Đề tài Tính toán chu trình công tác và kiểm nghiệm hệ thống làm mát của động cơ 3M3-5234.10

Lêi nãi ®Çu §éng c¬ 3M3-52347.10 ®­îc l¾p trªn Xe « t« Paz- 320547 lµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i chë kh¸ch, ®­îc chÕ t¹o t¹i nhµ m¸y « t« P¸p Lèp thuéc liªn bang Nga, cã c¸c tÝnh n¨ng kü thuËt thiÕt kÕ theo ®iÒu kiÖn khai th¸c vïng «n ®íi. Khi nhËp khÈu vµo ViÖt nam ®­îc sö dông nhiÒu trong qu©n ®éi cã ®iÒu kiÖn khai th¸c khÝ hËu nhiÖt ®íi, ®Þa h×nh phøc t¹p. Thùc tÕ trªn ®· ®Æt ra nhiÖm vô cho ng­êi lµm c«ng t¸c kü thuËt ngµnh xe qu©n ®éi lµ t×m hiÓu kÕt cÊu c¸c côm chi tiÕt vµ hÖ thèng chÝnh trªn ®éng c¬, tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p khai th¸c, sö dông ®éng c¬ mét c¸c hîp lý, ®¶m b¶o tuæi thä cho ®éng c¬ còng nh­ khi khai th¸c ®éng c¬ sÏ ph¸t huy hÕt c¸c tÝnh n¨ng kü thuËt mµ nhµ thiÕt kÕ ®Ò ra. Víi môc ®Ých trªn sau thêi gian häc tËp t¹i Häc ViÖn Kü ThuËt Qu©n Sù t«i ®­îc giao thùc hiÖn ®Ò tµi: “TÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c vµ kiÓm nghÞªm hÖ thèng lµm m¸t cña ®éng c¬ 3M3- 5234.10”. Néi dung cña ®Ò tµi gåm c¸c ch­¬ng. Ch­¬ng 1. T×m hiÓu kÕt cÊu cña ®éng c¬ 3M3-5234.10 Ch­¬ng 2. TÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c. Ch­¬ng 3. KiÓm nghiÖn hÖ thèng lµm m¸t Ch­¬ng 4. C«ng t¸c b¶o qu¶n b¶o d­ìng hÖ thèng lµm m¸t KÕt luËn. Trong qu¸ tr×nh lµm ®å ¸n do h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian, kiÕn thøc lý thuyÕt còng nh­ thùc tiÔn tÝch luü trong qu¸ tr×nh häc tËp cßn Ýt, nªn trong thùc hiÖn c¸c néi dung cña ®Ò tµi cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, kh«ng tr¸nh khái sai sãt. T«i mong nhËn ®­îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy, c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó néi dung ®Ò tµi cã chÊt l­îng cao h¬n. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Ch­¬ng 1 T×m hiÓu kÕt cÊu cña ®éng c¬ 3M3-5234.10 1.1 Giíi thiÖu chung . §éng c¬ 3M3-5234.10 l¾p trªn xe PAZ-320547 lµ ®éng c¬ x¨ng 4 kú, 8 xi lanh, bè trÝ thµnh 2 hµng h×nh ch÷ V gãc nhÞ diÖn 90. §éng c¬ t¹o hçn hîp ch¸y b»ng bé chÕ hßa khÝ vµ ®èt ch¸y c­ìng bøc b»ng hÖ thèng ®¸nh löa c¬ khÝ. KÕt cÊu cña ®«ng c¬ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh1 vµ 2. H×nh 1 - MÆt c¾t ngang ®éng c¬ 3M3-5234.10 1 - trôc khuûu; 2 - th©n m¸y; 3 - thanh truyÒn; 4 - èng lãt; 5 - pÝt t«ng; 6 - n¾p m¸y; 7 - bugi; 8 - xu p¸p n¹p; 9 - bé chÕ hßa khÝ; 10 - ®òa ®Èy;11 - cß mæ; 12 - xu p¸p th¶i; 13 - èng th¶i; 14 - c¸c te; 15 - phao läc dÇu. §éng c¬ sö dông c¬ cÊu phèi khÝ kiÓu xu p¸p treo; HÖ thèng lµm m¸t b»ng n­íc kiÓu tuÇn hoµn c­ìng bøc; HÖ thèng b«i tr¬n dÇu hçn hîp; HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu víi bé chÕ hoµ khÝ. H×nh 2 - MÆt c¾t däc ®éng c¬ 3M3-5234.10 1 - trôc khuûu; 2 - r¨ng sãi; 3 - b¸nh r¨ng ph©n phèi; 4- b¬m n­íc 5 - bÇu läc dÇu ly t©m; 6 - bé chia ®iÖn; 7 - trôc cam; 8 - b¸nh ®µ; 9 - c¸c te; 10 - n¾p æ trôc chÝnh; 11 - bé thu håi dÇu C¸c th«ng sè chÝnh cña ®éng c¬ ®­îc thÓ hiÖn trªn b¶ng 1 . B¶ng 1 TT C¸c th«ng sè kü thuËt chÝnh cña ®éng c¬ Gi¸ trÞ 1 KiÓu 3M3-5234.10 2 Lo¹i: X¨ng, 4 kú, chÕ hoµ khÝ 3 Bè trÝ ®éng c¬ Tr­íc, däc 4 Sè xi lanh (i) 8 5 Ph©n bè xi lanh Ch÷ V, gãc nhÞ diÖn 90 6 §­êng kÝnh xi lanh (mm) (D) 92 7 Hµnh tr×nh pÝt t«ng (mm) (S) 88 8 ThÓ tÝch c«ng t¸c (dm) (VH) 4,67 9 Tû sè nÐn () 7,6 10 C«ng suÊt lín nhÊt ë sè vßng quay cña truc khuûu 3200 v/ph, KW 96 11 M« men xo¾n lín nhÊt ë sè vßng quay trôc khuûu 2000 ¸2500 (v/ph),(N.m) 314 12 Sè vßng quay nhá nhÊt cña trôc khuûu ë chÕ ®é kh«ng t¶i (vg) 600 13 Thø tù lµm viÖc cña xi lanh 1-5-4-2-6-3-7-8 14 Gãc nghiªng cho phÐp cña ®éng c¬ (khi kh«ng lµm viÖc), kh«ng lín h¬n (®é) -Theo ph­¬ng däc -Theo ph­¬ng ngang 20 20 15 Pha ph©n phèi khÝ -Më sím xup¸p n¹p -§ãng muén xup¸p n¹p -Më sím xup¸p th¶i -§ãng muén xup¸p th¶i 31 tr­íc §CT 57 tr­íc §CD 58 tr­íc §CD 30 tr­íc §CT 1.2 C¸c c¬ cÊu chÝnh cña ®éng c¬. §éng c¬ cã hai c¬ cÊu lµ: C¬ cÊu khuûu trôc-thanh truyÒn vµ C¬ cÊu phèi khÝ. 1.2.1. C¬ cÊu khuûu trôc - thanh truyÒn. C¬ cÊu khuûu trôc - thanh truyÒn cña ®éng c¬ gåm hai nhãm chi tiÕt: Nhãm chi tiÕt chuyÓn ®éng vµ nhãm chi tiÕt cè ®Þnh: - Nhãm chi tiÕt cè ®Þnh gåm th©n m¸y, n¾p xi lanh, èng lãt xi lanh vµ ®¸y c¸c te. - Nhãm chi tiÕt chuyÓn ®éng gåm nhãm pÝt t«ng, thanh truyÒn, trôc khuûu vµ b¸nh ®µ. 1.2.1.1 Nhãm chi tiÕt cè ®Þnh. * Th©n m¸y. CÊu t¹o cña th©n m¸y ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 3. H×nh 3 - Th©n m¸y 1 - mÆt bÝch ®Çu th©n m¸y; 2 - lç l¾p b¹c lãt cæ trôc khuûu;3- lç l¾p b¹c cæ trôc cam; 4 - lç dÉn n­íc lµm m¸t vµo; 5- èng lãt xi lanh; 6 - th©n xi lanh; 7 - hép trôc khuûu; 8 - chÊt láng lµm m¸t. Th©n m¸y lµ chi tiÕt t¹o thµnh h×nh d¸ng bªn ngoµi cña ®éng c¬ vµ lµ chç dùa ®Ó l¾p c¸c chi tiÕt kh¸c. §éng c¬ sö dông kÕt cÊu th«ng dông lµ khèi xi lanh liÒn víi nöa trªn cña hép trôc khuûu, theo h×nh thøc vá th©n xi lanh chÞu lùc. Th©n m¸y cña ®éng c¬ ®­îc chÕ t¹o b»ng hîp kim nh«m AL-4 b»ng ph­¬ng ph¸p ®óc ¸p lùc, nªn khèi th©n nhá do ®ã cã kh¶ n¨ng dÉn nhiÖt tèt, nh«m cã nhiÖt ®é nãng ch¶y thÊp nªn víi ph­¬ng ph¸p ®óc ¸p lùc sÏ tiÕt kiÖm ®­îc vËt liÖu. Th©n m¸y gåm hai phÇn: PhÇn trªn lµ th©n xi lanh phÇn d­íi lµ nöa hép trôc khuûu. Th©n m¸y gåm hai d·y, mçi d·y cã 4 lç ®Ó l¾p lãt xi lanh, gãc gi÷a hai d·y lµ 90 t¹o thµnh h×nh ch÷ V ®èi xøng qua trôc ®øng.Trong khoang gi÷a cña th©n xi lanh cã c¸c lç ®Ó b¹c ®ì trôc cam. MÆt ph¼ng d­íi cña th©n m¸y n»m thÊp h¬n ®­êng t©m trôc khuûu, trong c¸c lç lín phay hai bªn cña th©n xi lanh ®­îc l¾p c¸c èng lãt xi lanh, gi÷a bÒ mÆt ngoµi cña èng lãt xi lanh vµ thµnh th©n trªn cña th©n ®­îc t¹o thµnh c¸c khoang n­íc lµm m¸t. N­íc lµm m¸t ®­îc cung cÊp vµo khoang qua c¸c lç ë hai bªn thµnh xi lanh. Th©n xi lanh cã c¸c v¸ch vµ lç ®Ó l¾p æ ®ì trôc khuûu. Th©n xi lanh ®­îc chÕ t¹o b»ng gang x¸m * èng.lãt xi lanh CÊu t¹o cña èng lãt xi lanh ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 4. H×nh4. èng lãt xi lanh 1- èng lãt kh« ng¾n chèng ¨n mßn ho¸ häc 2- th©n èng lãt vai tùa d­íi Trong ®éng c¬ lãt xi lanh n»m trong khèi th©n m¸y, nã cã chøc n¨ng t¹o khoang c«ng t¸c bao kÝn ®éng c¬, dÉn h­íng cho pÝt t«ng chuyÓn ®éng lªn xuèng vµ truyÒn nhiÖt ra hÖ thèng lµm m¸t. èng lãt xi lanh thuéc lo¹i èng lãt ­ít b»ng gang x¸m. §Ó n©ng cao tuæi thä kh¶ n¨ng chèng ¨n mßn cña lãt xi lanh vµ thuËn tiÖn trong söa ch÷a thay thÕ. PhÇn trªn cña èng lãt sÏ ®­îc l¾p thªm mét ®o¹n èng ng¾n b»ng hîp kim Nizerist dµi (40 ¸50) mm. BÒ mÆt c«ng t¸c cña èng lãt ®­îc ®¸nh bãng ®Ó lµm gi¶m lùc ma s¸t vµ tèc ®é mµi mßn. BÒ mÆt ngoµi tiÕp xóc víi n­íc nªn ®­îc phñ mét líp ca®imi ®Ó chèng gØ. * N¾p m¸y. n¾p m¸y vµ ®Öm n¾p m¸y ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 5. H×nh 5 - N¾p m¸y. 1 - r·nh dÉn hçn hîp n¹p; 2- r·nh tuÇn hoµn n­íc lµm m¸t; 3 - buång ch¸y; 4- lç l¾p bugi; 5 - ®Õ xup p¸p th¶i; 6 -®Õ xu p¸p n¹p; 7- ®Öm n¾p m¸y. N¾p m¸y ®­îc l¾p víi th©n m¸y ®Ó bao kÝn buång ch¸y vÒ phÝa trªn vµ kÕt hîp víi lãt xi lanh, pÝt t«ng t¹o thµnh buång ch¸y. Ngoµi ra n¾p m¸y cßn lµ gi¸ ®ì cho mét sè chi tiÕt kh¸c nh­ nÕn ®iÖn, xu p¸p, dµn cß mç.... N¾p m¸y ®éng c¬ ®­îc chÕ t¹o b»ng hîp kim nh«m, viÖc sö dông hîp kim nh«m sÏ lµm cho n¾p m¸y nhÑ h¬n, dÉn nhiÖt tèt h¬n do ®ã viÖc chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a c¸c vïng cña n¾p m¸y Ýt h¬n. N¾p m¸y lµ d¹ng n¾p chung mét khèi cho bèn xi lanh, n¾p m¸y chung thuËn tiÖn vÒ mÆt kÕt cÊu nh­ng bÒ mÆt dÔ bÞ cong vªnh vµ kh«ng thuËn tiÖn cho viÖc b¶o d­ìng vµ söa ch÷a nh­ n¾p m¸y riªng. Hai n¾p m¸y cã cÊu t¹o nh­ nhau, mçi n¾p ®­îc l¾p víi th©n m¸y qua ®Öm n¾p m¸y b»ng 18 gu d«ng.. 1.2.1.2 Nhãm.C¸c chi tiÕt chuyÓn ®éng . CÊu t¹o cña c¸c chi tiÕt cña chuyÓn ®éng cña ®éng c¬ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 6 H×nh 6 - C¸c chi tiÕt cña trôc khuûu - thanh truyÒn 1 -b¹c lãt cña cæ trôc chÝnh; 2 - vßng ®Öm; 3 - vßng ®Öm chÆn phÝa tr­íc; 4 - vßng ®Öm chÆn phÝa sau; 5 - trôc khuûu; 6 - b¹c lãt thanh truyÒn; 7 - r¨ng sãi; 8 - bu l«ng cè ®Þnh pu ly; 9 - pu ly; 10 - moay ¬; 11 - vµnh ch¾n dÇu; 12 - b¸nh r¨ng ®Çu trôc khuûu; 13 - b¸nh ®µ; 14 - æ trôc s¬ cÊp cña hép sè; 15 - ®Öm cña ®ai èc cè ®Þnh b¸nh ®µ; 16 - ®ai èc cè ®Þnh b¸nh ®µ; 17 - tÊm h·m; 18 - bu l«ng cè ®Þnh trôc khuûu; 19 - bu l«ng thanh truyÒn; 20 - pÝt t«ng; 21 vµ 22 - xÐc m¨ng khÝ; 23 - xÐc m¨ng dÇu;24 - chèt pÝt t«ng; 25 - vßng h·m; 26 - èng lãt ®Çu nhá thanh truyÒn; 27 - thanh truyÒn; 28 - n¾p æ trôc chÝnh (ë gi÷a vµ phÝa sau); 29 - gu d«ng; 30 - tÊm h·m; 31 - ®Öm; 32 - ®ai èc; 33 - n¾p æ trôc chÝnh phÝa tr­íc. * Nhãm pÝt t«ng. C¸c chi tiÕt cña nhãm pÝt t«ng bao gåm: pÝt t«ng, c¸c xÐc m¨ng, chèt pÝt t«ng, kho¸ h·m. PÝt t«ng cña ®éng c¬ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 7. PÝt t«ng cña ®éng c¬ ®­îc chÕ t¹o b»ng hîp kim nh«m vµ ®­îc xö lý nhiÖt nªn cã tÝnh dÉn nhiÖt tèt, khèi l­îng nhá, tæn hao ma s¸t Ýt vµ dÔ ®óc. H×nh 7 - PÝt t«ng. 1-r·nh l¾p khãa h·m; 2 - bÖ chèt pÝt t«ng; 3 - xÐc m¨ng khÝ; 4 - xÐc m¨ng dÇu; 5 - ®Ønh pÝt t«ng; 6 -th©n pÝt t«ng. KÕt cÊu cña pÝt t«ng chia lµm ba phÇn: ®Ønh, ®Çu vµ th©n pÝt t«ng. §Ønh pÝt t«ng lµ phÇn tiÕp xóc trùc tiÕp víi hçn hîp ch¸y, nhËn vµ truyÒn nhiÖt. §Ønh cã d¹ng b»ng nªn thuËn tiÖn cho viÖc chÕ t¹o. §Çu pÝt t«ng ®­îc tiÖn c¸c r·nh ®Ó l¾p hai xÐc m¨ng khÝ vµ mét xÐc m¨ng dÇu, r·nh l¾p xÐc m¨ng dÇu cã khoan c¸c lç ®Ó dÉn dÇu vÒ c¸c te. PhÇn th©n lµm nhiÖm vô dÉn h­íng, ë phÇn th©n cã lç l¾p chèt pÝt t«ng, lç chèt kh«ng bè trÝ ®èi xøng mµ lÖch ®i 1,5 mm vÒ mÆt tr¸i nh»m gi¶m kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn tiÕng gâ khi nã chuyÓn ®éng qua ®iÓm chÕt trªn. Khe hë gi÷a phÇn ®Çu pÝt t«ng vµ thµnh xi lanh n»m trong kho¶ng tõ 0,4 ¸ 0, 6 mm. Th©n pÝt t«ng cã d¹ng h×nh c«n tiÕt diÖn h×nh « van vµ cã hai bÖ ®Ó ®ì chèt pÝt t«ng. Trªn phÇn th©n pÝt t«ng cã xÎ r·nh h×nh ch÷ T ®Ó cho vËt liÖu gi·n në tr¸nh bã kÑt pÝt t«ng chuyÓn ®éng trong xi lanh. R·nh däc ®Ó phßng në cho th©n cßn r¶nh ngang ®Ó ng¨n nhiÖt. §Ó b¶o ®¶m pÝt t«ng chuyÓn ®éng dÔ dµng trong xi lanh, khe hë gi÷a phÇn th©n pÝt t«ng vµ thµnh xi lanh ë chÕ ®é khi n­íc lµm m¸t 80 ¸ 90 0C th­êng n»m trong kho¶ng 0,04 ¸ 0, 08 mm. Trªn ®Ønh c¸c pÝt t«ng ®­îc ®¸nh dÊu mòi tªn, khi l¾p ph¶i chó ý ®Ó mòi tªn quay vÒ phÝa ®Çu ®éng c¬. *XÐc m¨ng: XÐc m¨ng cña ®éng c¬ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 8: H×nh 8-XÐc m¨ng 1-xÐc m¨ng dÇu;2-xÐc m¨ng khÝ Trªn pÝt t«ng ®­îc l¾p hai lo¹i xÐc m¨ng lµ xÐc m¨ng khÝ vµ xÐc m¨ng dÇu. XÐc m¨ng khÝ cã nhiÖm vô bao kÝn buång ch¸y cña ®éng c¬ vµ ®Ó dÉn nhiÖt tõ ®Ønh pÝt t«ng ra thµnh èng lãt xi lanh vµ truyÒn tíi n­íc lµm m¸t. §Ó xÐc m¨ng khÝ mµi ®Òu víi thµnh xi lanh, nã ®­îc m¹ mét líp thiÕc hoÆc phèt ph¸t ho¸, cßn phÝa trªn xÐc m¨ng ®­îc m¹ cr«m ®Ó gi¶m mµi mßn. Mçi pÝt t«ng ®­îc l¾p hai xÐc m¨ng khÝ vµo hai r·nh trªn cïng cña ®Çu pÝt t«ng, khi l¾p pÝt t«ng vµo xi lanh th­êng ®Ó khe hë miÖng cña xÐc m¨ng trong kho¶ng 0,25 ¸ 0,60 mm vµ c¸c miÖng xÐc m¨ng ph¶i lÖch nhau 1800. VËt liÖu chÕ t¹o xÐc m¨ng khÝ b»ng gang hîp kim. XÐc m¨ng khÝ trªn cïng dÇy 2,5 mm, do lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn nÆng nÒ nhÊt nªn ®­îc m¹ mét líp cr«m dÇy 0,08 mm ®Ó chèng mßn, xÐc m¨ng khÝ thø 2 dÇy 2,5 mm, ®iÒu kiÖn lµm viÖc nhÑ nhµng h¬n nªn ®­îc m¹ líp thiÕc dÇy 0,005 mm XÐc m¨ng dÇu cã nhiÖm vô san ®Òu líp dÇu trªn bÒ mÆt lµm viÖc vµ g¹t dÇu b«i tr¬n thõa tõ thµnh èng lãt xi lanh vÒ c¸c te. XÐc m¨ng dÇu dÇy 5mm vµ ®­îc phñ mét líp thiÕc dÇy 0,005 mm, mÆt trô ngoµi ®­îc xÎ r·nh gi÷a ®Ó t¨ng ¸p suÊt vµ khoan lç ®Ó tho¸t dÇu. XÐc m¨ng dÇu cã c¸c lç dÇu vµ ®­îc l¾p vµo r·nh d­íi cïng cña pÝt t«ng, trong r·nh cã lç nhá ®­îc th«ng víi khoang trèng phÝa trong pÝt t«ng. Khi l¾p pÝt t«ng vµo xi lanh, khe hë miÖng xÐc m¨ng n»m trong kho¶ng 0,25 ¸ 0,60 mm. VËt liÖu chÕ t¹o xÐc m¨ng dÇu b»ng gang. * Chèt pÝt t«ng. Chèt pÝt t«ng ®­îc chÕ t¹o b»ng hîp kim hoÆc thÐp cacbon, sau dã thÊm than hoÆc t«i b»ng dßng ®iÖn cao tÇn. Chèt pÝt t«ng ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 9. Chèt pÝt t«ng ®­îc l¾p theo kiÓu b¬i, nghÜa lµ cã thÓ xoay tù do trong b¹c cña ®Çu nhá thanh truyÒn vµ pÝt t«ng. Hai ®Çu cã kho¸ h·m ®Ó h¹n chÕ chuyÓn ®éng däc trôc cña chèt, do ®ã khi l¾p cÇn nung nãng pÝt t«ng trong dÇu ®Õn nhiÖt ®é 80 ¸ 90 0C (ho¹t ®éng cña pÝt t«ng khi nãng th× míi b¬i) H×nh 9 - Chèt pÝt t«ng 1 - khãa h·m 2 - chèt pÝt t«ng. * Thanh truyÒn. KÕt cÊu cña thanh truyÒn ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 10. Thanh truyÒn cã nhiÖm vô nèi pÝt t«ng víi cæ khuûu cña trôc khuûu vµ truyÒn lùc khÝ thÓ tõ pÝt t«ng cho trôc khuûu ë hµnh tr×nh c«ng t¸c vµ ng­îc l¹i ë hµnh tr×nh n¹p, nÐn, th¶i. Trªn mçi cæ khuûu ®­îc l¾p ®ång thêi hai thanh truyÒn nèi tiÕp nhau. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña ®éng c¬, thanh truyÒn thùc hiÖn hai chuyÓn ®éng phøc t¹p: ChuyÓn ®éng tÞnh tiÕn däc theo th©n xi lanh vµ chuyÓn ®éng l¾c t­¬ng ®èi so víi trôc cña chèt pÝt t«ng. Thanh truyÒn ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp cacbon hoÆc thÐp hîp kim, trong th©n thanh truyÒn cã khoan r·nh dÉn dÇu b«i tr¬n lªn bÒ mÆt b¹c ®Çu nhá vµ chèt pÝt t«ng. BÒ mÆt th¸o l¾p hai nöa ®Çu to thanh truyÒn n»m trong mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi ®­êng t©m thanh truyÒn. Trªn th©n vµ nöa d­íi ®Çu to thanh truyÒn cã ®¸nh dÊu, khi l¾p th× phÝa cã ®¸nh dÊu ph¶i quay vÒ phÝa ®Çu ®éng c¬, dÊu trªn thanh truyÒn d·y tr¸i cïng chiÒu víi dÊu trªn ®Ønh pÝt t«ng, cßn dÊu trªn thanh truyÒn d·y ph¶i th× ng­îc l¹i. B¹c ®Çu nhá thanh truyÒn b»ng ®ång thanh cã d¹ng h×nh trô rçng, trªn b¹c cã lç dÉn dÇu, t­¬ng øng víi lç trªn ®Çu nhá thanh truyÒn. B¹c ®Çu to lµ lo¹i thanh máng vµ l¾p lÉn ®­îc. B¹c lãt gåm hai nöa ®­îc dËp tõ thÐp mÒn vµ ®­îc phñ mét líp chÞu mßn lµ hîp kim nh«m cã hµm l­îng thiÕc cao, chiÒu dÇy cña b¹c lãt sau khi phñ lµ 1,7 mm, chiÒu réng lµ 23,5 mm, b¹c cã gê khíp víi r·nh ë n÷a trªn vµ n¾p d­íi cña ®Çu to ®Ó chèng xoay. H×nh10 - Nhãm pÝt t«ng - Thanh truyÒn 1- pÝt t«ng; 2- thanh truyÒn; 3- ®Çu to thanh truyÒn. §Ó b¶o ®¶m c©n b»ng c¬ cÊu khuûu trôc – thanh truyÒn, khèi l­îng cña thanh truyÒn lùa chän khi l¾p kh«ng chªnh lÖch qu¸ 6 ¸ 8 gam. Thanh truyÒn cña ®éng c¬ 3M3-5234.10 kiÓu ®ång d¹ng. Trªn mçi cæ khuûu ®­îc l¾p ®ång thêi hai thanh truyÒn nèi tiÕp nhau. * Trôc khuûu vµ b¸nh ®µ. KÕt cÊu trôc khuûu cña ®éng c¬ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 11. H×nh 11 - Trôc khuûu ®éng c¬ 1 - m¸ khuûu; 2 - nót dÇu; 3 - cæ trôc; 4 - mÆt bÝch l¾p b¸nh ®µ; 5 - chèt khuûu; 6 - ®èi träng. Trôc khuûu cã nhiÖm vô tiÕp nhËn lùc khÝ thÓ tõ pÝt t«ng, lùc qu¸n tÝnh cña c¸c khèi l­îng chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn vµ chuyÓn ®éng quay cña c¸c chi tiÕt c¬ cÊu khuûu trôc- thanh truyÒn, sau ®ã t¹o m« men quay. Trôc khuûu cña ®éng c¬ ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp chÊt l­îng cao (thÐp 40; 45; 50Г; 40X; 45Г2 ). CÊu t¹o cña trôc khuûu gåm c¸c cæ trôc, m¸ khuûu, cæ khuûu, ®èi träng, ®u«i trôc khuûu cã lç ®Ó l¾p æ bi cÇu ®ì trôc chñ ®éng cña hép sè vµ cã mÆt bÝch ®Ó l¾p b¸nh ®µ. §Çu trôc cã lç ren ®Ó l¾p bu l«ng r¨ng sãi vµ b¸nh r¨ng dÉn ®éng trôc cam, puly dÉn ®éng qu¹t giã, b¬m n­íc vµ m¸y ph¸t. C¸c cæ khuûu ®­îc l¾p ®ång thêi hai thanh truyÒn nèi tiÕp nhau. C¸c ®èi träng ®­îc chÕ t¹o liÒn víi m¸. C¸c cæ trôc vµ cæ khuûu ®­îc ®¸nh bãng vµ t«i cøng bÒ mÆt lµm viÖc, ®ång thêi ®­îc khoan lç dÉn dÇu b«i tr¬n bÒ mÆt lµm viÖc víi b¹c ®ì. H¹n chÕ dÞch chuyÓn däc trôc cña trôc khuûu gåm c¸c ®Öm chÆn, ®Öm nµy ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp l¸ tr¸ng ba bÝt mét phÝa, ®Öm nµy chèng xoay b»ng vÊu cña nã khíp vµo c¸c r·nh ë n¾p cæ trôc thø nhÊt, khe hë däc trôc cÇn b¶o ®¶m 0,075 ¸ 0,175 mm. Trôc khuûu cã n¨m cæ trôc vµ bèn cæ khuûu, c¸c cæ trôc lµm rçng ®Ó t¹o ®­êng dÉn dÇu b«i tr¬n cßn c¸c cæ khuûu còng ®­îc lµm rçng vµ ®­îc nót b»ng hai nót ren t¹o thµnh khoang chøa dÇu b«i tr¬n, ®u«i trôc khuûu cã mÆt bÝch ®Ó l¾p víi b¸nh ®µ b»ng bu l«ng. B¸nh ®µ cã nhiÖm vô ®Èy pÝt t«ng ra khái c¸c ®iÓm chÕt, b¶o ®¶m trôc khuûu cña ®éng c¬ quay ®ång ®Òu khi lµm viÖc ë chÕ ®é kh«ng t¶i, b¶o ®¶m khëi ®éng dÔ dµng ®éng c¬, gi¶m t¶i tøc thêi khi xe khëi hµnh vµ truyÒn m« men quay cho cÇu xe ë mäi chÕ ®é. B¸nh ®µ ®­îc chÕ t¹o b»ng gang vµ ®­îc c©n b»ng ®éng cïng víi trôc khuûu. B¸nh ®µ ®­îc l¾p ®ång t©m trªn mÆt bÝch ë ®u«i trôc khuûu nhê c¸c bu l«ng. Trªn vµnh b¸nh ®µ cã Ðp vµnh r¨ng ®Ó khëi ®éng ®éng c¬ b»ng ®éng c¬ ®iÖn, ®ång thêi cã ®¸nh dÊu ®Ó x¸c ®Þnh ®iÓm chÕt trªn xi lanh thø nhÊt khi ®Æt gãc ®¸nh löa. Do vËy c¸c lç l¾p bu l«ng th­êng l¾p kh«ng ®èi xøng ®Ó khi l¾p b¸nh ®µ kh«ng sai vÞ trÝ lµm viÖc. B¸nh ®µ l¾p trªn khuûu trôc ®éng c¬ thuéc lo¹i b¸nh ®µ d¹ng ®Üa. 1.2.2. C¬ cÊu phèi khÝ. C¬ cÊu phèi khÝ cã nhiÖm vô ®iÒu khiÓn thêi ®iÓm vµ qu¸ tr×nh ®ãng më c¸c xu p¸p thùc hiÖn viÖc n¹p khÝ míi vµ th¶i s¶n vËt ch¸y ra khái xi lanh cña ®éng c¬. C¬ cÊu phèi khÝ cña ®éng c¬ thuéc lo¹i xu p¸p treo. CÊu t¹o cña c¬ cÊu phèi khÝ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 12. C¬ cÊu phèi khÝ bao gåm c¸c côm chi tiÕt chÝnh: Trôc cam, xu p¸p, con ®éi, ®òa ®Èy, cß mæ. *. Trôc cam: dïng ®Ó dÉn ®éng xu p¸p ®ãng më theo quy luËt nhÊt ®Þnh phï hîp víi thø tù lµm viÖc cña ®éng c¬, ngoµi ra trôc cam cßn dÉn ®éng b¬m x¨ng, b¬m dÇu b«i tr¬n vµ bé chia ®iÖn. H×nh 12 - S¬ ®å c¬ cÊu phèi khÝ. 1- trôc cam; 2- con ®éi; 3- ®òa ®Èy; 4- cß mæ; 5- ®ai èc h·m 6- n¾p ®Ëy dµn cß mæ; 7- vÝt ®iÒu chØnh; 8- trôc dµn cß; 9- mãng h·m; 10- èng c«n; 11- ®Üa lß xo; 12- èng dÉn h­íng; 13- lß xo; 14- tÊm ®Öm lß xo ; 15- xu p¸p; 16- ®Õ xu p¸p. Trôc cam ®­îc chÕ t¹o tõ thÐp hîp kim thµnh phÇn c¸c bon thÊp hoÆc trung b×nh (thÐp 15X, 15XH, …. ; thÐp 40, 45). Biªn d¹ng c¸c cam gièng nhau. C¸c vÊu cam cïng tªn ®­îc bè trÝ lÖch nhau mét gãc 450, tÝnh tõ ®Çu trôc cam ®­êng kÝnh c¸c cæ trôc nhá dÇn ®Ó dÔ l¾p ghÐp. §Çu trôc cam cã b¸nh lÖch t©m ®Ó dÓ dÉn ®éng b¬m x¨ng th«ng qua ®òa ®Èy. PhÝa ®u«i trôc cam cã b¸nh r¨ng dÉn ®éng bé chia ®iÖn. KÕt cÊu cña trôc cam gåm: phÇn ®Çu, cæ trôc, c¸c cam n¹p vµ cam th¶i. §Çu trôc cã mÆt bÝch h¹n chÕ chuyÓn dÞch däc cña trôc, mÆt bÝch nµy tú vµo ®Çu cña cæ trôc vµ ®­îc l¾p víi th©n m¸y b»ng hai bu l«ng, khe hë däc trôc cÇn b¶o ®¶m 0,08 ¸ 0,2 mm, ngoµi ra ë ®Çu trôc cßn cã b¸nh lÖch t©m ®Ó dÉn ®éng b¬m x¨ng. Bè trÝ chung cña c¬ cÊu phèi khÝ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 13. H×nh 13- CÊu t¹o c¬ cÊu phèi khÝ 1- b¸nh r¨ng trôc cam; 2- vµnh chÆn; 3- vßng chÆn; 4- cæ trôc cam; 5-b¸nh lÖch t©m dÉn ®éng b¬m x¨ng; 6- c¸c vÊu cam n¹p; 7- c¸c vÊu cam th¶i; 8- b¹c ®ì cæ trôc; 9- xup¸p; 10- èng dÉn h­íng; 11,17- ®Üa ®ì lß xo; 12- lß xo; 13- trôc cß mæ; 14- cß mæ; 15- bu l«ng ®iÒu chØnh; 16- gi¸ ®ì trôc cß mæ; 18- ®òa ®Èy. Trôc cam cã n¨m cæ trôc quay trong c¸c æ tr­ît ®­îc chÕ t¹o b»ng hîp kim ba bit.C¸c cæ trôc cã ®­êng kÝnh 50mm vµ ®­îc t«i cøng ®Ó gi¶m mµi mßn. ë cæ trôc 1 cã xÏ r·nh vu«ng gãc víi nhau ®Ó dÉn dÇu b«i tr¬n cho mÆt bÝch chÆn dÞch chuyÓn däc.Cæ 2 vµ cæ 4 ®­îc phay v¸t hai bªn t¹o thµnh ®­êng dÉn dÇu b«i tr¬n cho hai dµn cß mæ, riªng cæ 4 cã lç xuyªn t©m ®Ó nèi th«ng hai r·nh v¸t.Cæ 5 cã r·nh vßng theo chu vi chøa dÇu b«i tr¬n cho b¸nh r¨ng dÉn ®éng b¬m dÇu. Trôc cam cã 8 cam n¹p vµ 8 cam th¶i ®Ó dÉn ®éng 16 xup¸p cña hai hµng xi lanh.C¸c cam ®­îc mµi d¹ng c«n, ®é c«n cña cam kÕt hîp víi mÆt cÇu cña ®¸y con ®éi lµm cho con ®éi cã thÓ tù xoay quanh trôc cña nã khi lµm viÖc. Trôc cam ®­îc dÉn ®éng tõ trôc khuûu, th«ng qua truyÒn ®éng b¸nh r¨ng. C¸c b¸nh r¨ng dÉn ®éng cÇn ph¶i ¨n khíp víi nhau ë vÞ trÝ x¸c ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o pha phèi khÝ vµ thø tù lµm viÖc cña ®éng c¬. Do vËy khi l¾p r¸p ®éng c¬ sau söa ch÷a c¸c b¸nh r¨ng ph¶i ¨n khíp theo dÊu trªn mçi b¸nh r¨ng. * Con ®éi: ®­îc chÕ t¹o d¹ng h×nh cèc, phÇn hë h­íng lªn trªn vµ ®­îc l¾p vµo c¸c lç dÉn h­íng trªn th©n m¸y. VËt liÖu chÕ t¹o b»ng thÐp. * §òa ®Èy: chÕ t¹o b»ng thÐp, ®Çu d­íi tùa vµo æ con ®éi, ®Çu trªn c¾m vµo lç h×nh cÇu ë ®Çu vÝt ®iÒu chØnh cña ®ßn bÉy. * Cß mæ: ®­îc chÕ t¹o theo d¹ng ®ßn hai vai vµ l¾p vµo trôc. Trôc ®ßn bÉy l¾p trong trô ®øng b¾t ë n¾p xi lanh, ®ßn bÈy mét ®Çu qua vÝt ®iÒu chØnh tùa vµo ®òa ®Èy, cßn ®Çu kia tùa vµo th©n xup¸p. §Ó gi÷ cho ®ßn bÉy ë vÞ trÝ nhÊt ®Þnh, trªn trôc cã l¾p b¹c lãt c¸ch vµ lß xo chÆn. * Xu p¸p: lµ chi tiÕt trùc tiÕp ®ãng më c¸c cöa n¹p vµ th¶i ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh n¹p th¶i vµ bao kÝn buång ch¸y theo yªu cÇu lµm viÖc cña tõng xi lanh, trªn ®éng c¬ sö dông hai xup¸p n¹p vµ th¶i cho mçi xi lanh. a) b) H×nh 14 - CÊu t¹o xu p¸p. 1- th©n xu p¸p; 2- vßng h·m; 3- n¾p cao su; 4- r·nh lâm; 5- lß xo; 6- mãng h·m; 7- b¹c; 8- ®Üa lß xo; 9- èng dÉn h­íng; 10- t¸n xu p¸p; 11- mÆt c«n. 1- n¸t ri; 2- khoang rçng; 3- th©n xu p¸p; 4- líp gang chÞu nhiÖt; 5- n¾p bÞt kÝn. 1.3. C¸c hÖ thèng cña ®éng c¬. 1.3.1. HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu. HÖ thèng nhiªn liÖu cña ®éng c¬ cã nhiÖm vô chuÈn bÞ hçn hîp ch¸y vµ cung cÊp vµo xi lanh cña ®éng c¬ - thµnh phÇn cña hÖ thèng gåm mét sè côm chi tiÕt sau: * Bé chÕ hoµ khÝ. Trªn ®éng c¬ 3M3-5234.10 sö dông bé chÕ hoµ khÝ K-135. H×nh 15 - Bé chÕ hßa khÝ K135 1 -mÆt bÝch nèi; 2 - n¾p; 3 - lç b¾t ®Çu nèi cña bé hiÖu chØnh gãc ®¸nh löa b»ng ch©n kh«ng; 4 - c¬ cÊu chÊp hµnh cña bé chÊp hµnh h¹n chÕ tèc ®é tèi ®a ; 5 - th©n; 6 - khoang hçn hîp; 7 - c¸c vÝt ®iÒu ®iÒu chØnh thµnh phÇn hçn hîp cña chÕ ®é kh«ng t¶i. 8 - cÇn dÉn ®éng b­ím ga; 9 - vÝt h¹n chÕ ®ãng b­ím ga; 10 - cÇn liªn ®éng gi÷a b­ím giã vµ b­ím ga; 11 vµ 12 - cÇn dÉn ®éng b­ím giã. Bè trÝ chung cña bé chÕ hoµ khÝ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 15. KÕt cÊu cña bé chÕ hoµ khÝ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 16. ë chÕ ®é t¶i trung b×nh vµ t­¬ng ®èi lín: x¨ng ®­îc hót qua c¸c gic l¬, cïng kh«ng khÝ qua gic l¬ t¹o thµnh hçn hîp vµ phun vµo häng khuÕch t¸n cña bé hoµ khÝ. Khi ®éng c¬ cÇn t¨ng tèc ®ét ngét, ®Ó gi¶m gia tèc cho xe v­ît ch­íng ng¹i vËt th× b­ím ga më nhanh, cÇn dÉn ®éng b¬m t¨ng tèc ®i xuèng, nÐn pÝt t«ng b¬m t¨ng tèc ®Èy nhiªn liÖu qua van ®Èy, cung cÊp thªm nhiªn liÖu vµo häng èng khuÕch t¸n lín qua vßi phun. Khi b­ím ga n»m ë vÞ trÝ æn ®Þnh míi, qu¸ tr×nh cung cÊp thªm nhiªn liÖu cña hÖ thèng t¨ng tèc còng kÕt thóc. Lóc nµy d­íi t¸c dông chªnh lÖch ¸p suÊt trong bÇu x¨ng vµ trong xi lanh b¬m, van mét chiÒu më ®Ó n¹p nhiªn liÖu vµo xi lanh b¬m. Khi b­ím ga më hoµn toµn, d­íi t¸c ®éng cña cÇn dÉn ®éng ®Èy më van cña hÖ thèng lµm ®Ëm. Lóc nµy hçn hîp ®Ëm trë l¹i a = 0,8¸0,85 vµ ®éng c¬ sinh ra c«ng suÊt cùc ®¹i. Khi ®éng c¬ lµm viÖc ë chÕ ®é kh«ng t¶i, c¸c b­ím ga ®ãng hÑp, ®é ch©n kh«ng t¹i häng khuÕch t¸n rÊt nhá, x¨ng kh«ng thÓ phun ra khái vßi phun chÝnh cña hÖ thèng phun chÝnh ®­îc. Khi ®ã ®é ch©n kh«ng ë kho¶ng tr­íc b­ím ga rÊt lín, th«ng qua hÖ thèng r·nh kh«ng t¶i, x¨ng ®­îc hót qua c¸c gic l¬, c¸c gÝc l¬ kh«ng t¶i vµ phun ra c¸c lç phÝa trªn vµ d­íi b­ím ga ë thµnh häng khuÕch t¸n lín. ViÖc sö dông hai læ trªn vµ d­íi cho phÐp chuyÓn tõ chÕ ®é kh«ng t¶i sang chÕ ®é t¶i æn ®Þnh. Khi khëi ®éng ®éng c¬ b­ím ga hÐ më, nh­ng b­ím giã ®ãng, ®é ch©n kh«ng t¹i c¸c häng khuÕch t¸n rÊt lín, x¨ng ®­îc phun b×nh th­êng. Trªn b­ím giã cã van mét chiÒu t¸c dông lµ më bæ sung kh«ng khÝ tr¸nh lµm t¾t m¸y ®ét ngét do hçn hîp khÝ qu¸ ®Ëm sau khi khëi ®éng. Khi khëi ®éng xong ®éng c¬, b­ím giã ®­îc më ra, b­ím ga ®ãng bít l¹i vµ ®éng c¬ b¾t ®Çu lµm viÖc ë chÕ ®« kh«ng t¶i. H×nh 16 - S¬ ®å kÕt cÊu bé chÕ hoµ khÝ K-135 1- cÇn dÉn ®éng b¬m t¨ng tèc vµ hÖ thèng lµm ®Ëm; 2- gÝc l¬ nhiªn liÖu chÝnh; 3- èng t¹o hæn hîp; 4- èng khuÕch t¸n nhá; 5- gÝc l¬ nhiªn liÖu hÖ thèng kh«ng t¶i; 7- vÝt ®iÒu chØnh vßi phun t¨ng tèc; 8- vßi phun cña hÖ thèng t¨ng tèc vµ lµm ®Ëm; 9- gÝc l¬ kh«ng khÝ vµ hÖ thèng kh«ng t¶i; 10- n¾p buång phao; 11- gÝc l¬ kh«ng khÝ cña hÖ thèng phun chÝnh; 12- l­íi läc; 13- phao; 14- cöa quan s¸t; 15- mµng; 16- c¬ cÊu chÊp hµnh cña bé h¹n chÕ tèc ®é tèi ®a; 17- vá cña c¬ cÊu chÊp hµnh; 18- gÝc l¬ ch©n kh«ng; 19- gÝc l¬ kh«ng khÝ; 20- van cÊp nhiªn liÖu; 21- cÇn ®iÒu chØnh; 22- èng khuÕch t¸n lín; 23- vÝt ®iÒu chØnh thµnh phÇn hæn hîp ë chÕ ®é kh«ng t¶i; 24- vÝt ®iÒu chØnh kh«ng t¶i; 25- van nÐn; 26- b­ím ga; 27- th©n buång hßa trén; 28- b¬m t¨ng tèc; 29- van ng­îc; 30- van bé tiÕt kiÖm nhiªn liÖu. *. Bé h¹n chÕ tèc ®é tèi ®a. KÕt cÊu cña bé h¹n chÕ tèc ®é tèi ®a ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 17. H×nh 17 - S¬ ®å kÕt cÊu bé h¹n chÕ tèc ®é tèi ®a 21 - mµng cao su; 22 - ®Õ van; 23 - van; 24 - trôc r« to; 25 vµ 29 - lß xo;26 - r« to; 27 - vÝt ®iÒu chØnh; 28 - ®­êng èng nèi; 30 - trôc b­ím ga. Khi ®éng c¬ lµm viÖc víi tèc ®é cao h¬n tèc ®é cho phÐp th× sù mµi mßn c¸c chi tiÕt khuûu trôc – thanh truyÒn vµ tiªu hao nhiªn liÖu, dÇu nhên sÏ t¨ng. §Ó h¹n chÕ ®iÒu nµy trªn ®éng c¬ cã sö dông mét c¬ cÊu gäi lµ bé h¹n chÕ tèc ®é tèi ®a. Trªn ®éng c¬ sö dông lo¹i bé h¹n chÕ tèc ®é thuéc lo¹i ly t©m kÕt hîp víi ch©n kh«ng ®Ó h¹n chÕ tèc ®é quay cña trôc khuûu kh«ng qu¸ 3200 v/p. CÊu t¹o cña bé h¹n chÕ tèc ®é tèi ®a cã hai bé phËn chÝnh: PhÇn c¶m biÕn ®­îc l¾p trªn n¾p b¸nh r¨ng cam vµ ®­îc dÉn ®éng tõ trôc cam. PhÇn chÊp hµnh ®ù¬c l¾p víi vá cña bé chÕ hoµ khÝ. Gi÷a hai phÇn ®­îc nèi víi nhau b»ng èng nhá. Trªn ®Çu cuèi phÝa ph¶i cña trôc b­ím ga ®­îc l¾p cÇn hai vai. Mét ®Çu ®­îc nèi víi lß xo cã t¸c dông lu«n lu«n duy tr× b­ím ga ë vÞ trÝ më. Mét ®Çu cÇn hai vai ®­îc nèi víi trôc cña mµng nÐn khÝ. Khi tèc ®é cña ®éng c¬ n»m trong giíi h¹n cho phÐp, khoang phÝa trªn mµng th«ng víi khoang kh«ng khÝ cña bé chÕ hoµ khÝ qua ®­êng èng vµ lç ë ®u«i trôc r« to, lç cña ®Õ van. ¸p suÊt cña khoang phÝa trªn mµng vµ khoang phÝa d­íi mµng c©n b»ng nhau vµ c¬ cÊu ch­a cã t¸c dông g× víi b­ím ga. Khi tèc ®é cña ®éng c¬ ®¹t tèc ®é giíi h¹n, van ®ãng kÝn lç trªn ®Õ van. Khoang phÝa trªn mµng kh«ng ®­îc th«ng víi khoang kh«ng khÝ cña bé chÕ hoµ khÝ. D­íi t¸c dông cña sù chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a khoang phÝa d­íi mµng vµ khoang phÝa trªn mµng nªn mµng ®­îc ®Èy lªn phÝa trªn vµ th«ng qua trôc mµng lµm xoay b­ím ga theo h­íng ®ãng hÑp l¹i, h¹n chÕ viÖc t¨ng tiÕp theo tèc ®é cña ®éng c¬. Khi tèc ®é cña ®éng c¬ ®· gi¶m van l¹i më lç trªn ®Õ van, qu¸ tr×nh lÆp l¹i nh­ tr­êng hîp khi tèc ®é ®éng c¬ nhá h¬n tèc ®é giíi h¹n cùc ®¹i. * C¸c bÇu läc x¨ng: Trªn ®éng c¬ sö dông hai lo¹i bÇu läc. BÇu läc th« dïng ®Ó ®­a x¨ng tõ b×nh x¨ng vµo khoang x¨ng cña b¬m x¨ng. X¨ng ®i qua khe hë gi÷a c¸c tÊm läc (khe hë cã kÝch th­íc 0, 05mm) l¹i ®­îc läc vµ gi÷ l¹i c¸c t¹p chÊt c¬ häc cã kÝch th­íc lín h¬n 0, 05mm t¹i khèi läc. X¨ng tõ thïng chøa ®i vµo bÇu läc qua ®­êng vµo 4, do khoang chøa cña bÇu läc cã thÓ tÝch lín h¬n nhiÒu lÇn so víi èng dÉn, nªn tèc ®é di chuyÓn cña x¨ng trong bÇu läc gi¶m ®ét ngét, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c t¹p chÊt c¬ häc vµ n­íc l¾ng xuèng d­íi. X¨ng ®i qua c¸c khe hë gi÷a c¸c tÊm läc vµ c¸c t¹p chÊt c¬ häc cã kÝch th­íc lín h¬n 0,05 mm ®­îc gi÷ l¹i. KÕt cÊu c¸c bÇu läc x¨ng ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 18 vµ 19. H×nh 18- BÇu läc th« nhiªn liÖu 1, 5- ®Öm; 2- n¾p; 3- bu l«ng; 4- ®­êng èng vµo;6- ruét läc; 7- thanh g¹t; 8- cèc läc; 9- vÝt x¶; 10- ®­êng èng ra; 11-tÊm läc; 12- lç l¾p ghÐp côm(mçi tÊm 2 lç); 13- gê trªn tÊm c¸ch; 14- lç läc. BÇu läc tinh dïng ®Ó läc c¸c t¹p chÊt c¬ häc kÝch th­íc nhá vµ l¾ng n­íc cã trong x¨ng tr­íc khi ®­a tíi bé chÕ hßa khÝ. CÊu t¹o cña bÇu läc tinh ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 19. H×nh 19 - BÇu läc tinh 1 - phÇn tö läc; 2 - ®Öm 3 - th©n; 4 - cèc läc; 5 -®ßn g¸nh; 6- lß xo; 7- trô ®ì cèc läc; 8- ®Õ. X¨ng qua ®­êng vµo trªn vá bÇu läc ®Õn khoang gi÷a thµnh bÇu läc vµ phÇn tö läc, sau ®ã ®i qua phÇn tö läc vµo khoang trong. Sau khi läc s¹ch t¹p chÊt vµ l¾ng n­íc lÉn trong x¨ng, x¨ng s¹ch theo ®­êng ra qua èng dÉn tíi bé chÕ hßa khÝ. * B¬m x¨ng. B¬m x¨ng l¾p trªn ®éng c¬ thuéc lo¹i b¬m mµng. KÕt cÊu cña b¬m x¨ng ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 20. H×nh 20 - B¬m x¨ng. cÇn b¬m tay; lç kiÓm tra; l­íi läc; vÝt l¾p n¾p; n¾p; th©n b¬m. B¬m x¨ng cã nhiÖm vô b¬m c­ìng bøc x¨ng tõ thïng x¨ng qua bÇu läc ®Õn bé chÕ hoµ khÝ cña ®éng c¬. B¬m x¨ng l¾p trªn ®éng c¬ thuéc lo¹i b¬m mµng. CÊu t¹o cña b¬m x¨ng gåm 3 phÇn : vá b¬m, th©n b¬m vµ n¾p b¬m. Khi vÊu cam trªn b¸nh lÖch t©m cña trôc cam t¸c dông lªn ®òa ®Èy ®Õn cÇn b¬m, c¸n mµng b¬m kÐo mµng ®i xuèng. Khi ®ã kho¶ng ch©n kh«ng ®­îc t¹o ra ë khoang phÝa trªn cña mµng b¬m, c¸c van hót ®­îc më ra ®Ó hót x¨ng tõ thïng qua khoang hót trªn n¾p cña b¬m, qua l­íi läc vµo ®Çy khoang phÝa trªn mµng b¬m. Khi vÊu cam b¸nh lÖch t©m tr­ît ra khái ®òa ®Èy, lß xo ®Èy gi·n ra ®Èy mµng b¬m cïng c¸n mµng b¬m ®i lªn nÐn x¨ng trong khoang trªn mµng b¬m, van ®Èy ®­îc më ra vµ cung cÊp x¨ng qua khoang ®Èy trªn n¾p b¬m vµo trong èng ®Õn bé chÕ hoµ khÝ. Trong tr­êng hîp x¨ng trong bÇu x¨ng cña bé chÕ hoµ khÝ vÉn ®ñ th× b¬m x¨ng lµm viÖc ë chÕ ®é kh«ng t¶i. CÇn b¬m tay dïng ®Ó b¬m nhiªn liÖu b»ng tay tr­íc khi khëi ®éng ®éng c¬ vµ ®Ó kiÓm tra mµng b¬m khi söa ch÷a, b¶o d­ìng. * BÇu läc kh«ng khÝ: BÇu läc kh«ng khÝ cã nhiÖm vô läc s¹ch kh«ng khÝ cung cÊp cho ®éng c¬ vµ gi¶m ån trong qu¸ tr×nh n¹p. CÊu t¹o cña bÇu läc kh«ng khÝ ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 21. Khi ®éng c¬ cã sö dông bÇu läc kh«ng khÝ th× tèc ®é mµi mßn c¸c chi tiÕt nhãm xi lanh pÝt t«ng gi¶m ®i tõ 2¸3 lÇn so víi tr­êng hîp kh«ng sö dông bÇu läc kh«ng khÝ. Trªn ®éng c¬ ®­îc dïng bÇu läc kh«ng khÝ kiÓu dÇu - qu¸n tÝnh. Khi ®éng c¬ lµm viÖc kh«ng khÝ ®­îc hót qua miÖng hót vµo khoang n¾p, qua r·nh vßng h­íng th¼ng xuèng ®¸y dÇu vµ vµnh h¾t dÇu. Trªn bÒ mÆt dÇu dßng kh«ng khÝ ®æi chiÒu ®ét ngét, d­íi qu¸n tÝnh cña lùc ly t©m c¸c thµnh phÇn cã khèi l­îng lín bÞ r¬i xuèng líp dÇu. Sau ®ã kh«ng khÝ ®i tiÕp qua c¸c phÇn tö läc b«i l¹i ®­îc gi÷ lÇn n÷a c¸c b«i bÈn mÞn h¬n vµ cuèi cïng dßng kh«ng khÝ s¹ch ®i qua èng trong ®Ó vµo häng èng khuÕch t¸n cña bé chÕ hoµ khÝ. H×nh 21 - BÇu läc kh«ng khÝ. 1 - n¾p; 2- phÇn tö läc; 3- th©n. 1.3.2. HÖ thèng b«i tr¬n. 1.3.2.1 Nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 22. H×nh 22 - S¬ ®å hÖ thèng b«i tr¬n 1 - kÐt m¸t dÇu; 2 - van kÐt m¸t dÇu; 3 - van an toµn; 4 - trôc ®ßn g¸nh; 5 - ®­êng dÉn dÇu lªn ®Ønh; 6 - bÇu läc ly t©m; 7 - ®­êng dÇu chÝnh; 8 - ®­êng dÇu ®Õn bÇu läc; 9 - khoang trªn cña b¬m dÇu; 10 - khoang d­íi cña b¬m dÇu; 11 - khoang gi¶m ¸p cña khoang d­íi; 12 - èng thu håi dÇu; 13 - phao läc dÇu; 14 - c¸c te; 15 - hèc bªn trong cæ khuûu; 16 - ®­êng dÇu trong trôc khuûu; 17 - khoang; 18 - van an toµn; 19 - lç tho¸t dÇu; 20 - ®­êng èng dÉn dÇu ®Õn bÇu läc; 21 - van an toµn cña ®­êng dÇu chÝnh; 22 - èng håi dÇu vÒ c¸c te. HÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ ®èt trong cã nhiÖm vô ®­a dÇu ®Õn c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, ®ång thêi läc s¹ch c¸c t¹p chÊt lÉn trong dÇu nhên khi dÇu nhên tÈy röa c¸c bÒ mÆt lµm viÖc nµy vµ lµm m¸t dÇu nhên ®Ó ®¶m b¶o tÝnh n¨ng hãa lý cña nã. HÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ sö dông dÇu nhên ®Ó lµm gi¶m ma s¸t cña æ trôc, ®­a nhiÖt l­îng do ma s¸t sinh ra ra khái æ trôc, do ®ã lµm gi¶m chÊt l­îng mµi mßn c¸c lo¹i cæ trôc. Ngoµi ra, dÇu nhên cßn b¶o vÖ c¸c bÒ mÆt cña c¸c chi tiÕt trong ®éng c¬ kh«ng bÞ «xÝt hãa. DÇu nhên dïng trong hÖ thèng b«i tr¬n cßn cã t¸c dông lµm gi¶m tæn thÊt ma s¸t, lµm m¸t æ trôc, tÈy röa bÒ lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, bao kÝn khe hë gi÷a pitt«ng víi xi lanh vµ gi÷a xÐc m¨ng víi pitt«ng. *. Nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n. §éng c¬ 3M3-5234.10 sö dông ph­¬ng ph¸p b«i tr¬n c­ìng bøc kÕt hîp víi vung tÐ. Dầu nhờn chứa trong c¸c te 14 được bơm dầu hót qua phao hót 13, tại bơm, dầu được chia làm hai đường: Đường dầu xuất ph¸t từ khoang trªn của bơm và đường dầu xuất ph¸t từ khoang dưới của bơm. Dầu từ khoang trªn của bơm được cung cấp vào đường dầu chÝnh 7, từ đường dầu 7 theo đường dầu 16 đến b«i trơn c¸c ổ trôc khuỷu, ổ trôc cam, con đội. Dầu trong khoang trôc khuûu 15 được ®­a lªn b«i trơn ổ đầu to thanh truyền, rồi lªn b«i tr¬n chốt pÝt t«ng. Từ đường dầu 7, dầu cßn đi theo đường dầu 5 lªn b«i trơn c¸c ổ bi, ổ trôc của dàn cß mổ xu p¸p. Khi nhiệt độ dầu lªn cao qu¸ 80°C, độ nhớt giảm, van điều khiển 2 sẽ mở, dầu từ đường dầu 7 cßn qua van 2 và van 3 đi ra kÐt làm m¸t 1, sau ®ã theo đường dầu 22 trở về c¸c te. Mét phÇn dÇu (kho¶ng 10 ¸ 15 % l­îng dÇu b«i tr¬n do b¬m cung cÊp) tõ khoang d­íi cña b¬m theo ®­êng dÇu 8, qua ®­êng dÇu 20, qua bÇu läc ly t©m råi trë vÒ c¸c te. Ngoµi ra, ®Ó b«i tr¬n bÒ mÆt lµm viÖc cña xi lanh, pÝt t«ng, ta lîi dông dÇu v¨ng ra khái ®Çu to thanh truyÒn trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. 1.3.2.2 HÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ bao gåm mét sè côm chi tiÕt sau: * KÐt lµm m¸t dÇu: ë chÕ ®é lµm viÖc æn ®Þnh cña ®éng c¬, nhiÖt ®é cña dÇu b«i tr¬n cÇn n»m trong giíi h¹n 85-90oC. Nh­ng trong sö dông nhiÖt ®é cña m«i tr­êng t­¬ng ®èi cao, do ®éng c¬ th­êng lµm viÖc ë chÕ ®é phô t¶i cao trong thêi gian dµi, nhiÖt ®é cña dÇu b«i tr¬n sÏ v­ît qu¸ giíi h¹n trªn, do ®ã cÇn ®­îc lµm m¸t trong kÐt dÇu. Trªn hÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ sö dông kÐt lµm m¸t dÇu kiÓu èng ®­îc lµm m¸t b»ng kh«ng khÝ, bè trÝ tr­íc kÐt n­íc cña ®éng c¬. * B¬m dÇu. B¬m dÇu cã nhiÖm vô cung cÊp dÇu d­íi ¸p suÊt cao vµo ®­êng dÇu chÝnh cña ®éng c¬ vµ kÐt lµm m¸t dÇu. HÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ 3M3-5234.10 , sö dông b¬m hai ng¨n. Khi b¬m lµm viÖc, dÇu tõ cacte cña ®éng c¬ hót vµo khoang hót cña ng¨n b¬m trªn vµ d­íi, ®iÒn ®Çy c¸c khoang ch©n r¨ng gi÷a c¸c b¸nh r¨ng, sau ®ã di chuyÓn däc theo thµnh vá b¬m vµ vµo khoang ®Èy ®Õn bÇu läc vµ kÐt lµm m¸t dÇu. ¸p suÊt dÇu b«i tr¬n cÇn thiÕt do ng¨n b¬m trªn t¹o ra ®­îc duy tr× ë gi¸ trÞ x¸c ®Þnh b»ng van tiÕt l­u gåm van tr­ît, lß xo vµ nót bÝt. Khi ¸p suÊt t¨ng lªn, van tiÕt l­u më vµ dÇu tõ khoang ®Èy l¹i quay trë l¹i mét phÇn vÒ khoang hót cña b¬m. Van tiÕt l­u ®­îc bè trÝ trong n¾p ng¨n c¸ch., duy tr× ë giíi h¹n x¸c ®Þnh nhê van bi. Khi ¸p suÊt dÇu v­ît qu¸ giíi h¹n, van sÏ më vµ dÇu tõ khoang ®Èycña b¬m sÏ qua van trë vÒ khoang hót ®Ó tr¸nh ph¸ vì c¸c ®­êng èng dÇu cña kÐt lµm m¸t. * BÇu läc dÇu: HÖ thèng b«i tr¬n ®éng c¬ 3M3-5234.10 sö dông bÇu läc th« vµ bÇu läc tinh. BÇu läc th« cã kÕt cÊu rÊt ®¬n gi¶n, bÇu läc tinh thuéc lo¹i bÇu läc ly t©m kh«ng toµn phÇn. cã nghÜa lµ trong qu¸ tr×nh lµm viÖc chØ cã 10 15% l­îng dÇu do b¬m cung cÊp lÇn l­ît ®­îc ®i qua. Mét phÇn dÇu b¬m tõ r·nh th©n trªn vµ r·nh trªn trôc roto qua c¸c lç h­íng t©m trªn trôc vµo kho¶ng gi÷a r« to vµ n¾p chôp r« to, vµ ch¶y xuèng èng rçng vµ phun qua c¸c lç phun theo h­íng ng­îc nhau vµ t¹o thµnh ngÈu lùc ®Ó dÉn ®éng cho r« to. R« to ®­îc l¾p trªn æ bi cÇu vµ ®­îc quay víi tèc ®é 5000-6000 (vßng /phót). Khi r« to quay, d­íi t¸c dông cña lùc ly t©m c¸c t¹p chÊt trong dÇu chøa trong khoang n¾p chôp sÎ v¨ng ra b¸m lªn thµnh cña n¾p chôp. DÇu s¹ch sÏ qua èng dÉn vµo r·nh trªn th©n hép ph©n phèi dÇu. * HÖ thèng th«ng giã c¸c te. HÖ thèng th«ng giã c¸cte cã nhiÖm vô thæi s¹ch c¸c s¶n vËt ch¸y lät xuèng c¸c te qua khe hë c¸c xÐc m¨ng khÝ vµ h¬i dÇu trong c¸c te ®Ó tr¸nh næ c¸c te. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña ®éng c¬, khÝ ch¸y th­êng lät tõ buång ch¸y xuèng c¸c te. §iÒu ®ã lµm cho dÇu nhên dÔ bÞ « nhiÔm vµ ph©n hñy do c¸c t¹p chÊt khÝ ch¸y ®­a xuèng. Ngoµi ra, do cã hiÖn t­îng lät khÝ, nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt bªn trong c¸c te còng t¨ng lªn lµm tæn h¹i c¸c tÝnh n¨ng lý hãa cña dÇu nhên. Trªn ®éng c¬ 3M3 5234.10 sö dông hÖ thèng th«ng giã kÝn. KiÓu th«ng giã c­ìng bøc, lîi dông ®é ch©n kh«ng trong qu¸ tr×nh n¹p ®Ó khÝ trong c¸c te ®­îc hót c­ìng bøc vµo ®­êng n¹p cña ®éng c¬. Ph­¬ng ¸n nµy cã ­u ®iÓm lµ chèng ®­îc dÇu nhên bÞ « nhiÔm vµ hiÖu qu¶ th«ng giã rÊt cao, nh­ng nh­îc ®iÓm cña nã lµ ®­a h¬i dÇu vµ khÝ ch¸y lät xuèng hép trôc khuûu ®i vµo ®­êng n¹p nªn còng dÔ lµm cho xu p¸p vµ r·nh xÐc m¨ng, bÒ mÆt ®Ønh pÝt t«ng bÞ ®ãng muéi, ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng chèng ch¸y, kÝch næ c¶n trë xÐc m¨ng dÞch chuyÓn trong r·nh, sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ xÊu, ®Ó kh¾c phôc ng­êi ta bè trÝ bé t¸ch h¬i dÇu khái khÝ lät tr­íc khi hót vµo ®­êng n¹p. H×nh 23 - HÖ thèng th«ng giã c¸c te bÇu läc khÝ; chÕ hoµ khÝ; ®­êng èng nh¸nh th«ng khÝ chÝnh; ®­êng èng nh¸nh th«ng khÝ bæ sung; thiÕt bÞ t¸ch dÇu; ®Öm; c¬ cÊu dËp löa; ®­êng èng n¹p; èng th«ng khÝ Khi ®éng c¬ lµm viÖc ë chÕ ®é t¶i trung b×nh khÝ tõ c¸c te ®Èy vµo ®­êng èng n¹p khÝ vµ ®­êng èng nµy khi sö dông kh«ng ®­îc lµm mÊt ®é kÝn cña hÖ thèng th«ng h¬i, kh«ng cho phÐp ®éng c¬ ho¹t ®éng khi më n¾p ®æ dÇu. §iÒu nµy g©y nªn hao dÇu do ch¸y d­. Röa èng 3 vµ èng 4, thiÕt bÞ t¸ch dÇu 5, èng th«ng 9 vµ gic l¬ khÝ cña chÕ hoµ khÝ sau 40000 ¸ 50000 km. Khi l¾p thiÕt bÞ t¸ch dÇu 5 ph¶i xem xÐt sao cho ®Öm cao su 6 lµm kÝn chç nèi. Khi kh«ng lµm kÝn ®­îc, th«ng h¬i c¸c te ®éng c¬ gi¶m hiÖu qu¶ vµ t¨ng tiªu hao dÇu do ch¸y d­.