Đề tài Trang phục truyền thống của phụ nữ một số nước Đông Nam á

Lêi nãi ®Çu Trang phôc lµ mét thµnh tè quan träng cña v¨n ho¸ téc ng­êi, lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi cña b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Mçi d©n téc trªn thÕ giíi ®Òu mang theo s¾c th¸i v¨n ho¸ ®éc ®¸o cña m×nh qua trang phôc. Cïng víi ng«n ng÷, trang phôc lµ dÊu hiÖu th«ng tin quan träng ®Ó chóng ta dÔ dµng nhËn biÕt téc ng­êi nµy víi téc ng­êi kh¸c. Ng­êi ta cã thÓ nhËn biÕt ®­îc ®©u lµ phô n÷ NhËt B¶n, phô n÷ Mexico hay phô n÷ c¸c n­íc theo Håi gi¸o qua bé Kim«n« cña NhËt B¶n hay chiÕc v¸y xoÌ cïng víi mò réng vµnh cña phô n÷ miÒn Trung MÜ vµ chiÕc m¹ng che mÆt cña phô n÷ Håi gi¸o. Trang phôc g¾n bã mËt thiÕt vµ tån t¹i trong sù vËn hµnh cña ®êi sèng téc ng­êi. “ Trang phôc ra ®êi tr­íc hÕt mang ý nghÜa b¶o vÖ c¬ thÓ råi sau ®ã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trang phôc trë thµnh nhu cÇu thÈm mü, nhu cÇu lµm ®Ñp cho con ng­êi’’(8). Trang phôc quan hÖ ®Õn rÊt nhiÒu lÜnh vùc trong x· héi nh­ ®Þa lý, lÞch sö, kinh tÕ, t«n gi¸o , ®¼ng cÊp, nghÒ nghiÖp, phong tôc, tËp qu¸n.... nhÊt lµ ë lÜnh vùc v¨n ho¸ tinh thÇn. Nã thÓ hiÖn cô thÓ, râ nÐt tr×nh ®é vµ thÞ hiÕu thÈm mü cña mçi con ng­êi, mçi d©n téc vµ mçi thêi ®¹i. N»m trong bèi c¶nh v¨n ho¸ cña toµn khu vùc, phong tôc mÆc cña c­ d©n §«ng Nam ¸ ®Æc biÖt lµ cña phô n÷ cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång phï hîp hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn (VÞ trÝ ®Þa lý, thêi tiÕt ...) vµ nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa n­íc cã nguån gèc tõ l©u ®êi ( kho¶ng 2000 n¨m tr­íc ®©y) hay ng­êi ta th­êng gäi lµ nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp thùc v©t. Tuy cã nhiÒu ®Æc ®iÓm chung nh­ng mçi d©n téc ë khu vùc §«ng Nam ¸ vÉn b¶o l­u, gi÷ g×n vµ ph¸t huy ®­îc nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong trang phôc truyÒn thèng ®Æc biÖt lµ trang phôc cña phô n÷. Mèi quan hÖ gi÷a trang phôc truyÒn thèng vµ thêi trang hiÖn ®¹i còng lµ mét vÊn ®Ò ®­îc xem xÐt trong viÖc t×m hiÓu trang phôc.Do ®ã ®iÒu quan träng hiÖn nay lµ lµm sao g×n gi÷ ®­îc nh÷ng tinh hoa vµ b¶n s¾c cæ truyÒn cña thÈm mü trang phôc trong c¸ch phôc scs cña thêi hiÖn ®¹i.®Ó thêi trang võa phï hîp víi thêi ®¹i võa mang nÐt ®Æc thï cña c¸c dÊu Ên truyÒn thèng t¹o ra mét phong c¸ch mÆc riªng biÖt vµ ®éc ®¸o cña tõng d©n téc . Khi tr×nh bµy ®Ò tµi nµy chóng t«i mong muèn ®­îc gãp mét phÇn nhá bÐ vµo viÖc g×n gi÷ vµ ph¸t huy b¶n s¾c truyÒn thèng trong trang phôc mÆc cña c¸c d©n téc §«ng Nam ¸. Trong giíi h¹n cña mét bµi viÕt, céng víi viÖc h¹n chÕ cña tµi liÖu tham kh¶o,chóng t«i chØ xin tr×nh bµy mét khÝa c¹nh nhá trong phong tôc mÆc ®ã lµ “Trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ mét sè n­íc §«ng Nam ¸”. Bµi viÕt ®­îc tr×nh bµy theo néi dung sau: Ch­¬ng I : §Þa lý - m«i tr­êng v¨n ho¸ vµ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi trang phôc 1. §Þa lý - m«i tr­êng v¨n ho¸ 2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chung trong trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ mét sè n­íc §«ng Nam ¸. 3. NÐt ®Æc s¾c trong chÊt liÖu trang phôc Ch­¬ngII: Trang phôc truyÒn thèng vµ ¶nh h­ëng cña nã trong x· héi hiÖn ®¹i: Trang phôc cña phô n÷ Th¸i Lan, Malaysia, ViÖt Nam. KÕt luËn: Ch­¬ng I §Þa lý- m«i tr­êng v¨n ho¸ vµ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi trang phôc 1. §Þa lý- m«i tr­êng v¨n ho¸ “§«ng Nam ¸ lµ mét khu vùc kh¸ réng, diÖn tÝch kho¶ng trªn 4 triÖu km2 tr¶i ra trªn mét phÇn tr¸i ®Êt tõ kho¶ng 920 ®Õn 140 0 kinh §«ng vµ tõ kho¶ng 280 vÜ B¾c ch¹y qua xÝch ®¹o ®Õn kho¶ng 150 vÜ Nam. VÒ mÆt ®Þa lý, hµnh chÝnh §«ng Nam ¸ hiÖn nay gåm 10 n­íc: ViÖt Nam, Lµo, Campuchia,Th¸iLan, Myanma, Malaysia, Singapore, Indonesia, Philippines, Brunei”(10), víi sè d©n kho¶ng 600 triÖu ng­êi (theo sè liÖu n¨m 1999). Do ®iÒu kiÖn ®Þa lý n»m trªn b¸n ®¶o (§«ng nam ¸ ) vµ hÖ thèng c¸c quÇn ®¶o (§«ng Nam ¸ h¶i ®¶o) , tiÕp gi¸p víi biÓn §«ng , biÓn Jawa, eo Malacca nªn ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña khÝ hËu §«ng Nam ¸ lµ tÝnh chÊt giã mïa t¹o nªn hai mïa t­¬ng ®èi râ rÖt : mïa kh«, l¹nh, m¸t vµ mïa m­a t­¬ng ®èi nãng vµ Èm. V× thÕ §«ng Nam ¸ cßn ®­îc gäi lµ khu vùc “ Ch©u ¸ giã mïa”. VÒ mïa h¹ cã giã mïa tõ biÓn vµo nªn l­îng m­a rÊt cao, tõ 2000 ®Õn 4000 mm. Mïa ®«ng cã giã mïa ®«ng b¾c tõ lôc ®Þa thæi ra, thêi tiÕt kh« r¸o ( trõ vïng Malaya n»m trong ®íi khÝ hËu xÝch ®¹o nãng vµ Èm ­ít quanh n¨m ). M¹ng l­íi s«ng ngßi dµy ®Æc víi mét sè hÖ thèng s«ng lín nh­ s«ng Mª C«ng, s«ng Hång, s«ng Mªnam, s«ng Iraoadi... cung cÊp n­íc cho c¸c ®ång b»ng ch©u thæ. KhÝ hËu biÓn còng lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng ®èi víi tuyÖt ®¹i ®a sè c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. ChÝnh giã mïa vµ khÝ hËu biÓn lµm cho khÝ hËu vïng §«ng Nam ¸ ®¸ng lÏ trë nªn kh« c»n ( nh­ mét sè lôc ®Þa kh¸c cã vïng vÜ ®é ) nh­ng nã ®· biÕn §«ng Nam ¸ thµnh “Thiªn ®­êng cña thÕ giíi thùc vËt, xanh tèt vµ trï phó v¬Ý nh÷ng ®« thÞ ®«ng ®óc vµ thÞnh v­îng nh­ Kuala-Lumpur, Singapore, Jacacta...” §iÒu kiÖn tù nhiªn nãng Èm, m­a nhiÒu vµ cã giã mïa ®· gãp phÇn t¹o nªn ®Æc tr­ng cña §«ng Nam ¸ : nÒn v¨n minh thùc vËt hay nÒn v¨n minh lóa n­íc. §«ng Nam ¸ ®­îc coi lµ “c¸i n«i” cña c©y lóa n­íc vµ lµ mét trong , n¨m trung t©m c©y trång lín cña thÕ giíi. V× thÕ n«ng nghiÖp trång lóa n­íc ®· trë thµnh céi nguån, thµnh mÉu sè chung cña nÒn v¨n minh khu vùc. “ §ã lµ nÒn v¨n minh cã ®ñ s¾c th¸i ®ång b»ng, biÓn, nöa ®åi nói, nöa rõng víi ®ñ c¸c d¹ng kÕt cÊu ®an xen phøc t¹p ... nh­ng mÉu sè chung lµ v¨n minh n«ng nghiÖp trång lóa, v¨n ho¸ xãm lµng” (TrÇn Quèc V­îng, Cao Xu©n Phæ: §«ng Nam ¸ mét nÒn v¨n ho¸ cæ x­a,B¸o nh©n d©n,sè ra ngµy 1-10-1978). ChÝnh hai nh©n tè cña m«i tr­êng tù nhiªn hoÆc cã nguån gèc tõ tù nhiªn lµ khÝ hËu nãng bøc cña vïng nhiÖt ®íi vµ c«ng viÖc lao ®éng trång lóa n­íc ®· cã nhiÒu ¶nh h­ëng vµ chi phèi tíi c¸ch thøc trang phôc cña c­ d©n §«ng Nam ¸, ®Æc biÖt lµ trang phôc cña phô n÷. §iÒu kiÖn tù nhiªn, v¨n ho¸ ®ã ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn, tÝnh ®a d¹ng cña tõng vïng, tõng khu vùc cña trang phôc ®Ó con ng­êi thÝch nghi vµ tån t¹i. §ång thêi thiªn nhiªn Êy, khÝ hËu Êy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ban ®Çu cho viÖc h×nh thµnh vµ xö lý trang phôc cã thÓ nãi trang phôc cña phô n÷ §«ng Nam ¸ ®· ra ®êi dùa trªn bèi c¶nh cña nÒn “v¨n minh th­c vËt” víi m«i tr­êng s«ng n­íc, khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nãng Èm, tÊt c¶ tån t¹i hoµ quyÖn víi nhau mét c¸ch hµi hoµ, uyÓn chuyÓnvµ rÊt gÇn gòi víi thiªn nhiªn. “Ch¼ng h¹n vÒ mµu s¾c trang phôc, hÇu hÕt lµ cã nguån gèc tõ tù nhiªn : mnµu n©u non vèn gÇn gòi víi mµu phï xa cña bïn ®Êt, mµu lam, mµu chµm vèn gÇn gòi víi mÇu cña nói non, c¸c s¾c mµu t­¬i s¸ng d­êng nh­ b¾t ®Çu tõ s¾c mÇu cña c¸c loµi hoa, qu¶ (hoa ®µo, hoa lý, vµng m¬ ... )”(8). Sù mÒm m¹i, tha th­ít cña nh÷ng ®­êng nÐt trang phôc trong tµ ¸o dµi ViÖt Nam, trong bé Kain cña phô n÷ Ind«nªsia hay bé Ph¸ xin cña phô n÷ Th¸i Lan ... “d­êng nh­ còng ®­îc b¾t ®Çu tõ vÎ uèn l­în cña nh÷ng dßng s«ng, con suèi trong v¾t”. D­êng nh­ m«i tr­êng v¨n ho¸ s«ng n­íc cã ¶nh h­ëng kh«ng ph¶i lµ nhá tíi c¸ch thøc trang phôc cña phô n÷ §«ng Nam ¸. ChiÕc v¸y cña phô n÷ lµ mét dÉn chøng cô thÓ chøng tá ®iÒu kiÖn ®Þa lý - m«i tr­êng v¨n ho¸ cã ¶nh h­ëng nhiÒu tíi trang phôc. Víi hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc, l­îng m­a lín, khÝ hËu nãng Èm th× chiÕc v¸y lµ mét trang phôc hÕt søc thuËn lîi cña phô n÷ §«ng Nam ¸, cã thÓ mÆc trong bÊt kú tr­êng hîp nµo. Cã ph¶i v× thÕ mµ hiÖn nay v¸y vÉn lµ mét trang phôc ®­îc phô n÷ nhiÒu n­íc §«ng Nam ¸ sö dông, mÆc dï kiÓu c¸ch vµ chÊt liÖu cã nhiÒu thay ®æi ®Ó phï hîp víi lèi sèng hiÖn ®¹i ngµy nay. Bªn c¹nh viÖc chÞu ¶nh h­ëng cña ®iÖu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi nãng Èm, m­a nhiÒu, mang ®Æc tr­ng cña nÒn n«ng nghiÖp lóa n­íc th× trang phôc cña phô n÷ §«ng Nam ¸ còng chÞu ¶nh h­ëng cña v¨n ho¸ du nhËp tïa bªn ngoµi vµo, chñ yÕu lµ chÞu ¶nh h­ëng cña v¨n ho¸ Ên §é vµ Trung Quèc. Së dÜ nãi nh­ vËy lµ v× §«ng Nam ¸ cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt, nã “n»m trän” gi÷a hai ®¹i d­¬ng lín lµ Th¸i B×nh D­¬ng vµ Ên §é D­¬ng vµ n»m gi÷a hai nÒn v¨n minh lín cña nh©n lo¹i ®ã lµ v¨n minh Trung Hoa vµ v¨n minh Ên §é. Sù tiÕp xóc, giao l­u víi hai nÒn v¨n minh nµy ®· cã tõ rÊt sím, kho¶ng thÕ kû I – II trCN. ¶nh h­ëng cña v¨n ho¸ Trung Hoa vµ Ên §é tíi khu vùc §«ng Nam ¸ kh¸ toµn diÖn vµ s©u s¾c trªn tÊt c¶ mäi lÜnh vùc, trong ®ã cã mét phÇn ¶nh h­ëng tíi trang phôc. ¶nh h­ëng ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c hoa v¨n trªn trang phôc mang ®Ëm mµu s¾c Ên §é nh­ h×nh chim c«ng, r¾n Naga, hoa sen....,c¸c hoa v¨n h×nh häc víi nh÷ng ®­êng nÐt dÖt rÊt k× c«ng vµ tØ mÈn ®Õn tõng chi tiÕt. H×nh ¶nh chiÕc ¸o dµi cña ViÖt Nam còng chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu tõ chiÕc ¸o dµi Th­îng H¶i cña Trung Hoa. 2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chung trong trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ mét sè n­íc §«ng Nam ¸ 2.1. Trang phôc chÝnh Trang phôc chÝnh gåm cã ®å mÆc phÝa trªn vµ ®å mÆc phÝa d­íi 2.1.1. §å mÆc phÝa d­íi. §å mÆc phÝa d­íi tiªu biÓu vµ æn ®Þnh h¬n c¶ cña phô n÷ §«ng Nam ¸ qua c¸c thêi ®¹i lµ c¸i v¸y. “V¸y lµ ®å mÆc ®Æc tr­ng cña phô n÷ ë hÇu hÕt c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ (nÕu nh­ kh«ng nãi lµ tÊt c¶). ë mäi n¬i, tõ nh÷ng vïng xa x«i thuéc c¸c quèc gia h¶i ®¶o nh­ Malaysia, Indosia, Philippin, Brunei ®Õn c¸c vïng nói cña nhiÒu quèc gia lôc ®Þa §«ng Nam ¸ nh­: ViÖt Nam, Campuchia, Th¸i Lan, Mianma, Lµo.... thËm chÝ ngay c¶ ë c¸c thñ ®« nh­ Phn«mpªnh, Kuala Lumur, Jakarta.... phô n÷ hiÖn nµy vÉn mÆc v¸y”(1). Qua ®ã ta thÊy v¸y lµ trang phôc mÆc hÕt søc phæ biÕn réng r·i cña phô n÷ c¸c n­íc trong khu vùc §«ng Nam ¸. Së dÜ nã lµ trang phôc ®Æc tr­ng vµ phæ biÕn cña phô n÷ §«ng Nam ¸ v× “mÆc v¸y kh«ng chØ tho¸ng, m¸t, g©y c¶m gi¸c dÔ chÞu, ®èi phã ®­îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ víi khÝ hËu nãng, bøc mµ cßn phï hîp víi c«ng viÖc ®ång ¸ng. Khi lµm viÖc hoÆc khi ®i l¹i, v¸y ®­îc kÐo cao tíi ®Çu gèi, gÆp s«ng, suèi, tr­íc khi léi xuèng n­íc ng­êi ta cëi v¸y ra, quÊn lªn ®Çu, sang bê bªn kia l¹i mÆc vµo. Khi ë nhµ hoÆc nghØ ng¬i v¸y ®­îc th¶ dµi ®Õn tËn gãt ch©n, thËt lµ tiÖn lîi”(5) . Do nh÷ng ®Æc thï phï hîp víi m«i tr­êng, khÝ hËu nãng bøc cña khu vùc §«ng Nam ¸ vµ chiÕc v¸y kh¸c h¼n víi chiÕc quÇn cã nguån gèc du môc Trung ¸ lµ n¬i cã khÝ hËu gi¸ l¹nh vµ c«ng viÖc chñ yÕu lµ ch¨n nu«i c­ìi ngùa. V¸y cã hai lo¹i: v¸y kh©u vµ v¸y quÊn. V¸y quÊn lµ tÊm v¶i h×nh ch÷ nhËt ®­îc quÊn cho hai mÐp ch¹y vÒ mét phÝa ch©n, ®Çu m¶nh v¶i ®­îc th¾t l¹i. V¸y kh©u lµ lo¹i v¸y hai mÐp v¶i ®­îc kh©u thµnh h×nh èng. ë §«ng Nam ¸, v¸y ®­îc gäi theo mét tõ quen thuéc kh¸c lµ sar«ng. Sar«ng cña ng­êi Malaysia, Indonesia, Brunei gäi lµ Kain nã lµ mét lo¹i v¸y ®¬n gi¶n, chØ lµ mét tÊm v¶i quÊn quanh m×nh. Ngµy nµy, sar«ng vÉn ®­îc hÇu hÕt c¸c d©n téc §«ng Nam ¸, ®Æc biÖt lµ c¸c d©n téc Ýt ng­êi sö dông. ChØ lÊy riªng Philippines lµmvÝ dô còng ®ñ thÊy sù phæ biÕn réng r·i cña nã. “Phô n÷ d©n téc Tagan, Visaia, Ilacano, Bicon vµ hµng lo¹t d©n téc kh¸c nh­ Ifugao, Bonter, Tinjian, Kaling, Gatan, Ivatan.... ®Òu mÆc sar«ng.”(1) “V¸y cña phô n÷ Th¸i Lan ®­îc gäi lµ Ph¸ xin, lµ mét lo¹i v¸y kh©u liÒn (v¸y èng), gÊp ë eo. Tuú tõng ®Þa ph­¬ng mµ Ph¸ xin cã nh÷ng kiÓu d¸ng, mµu s¾c kh¸c biÖt nhau. Th­êng ngµy chiÕc Ph¸ xin ®­îc mÆc kÕt hîp víi chiÕc ¸o lãt céc tay bã s¸t ng­êi”(7). Cßn Kain cña phô n÷ Indonesia lµ mét tÊm v¶i nhiÒu mµu s¾c ®­îc quÊn hai vßng quanh ng­êi tõ th¾t l­ng ®Õn ®Çu gèi hoÆc chÊm m¾t c¸ ch©n. “Kain th­êng dµi 2,5m vµ réng tõ 0,5m ®Õn 1m. Kain ng¾n (Kain pendek) ®Ó mÆc khi lµm viÖc nÆng, cßn b×nh th­êng th× phô n÷ Indonesia mÆc Kain dµi (Kain panjnang)”(3). Tuy cïng lµ mét chiÕc v¸y nh­ng ë mçi d©n téc, mçi quèc gia, phô n÷ l¹i mÆc nh÷ng chiÕc v¸y cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c riªng ®Ó khi nh×n vµo sÏ biÕt ®­îc ®ã lµ d©n téc nµo hay quèc giao nµo? §i liÒn víi v¸y, th­êng cã c¹p v¸y (hay cßn gäi lµ d¶i th¾t l­ng), ®­îc lµm b»ng v¶i víi môc ®Ých gi÷ cho v¸y khái tuét. C¹p v¸y lµ mét m¶nh v¶i réng kho¶ng mét gang tay cã thÓ kh©u liÒn cïng víi v¸y hoÆc lµ mét tÊm v¶i dµi t¸ch rêi, khi mÆc v¸y sÏ th¾t l¹i. TÊm v¶i ®ã ®­îc gäi lµ d¶i th¾t l­ng cã chiÒu dµi h¬n 2m. C¹p v¸y th­êng kh©u b»ng d¶i v¶i kh¸c mµu nh­ mµu ®á, tr¾ng, xanh.... miÔn kh«ng ®­îc ®ång mµu víi th©n v¸y. D¶i c¹p lµ ®Ó gËp mÐp sao cho v¸y bã s¸t th©n eo, lµm ®­êng th¾t l­ng næi cém râ ®­êng nÐt th¾t ®¸y l­ng ong. Trªn d¶i c¹p th­êng trang trÝ c¸c hoa v¨n, ho¹ tiÕt mét c¸ch chi tiÕt tØ mØ. Nh­ trªn c¹p v¸y cña phô n÷ M­êng (c¹p v¸y ®­îc dÖt b»ng v¶i thæ cÈm) trang trÝ nh÷ng hoa v¨n h×nh häc vµ ®­îc dÖt mét c¸ch c«ng phu, tØ mÈn ®Õn tõng chi tiÕt. V¸y lµ y phôc võa cæ x­a nhÊt, võa chung nhÊt trong nhiÒu d©n téc vµ téc ng­êi á §«ng Nam ¸. Qua thêi gian vµ theo thêi ®¹i tuy cã nhiÒu thay ®æi cho phï hîp nh­ng chiÕc v¸y vÉn gi÷ ®­îc nh÷ng nÐt ®Æc thï ®Ó ta dÔ dµng nhËn biÕt vµ ph©n biÖt ®­îc trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ so víi c¸c n­íc khu vùc kh¸c. 2.1.2. §å mÆc phÝa trªn: ë kh¾p §«ng Nam ¸, y phôc bªn trªn cña phô n÷ lµ chiÕc ¸o ng¾n ®­îc lµm tõ v¶i b«ng hay v¶i gai vµ th­êng kh«ng cã èng tay. ¸o ®­îc cÊu thµnh tõ hai m¶nh v¶i kh©u l¹i víi nhau ë phÝa l­ng, phÝa tr­íc ®Ó më vµ cã d©y ®Ó th¾t khi mÆc. Nh­ng kiÓu ¸o ®ã còng biÕn d¹ng Ýt nhiÒu ë c¸c d©n téc vµ c¸c téc ng­êi kh¸c nhau. “§èi víi phô n÷ Kachin (Mianma) ¸o mÆc ngoµi kh«ng cã tay nh­ng ¸o mÆc trong l¹i cã èng tay dµi. Trong khi ®ã ng­êi Chin (Mianma) l¹i chØ mÆc mét kiÓu ¸o kh«ng cã èng tay. Còng vÉn lµ kiÓu ¸o hai m¶nh, nh­ng ¸o cña ng­êi Lisu vµ Lahu (Mianam) l¹i cã tµ dµi tíi ®Çu gèi vµ èng tay ng¾n”(5). §iÒu kh¸c biÖt lµ ¸o dµi cña ng­êi Lahu ®­îc xÎ ë bªn s­ên tõ th¾t l­ng vµ cã chiÕc mãc cµi b»ng ®ång hoÆc cæ. ¸o còng lµ y phôc phæ biÕn ë c¸c nhãm Karen (Mianam vµ Th¸i Lan), ë ng­êi Kaia (Mianma). Y phôc cña hai d©n téc nµy lµ ®èi t­îng lý thó cho c¸c nhµ nghiªn cøu, v× nhiÒu vÊn ®Ò ch­a ®­îc lý gi¶i râ rµng. VD: Ng­êi Karen mÆc ¸o ng¾n, kh«ng èng tay cßn ng­êi Kaia, ngoµi ¸o ng¾n cßn cã tÊm ¸o kh¸o bªn ngoµi mçi khi trêi l¹nh. Tôc mÆc tÊm kho¸c hiÖn nay vßn rÊt phæ biÕn ë c¸c d©n téc miÒn nói ViÖt Nam vµ Campuchia. Ng­êi Xtiªng (ViÖt Nam), phô n÷ mÆc tÊm kho¸c khi dù lÔ héi. C¸ch ®©y kh«ng l©u, tÊm kho¸c cßn lµ mét bé phËn y phôc cña phô n÷ Th¸i Lan, ®Æc biÖt lµ ë miÒn Trung vµ miÒn §«ng B¾c Th¸i Lan. Mét chi tiÕt rÊt ®Æc tr­ng cña y phôc c¸c nhãm téc ng­êi Karen lµ èng tay ¸o rêi, khi cÇn thiÕt (khi nãng bøc hay khi lµm viÖc) ng­êi ta cã thÓ th¸o bá hai èng tay ¸o. KiÓu tay ¸o “c¬ ®éng” nµy còng phæ biÕn ë ng­êi Tauntu. KiÓu may ¸o cña vµi d©n téc kh¸c ë Myanmar cho thÊy x­a kia hä cã dïng lo¹i èng tay ¸o “c¬ ®éng” VÝ dô: ng­êi Akha, èng tay ¸o ®­îc kh©u kh«ng ph¶i trùc tiÕp vµo ¸o mµ lµ mét m¶nh v¶i tr¾ng trung gian nèi gi÷a ¸o vµ èng tay. ë §«ng Nam ¸, ®Æc biÖt lµ vïng lôc ®Þa, cßn cã kiÓu ¸o còng kh«ng kÐm phÇn ®Æc s¨c, ®ã lµ ¸o chui. Hai khu vùc phæ biÕn kiÓu ¸o nµy, mét ë Myanma vµ Th¸i Lan (ng­êi Karen), mét ë §«ng D­¬ng. ¸o chui cña ng­êi Karen kh«ng cã èng tay hoÆc chØ cã èng tay ng¾n. Nh÷ng chiÕc ¸o chui th­êng rÊt réng nªn vÉn g©y Ên t­îng nh­ lµ cã èng tay. Phô n÷ ch­a chång Karen tr¾ng ë Th¸i Lan th­êng mÆc ¸o chui dµi chÊm gãt ch©n. Phô n÷ Giaien Karen mÆc ¸o chui ng¾n vµ v¸y. Phô n÷ Taunta mÆc ¸o chui ®en. Phô n÷ Taunyo mÆc ¸o chui ®á. GÇn ®©y ¸o chui cña c¸c téc ng­êi Karen dÇn dÇn bÞ thu ng¾n l¹i vµ trë thµnh mét kiÓu ¸o c¸nh. ë §«ng D­¬ng, ¸o chui phæ biÕn h¬n c¶ lµ ë ng­êi Ch¨m (ViÖt Nam), ngoµi ra cßn cã ë ng­êi £®ª, M’n«ng, M¹ vµ ë c¶ Campuchia. ¸o chui cña phô n÷ Ch¨m mµu xanh thÉm, èng tay dµi, bã nªn hä chØ mÆc khi héi lÔ hoÆc khi trêi l¹nh. Con g¸i vµ phô n÷ trÎ mÆc ¸o chui, qua tuæi 30 hä mÆc v¸y sar«ng. C­ d©n §«ng Nam ¸ lôc ®Þa cßn cã mét lo¹i y phôc kh¸ ®Æc tr­ng, ®ã lµ chiÕc yÕm. “YÕm lµ mét miÕng v¶i vu«ng ®Æt chÐo trªn ngùc ng­êi mÆc. ë gãc phÝa trªn khoÐt h×nh trong lµm cæ yÕm (lo¹i yÕm nµy cã tªn lµ yÕm cæ x©y) hay khoÐt h×nh ch÷ V (gäi lµ yÕm cæ xÎ hay yÕm con nh¹n). ë gãc nhän cæ yÕm (cæ xÎ) cã ba ®­êng kh©u næi nh­ h×nh ch©n chim cã t¸c dông trang trÝ, ®ång thêi gi÷ cho cæ yÕm l©u bÞ r¸ch”(13). Hai ®Çu cæ yÕm cã hai d¶i nhá h×nh tam gi¸c dµi v¾t chÐo ngang ë sau l­ng råi l¹i buéc ra phÝa tr­íc. Cã hai kiÓu mÆc yÕm: mÆc bªn trong vµ kh«ng cÇn ¸o ngoµi, kiÓu thø hai lµ mÆc yÕm bªn trong mÆc ¸o bªn ngoµi. “YÕm ®­îc mÆc phæ biÕn ë c¸c d©n téc thiÓu sè ë §«ng Nam ¸ nh­ng ®ã lµ ®å mÆc mang tÝnh chÊt thuÇn tuý ViÖt Nam”(11), th­êng do phô n÷ tù c¾t may, nhuém lÊy víi nhiÒu kiÓu cæ, nhiÒu mµu phong phó; yÕm n©u ®Ó ®i lµm th­êng ngµy ë n«ng th«n, yÕm tr¾ng th­êng ë thµnh thÞ, yÕm hång, yÕm ®µo, yÕm th¾m..... dïng vµo nh÷ng ngµy lÔ héi. YÕm dïng ®Ó che ngùc cho nªn nã trë thµnh biÖu t­îng cña n÷ tÝnh vµ cã søc quÕn rò m·nh liÖt: “Ba c« ®éi g¹o lªn chïa. Mét c« yÕm th¾m bá bïa cho s­. S­ vÒ s­ èm t­¬ng t­. èm l¨n èm lãc cho s­ träc ®Çu”. YÕm vµ nh÷ng bé phËn cña yÕm trë thµnh biÓu t­îng cña t×nh yªu: “¦íc g× s«ng réng mét gang, B¾c cÇu gi¶i yÕm cho chµng sang ch¬i” Ng­êi ta ®· nãi rÊt nhiÒu vÒ c¸i yÕm. Nã võa lµ vËt che ch¾n võa lµ vËt trang ®iÓm ®Çy søc quÕn rò kh«ng kÐm g× hoa tai, nhÉn, xuyÕn hay son phÊn. Cã ý kiÕn cho r»ng, “yÕm cã nguån gèc ë phÝa B¾c, ®­îc c¸c téc ng­êi T¹ng – MiÕn vµ MÌo – Dao ®­a vµo §«ng Nam ¸”(5). 2.2. Trang phôc phô Bªn c¹nh trang phôc chÝnh bao gåm ®å mÆc trªn vµ d­íi, trang phôc cña phô n÷ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ cßn cã nh÷ng bé phËn kh¸c kh«ng kÐm phÇn ®iÓn h×nh, nã thÓ hiÖn nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ c¸c n­íc §«ng Nam ¸. 2.2.1. Kh¨n vµ mò. Phô n÷ §«ng Nam ¸, còng nh­ phô n÷ c¸c n¬i kh¸c trªn thÕ giíi th­êng dïng kh¨n vµ mò. Kh¨n võa cã t¸c dông che m­a, che n¾ng võa lµm gän tãc, do ®ã nã gióp con ng­êi lao ®éng dÔ dµng. “c¸c c« g¸i Th¸i (miÒn T©y B¾c ViÖt Nam) trë nªn duyªn d¸ng h¬n víi chiÕc kh¨n Piªu (kh¨n thªu) ®éi ®Çu vµo nh÷ng ngµy héi lÔ. Kh¨n Piªu cña phô n÷ th¸i ®en ( ViÖt Nam) cã mµu ®en, hai ®Çu cã thªu nh÷ng hoa h×nh kû hµ b»ng chØ nhiÒu mµu s¾c. Chi tiÕt ®Æc ch­ng cña kh¨n Piªu lµ nh÷ng hoa cuén vµ thªu chØ mµu gäi lµ cót, ®Ýnh thµnh chïm ë mÐp d­íi ®­êng viÒn hai ®Çu”(2). Kh¨n trong trang phôc cña phô n÷ Indonesia ®­îc gäi lµ slen -dang. §ã lµ mét c¸i kh¨n dµi v¾t qua vai ®Ó trang søc. Kh¨n nµy còng cã thÓ dïng ®éi ®Çu, ®Þu trÎ con, ®«i khi cßn lµ tói. Phô n÷ th­êng ch¶i tãc lËt ra phÝa sau, phÝa tr­íc cµi mét chiÕc l­îc ®Ó gi÷ tãc vµ kh¨n. Phô n÷ ®¶o MinangKabau quÊn kh¨n theo kiÓu m¸i nhµ cña hä. Phô n÷ miÒn B¾c ViÖt Nam tr­íc ®©y ®Ó tãc dµi vµ vÊn tãc b»ng mét m¶nh v¶i dµi cuén l¹i ®Ó trªn ®Çu, ®u«i tãc ®Ó chõa ra ngoµi mét Ýt gäi lµ tãc ®u«i gµ. Phñ ra ngoµi c¸i vÊn tãc lµ chiÕc kh¨n vu«ng chÝt h×nh má qu¹ (cã má nhän phÝa tr­íc, hai ®Çu buéc ra ®»ng sau). Ngoµi ®éi kh¨n, mét sè phô n÷ d©n téc thiÓu sè ë Mianma, Th¸i Lan, Lµo, ViÖt Nam cßn ®éi mò. Vµo nh÷ng dÞp lÔ héi lín, hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c phô n÷ Akha (Mianma) ®Òu ®éi mét chiÕc mò võa rÊt cÇu kú, võa rÊt ®Ñp. Ta thÊy ngoµi t¸c dông che m­a, che n¾ng, kh¨n, mò cßn ®­îc coi nh­ mét s¶n phÈm nghÖ thuËt. “V× thÕ kh«ng ph¶i ngÉu nhiªu mµ kh¨n, mò cña phô n÷ c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ kh«ng bao giê v»ng mÆt trong c¸c viÖn b¶o tµng mü thuËt hay d©n téc cña nhiÒu n­íc §«ng Nam ¸ vµ ph­¬ng T©y”6). Ngµy nay cïng víi nghÒ dÖt v¶i ®Ó may trang phôc th× kü thuËt ®an, dÖt kh¨n, mò còng ®­îc phô n÷ coi träng. Ngoµi kh¨n vµ mò th× mét trong nh÷ng trang phôc kh¸ ®éc ®¸o xuÊt hiÖn ë nhiÒu n¬i thuéc khu vùc §«ng Nam ¸ lµ chiÕc mò l«ng chim. C¶ nam giíi vµ phô n÷ ®Òu ®éi mò l«ng chim (®Æc biÖt lµ trong c¸c lÔ héi). “XÐt d­íi gãc ®é d©n téc häc lÞch sö, kiÓu ®å ®éi lµm b»ng l«ng chim ë §«ng Nam ¸ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ó khoa häc v« cïng lý thó. Lý thó kh«ng chØ ë h×nh thøc kú l¹ cña c¸i mò l«ng chim mµ cßn ë khÝa c¹nh kh¸c. Nh÷ng kiÓu ®å ®éi ®ã th­êng mang mét chøc n¨ng nghi thøc nµo ®ã”(6). Theo mét sè t¸c gi¶, kiÓu mò nµy xuÊt hiÖt tõ thêi ®¹i ®å ®ång vµ nã xuÊt hiÖn ë c¶ lôc ®Þa vµ h¶i ®¶o. Ng­êi §aiac, ng­êi Laga trªn ®¶o Timo, ng­êi Bat¾c trªn ®¶o Sumat¬ra (tÊt c¶ ®Òu thuéc Indonesia) ®Õn ng­êi Katu, Bana ( ViÖt Nam) ®Òu ®éi mò l«ng chim. Cho ®Õn ®Çu thÕ kû XX, nh÷ng thÇy tÕ ng­êi Kachin (Mianma) vÉn ®éi nh÷ng chiÕc mò l«ng chim khi hµnh lÔ. §µn «ng d©n téc Katu (ViÖt Nam) khi ra trËn ®éi mò lµm b»ng chiÕc l«ng chim dµi. Kh«ng chØ ®éi mò l«ng chim, ng­êi §aiac, ng­êi Toratgia, ng­êi Manahasa vµ ng­êi Naga (®Òu thuéc Indonesia) cßn vÏ h×nh con chim trªn chiÕc mò chiÕn cña minh. “C¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng h×nh nh÷ng ng­êi ®éi mò l«ng chim ®øng trªn c¸c chiÕn thuyÒn, trªn c¸c trèng ®ång vµ ®å ®ång §«ng S¬n lµ c¸c chiÕn binh trªn ®­êng ®i s¨n ®Çu ng­êi. Mµ s¨n ®Çu ng­êi lµ mét nghi thøc ®Ó trë thµnh ng­êi lín vèn rÊt phæ biÕn ë mét sè d©n téc §«ng (6) Kh«ng chØ ë §«ng Nam ¸ mµ cßn ë nh÷ng n¬i kh¸c ®Æc biÖt lµ ë B¾c Mü (vïng ng­êi da ®á ch©u Mü) ®å ®éi b»ng l«ng chim còng rÊt phæ biÕn. Nh÷ng chiÕc mò l«ng chim cña c¸c thÇy cóng ng­êi Kachin, viÖc thê phông l«ng chim trong c¸c nghi thøc mang tÝnh phï thuû cña c¸c d©n téc ë Indonesia cã c¸i g× ®ã gÇn gòi víi tÝn ng­ìng phï thuû (hay Saman gi¸o) ë B¾c ¸ vµ B¾c Mü. V× thÕ mµ cã ý kiÕn cho r»ng mò l«ng chim ë §«ng Nam ¸ cã nguån gèc tõ B¾c ¸ vµ ®­îc du nhËp tíi theo con ®­êng Saman gi¸o. 2.2.2. Nh÷ng chiÕc vßng trang søc Mçi d©n téc §«ng Nam ¸ cã quan niÖm riªng vÒ vÎ ®Ñp vµ c¸ch ®eo vßng trang søc, nh­ng ë mäi d©n téc, vßng trang søc t«n vÎ ®Ñp cho con ng­êi, ®ång thêi thÓ hiÖn sù giµu sang. Nh÷ng chiÕc vßng ®eo ®«i khi cßn thÓ hiÖn phong tôc tËp qu¸n cña tõng téc ng­êi. Cã ®iÒu ®Æc biÖt lµ vßng trang søc th­êng xuÊt hiÖn nhiÒu ë c¸c d©n téc Ýt ng­êi sèng ë nh÷ng n¬i xa x«i, hÎo l¸nh. ë nhiÒu vïng kh«ng chØ phô n÷ mµ nam giíi còng dïng vßng nh­ ®å trang søc. Phæ biÕn nhÊt ë §«ng Nam ¸ lµ lo¹i vßng ®eo tai (hoa tai) vµ lo¹i vßng ®eo cæ. §èi víi ng­êi H’m«ng ( ViÖt Nam ) nh÷ng chiÕc vßng b¹c kh«ng chØ lµ ®å trang søc ®¬n thuÇn mµ cßn lµ nh÷ng vËt b¸u riªng cña tõng ng­êi, tõng gia ®×nh. Qua vßng b¹c mét sè ng­êi ®eo cã thÓ biÕt ®­îc møc ®é giµu cã cña ng­êi ®ã, cña gia ®×nh ®ã. HÇu nh­ tÊt c¶ ng­êi H’m«ng tõ ®µn «ng ®Õn ®µn bµ, tõ giµ tíi trÎ ®Òu ®eo vßng cæ b»ng b¹c vµo dÞp lÔ héi ®Æc biÖt lµ vµo dÞp TÕt. Ngoµi vßng cæ, vßng tay phô n÷ §«ng Nam ¸ cßn ®eo hoa tai. Phô n÷ H’m«ng ( ViÖt Nam ) th­êng ®eo ba kiÓu hoa tai: kiÓu h×nh mòi tªn cã vßng trßn bao quanh, kiÓu h×nh ch÷ S, kiÓu h×nh chiÕc mãc c©u cã nhiÒu vßng nhá ®Ýnh vµo nhau. Theo quan niÖm cña hä vßng b¹c kh«ng chØ lµ tµi s¶n mµ cßn lµ biÓu tr­ng cho cuéc sèng tèt lµnh. Còng nh­ ng­êi H’m«ng vµo nh÷ng dÞp héi hÌ, phô n÷ vµ trÎ em MiÕn th­êng ®eo nh÷ng vßng b¹c thµnh nhiÒu líp quanh cæ. Phô n÷ MiÕn cßn ®Ýnh vµo mãc phÝa sau nh÷ng chiÕc vßng cæ hµng lo¹t d©y xÝch b¹c mang theo chu«ng b¹c, lôc l¹c b¹c, h×nh chim c¸ b»ng b¹c. TÊt c¶ nh÷ng chu«ng, lôc l¹c, chim, c¸, hoa, b­ím... b»ng b¹c ®ã ®Òu lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt tinh x¶o do nh÷ng ng­êi thî khÐo tay t¹o ra. Phô n÷ Karen ( ë Mianma vµ Th¸i Lan) rÊt thÝch ®eo vßng trang søc trªn ng­êi. Thay v× ®eo c¸c vßng b¹c, phô n÷, nhÊt lµ c¸c c« g¸i trÎ quµng trªn cæ rÊt nhiÒu vßng h¹t sÆc sì. Hä th­êng ®eo nh÷ng khuyªn tai b»ng b¹c lín h×nh trô víi hai ®Çu chèt gi÷ h×nh miÖng chÐn. Vµo dÞp lÔ héi, c¸c bµ c¸c c« cßn ®Ýnh thªm ®«i khuyªn tai hai chïm tua len cµi mµu ®á hoÆc mµu hång. ë d©n Tagalog (Philippines) nh÷ng ng­êi phô n÷ quyÒn quý th­êng ®eo nh÷ng chuçi h¹t lµm b»ng ®¸ quý, nh÷ng ®«i hoa tai b»ng vµng, nhÉn cã mÆt ®¸ quý. Cßn phô n÷ Vizaya (Philippines) th× nh÷ng chiÕc nhÉn, trµng h¹t, vßng vµng vìi nh÷ng viªn ®¸ quý mµu s¾c sÆc sì lµm hoµn chØnh thªm bé trang phôc th­êng ngµy cña hä. Ngoµi ®å trang søc lµ hoa tai, vßng ®eo cæ, ng­êi phô n÷ §«ng Nam ¸ cßn biÕt c¸ch trang ®iÓm ®Ó t¨ng thªm vÎ ®Ñp mÒm m¹i, duyªn d¸ng mµ kÝn ®¸o b»ng c¸ch ¨n trÇu, nhuém vµ cµ r¨ng. Cao dao ViÖt Nam ®· cã c©u: “R¨ng ®en ai nhuém cho m×nh §Ó duyªn m×nh ®Ñp ®Ó t×nh anh say” Qua viÖc t×m hiÓu trang phôc cña phô n÷ mét sè n­íc §«ng Nam ¸ ta thÊy c­ d©n §«ng Nam ¸ ®· cã c¸ch øng xö rÊt linh ho¹t ®Ó ®èi phã víi khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa vµ nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa n­íc. C¸ch may mÆc, cïng víi chøc n¨ng ®èi phã víi m«i tr­êng tù nhiªn, cßn lu«n h­íng tíi môc ®Ýnh lµm ®Ñp cho con ng­êi. Ngoµi nh÷ng ®æ trang søc nh­: vßng, hoa tai, kh¨n, mò l«ng chim.... th× chÊt liÖu trang phôc còng lµ mét nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña trang phôc. Mét bé trang phôc sÏ khã ®Ñp nÕu kh«ng ®­îc may tõ mét chÊt liÖu tèt. 3. NÐt ®Æc s¾c trong chÊt liÖu trang phôc VÒ chÊt liÖu may mÆc, ®Ó ®èi phã h÷u hiÖu víi m«i tr­êng tù nhiªn, c­ d©n §«ng Nam ¸ cã së tr­êng tËn dông c¸c chÊt liÖu cã nguån gèc thùc vËt, lµ s¶n phÈm cña nghÒ trång trät, còng lµ nh÷ng chÊt liÖu may mÆc máng, nhÑ, tho¸ng rÊt phï hîp víi xø nãng nh­: t¬ t»m cña ViÖt Nam, v¶i batik (Indonesia, Malaysia), v¶i dÖt b»ng sîi chuèi Abaku cña ng­êi Tagan (Philippines), v¶i dÖt b»ng t¬ ®ay, gai, v¶i b«ng lµ s¶n phÈm cña nÒn n«ng nghiÖp lóa n­íc, trong ®ã t¬ t»m vµ batik lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu næi tiÕng. 3.1. T¬ t»m lµ chÊt liÖu v¶i ®Æc tr­ng cña ng­êi ViÖt. Cïng víi nghÒ trång lóa, nghÒ t»m tang cã tõ rÊt sím. Trång lóa vµ trång d©u lµ hai c«ng viÖc chñ yÕu lu«n g¾n liÒn mËt thiÕt víi nhau cña ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam . Trång d©u nu«i t»m lµ mét nghÒ hÕt søc vÊt v¶, cùc nhäc: “Lµm ruéng ba n¨m kh«ng b»ng ch¨n t»m mét løa” Hay “ Lµm ruéng ¨n c¬m n»m, nu«i t»m ¨n c¬m ®øng” “Tõ t¬ t»m ®· dÖt nªn nhiÒu lo¹i s¶n phÈm phong phó nh­: t¬, lôa, l­ît, lµ, gÊm, vãc, nhiÔu, the, ®o¹n, lÜnh, d·i, ®Þa, n¸i, såi, thao, v©n..... mçi lo¹i l¹i cã mÊy chôc mÉu m· kh¸c nhau. VÝ dô nh­ lôa th× cã: lôa máng, lôa dµy, lôa tr¬n, lôa tr¾ng, lôa mì, lôa bãng, lôa ngò s¾c...”(12). §Õn thÕ kû XVI – XVIII khi mµ t¬ lôa Trung Quèc s¶n xuÊt víi sè l­îng nhiÒu ®· chiÕm lÜnh thÞ tr­êng thÕ giíi th× t¬ lôa ViÖt Nam vÉn ®­îc ®¸nh gi¸ rÊt cao do chÊt l­îng cao. T¬ t»m th­êng ®­îc dïng ®Ó may ¸o c¸nh, ¸o tø th©n, ¸o mí ba mí b¶y vµ hiÖn nay ®­îc dïng phæ biÕn ®Ó may ¸o dµi. §Çu thÕ kû XX c¸c c« g¸i thµnh thÞ ë ViÖt Nam th­êng mÆc nh÷ng bé ¸o c¸nh mµu tr¾ng, mµu mì gµ tr«ng rÊt dÞu dµng, th­ít tha vµ ®Çy søc quyÕn rò. 3.2. Cïng víi t¬ t»m, batik lµ chÊt liÖu ®Æc tr­ng trong trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ c¸c n­íc §«ng Nam ¸. V¶i batik ®· tõ l©u lµ niÒm tù hµo cña ng­êi d©n ®¶o dõa. Batik chÝnh lµ b¶n s¾c v¨n ho¸ Jawa nãi riªng vµ cña c¶ ®Êt n­íc Indonesia nãi chung. V¶i batik còng lµ chÊt liÖu may mÆc ®Æc tr­ng cña Malaysia. Batik rÊt ®­îc ­a chuéng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi bëi nã cã nhiÒu nÐt ­u ®iÓm: ®Ñp, bÒn vµ ®éc ®¸o. Batik theo tiÕng ®Þa ph­¬ng cã hai nghÜa: chØ phÈm chÊt cña chÊt v¶i cã thÓ t« vÏ ®­îc vµ t« vÏ b»ng nh÷ng h×nh phï hîp. Batik lµ mét lo¹i v¶i b«ng ®­îc nhuém b»ng c¸ch gi÷ v¶i b»ng s¸p. TÊt c¶ c¸c kh©u kü thuËt tõ gi÷ v¶i ®Õn nhuém vµ t« h×nh ®Òu ®­îc lµm b»ng thñ c«ng. NÕu so víi c¸c p­¬ng ph¸p nhuém, vÏ v¶i phæ biÕn kh¸c th× kü thuËt batik cña Jawa lµ mét kü thuËt ®Æc biÖt cã mét kh«ng hai. Víi kü thuËt batik ng­êi thî Jawa ®· t¹o ra nh÷ng tÊm v¶i cã chÊt l­îng cao ®¸ng kinh ng¹c. Kh«ng ë ®©u trªn thÕ giíi nghÖ thuËt thÓ hiÖn c¸c hoa v¨n lªn v¶i b«ng b»ng s¸p l¹i ®¹t ®Õn ®é hoµn thiÖn nh­ ë Jawa. HiÖn nay, batik lµ mét trong nh÷ng ngµnh thñ c«ng mü nghÖ quý vµ rÊt ®­îc ph¸t triÓn, ­a chuéng ë Jawa. ë batik kh«ng chØ l­u l¹i nh÷ng kü thuËt truyÒn thèng mµ c¸c ho¹ tiÕt, hoa v¨n còng cßn mang nh÷ng dÊu Ên rÊt cæ. Trªn v¶i batik ta cßn cã thÓ b¾t gÆp nh÷ng m«tip cña thêi kú ®å ®ång nh­ m«tip nh÷ng h×nh tam gi¸c nhän, m«tip “c©y ®êi” mäc trªn ®Ønh nói vµ m«tip “thuyÒn ®­a linh”. ë batik cßn kh¸ phæ biÓn nh÷ng m«tip trang trÝ cã nguån gèc Ba T­, Ên §é nh­ l¸ cä, hoa tö ®inh h­¬ng, chim c«ng, r¾n Naga, hoa sen.... Nh­ng chóng ®· hoµ vµo nh÷ng yÕu tè b¶n ®Þa nªn rÊt khã ph©n biÖt ®©u lµ nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi, ®©u lµ nh÷ng yÕu tè b¶n ®Þa ngay trong tõng m¶ng hoa v¨n. Dùa vµo nh÷ng ®Æc tr­ng kü thuËt, ng­êi ta chia batik ra lµm hai lo¹i: batik tulis vµ batik chap. Lo¹i batik tulis ®Ñp vµ ®­îc ­a chuéng h¬n v× nã hoµn toµn ®­îc dÖt b»ng ph­¬ng ph¸p thñ c«ng. Th«ng th­êng muèn dÖt xong mét tÊm batik tulis ng­êi phô n÷ ph¶i ngåi bªn khung cöi c¶ th¸ng, cã khi c¶ n¨m. Trong khi ®ã batik chap chØ cÇn mét ngµy lµ dÖt xong bëi v× c¸c hoa v¨n cña nã ®­îc t«, nhuém b»ng khu«n dËp kim lo¹i. Ngµy nay tuy ngµnh dÖt c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn m¹nh nh­ng v¶i batik thñ c«ng vÉn tån t¹i vµ ®­îc nhiÒu ng­êi ­a chuéng. Kü thuËt dÖt batik kh«ng chØ ®ßi hái thêi gian, tay nghÒ vµ kinh nghiÖm mµ nã cßn ®ßi hái sù tinh tÕ trong c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh dÖt. Batik kh«ng chØ lµ mét ngµnh mü nghÖ truyÒn thèng cña qu¸ khø mµ nã cßn lµ niÒm tù hµo cña ng­êi d©n Indonesia thêi hiÖn ®¹i. Trong nh÷ng ngµy lÔ héi ta th­êng b¾t gÆp ng­êi d©n Indonesia trong bé y phôc b»ng v¶i batik. V× batik lµ mét lo¹i v¶i nªn nã dÔ dµng nhËp vµo nh÷ng mèt quÇn ¸o míi nhÊt, ®©y lµ ­u ®iÓm lín cña batik. ChÝnh v× thÕ mµ hµng chôc thÕ kû qua mµ nghÒ thñ c«ng nµy vÉn sèng, vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn, nã lu«n lµ niÒm tù hµo cña ng­êi d©n ®Êt n­íc ngh×n ®¶o nµy. 3.3. Ngoµi t¬ t»m vµ v¶i batik, c­ d©n §«ng Nam ¸ cßn sö dông c¸c chÊt liÖu thùc vËt ®Æc thï kh¸c nh­ t¬ chuèi, t¬ ®ay, gai, sîi b«ng, nh÷ng chÊt liÖu ®Æc tr­ng cña nªn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa n­íc. V¶i t¬ chuèi dÖt b»ng sîi chuèi, ng­êi Philippines gäi lo¹i v¶i nµy lµ v¶i Abaku. Lo¹i v¶i nµy mÞn, mét lo¹i hµng ®Æc s¶n ®­îc ng­êi Trung Quèc ­a chuéng, hä gäi lo¹i v¶i nµy lµ “v¶i Giao ChØ”. Hä ca ngîi r»ng ®©y lµ “lo¹i v¶i mÞn nh­ l­ît lµ, mÆc vµo mïa nùc th× m¸t l¾m”. V¶i dÖt b»ng sîi t¬ ®ay, gai còng xuÊt hiÖn kh¸ sím. §Êt ®ai vµ khÝ hËu c¸c n­íc §«ng Nam ¸ rÊt thÝch hîp cho nh÷ng lo¹i c©y nµy ph¸t triÓn. V¶i ®ay gai bÒn h¬n v¶i t¬ chuèi, ®em c©y ®ay gai ng©m n­íc cho thÞt thèi r÷a ra, cßn l¹i t¬ ®em xÐ thµnh sîi dÖt v¶i th× v¶i còng “mÞn nh­ l­ît lµ”. NghÒ dÖt v¶i b«ng xuÊt hiÖn muén h¬n nh­ng nã l¹i lµ mét chÊt liÖu tèt, b«ng ®­îc rót tõ qu¶ b«ng ®­îc dÖt thµnh v¶i tr¾ng muèt, bÒn, ®Ñp. V¶i b«ng th­êng ®­îc dïng ®Ó may ¸o Êm. Qua c¸c chÊt liÖu trang phôc ®­îc nªu ë trªn cho ta thÊy c¸c lo¹i v¶i dïng ®Ó may trang phôc cña c¸c c­ d©n §«ng Nam ¸ ®Òu lµ c¸c lo¹i v¶i cã nguån gèc tõ thùc vËt, nhÑ, tho¸ng, m¸t. Trong khi ®ã ng­êi ph­¬ng B¾c cã së tr­êng dïng da thó, lµ s¶n phÈm cña nghÒ ch¨n nu«i lµm chÊt liÖu may mÆc, thªm vµo ®ã da vµ l«ng thó l¹i rÊt phï hîp víi thêi tiÕt ph­¬ng B¾c l¹nh. §ã còng lµ tÝnh ®Æc tr­ng, ph¶n øng linh ho¹t trong c¸ch chän lùa chÊt liÖu may trang phôc cña tõng d©n téc vµ tõng khu vùc. Tãm l¹i, qua ch­¬ng I chóng t«i ®· ch×nh bµy s¬ l­îc, kh¸i qu¸t mét sè nÐt c¬ b¶n trong trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ mét sè n­íc §«ng Nam ¸ ®Ó tõ ®ã kh¸i qu¸t lªn nh÷ng ®Æc ®iÓm chung trong phong c¸ch ¨n mÆc cña phô n÷ mét sè n­íc §«ng Nam ¸. Tuy nhiªn “vèn lµ mét yÕu tè Ýt nhiÒu mang tÝnh b¶o thñ, phong tôc mÆc bao giê còng lµ mét bøc tranh sinh ®éng vÒ nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö cña mét d©n téc hay mét khu vùc”(6). §ång thêi phong tôc mÆc còng rÊt dÔ biÕn ®æi theo thÞ hiÕu, theo mét, theo nh÷ng t¸c ®éng tõ bªn ngoµi. Nªn viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cña trang phôc d©n téc trong x· héi hiÖn ®¹i kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò ®¬n gi¶n. V× thÕ trong bµi viÕt nµy t«i còng muèn ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò: truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i trong trang phôc. Ch­¬ng II ¶nh h­ëng cña trang phôc truyÒn thèng trong x· héi hiÖn ®¹i TruyÒn thèng trong ¨n mÆc lµ g× vµ trang phôc hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸ nªn kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng g× thuéc vÒ truyÒn thèng. KÕt hîp thÕ nµo ®Ó hµi hoµ víi c¸i hiÖn ®¹i mµ vÉn mang tÝnh truyÒn thèng. §©y lµ nh÷ng vÉn ®Ò lín ®ang ®Æt ra vµ kh«ng khái lµ sù b¨n kho¨n, day døt cña nhiÒu ng­êi. Thêi nµo còng vËy, mçi con ng­êi cã thÓ ¨n mÆc theo së thÝch riªng nh­ng c¸i ®ã kh«ng thÓ tho¸t ly khái sù rµng buéc cña truyÒn thèng vµ sù quy ®Þnh cña thêi ®¹i. ¡n mÆc lµ tæng hoµ cña quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn vµ cña c¸c mèi quan hÖ x· héi. Trong mét chõng mùc nµo ®ã, y phôc thÓ hiÖn tËp trung tÝnh truyÒn thèng vµ tÝnh hiÖn ®¹i. Bëi v×, trang phôc lµ s¶n phÈm mang tÝnh thêi ®¹i, lµ bé mÆt cña thêi ®¹i, lÏ tÊt nhiªn nã ph¶i phï hîp víi thêi ®¹i m×nh ®ang sèng. TÝnh thêi ®¹i trong ¨n mÆc lµ sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn, hîp lý vµ khoa häc gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i. VËy truyÒn thèng trong ¨n mÆc lµ g×? Cã ph¶i lµ phôc håi nguyªn b¶n c¸ch ¨n mÆc tõ xa x­a nh­ phô n÷ mÆc v¸y,¸o ng¾n, vÊn kh¨n, nam ®ãng khè ®éi mò l«ng chim.... míi gäi lµ truyÒn thèn, lµ tÝch cùc. Trong nhiÒu tr­êng hîp, truyÒn thèng kh«ng cßn phï hîp víi thêi ®¹i míi n÷a nªn nã trë thµnh tiªu cùc vµ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña x· héi. Trong x· héi hiÖn ®¹i ngµy nay, víi nÕp sèng c«ng nghiÖp cña thêi ®¹i míi chóng ta kh«ng thÓ mÆc nh÷ng bé trang phôc truyÒn thèng ®Õn c«ng së. VÝ dô nh­ phô n÷ ViÖt Nam ngµy nay khi ®i lµm hay khi ra ®­êng kh«ng thÓ mÆc nh÷ng bé ¸o the, ¸o tø th©n, ¸o m¬ ba mí b¶y bu«ng v¹t phÊt ph¬. Khi tiÕp thu truyÒn thèng kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta bª nguyªn xi c¸i truyÒn thèng Êy c¶ vÒ h×nh thøc lÉn néi dung mµ lµ tiÕp thu, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng, cã khi nã ®­îc lång vµo trong c¸c h×nh thøc míi phï hîp. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ trong x· héi hiÖn ®¹i, trang phôc tuy cã thay ®æi ®Ó phï hîp víi lèi sèng hiÖn nay th× còng nªn kÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ ®Ó sao cho trang phôc võa cã nh÷ng nÐt míi hiÖn ®¹i mµ vÉn l­u gi÷ ®­îc nh÷ng nÐt truyÒn thèng vèn cã ®Ó khi nh×n vµo ng­êi ta cã thÓ nhËn ra ngay ®ã lµ trang phôc cña d©n téc nµy chø kh«ng ph¶i lµ trang phôc cña d©n téc kh¸c. VÝ dô nh­ trong trang phôc hiÖn nay cña phô n÷ Idonesia hä vÉn mÆc lo¹i ¸o truyÒn thèng gäi lµ “Kebaya”. §©y lµ mét lo¹i ¸o gièng ¸o bµ ba cña ViÖt Nam nh­ng kh«ng xÎ tµ, kh«ng cæ, kh«ng cã hµng cóc ë gi÷a. Tuy lµ trang phôc truyÒn thèng nh­ng hiÖn nµy kebaya ®· biÕn ®æi rÊt nhiÒu ®Ó phï hîp víi lèi sèng hiÖn ®¹i. Lo¹i ¸o nµy th­êng ®­îc may rÊt ®Ñp, «m khÝt c¬ thÓ, kÝn ®¸o vµ ®­îc chiÕt eo rÊt duyªn d¸ng. Qua vÝ dô trªn ta thÊy, tr­íc nh÷ng yªu cÇu, biÕn ®æi cña cuéc sèng th× trang phôc còng ph¶i biÕn ®æi cho phï hîp víi thêi ®¹i. ChÝnh v× thÕ mµ chóng ta ®· t×m thÊy nh÷ng nÐt míi, nh÷ng nÐt c¸ch ®iÖu xen lÉn nh÷ng yÕu tè hiÖn ®¹i trong trang phôc truyÒn thèng. §ã còng lµ mét nÐt thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i . §Æc ®iÓm nµy còng ®­îc thÓ hiÖn râ qua chiÕc ¸o dµi d©n téc cña phô n÷ ViÖt Nam. Tuy lµ trang phôc truyÒn thèng nh­ng trong x· héi hiÖn ®¹i ngµy nµy ¸o dµi vÉn ®­îc phô n÷ mÆc kh«ng nh÷ng trong dÞp lÔ, tÕt mµ hä cßn mÆc khi ®Õn c«ng së ®Æc biÖt lµ t¹i nh÷ng trung t©m giao dÞch víi ng­êi n­íc ngoµi. Theo thêi gian vµ n¨m th¸ng ¸o dµi ngµy nay ®· thay ®æi vµ biÕn tÊu rÊt nhiÒu so víi nguyªn mÉu tr­íc ®©y cña nã: v¹t dµi h¬n, cæ ¸o ng¾n h¬n, ®­îc may nhiÒu kiÓu ®éc ®¸o h¬n, ®Æc biÖt lµ chÊt liÖu ®Ó may ¸o dµi th× v« cïng phong phó vÒ chñng lo¹i tõ lôa, gÊm, nhung, ®Õn v¶i th«, v¶i siu. MÊy n¨m trë l¹i ®©y ta l¹i b¾t gÆp h×nh ¶nh tµ ¸o dµi ®­îc may b»ng v¶i thæ cÈm. Cã thÓ nãi chiÕc ¸o dµi ViÖt Nam víi hai tµ ¸o th­ít tha, mÒm m¹i, rÊt kÝn ®¸o vµ còng ®Çy søc quyÕn rò ®· trë l¹i chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu trong lµng thêi trang ViÖt Nam. Nã vÉn gi÷ ®­îc truyÒn thèng võa cã nh÷ng yÕu tè hiÖn ®¹i, võa ®­îc ®¸nh gi¸ cao nh­ mét ®iÓm ®Ñp rÊt ®éc ®¸o trong trang phô truyÒn thèng cña phô n÷ ViÖt Nam. Nãi ®Õn truyÒn thèng, ®Õn b¶n s¾c trong trang phôc còng ph¶i nãi ®Õn tÝnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, khÝ hËu, chèng l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi cña m«i tr­êng, b¶o vÖ søc khoÎ cho con ng­êi. §iÒu nµy rÊt hîp víi quy luËt tù nhiªn. Ch¼ng h¹n nh­ c­ d©n §«ng Nam ¸, sèng trong khu vùc nãng Èm, chÞu ¶nh h­ëng s©u s¾c cña chÕ ®é giã mïa vµ cã mét nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa n­íc l©u ®êi th× kh«ng thÓ dïng da vµ l«ng thó ®Ó may trang phô nh­ c¸c c­ d©n vïng B¾c ¸ mµ ph¶i chän nh÷ng nguyªn liÖu thùc vËt s½n cã trong thiªn nhiªn ®Ó t¹o ra c¸c lo¹i v¶i máng, nhÑ, mÆc tho¸ng m¸t. ChÝnh ®Æc ®iÓm nµy ®· t¹o nªn nÐt ®Æc ch­ng trong phong c¸ch trang phôc cña c­ d©n §«ng Nam ¸. Nãi ®Õn truyÒn thèng trong ¨n mÆc còng lµ nãi ®Õn vÌ gi¶n dÞ cÇn kiÖm, gän gµng trong lóc lµm viÖc, tho¶i m¸i trong lóc nghØ ng¬i. Gi¶n dÞ, cÇn kiÖm kh«ng cã nghÜa lµ tuú tiÖn, xuÒ xoµ trong ¨n mÆc mµ ph¶i ¨n mÆc sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh, lóc nµo còng ph¶i gi÷ ®­îc vÎ sang träng, nghiªm tóc vµ t«n träng mäi ng­êi, thÓ hiÖn trong c¸ch sö dông trang phôc. §©y lµ mét biªt hiÖn cña tr×nh ®é v¨n ho¸ cao. V× thÕ tôc ng÷ ViÖt Nam ®· cã c©u: “§ãi cho s¹ch r¸ch cho th¬m” Nãi ®Õn truyÒn thèng trong ¨n mÆc còng lµ nãi ®Õn vÎ kÝn ®¸o, nghiªm trang mµ nh· nhÆn tinh tÕ trong c¸ch phôc søc nhËn xÐt vÒ tµ ¸o dµi. ThÈm mü truyÒn thèng kh«ng chÊp nhËn mét c¸ch phôc søc hë hang, lé liÔu, khªu gîi. TÊt c¶ nÐt quyÕn rò, gîi c¶m cña trang phôc lµ ë c¸ch xö lý nh÷ng ®­êng nÐt mÒm m¹i vµ sù hµi hoµ trong tæng thÓ trang phôc. Mèi quan hÖ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i trong c¸ch ¨n mÆc cßn ®­îc thÓ hiÖn qua mét thuËt ng÷ mang tÝnh hiÖn ®¹i, ®ã lµ “thêi trang”. Thêi trang lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cña lÜnh vùc v¨n ho¸. Nã lµ biÓu hiÖn tr×nh ®é v¨n ho¸ cña mét x· héi, tr×nh ®é v¨n ho¸, thÞ hiÕu thÈm mü, phong c¸ch sèng, thuÇn phong mü tôc cña mét d©n téc. Thêi trang kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò riªng cña tõng ng­êi mµ nã cßn lµ ®ßi hái b¾t buéc cho nÕp sèng v¨n minh lÞch sù, trong giao tiÕp. Nh­ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thêi trang, dÔ n¶y sinh m©u thuÉn ®ã lµ viÖc du nhËp nh÷ng ¶nh h­ëng tõ bªn ngoµi, dÔ dÉn ®Õn lai c¨ng, ph¸ c¸ch trong khi ®ã c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng dÇn bÞ mÊt ®i vµ ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ bÞ mai mét vµ bÞ l·ng quªn. V× thÕ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp thêi trang ë khu vùc §«ng Nam ¸ ph¶i biÕt kÕt hîp hµi hoµ uyÓn chuyÓn gi÷a hai mÆt cña mét vÊn ®Ò ®ã lµ hiÖn ®¹i vµ truyÒn thèng. Chóng ta tiÕp thu, häc hái c¸i míi nh­ng chóng ta ph¶i biÕt gi÷ lÊy c¸i gèc, c¸i céi rÔ vèn ®· ¨n s©u trong tiÒm thøc cña d©n téc. ChÝnh v× thÕ mµ trong thêi gian gÇn ®©y chÝnh phñ Malaysia ®· khuyÕn khÝch ng­êi d©n n­íc nµy ®Æc biÖt lµ phô n÷ nªn dïng v¶i batik ®Ó may trang phôc. Batik lµ mét lo¹i v¶i ®­îc phô n÷ Malaysia còng nh­ Indonesia dïng phæ biÕn ®Ó may trang phôc truyÒn thèng còng nh­ trang phôc th­êng ngµy khi ®Õn c«ng së. Trong c¸c héi nghÞ cÊp cao ASEAN ®­îc tæ chøc t¹i Indonesia hay Malaysia ta vÉn b¾t gÆp h×nh ¶nh chiÕc ¸o batik truyÒn thèng trong trang phôc cña c¸c nguyªn thñ quèc gia trong c¸c buæi héi ®µm hay gÆp gì ngo¹i giao gi÷a c¸c n­íc. Qua ®ã thÓ hiÖn t×nh ®oµn kÕt vµ mèi quan hÖ ngµy cµng g¾n bã gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn trong khèi ASEAN. * Trang phôc cña phô n÷ Malaysia, Idonesia, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam trong x· héi hiÖn ®¹i. Trong x· héi ngµy nay, do thêi ®¹i vµ nhÞp sèng c«ng nghiÖp, phô n÷ ë hÇu hÕt c¸c thµnh phè lín thuéc khu vùc §«ng Nam ¸ th­êng mÆc quÇn ¸o theo lèi thµnh thÞ, mang phong c¸ch ch©u ¢u cßn quÇn ¸o d©n téc chØ mÆc trong nh÷ng ngµy lÔ héi. Tuy nhiªn ë mét sè n­íc, trang phôc truyÒn thèng vÉn ®­îc mÆc trong ®êi sèng hiÖn ®¹i. ¸o dµi cña d©n téc ViÖt ( ViÖt Nam ) lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. Ngµy nµy ¸o dµi vÉn ®­îc phô n÷ ViÖt Nam mÆc khi ®Õn c«ng së. ¸o dµi cßn lµ trang phôc b¾t buéc cña n÷ sinh ViÖt Nam t¹i hÇu hÕt c¸c tr­êng PTTH (vµo s¸ng thø hai ®Çu tuÇn n÷ sinh ph¶i mÆc ¸o dµi ®Õn tr­êng dù lÔ chµo cê). Gièng nh­ phô n÷ ViÖt Nam, phô n÷ Th¸i Lan ngµy nay vÉn mÆc bé trang phôc truyÒn thèng cña m×nh ®ã lµ chiÕc Phaxin mµu s¾c trang nh· cïng víi chiÕc ¸o chui kh«ng tay (th­êng lµ nh÷ng mµu s¸ng, trong ®ã mµu tr¾ng ®­îc dïng phæ biÕn h¬n c¶). T¹i Indonesia vµ Malaysia hiÖn nay v¶i batik vÉn ®­îc phô n÷ sö dông ®Ó may trang phôc khi ®Õn c«ng së bëi v× nã cã ­u ®iÓm: do chØ lµ mét lo¹i v¶i nªn nã dÔ dµng nhËp vµo nh÷ng mèt quÇn ¸o míi nhÊt. Maylaysia vµ Indonesia lµ nh÷ng quèc gia Håi gi¸o nªn phô n÷ khi ra ®­êng th­êng ®éi kh¨n che mÆt, mÆc v¸y, ¸o réng. Dï chØ ®­îc mÆc trong nh÷ng ngµy lÔ héi nh­ng nh÷ng nÐt trang phôc truyÒn thèng vÉn Èn hiÖn ®©u ®ã trong trang phôc hiÖn ®¹i cña phô n÷ c¸c n­íc §«ng Nam ¸. KÕt luËn Trang phôc lµ mét thµnh tè quan träng cña v¨n ho¸ téc ng­êi, lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi cña b¶n s¾c v¨n ho¸ téc ng­êi. Th«ng qua c¸i nh×n lÞch sö ta thÊy trang phôc cña phô n÷ mét sè n­íc §«ng Nam ¸ võa cã nh÷ng nÐt chung mang tÝnh ®Æc thï cña c¶ khu vùc, võa cã nh÷ng nÐt riªng mang phong c¸ch, s¾c th¸i cña tõng n­íc. VÒ nÐt chung trong trang phôc truyÒn thèng ta thÊy hä ®· t×m ®Õn sù hµi hoµ víi m«i tr­êng thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt cña vïng nhiÖt ®íi giã mïa, che ch¾n b¶o vÖ con ng­êi lµm ®Ñp cho con ng­êi thÓ hiÖn t©m lý, thÈm mü d©n téc. Th«ng qua viÖc t×m hiÓu vÒ trang phôc truyÒn thèng cña phô n÷ mét sè n­íc §«ng Nam ¸, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy: - Trang phôc cña phô n÷ còng nh­ cña c­ d©n §«ng Nam ¸ nãi chung lµ s¶n phÈm cña c­ d©n n«ng nghiÖp trång trät, tån t¹i vµ phÊt triÓn chñ yÕu víi nÒn kinh tÕ lóa n­íc. Trang phôc truyÒn thèng cña hä, ph¶n ¸nh râ viÖc chinh phôc vµ sö dông thµnh th¹o mét sè chñng lo¹i thùc vËt ®Ó lµm nguyªn liÖu, c«ng cô s¶n xuÊt v¶i còng nh­ kü thuËt nhuém mµu ®Òu cã s½n tõ thiªn nhiªn. Trang phôc ph¶n ¸nh t­ duy, quan hÖ chÆt chÏ cña céng ®ång c­ d©n §«ng Nam ¸ víi m«i tr­êng tù nhiªn xung quanh. §ã cßn lµ b»ng chøng cña mét hÖ qu¶ tÊt yÕu trong mèi quan hÖ cña con ng­êi víi m«i tr­êng vµ thÕ giíi tù nhiªn. - Trang phôc cña phô n÷ §«ng Nam ¸ mang tÝnh x· héi cao v× nã kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt th«ng th­êng mµ cßn lµ biÓu hiÖn cña t­ t­ëng x· héi, tÝnh n¨ng ®éng, t©m lý, tËp qu¸n, nÕp sèng, lèi sèng cña c­ d©n §«ng Nam ¸. - Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, giao l­u vµ tiÕp xóc víi c¸c nªn v¨n ho¸ kh¸c, c­ d©n §«ng Nam ¸ ®· biÕt tiÕp thu nh÷ng yÕu tè v¨n minh tõ bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn nh­ng ®ång thêi vÉn l­u gi÷ ®­îc rÊt nhiÒu nÐt riªng biÖt cña b¶n s¾c d©n téc. Dï cã tiÕp thu c¸c gi¸ trÞ tõ bªn ngoµi nh­ng hä ®· biÕt ch¾t läc, tiÕp thu nh÷ng tinh hoa cña c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c mét c¸ch cã ý thøc s¸ng t¹o. Nh­ chóng ta ®· xem xÐt, ®øng vÒ khÝa c¹nh x· héi trang phôc mang rÊt nhiÒu ý nghÜa s©u s¾c cßn ®øng vÒ khÝa c¹nh c¸ nh©n trang phôc còng chÝnh lµ sù tù kh¼ng ®Þnh m×nh vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, kh¶ n¨ng thÈm mü, ý thøc céng ®ång.... Cø nh×n mét ng­êi ¨n mÆc thÕ nµo ng­êi ta còng cã thÓ biÕt ®­îc hä lµ ng­êi thÕ nµo, v¨n hãa ra sao, häc vÊn ®Õn ®©u. V× vËy ®Ó biÕt ¨n mÆc cho ®Ñp cÇn ph¶i cã tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é thÈm mü cao ®Ó s¸ng t¹o vµ tiÕp nhËn mèt, t¹o nªn sù hµi hoµ, tr¸nh ®­îc mèt rëm vµ khuynh h­íng h×nh thøc, a dua. Do ®ã ®èi víi c¸c trµo l­u mèt, nh÷ng khuynh h­íng thêi trang, nhÊt lµ ®èi víi tuæi trÎ cÇn ph¶i cã sù gi¸o dôc, ®Þnh h­íng bëi ®ã lµ sù quan ®iÓm “h­íng ®i” cña c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cæ truyÒn. Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o Mai Ngäc Chõ : V¨n ho¸ §«ng Nam ¸, NXB Gi¸o dôc, 1999, tr 168-169 CÇm Träng, Phan H÷u DËt: V¨n ho¸ Th¸i ViÖt Nam, NXB V¨n ho¸ Th«ng tin, 1998, tr 156. 3,4. Ng« V¨n Doanh, NguyÔn Huy Hång, NguyÔn §øc Ninh, Ph¹m ThÞ Vinh: T×m hiÓu v¨n ho¸ Indonesia, NXB V¨n ho¸, 1987, tr 56. 5,6. Ng« V¨n Doanh, NguyÔn Quang ThiÖn: Phong tôc c¸c n­íc §«ng Nam ¸, NXB V¨n ho¸ th«ng tin, 1997, tr 142-143, 134. 7. Ng« V¨n Doanh, QuÕ Lai, NguyÔn Quang ThiÖn, NguyÔn Kh¸nh V©n, Ph¹m ThÞ Vinh: T×m hiÓu v¨n ho¸ Th¸i Lan, NXB V¨n ho¸, 1991, tr 47. 8,9. NguyÔn ThÞ §øc: Trang phôc tõ truyÒn thèng ®Õn hiÖn ®¹i, NXB V¨n ho¸ Th«ng tin, tr 17, 151. 10. Vò D­¬ng Ninh: LÞch sö v¨n minh thÕ giíi, NXB Gi¸o dôc, 1999, tr 218. 11,12. TrÇnNgäc Thªm: T×m vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam, NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1997, tr 404-405, 410. 13. §oµn ThÞ T×nh: T×m hiÓu trang phôc ViÖt Nam, NXB V¨n ho¸ Th«ng tin, 1984, tr 3-4. 14. B¸o Sinh viªn ViÖt Nam: Sè 3+4+5/1/200.