy ph¶i trªn c¬ së phï hîp víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chø kh«ng ph¶i lµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt. ChÝnh phñ cÇn t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ, tËn dông nh÷ng thµnh qu¶ cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi, x©y dùng mét chiÕn l­îc c«ng nghÖ quèc gia hîp lý, duy tr× møc chi cho ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ kh«ng d­íi 2% tæng chi tiªu cña ng©n s¸ch nhµ n­íc . * VÒ viÖc tù t¹o c«ng nghÖ trong n­íc : ViÖc c¶i tiÕn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng tinh chÕ ®ßi hái c«ng nghÖ ngµy cµng cao mµ viÖc mua b¸n nh÷ng c«ng nghÖ nµy th× kh«ng dÔ . Do ®ã ChÝnh phñ cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî cho ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ trong n­íc, cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi c¸c c¸n bé khoa häc, ®æi míi hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng khoa häc - c«ng nghÖ trong c¶ n­íc... dùa vµo nh÷ng c«ng nghÖ nhËp chóng ta nªn c¶i tiÕn, ph¸t huy, n©ng cao cho phï hîp víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ViÖt Nam . 3.7. M«i tr­êng luËt ph¸p §Ó cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ th× yªu cÇu cÇn thiÕt lµ ph¶i cã mét m«i tr­êng luËt ph¸p æn ®Þnh. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng vËy, nã còng cÇn ho¹t ®éng trong mét hµnh lang ph¸p luËt th«ng tho¸ng nh­ng ®ñ chÆt chÏ ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña hä, cã nh­ vËy th× ho¹t ®éng xuÊt khÈu míi tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. MÆc dï ChÝnh phñ ®· cè g¾ng trong viÖc t¹o lËp ra mét hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh nh­ng hÖ thèng nµy vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, do ®ã ChÝnh phñ cÇn hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n luËt vµ xö lý nh÷ng nghiªm kh¾c nh÷ng vi ph¹m trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nh­ t×nh tr¹ng tranh giµnh b¹n hµng, t×nh tr¹ng vi ph¹m hîp ®ång ... 3.8. ChiÕn l­îc th«ng tin * §Ò cËp trong môc 4 3.9. Thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty vµ c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín * 3.10. Hîp t¸c liªn ChÝnh phñ, .tham gia vµo c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ * 3.11. ChiÕn l­îc më réng thÞ tr­êng * 3.12. C¸c biÖn ph¸p hç trî xuÊt khÈu kh¸c Ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p hç trî xuÊt khÈu kÓ trªn, ChÝnh phñ nªn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p hç trî kh¸c nh­ gi¶m gi¸ viÖc sö dông c¸c lîi Ýchc«ng céng, ­u ®·i ®iÖn n¨ng, miÔn gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo, ­u tiªn vay ngo¹i tÖ, trî cÊp cho viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i quèc tÕ, hiÖp héi xuÊt khÈu, gi¶m dÇn c¸c mÆt hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch ... 3.13. ChiÕn l­îc con ng­êi Theo s¬ ®å 7 chóng ta thÊy ®­îc tÇm quan träng cña chiÕn l­îc con ng­êi, nã bao trïm lªn c¶ chiÕn l­îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, lªn toµn bé c¸c chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch con trªn c¶ gãc ®é vi m« vµ vÜ m«. ChiÕn l­îc con ng­êi lu«n lµ mét chiÕn l­îc quan träng nhÊt bëi v× c¸c môc tiªu ®­îc ®Æt ra lµ v× con ng­êi vµ chÝnh con ng­êi lµ chñ thÓ thùc hiÖn c¸c môc tiªu nµy. Khi chóng ta thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng ngo¹i th× trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cã rÊt nhiÒu m©u thuÉn n¶y sinh trong ®ã cã m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu héi nhËp nhanh vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi , ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña nguån nh©n lùc trong n­íc. Chóng ta cã 77 triÖu d©n, trong ®ã cã 40 triÖu lao ®éng vµo n¨m 2000, nh­ng chóng ta vÉn thiÕu lao ®éng cã tr×nh ®é cao. Trong ®µo t¹o nguån nh©n lùc ®· béc lé nh÷ng bÊt hîp lý, l¹c hËu c¶ vÒ chÊt l­îng vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ ®ßi hái ph¶i ®µo t¹o l¹i mét l­îng lín chuyªn gia, kü s­ vµ c«ng nh©n kü thuËt. Trong giai ®o¹n hiÖn nay nh»m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu - VÒ yªu cÇu chuyÓn ®æi sang nh÷ng mÆt hµng cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao ®ßi hái ChÝnh phñ ph¶i ®Çu t­ h¬n n÷a cho gi¸o dôc, tõ gi¸o dôc tiÓu häc, trung häc c¬ së, ®¹i häc, sau ®¹i häc vµ c¸c trung t©m d¹y nghÒ c¶ vÒ trÝ lùc vµ thÓ lùc... nhÊt lµ c¸c c¸n bé ngo¹i th­¬ng . * * * Trªn ®©y lµ nh÷ng ®Þnh h­íng chiÕn l­îc nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ViÖt Nam. Trong thêi ®iÓm hiÖn nay khi mµ c¬n b·o tiÒn tÖ võa míi tµn ph¸ c¸c n­íc ASEAN, §«ng ¸...¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, khi mµ søc mua cña c¸c thÞ tr­êng Ch©u ¸ cã nguy c¬ gi¶m m¹nh th× chiÕn l­îc thÞ tr­êng lóc nµy trë nªn quan träng h¬n bao giê hÕt. Nh­ vËy ®Ó thùc hiÖn ®­îc tèt chiÕn l­îc nµy chóng ta cÇn ph¶i lµm g× ? 4. ChiÕn l­îc thÞ tr­êng - H¹t nh©n cña chiÕn l­îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong thêi ®iÓm hiÖn nay ChiÕn l­îc thÞ tr­êng bao gåm hai bé phËn chÝnh : ChiÕn l­îc më réng vµ chiÕn l­îc duy tr× thÞ tr­êng . 4.1. ChiÕn l­îc më réng thÞ tr­êng ë ®©y chóng ta nh×n nhËn vµ ph©n tÝch chiÕn l­îc më réng thÞ tr­êng d­íi gãc ®é vÜ m« tøc lµ nghiªn cøu c«ng t¸c vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi.Hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam gÇn ®©y tuy ®· cã nh÷ng b­íc ®i lín song vÒ thÞ tr­êng th× cßn khiªm tèn. ThÞ tr­êng hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng æn ®Þnh, kh«ng v÷ng ch¾c, kh«ng cã quan hÖ l©u dµi vµ g¾n bã. Chóng ta ch­a h×nh thµnh mét hÖ thèng s¸ch l­îc thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ thÞ tr­êng Ch©u ¸ (chiÕm 67,7% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ), thÞ tr­êng ch©u ©u (21,50%), Ch©u óc (2,78%), ch©u phi (0,80%) vµ ch©u Mü (4,48%) (1) Sè liÖu n¨m 1997-T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 239 (1998) . Môc tiªu cña chiÕn l­îc më réng thÞ tr­êng hiÖn nay lµ ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng cã søc mua dåi dµo nh­ thÞ tr­êng Mü, EU, nèi l¹i c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng cò nh­ thÞ tr­êng CHLB Nga, §«ng ¢u, Ukraina..., duy tr× c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng (ASEAN, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Trung Quèc...) vµ tÝch cùc t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng míi nh­ thÞ tr­êng Ch©u óc , Mü La tinh, Trung §«ng, Ch©u Phi.. S¬ ®å 8 : ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng n­íc ngoµi Th«ng tin / Chµo hµng ThÞ tr­êng truyÒn thèng : NhËt ... ThÞ tr­êng míi l¹ : Phi, Mü la tinh ThÞ tr­êng cò : Nga, §«ng ¢u ThÞ tr­êng cã søc mualín: Mü, EU ChÝnh s¸ch víi tõng thÞ tr­êng Tham gia vµo c¸c ®Þnh chÕ Hîp t¸c liªn chÝnh phñ C¸c Trung t©m xóc tiÕn Th­¬ng m¹i Doanh nghiÖp tù t×m hiÓu Héi chî trong vµ ngoµi n­íc C¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng, t­ vÊn ... Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp Tõ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi C«ng t¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi ChiÕn l­îc con ng­êi Nh×n vµo S¬ ®å 8 chóng ta thÊy r»ng th«ng tin n»m ë vÞ trÝ trung t©m vµ gi÷ vai trß h¹t nh©n trong chÝnh s¸ch thÞ tr­êng n­íc ngoµi. ThËt vËy nÕu kh«ng cã th«ng tin hoÆc th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ chóng ta kh«ng thÓ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng nhu cÇu lu«n lu«n thay ®æi cña thÞ tr­êng thÕ giíi, kh«ng thÓ n¾m b¾t ®­îc thÞ hiÕu tiªu dïng, tËp qu¸n, thãi quen, së thÝch cña hä, kh«ng thÓ cã søc m¹nh ®µm ph¸n, dÔ bÞ Ðp cÊp, Ðp gi¸, dÉn ®Õn c¹nh tranh lÉn nhau, bu«n b¸n qua nhiÒu kh©u trung gian ...vµ nhÊt lµ sÏ bá qua rÊt nhiÒu hîp ®ång..... Nh­ vËy ®Ó n¾m b¾t ®­îc th«ng tin, ®­îc nh÷ng nhu cÇu cñathÞ tr­êng thÕ giíi th× ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶i hç trî g× cho c«ng t¸cthÞ tr­êng n­íc ngoµi ? XÐt mét c¸ch tæng qu¸t th× chóng ta ph¶i lµm tèt nh÷ng kh©u sau : Thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i Mét kinh nghiÖm quan träng trong viÖc n¾m b¾t nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng thÕ giíi, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i. §©y lµ c¸c tæ chøc phi lîi nhuËn, cã nhiÖm vô thu thËp vµ nghiªn cøu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng ngoµi n­íc, bè trÝ triÓn l·m, tham gia c¸c ho¹t ®éng giao l­u quèc tÕ nh»m hç trî ph¸t triÓn cho c¸c mÆt hµng míi, ngµnh nghÒ s¶n xuÊt cô thÓ, hç trî viÖc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh n»m trong chÝnh s¸ch xuÊt khÈu cña nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ ®èi ngo¹i . ViÖt Nam nªn cã mét tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®ñ m¹nh ®Ó chuyªn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô trªn. ViÖc thµnh lËp c¸c tæ chøc nµy sÏ cho phÐp më réng kh¶ n¨ng phèi hîp gi÷a c¸c Bé, c¬ quan còng nh­ kh¶ n¨ng cung cÊp ®­îc th«ng tin vµ kh¶ n¨ng tham gia vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Kinh nghiÖm thµnh lËp vµ vËn hµnh c¸c tæ chøc nµy ViÖt Nam cã thÓ häc tõ ng­êi NhËt víi JETRO, ng­êi Hµn Quèc víi KOTRA, ng­íi §µi Loan víi CETRA. Cã mét ®iÒu cÇn bµn thªm lµ sù yÕu kÐm trong c«ng t¸c phèi hîp gi÷a ViÖt Nam víi c¸c trung t©m xóc tiÕn nµy, JETRO ®· cã mÆt ë ViÖt Nam víi ba môc tiªu chÝnh : Thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam, ®Èy m¹nh ®Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo ViÖt Nam vµ t¨ng c­êng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Tuy nhiªn sù hîp t¸c cña ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc nµy míi chØ dõng l¹i ë mét sè cuéc héi th¶o chuyªn ®Ò. NÕu tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp th× kh¶ n¨ng hîp t¸c víi c¸c JETRO, CETRA, KOTRA lµ hoµn toµn kh¶ thi . HiÖn nay cã mét gi¶i ph¸p lµ thµnh lËp mét sè trung t©m chµo hµng t¹i n­íc ngoµi . Do c¸c doanh nghiÖp thiÕu kinh phÝ trong viÖc giíi thiÖu s¶n phÈm cña m×nh nªn hä cã thÓ cïng hîp t¸c thµnh lËp vµ phèi hîp víi Bé, Së Th­¬ng m¹i . Trong n¨m 1998, Së Th­¬ng m¹i Hµ néi ®· xóc tiÕn thµnh lËp mét trung t©m chµo hµng t¹i CHLB Nga víi sù tham gia cña nhiÒu doanh nghiÖp trong ®ã vèn ban ®Çu thµnh lËp lµ do UBND Thµnh phè Hµ néi cÊp, nguån vèn ®Ó duy tr× trung t©m nµy do c¸c doanh nghiÖp cïng ®ãng gãp. §©y lµ mét gi¶i ph¸p rÊt hay, tuy nhiªn chóng ta cÇn ph¶i cã mét chÕ ®é tiÒn l­¬ng vµ hoa hång xøng ®¸ng cho nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c nµy, tr¸nh t×nh tr¹ng l­¬ng tr¶ kh«ng ®ñ sèng buéc hä ph¶i tham gia c¸c ho¹t ®éng kh¸c ¶nh h­ëng tíi tÝnh hiÖu qu¶ cña trung t©m . KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo c¸c héi chî th­¬ng m¹i trong vµ ngoµi n­íc T¹i n­íc ngoµi, c¸c héi chî th­¬ng m¹i lu«n ®­îc tæ chøc nh­ ë CHLB §øc héi chî ®­îc tæ chøc hµng th¸ng, ë tõng bang víi nhiÒu qui m«kh¸c nhau. Tuy nhiªn viÖc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sang tham gia vµo héi chî kh«ng ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ vÊn ®Ò kinh phÝ. §Ó tham gia mét héi chî t¹i CHLB §øc, chi phÝ trung b×nh cho mçi ng­êi tham gia héi chî lµ 5000USD, mét chi phÝ mµ ch¼ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng s½n sµng ®¸p øng, nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá mÆc dï hä còng biÕt nh÷ng kho¶n lîi nhuËn sÏ mang l¹i tõ nh÷ng hîp ®ång sau héi chî. Trong thêi ®iÓm hiÖn nay th× c¸c tæng c«ng ty, c¸c doanh nghiÖp lín ph¶i lÜnh Ên tiªn phong tham gia c¸c héi chî nµy. ChÝnh phñ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn b»ng c¸ch kÕt hîp víi c¸c ®¹i sø qu¸n liªn hÖ ®Þa ®iÓm, tæ chøc n¬i ¨n, ë. ... VÒ th«ng tin, c¸c lo¹i phÝ, sè liÖu cô thÓ, thñ tôc xin triÓn l·m th­¬ng m¹i ®Òu cÇn ph¶i gi¶i ®¸p qua v¨n phßng khu vùc (v¨n phßng xóc tiÕn Th­¬ng m¹i quèc tÕ ) cña Bé Th­¬ng m¹i . Víi c¸c cuéc triÓn l·m vµ héi chî trong n­íc, nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia ®Çy ®ñ. Tõ ®©y hä cã thÓ giíi thiÖu hµng ho¸ cña m×nh víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi . T×m hiÓu nh÷ng th«ng tin thÞ tr­êng tõ c¸c §¹i sø qu¸n, L·nh sù qu¸n Nh÷ng ng­êi lµm viÖc t¹i ®¹i sø qu¸n, L·nh sù qu¸n nhÊt lµ c¸c Tham t¸n th­¬ng m¹i hiÓu kh¸ râ vÒ t×nh h×nh kinh tÕ, tËp qu¸n, thÞ hiÕu tiªu dïng... còng nh­ nh÷ng th«ng tin vÒ c¸c c«ng ty cña n­íc së t¹i. Do ®ã nh÷ng ý kiÕn, kinh nghiÖm cña hä cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam rÊt quý. Chóng ta nªn cã nh÷ng cuéc héi th¶o gi÷a c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i, nh÷ng ng­êi cã kinh nghiÖm víi c¸c doanh nghiÖp ®Ó gióp hä n¾m b¾t ®­îc th«ng tin vÒ thÞ tr­êng vµ c¸c ®èi t¸c kinh doanh. Th¸ng 4/1998 Së Th­¬ng m¹i Hµ néi ®· tæ chøc hai cuéc héi th¶o vÒ thÞ tr­êng CHLB Nga vµ thÞ tr­êng CHLB §øc vµ thùc tÕ cho thÊy lµ c¸c doanh nghiÖp ®· cã nh÷ng th«ng tin rÊt h÷u Ých, thùc tÕ qua hai cuéc héi th¶o nµy . Th«ng tin tõ c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng Th«ng tin tõ c¸c Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp Th«ng tin tõ c¸c b¹n hµng n­íc ngoµi Hç trî cho c¸c doanh nghiÖp tù t×m hiÓu thÞ tr­êng Ngoµi nh÷ng hç trî vÒ thñ tôc, kinh phÝ, ChÝnh phñ mµ trùc tiÕp lµ Bé Th­¬ng m¹i sÏ bè trÝ c¸c §¹i sø qu¸n gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®i tham quan c¸c n­íc. C¸c doanh nghiÖp hoÆc ®i mét m×nh hoÆc cïng víi c¸c Ph¸i ®oµn th­¬ng m¹i. §¹i sø qu¸n vµ L·nh sù qu¸n cÇn gióp ®ì cho c¸c doanh nghiÖp gÆp gì c¸c nhµ l·nh ®¹o ë tõng ®Þa ph­¬ng hoÆc c¸c cuéc tiÕp xóc kh¸c, hç trî cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c chiÕn dÞch qu¶ng c¸o, häp b¸o còng nh­ c¸c vÊn ®Ò vÒ th«ng tin, ph­¬ng tiÖn ®i l¹i ... * Ngoµi nh÷ng gi¶i ph¸p kÓ trªn th× chiÕn l­îc më réng thÞ tr­êng n­íc ngoµi cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo mèi quan hÖ cña ChÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc tham gia vµo c¸c ®Þnh chÕ, tæ chøc quèc tÕ còng nh­ hîp t¸c víi c¸c n­íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi nhÊt lµ trong xu h­íng toµn cÇu ho¸, quèc tÕ hãa hiÖn nay. Chóng ta cÇn ph¶i ®Èy m¹nh hîp t¸c víi c¸c tæ chøc, ®Þnh chÕ nh­ : C¸c ®Þnh chÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ : WTO, APEC, C¸c c«ng ­íc vÒ lao ®éng, së h÷u trÝ tuÖ... C¸c ®Þnh chÕ vµ khu vùc : EU, NAFTA, ASEAN..... C¸c ®Þnh chÕ vÒ tµi chÝnh : IMF, WB, ADB, C¸c hiÖp ®Þnh ng©n hµng.. C¸c hiÖp ®Þnh vÒ hµng ho¸ : Cao su, cµ phª, dÇu má ... C¸c trung t©m giao dÞch : Së giao dÞch hµng ho¸ London, NewYork, Sinhgapore ... C¸c c«ng héi vËn t¶i biÓn, tæ chøc hµng kh«ng quèc tÕ, viÔn th«ng quèc tÕ, c¸c m¹ng l­íi vµ trung t©m dÞch vô tiªu thô, c¸c trung t©m t­ vÊn quèc tÕ ... ViÖc tham gia vµ ®Èy m¹nh hîp t¸c víi c¸c tæ chøc vµ ®Þnh chÕ trªn sÏ gióp cho ViÖt Nam ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i, tr¸nh ph©n biÖt, ®èi xö... Nh­ viÖc tham gia vµo WTO sÏ tranh thñ ®­îc nh÷ng ­u ®·i mµ tæ chøc nµy dµnh cho nh÷ng n­íc kÐm ph¸t triÓn hay viÖc tham gia vµo APEC vµo n¨m 1998 cña ViÖt Nam lµ mét b­íc tiÕn rÊt lín. Lµ thµnh viªn cña APEC chóng ta sÏ cã lîi trong viÖc t×m kiÕm ®Ó ®¹t ®­îc qui chÕ tèi huÖ quèc (MFN) tõ phÝa Mü, c¸c thµnh viªn cña APEC sÏ gióp ®ì vµ më réng c¸c lo¹i hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo APEC, gióp ViÖt Nam ®iÒu chØnh c¸c tiªu chuÈn vÒ viÖc cÊp giÊp phÐp, thñ tôc h¶i quan, xuÊt xø hµng ho¸... Th¸ng 11/1997 viÖc Liªn minh Ch©u ©u (EU) níi réng t¨ng thªm h¹n ng¹ch hµng dÖt may 30% cho ViÖt Nam cïng lµ thµnh c«ng lín chøng tá nh÷ng nç lùc cña ChÝnh phñ ViÖt Nam còng nh­ nh÷ng lîi Ých ®¹t ®­îc tõ viÖc hîp t¸c nµy. Song song víi viÖc tham gia vµ hîp t¸c trªn, ChÝnh phñ ViÖt Namcòng cÇn ®Èy m¹nh viªc hîp t¸c song ph­¬ng víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi nh»m dµnh cho nhau nh÷ng ­u ®·i riªng ®Æc biÖt lµ c¸c c­êng quèc nh­ Mü, NhËt B¶n, Ph¸p, §øc vµ c¸c n­íc b¹n hµng cò nh­ CHLB Nga, C¸c n­íc §«ng ¢u. 4.2.ChiÕn l­îc duy tr× thÞ tr­êng Cæ nh©n cã c©u " ChiÕm thµnh ®· khã - gi÷ thµnh cßn khã h¬n ". ThËt vËy, ®iÒu nµy rÊt ®óng trong chiÕn l­îc thÞ tr­êng ngay c¶ thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ thÞ tr­êng quèc tÕ . Muèn duy tr× ®­îc thÞ tr­êng chóng ta ph¶i t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam. Chóng ta ph¶i c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng còng nh­ c¸c dÞch vô sau b¸n hµng. §iÒu quan träng lµ chóng ta ph¶i biÕt gi÷ ch÷ tÝn víi kh¸ch hµng. Thùc tÕ chØ ra r»ng cã nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng thiÕu ch÷ tÝn trong kinh doanh, lµm ¨n theo kiÓu chôp giùt. §©y lµ nh÷ng thuéc tÝnh cè h÷u cã ¶nh h­ëng rÊt tiªu cùc tíi con m¾t ®¸nh gi¸ ViÖt Nam cña c¸c b¹n hµng n­íc ngoµi. Ngoµi ra chóng ta ph¶i tÝnh to¸n ®­îc nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, ®¸nh gi¸ ®­îc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh (theo quan ®iÓm cña Michel Porter) ®Ó cã thÓ rót ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m duy tr× vµ më réng thÞ tr­êng quèc tÕ. Thùc ra ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu thuéc vÒ doanh nghiÖp - kh«ng thuéc ph¹m vi cña bµi viÕt do ®ã chóng ta chØ giíi h¹n trong viÖc nªu ra mét c¸ch kh¸i qu¸t . Trong chiÕn l­îc c¹nh tranh, viÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty vµ c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng rÊt quan träng. Trong ®iÒu kiÖn thiÕu vèn, thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lývµ kh¶ n¨ng v­¬n tÇm ho¹t ®éng ra thÞ tr­êng thÕ giíi cña tõng doanh nghiÖp cßn h¹n chÕ, viÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp trong cïng ngµnh liªn kÕt ®Ó ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp. Víi tÇm vãc (thÕ vµ lùc ) ®ñ lín th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ x©m nhËp vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®· vµ sÏ t¨ng lªn ®¸ng kÓ . Cuèi cïng bao trïm lªn c¶ chiÕn l­îc thÞ tr­êng vÉn lµ vÊn ®Ò con ng­êi. ViÖc t¹o ra mét ®éi ngò c¸n bé, chuyªn gia ngo¹i th­¬ng giái cã kh¶ n¨ng tiÕp thÞ tèt, cã chuyªn m«n, biÕt t×m ra nh÷ng khe hë ®Ó lät vµo nh÷ng thÞ tr­êng réng lín h¬n ... cã b¶n lÜnh kinh doanh vµ chÝnh trÞ v÷ng vµng, d¸m nghÜ, d¸m lµm. §©y chÝnh lµ nguån "vèn" quan träng nhÊt, cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao nhÊt nÕu chóng ta tËn dông ®­îc nã cã hiÖu qu¶ . KÕt luËn * * * §Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ môc tiªu quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam ®· ®­îc §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ víi tèc ®é cao, t¨ng thu nhËp quèc d©n, lµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong mét thÕ giíi mµ sù phô thuéc, g¾n bã mËt thiÕt víi nhau trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ngµy cµng chÆt chÏ. Sù ¶nh h­ëng cña nÒn kinh tÕ nµy, khu vùc nµy còng t¸c ®éng rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia kh¸c còng nh­ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Sù ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Th¸i Lan vµ kÐo theo nã lµ sù khñng ho¶ng mang tÝnh d©y chuyÒn theo kiÓu "Domino" tíi c¸c n­íc Ch©u ¸ ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖt Nam n»m gÇn " t©m b·o" vµ còng chÞu nhiÒu ¶nh h­ëng nhÊt lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Do ®ã tÇm quan träng cña viÖc ®Ò ra nh÷ng ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt, nh÷ng biÖn ph¸p nh»m hç trî xuÊt khÈu trë nªn quan träng h¬n bao giê hÕt. Mét chiÕn l­îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng nç lùc cña c¶ ChÝnh phñ còng nh­ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam, chiÕn l­îc nµy lu«n ph¶i g¾n víi chiÕn l­îc con ng­êi, ph¶i ph¸t huy nguån tµi nguyªn nh©n v¨n nµy th× míi cã thÓ thµnh c«ng ®­îc. Víi nh÷ng ®Þnh h­íng nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®· tr×nh bµy trong luËn v¨n. Em hy väng bµi viÕt cña m×nh sÏ ®ãng gãp ®­îc phÇn nµo trong viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu còng nh­ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam . Do cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm thùc tÕ, vÒ kiÕn thøc nªn ch¾c ch¾n bµi viÕt cßn nhiÒu sai sãt. Mét lÇn n÷a em mong muèn sÏ nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ cña c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt cã c¬ héi hoµn thiÖn h¬n.