Đề tài Triển vọng xuất khẩu hàng hóa sang thị trường EU

®©y, hµng thuû s¶n ®«ng l¹nh vµ chÕ biÕn cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang cã nhiÒu triÓn väng më réng t¹i thÞ tr­êng nµy. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc kh«ng ngõng t¨ng lªn tõ n¨m 1991 ®Õn nay, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n ®¹t 17,7%/n¨m. Trong ®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng thuû s¶n sang EU n¨m 1997 ®¹t 75,2 triÖu USD chiÕm 9,6% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam; n¨m 1998 lµ 10,9% (®¹t 93,4 triÖu USD), n¨m 1999 ®¹t 105,3 triÖu USD chiÕm 11% 1 Nguån: Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ThÕ giíi sè 2 (64) 2000 Tr75 . Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®· chó träng thÞ tr­êng EU, vµ mÆt hµng thuû s¶n b­íc ®Çu cã vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng nµy. HiÖn nay EU lµ thÞ tr­êng lín thø 2 nhËp khÈu hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam víi c¸c mÆt hµng chñ yÕu lµ t«m ®«ng, c¸ ®«ng, c¸ hép, mùc, thÞt, t«m hçn hîp vµ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n kh¸c trõ nhuyÔn thÓ 2 m¶nh. Nh­ vËy, qua thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng EU, viÖc tÝch cùc më réng thÞ tr­êng nµy cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· gióp kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c môc tiªu nh»m ®¹t gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 1 tû n¨m 2000 (t¨ng 12% so víi n¨m 1999), trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU ®¹t 220 triÖu USD (chiÕm 20%/n¨m) vµ tr¸nh ®­îc sù lÖ thuéc vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n. §iÒu ®¸ng quan t©m lµ Uû ban ch©u ¢u (EC) quyÕt ®Þnh n©ng ViÖt Nam tõ nhãm II lªn nhãm I trong sè c¸c n­ãc ®­îc phÐp xuÊt khÈu thuû s¶n vµo EU b¾t ®Çu tõ th¸ng 11 n¨m 1999 lµ mét thuËn lîi c¬ b¶n cho c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n ViÖt Nam. * MÆt hµng giµy dÐp vµ ®å da. EU hiÖn nay lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu giµy dÐp lín nhÊt cña ViÖt Nam chiÕm 70% tæng gi¸ trÞ xuÊt-nhËp khÈu giµy dÐp n­íc ta. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n mÆt hµng nµy ®¹t gÇn 10%/n¨m. Kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy n¨m 1996 t¨ng h¬n 30 lÇn so víi n¨m 1992 vµ lµ mÆt hµng cã kim ng¹ch ®øng ®Çu xuÊt khÈu hµng ho¸ sang EU. Giai ®o¹n tõ 1993 ®Õn 1999, kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp t¨ng b×nh qu©n 40 - 50%/n¨m 1 Nguån: Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 2/2000. tr 75 B¶ng 4: Kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp cña ViÖt Nam vµo EU. (§¬n vÞ:triÖu USD). N¨m 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Kim ng¹ch 26 119 271 380 520 851 630 870 HiÖn nay, ViÖt Nam lµ mét trong 5 n­íc cã sè l­îng giµy dÐp tiªu thô nhiÒu nhÊt ë EU do gi¸ rÎ, chÊt l­îng vµ mÉu m· chÊp nhËn ®­îc. N¨m 1996, ViÖt Nam lµ n­íc ®øng thø ba (sau Trung Quèc vµ In®«nªxia) trong sè 5 n­íc xuÊt khÈu giÇy nhiÒu nhÊt vµo EU. Do kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp cña ViÖt Nam vµo EU t¨ng rÊt nhanh nªn EU ®· b¾t ®Çu quan t©m ®Õn viÖc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu giµy dÐp cña ViÖt Nam, nh­ thêi gian qua EU ®· cö ®oµn sang lµm viÖc víi HiÖp héi da giÇy ViÖt Nam vµ kh¶o s¸t thùc tÕ t¹i ViÖt Nam. Ch¾c ch¾n trong thêi gian tíi víi mÆt hµng giµy dÐp cña ViÖt Nam, EU sÏ cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp víi thÞ tr­êng cña hä. 2.2.3. MÆt hµng xuÊt khÈu cña EU vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU t¨ng ®Òu ®Æn qua c¸c n¨m víi tû träng t¨ng dÇn tõ 10 ®Õn 15% vµ ®Õn 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo n¨m 2000. XuÊt khÈu t¨ng t¹o c¬ së cho gia t¨ng nhËp khÈu. HiÖn nay c¸c n­íc EU chiÕm 15% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Tõ 1992 ®Õn nay kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu ViÖt Nam-EU t¨ng liªn tôc: n¨m 1992 t¨ng 52,4%; n¨m 1993 t¨ng 39,9%; n¨m 1994 t¨ng 32%; n¨m 1995 t¨ng 45,4%; n¨m 1996 t¨ng 27,5%; n¨m 1997 ®¹t trªn 3,3 tû USD t¨ng 6 lÇn so víi n¨m 1991; n¨m 1998 ®¹t 4,09 tû USD t¨ng 7,2% so víi n¨m 1997; n¨m 1999 ®¹t 3,9 tû USD t¨ng 10 lÇn trong ®ã EU xuÊt khÈu sang ViÖt Nam lµ 1 tû USD 1 Nguån: Nghiªn cøu kinh tÕ ch©u ¢u sè 1, 2/2000; Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn 16.11.2000 . Cho thÊy nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ b¹n hµng EU t¨ng nhanh, tèc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh gi÷a c¸c n¨m 1993-1999 lµ 40%. MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ EU lµ « t«, xe m¸y nguyªn chiÕc, phô tïng vµ linh kiÖn « t«, xe m¸y. Nh×n chung kho¶ng 55% kim ng¹ch nhËp khÈu lµ m¸y mãc thiÕt bÞ trang bÞ cho nhiÒu ngµnh kü thuËt cao, 20% lµ ho¸ chÊt, t©n d­îc. Chóng ta thÊy cã mét sè vÊn ®Ò lín næi lªn trong qu¸ tr×nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU ®ã lµ: Thø nhÊt, kim ng¹ch nhËp khÈu cña EU tõ ViÖt Nam dao ®éng tõ 7% ®Õn 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, trong ®ã §øc vµ Ph¸p lµ hai trong sè 10 thÞ tr­êng nhËp khÈu lín nhÊt ®èi víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Hai lµ, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU t¨ng víi tèc ®é b×nh qu©n kh¸ cao: 49%/n¨m thêi kú 1991-1999. §iÒu nµy chøng tá EU lµ ®èi t¸c hç trî rÊt lín cho nh÷ng nç lùc cña ViÖt Nam trong viÖc c¶i thiÖn c¸c c¸n c©n th­¬ng m¹i. Ba lµ, ViÖt Nam ®· ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña m×nh trong viÖc tËp trung xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng cã thÕ m¹nh vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc EU. Bèn lµ, viÖc khai th«ng thÞ tr­êng EU ®ßi hái ViÖt Nam ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt vµ n¨ng lùc cña mét sè ngµnh tham gia vµo xuÊt khÈu nh­ n«ng nghiÖp, nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n, c«ng nghiÖp nhÑ nh­ may mÆc, giµy da ®· gãp phÇn chuyÓn ®æi nhanh chãng vÒ chÊt l­¬ng s¶n phÈm, vÒ mÉu m·, bao b× kh«ng ngõng ®­îc ®æi míi. Vµ qua ®©y còng ®Æt ra c©u hái cÇn gi¶i quyÕt vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp lµ viÖc phô thuéc rÊt lín vµo vèn ®Çu t­. §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng kÕt qu¶ nµy, trong thêi gian qua, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thuËn lîi vµ trong thêi gian tiÕp theo, hµng ho¸ cña ViÖt Nam vÉn ®­îc h­ëng nh÷ng thuËn lîi nµy. Tr­íc tiªn, trong chÝnh s¸ch cña m×nh, ViÖt Nam coi träng hîp t¸c víi EU vµ phÝa EU còng coi träng quan hÖ hîp t¸c víi ViÖt Nam. Hai lµ, nh÷ng cuéc tiÕp xóc vµ ®èi tho¹i chÝnh trÞ ë cÊp cao gi÷a ViÖt Nam vµ EU nãi chung, gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thµnh viªn EU nãi riªng, ®Æc biÖt lµ chuyÕn viÕng th¨m cña Tæng bÝ th­ Lª Kh¶ Phiªu, Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i ®· t¹o ra bÇu kh«ng khÝ chÝnh trÞ vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn khung ph¸p lý thuËn lîi cho quan hÖ gi÷a hai bªn b­íc vµo mét thêi kú míi víi nh÷ng chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cao h¬n, hai bªn ®· trë thµnh ®èi t¸c tin cËy cña nhau vµ coi ®©y lµ mét lùc ®Èy ®Ó khai th¸c tèt h¬n nh÷ng tiÒm n¨ng to lín hiÖn cã. Ba lµ, trªn c¬ së HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c, hai bªn ®· tõng b­íc thÓ chÕ ho¸ sù hîp t¸c b»ng viÖc thiÕt lËp uû ban hçn hîp, b»ng c¸c h×nh thøc trao ®æi th«ng tin, diÔn ®µn, trao ®æi ®oµn vµ tiÕp xóc th­êng xuyªn, võa hoµn thiÖn thªm khu«n khæ ph¸p lý, võa më réng lÜnh vùc hîp t¸c vµ võa ®Þnh h­íng vµo nh÷ng chÆng thêi gian tíi. Bèn lµ, 5 n¨m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c võa th«ng qua kh«ng chØ ®· cho thÊy quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ EU ®­îc ®Þnh h­íng ®óng ®¾n vµ dùa trªn c¬ së bÒn v÷ng, mµ cßn ®­a l¹i nh÷ng kinh nghiÖm quÝ gi¸ ®Ó hai bªn ph¸t huy tèt h¬n n÷a nh÷ng t¸c dông tÝch cùc cña hiÖp ®Þnh vµ ®Ó triÓn khai thùc hiÖn hiÖp ®Þnh hiÖu qu¶ h¬n n÷a trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh ®ã hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cßn ®­îc h­ëng nh÷ng thuËn lîi nh­ lµ: EU lµ mét thÞ tr­êng chung víi nh÷ng chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh chung cho c¶ 15 n­íc thµnh viªn, nh­ vËy ViÖt Nam chØ cÇn qu¸n triÖt mét bé luËt ch¬i duy nhÊt; HiÖp ®Þnh hîp t¸c khung gi÷a ViÖt Nam vµ EU ký n¨m 1995 kh¼ng ®Þnh hai bªn dµnh cho nhau quy chÕ tèi huÖ quèc vÒ th­¬ng m¹i (®iÒu 3) vµ mong muèn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ EU ph¸t triÓn m¹nh vµ ®a d¹ng. §ång thêi hai bªn ®· ký kÕt nh÷ng hiÖp ®Þnh, tho¶ thuËn chuyªn ngµnh vÒ dÖt may, giµy dÐp, thuû s¶n...; ViÖt Nam lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhiÒu nhãm hµng xuÊt khÈu cña ta ®­îc h­ëng hÖ thèng ­u ®·i thuÕ phæ cËp (GSP) míi cña EU ¸p dông tõ 01/07/1999, tuú theo nhãm hµng, møc thuÕ b»ng 35%, 70%, 85% møc thuÕ nhËp khÈu th«ng th­êng, thËm chÝ cã nhãm hµng (nh­ h¹t ®iÒu, cao su...) ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu. Riªng giÇy dÐp ViÖt Nam ®­îc h­ëng møc thuÕ nhËp khÈu thÊp h¬n mét sè n­íc. Tuy nhiªn trong 10 n¨m quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ EU ®· t¨ng 10 lÇn, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn cßn gÆp nh÷ng trë ng¹i. Khã kh¨n ®Çu tiªn lµ sù h¹n chÕ bëi h¹n ng¹ch nhËp khÈu mµ cô thÓ ®èi víi hµng dÖt may ViÖt Nam. MÆc dï khèi l­îng h¹n ng¹ch hµng dÖt may ®· t¨ng nhiÒu so víi tr­íc nh­ng cßn thÊp so víi kh¶ n¨ng cung cÊp cña ViÖt Nam vµ nhu cÇu mua hµng cña c¸c nhµ nhËp khÈu EU. Hai lµ, hµng rµo thuÕ quan cña EU ®èi víi mét sè mÆt hµng n«ng s¶n mµ ViÖt Nam cã thÓ xuÊt sang EU l¹i rÊt cao nh­ thuÕ nhËp khÈu g¹o lªn ®Õn 100%, ®­êng gÇn 200% (mÆc dï nh÷ng mÆt hµng nµy ®­îc h­ëng GSP) trong khi mét sè l­îng lín hµng cña nhiÒu n­íc kh¸c ®­îc gi¶m nhiÒu h¬n hoÆc miÔn thuÕ do ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i th­¬ng m¹i riªng. Hµng ho¸ ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU khã c¹nh tranh ®­îc víi c¸c hµng cña c¸c n­íc vïng ch©u Phi, Th¸i B×nh D­¬ng vµ Caribª còng nh­ mét sè n­íc §«ng ¢u, do c¸c n­íc nµy ®­îc h­ëng ­u ®·i th­¬ng m¹i theo c«ng ­íc LomÐ hoÆc c¸c hiÖp ®Þnh liªn kÕt. Ba lµ, theo quy ®Þnh cña EU, n­íc xuÊt khÈu ph¶i cã kÕ ho¹ch vµ thiÕt bÞ ®Çy ®ñ ®Ó gi¸m s¸t d­ l­îng ®éc tè trong nhãm hµng n«ng s¶n vµ thùc phÈm. Do c¬ quan chøc n¨ng cña ViÖt Nam ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu trªn nªn tõ tr­íc ®Õn nay nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n thùc phÈm nh­ thÞt, mËt ong ... ch­a xuÊt ®­îc sang EU. Bèn lµ, khã kh¨n lín mµ ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu nç lùc míi v­ît qua ®­îc, ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a lµm tèt marketing vµ thiÕu vèn ®Ó mua nguyªn liÖu cÇn thiÕt. Do ®ã ch­a lËp ®­îc c¸c quan hÖ ®èi t¸c trùc tiÕp víi nhµ xuÊt khÈu mµ ph¶i xuÊt khÈu vµo EU qua trung gian (theo ­íc tÝnh hiÖn nay tõ 10-45% tæng trÞ gi¸ giµy dÐp vµ quÇn ¸o ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU lµ th«ng qua trung gian). Ngoµi ra chóng ta cßn gÆp mét sè khã kh¨n nh­ thiÕt bÞ m¸y mãc, c«ng nghÖ cao cña c¸c n­íc EU cã tr×nh ®é tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, chÊt l­îng cao song gi¸ l¹i qu¸ cao so víi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam.TiÕp n÷a, trong qu¸ tr×nh héi nhËp do nhu cÇu b¶o hé mét sè doanh nghiÖp non trÎ vµ dù tr÷ ngo¹i tÖ cã h¹n, mét sè quy ®Þnh vÒ nhËp khÈu ®èi víi mét sè nhãm hµng trong ®ã cã nh÷ng nhãm hµng EU xuÊt khÈu nhiÒu nh­ng ch­a phï hîp víi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu nguyªn t¾c th«ng lÖ quèc tÕ, t¹m thêi h¹n chÕ xuÊt khÈu cña EU vµo ViÖt Nam. Víi nh÷ng khã kh¨n trªn, doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn gÆp trong mét sè ngµnh hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU cßn nghÌo nµn vÒ chñng lo¹i, tËp trung cao vµo mét sè Ýt mÆt hµng (dÖt may, giµy dÐp, cµ phª) chÊt l­îng hµng cßn kÐm, kh«ng ®¹t ®é ®ång ®Òu. §iÒu nµy rÊt dÔ g©y ra nh÷ng nguy c¬ tiÒm tµng cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam khi thÞ hiÕu, ®¬n ®Æt hµng cña thÞ tr­êng nµy thay ®æi. Bªn c¹nh ®ã, trong qu¸ tr×nh x©m nhËp hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo EU cßn bÞ h¹n chÕ do chÊt l­îng hµng ViÖt Nam ch­a ®­îc ®ång ®Òu, ch­a nghiªm tóc trong bu«n b¸n víi b¹n hµng EU. VÒ l©u dµi sÏ g©y ra t©m lý kh«ng tèt tõ phÝa EU, lµm gi¶m uy tÝn cña hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng nµy. Mét tån t¹i mµ còng lµ yÕu kÐm cña chóng ta cÇn ph¶i dÇn ®­îc kh¾c phôc c¶i tiÕn ®ã lµ thiÕt bÞ kü thuËt chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu cßn l¹c hËu g©y ¶nh h­ëng rÊt lín tíi lîi thÕ so s¸nh gi÷a hµng ViÖt Nam víi hµng cña c¸c n­íc cã cïng chñng lo¹i trªn thÞ tr­êng nµy. Trong kinh doanh bu«n b¸n víi b¹n hµng EU c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chóng ta cßn chÞu thiÖt thßi dÉn tíi lì c¬ héi ®ã lµ viÖc kh«ng ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, vÒ gi¸ c¶, vÒ thÞ hiÕu, vÒ mÆt hµng ®­îc ­a chuéng t¹i c¸c thêi ®iÓm trong n¨m nh­ cã mét mÆt hµng thay ®æi mèt hai lÇn trong mét n¨m. §iÒu nµy ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ã lµ hÇu hÕt c¸c c«ng ty nhËp khÈu lín cña nh÷ng thÞ tr­êng nh­ EU, NhËt B¶n... ®Òu cã v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ViÖt Nam nªn hä n¾m b¾t kÞp thêi vÒ t×nh h×nh nguyªn liÖu cña n­íc ta vµ ®ßi gi¶m gi¸ khi n­íc ta b­íc vµo vô thu ho¹ch. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU lu«n ë t×nh tr¹ng xuÊt siªu. Do vËy EU còng ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i më cöa h¬n n÷a thÞ tr­êng cña m×nh cho c¸c s¶n phÈm cña EU x©m nhËp. §©y lµ mét th¸ch thøc ®èi víi thÞ tr­êng ViÖt Nam. Ngoµi ra, c¸c mÆt hµng ViÖt Nam sÏ ph¶i gÆp khã kh¨n do EU ¸p dông h¹n ng¹ch bëi v×: So s¸nh sè liÖu thèng kª cña ViÖt Nam víi sè liÖu thèng kª cña EU cã thÓ thÊy kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU lín h¬n rÊt nhiÒu so víi kim ng¹ch thèng kª cña ViÖt Nam. §iÒu nµy cã liªn quan tíi h×nh thøc bu«n b¸n trung gian tíi mét n­íc thø ba vµ gian lËn trong th­¬ng m¹i. §iÒu lµm ¶nh h­ëng tíi tiÕn ®é t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i cña hai bªn lµ do EU trong bu«n b¸n cßn ¸p dông kÌm theo víi c¸c vÊn ®Ò nh©n quyÒn. Trªn ®©y lµ nh÷ng thuËn lîi vµ mét sè khã kh¨n trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ViÖt Nam vµ EU. Tuy nhiªn, cã nhËn xÐt chung lµ nh÷ng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trong thêi gian qua ch­a xøng víi tiÒm n¨ng cña hai bªn. Muèn vËy, c¶ hai bªn cïng ph¶i nç lùc h¬n n÷a trong viÖc t¹o cho nhau nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ h¹n chÕ còng nh­ th¸o gì mét sè rµo c¶n kh«ng cÇn thiÕt cã thÓ ¶nh h­ëng tíi t¨ng tr­ëng xuÊt-nhËp khÈu ViÖt Nam - EU. ViÖc nµy, phÝa ®èi t¸c EU ®­îc coi lµ nh÷ng ng­êi chñ ®éng h¬n trong viÖc thóc ®Èy tiÕn tr×nh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU trong thêi gian tíi. 3.2. Quan hÖ ViÖt Nam víi mét sè n­íc thµnh viªn. HiÖn nay, ViÖt Nam quan hÖ bu«n b¸n 13 trong 15 n­íc EU. Trong ®ã, Ph¸p, §øc, Anh vµ Hµ Lan n»m trong danh s¸ch nh÷ng b¹n hµng lín nhÊt chiÕm 90% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU. B¶ng 5: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµ EU. N­íc Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc EU (triÖu USD) Kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ c¸c n­íc EU (triÖu USD) 1991 1995 1999 1991 1995 1999 §øc 6,7 218,0 654,3 101,2 175,5 270,8 ¸o 5,9 9,4 34,9 2,5 15,3 27,3 BØ 0,1 34,6 360,7 6,8 21,7 70,8 §an M¹ch - 3,5 43,7 - 43,4 27,9 T©y Ban Nha 0,7 8,8 108 - 1,7 27,4 PhÇn Lan - 2,1 16,9 10 11,7 19,1 Ph¸p 83,1 169,1 354,9 147,9 276,6 301,1 Hy L¹p - 0,5 5 - 1,1 Ai-len - 9,2 1,9 - 11,9 Italy 3,8 57,1 159,4 1,2 53,6 97,1 Luxembourg - 0,1 - 1 Hµ Lan 16,1 79,8 342,9 8,4 36,3 48,9 Bå §µo Nha - 0,8 4 3,4 Anh 2,4 74,6 421,2 9 50,7 96,5 Thuþ §iÓn 1,2 4,7 45,2 14,2 22,6 48,5 Tæng sè cña EU 120,2 672,2 2.499 301,2 710,1 1051,8 Tæng sè víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi 2.087 5.448,9 11540 2338,1 8155,4 11622 (Nguån: Bé th­¬ng m¹i ViÖt Nam.) 2.3. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam víi §øc Ngay tõ nh÷ng ®Þnh h­íng ®Çu tiªn trong chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu, thÞ tr­êng EU nãi chung vµ thÞ tr­êng §øc nãi riªng ®· ®­îc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chó ý. Kim ng¹ch hai chiÒu ®· t¨ng tr­ëng mét c¸ch râ rÖt. NÕu nh­ n¨m 1990 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt-§øc míi chØ ®¹t 159,9 triÖu USD th× n¨m 1995 con sè nµy ®· t¨ng lªn lµ 393,5 triÖu USD; n¨m 1999 lµ 925 triÖu USD vµ trªn1.033 triÖu USD n¨m 2000*(Tæng côc h¶i quan). B¶ng 6: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt-§øc (®¬n vÞ tÝnh triÖu USD) 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1999 2000* Tæng kim ng¹ch XNK 159,9 107,9 75 121,1 264,3 393,5 925,1 1033.112 Kim ng¹ch xuÊt khÈu 41,1 6,7 34,4 50,1 115,2 218 659,3 730.083 Kim ng¹ch NK 118,5 101,2 40,6 72,0 149,1 17,5 270,8 303.029 Nguån: B¸o c¸o Bé th­¬ng m¹i; * Tæng côc h¶i quan; Niªn gi¸m thèng kª-Tæng côc thèng kª; Nh×n tõ gãc ®é cña ViÖt Nam mèi quan hÖ th­¬ng m¹i, §øc lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i ®øng ®Çu trong thÞ tr­êng thèng nhÊt EU ®· ph¸t triÓn t­¬ng ®èi kh¶ quan trong nh÷ng n¨m qua. Theo sè liÖu thèng kª cña §øc, tõ 1991 - 1999 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng h¬n 900%, víi t«ng kim ng¹ch hiÖn nay lªn tíi trªn 1 tû USD. §øc lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®Çy søc hÊp dÉn d­êng nh­ nhiÒu khÝa c¹nh ch­a ®­íc c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam khai th¸c nh­ GDP cña §øc hiÖn nay ®¹t trªn 2100 tû USD, nhËp khÈu trÞ gi¸ hµng n¨m lµ 600 tû USD, ®Æc biÖt ë §øc víi sè d©n h¬n 82 triÖu, ®ang l·o ho¸ ngµy cµng h­íng nhiÒu h¬n ®Õn viÖc h­ëng thô vµ tiªu dïng. Trong bu«n b¸n víi b¹n hµng §øc, th× ViÖt Nam ®· ®¹t møc thÆng d­ th­¬ng m¹i lªn tíi 700 triÖu USD vµo n¨m 1999. §øc trë thµnh mét ®èi t¸c quan träng nhÊt cña ViÖt Nam trong viÖc më réng b¸n hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng nµy. NhiÒu nhãm thµnh phÈm cña ViÖt Nam ®· dµnh ®­îc chæ ®ømg trong nh÷ng n¨m qua. C¸c s¶n phÈm chÕ biÕn ®· chiÕm 85% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu (860 triÖu USD) vµo n¨m 1999. C¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam lµ hµng dÖt chiÕm kho¶ng 40%, giÇy vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c tõ da kh¸c chiÕm 22% thÞ phÇn (220 triÖu USD), ®å nhùa chiÕm 11,5% 1 B¸o th­¬ng m¹i sè 20/2000.tr 26 . Víi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt, kh¶ n¨ng thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cßn h¹n hÑp th× viÖc xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm trªn vµo ®­îc thÞ tr­êng víi nh÷ng ®ßi hái kh¾t khe vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, qu¶ lµ mét thµnh c«ng kh«ng nhá ®èi víi mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta. Tuy nhiªn xÐt vÒ l©u dµi chóng ta cÇn ph¶i ®i s©u vµo s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao kh«ng chØ riªng víi thÞ tr­êng §øc mµ cßn c¶ víi EU, cÇn ph¶i ®i vµo s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng chÕ biÕn tinh víi kü thuËt c«ng nghÖ cao, tËn dông c¸c lîi thÕ so s¸nh. Muèn nh­ vËy cÇn ph¶i c¨n cø vµo kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu ®Ó nhËp nh÷ng thiÕt bÞ c«ng nghÖ nguån tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Céng hoµ Liªn bang §øc lµ mét nguån cung cÊp ®¸ng tin cËy c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ nµy. Kim ng¹ch nhËp khÈu tõ §øc t¨ng tõ 118,5 triÖu USD n¨m 1990 lªn 175 triÖu USD (1995), 270, 8 triÖu USD (1999), vµ n¨m 2000 lµ 328.967 triÖu USD, trong ®ã riªng c¸c thiÕt bÞ trong ba n¨m tõ 1993 ®Õn 1995 chóng ta ®· nhËp 16,6 triÖu DM lo¹i thiÕt bÞ nhËp tõ §øc. B¶ng7: Mét sè lo¹i thiÕt bÞ nhËp tõ §øc (®¬n vÞ tÝnh 1000 DM) Lo¹i thiÕt bÞ 1993 1994 1995 ThiÕt bÞ x©y dùng 1408 3231 5150 M¸y s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng 282 813 406 ThiÕt bÞ khai th¸c má 366 19 733 Sö lý kho¸ng s¶n 941 1692 2580 Tæng 2997 5737 7896 Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ sè 11 tõ 14-20/3/1997. Tãm l¹i, sù thay ®æi c¬ cÊu vµ tû träng cho thÊy xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng §øc ®· ph¸t triÓn nhiÒu h¬n theo h­íng nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ chi phÝ. §a d¹ng ho¸ hµng xuÊt khÈu lµ ch×a kho¸ cho sù thµnh c«ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian qua vµ còng ®Þnh h­íng cho nh÷ng n¨m tíi. 2.3.2. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Anh. Víi ViÖt Nam, so víi c¸c b¹n hµng kh¸c, th× Anh lµ mét b¹n hµng bu«n b¸n ®Õn muén. Song mèi quan hÖ nµy ®· ph¸t triÓn nhanh chãng trong 10 n¨m qua. Mèi quan hÖ nµy ®· tr¶i qua 25 n¨m ph¸t triÓn nã kh«ng ngõng cñng cè vµ thóc ®Èy mèi quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i hai chiÒu. V­¬ng quèc Anh lµ mét trong sè 15 thµnh viªn cña EU vµ còng lµ n­íc n»m trong khèi thÞnh v­îng chung tõ cuèi thÕ kû 18 ®Çu 19, Anh ®· trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp ho¸ ®Çu triªn trªn thÕ giíi. §Õn nay, Anh lµ quèc gia th­¬ng m¹i lín thø 5 trªn thÕ giíi nªn Anh quèc lµ mét bé phËn cña nhãm c¸c n­íc thiÕt lËp nªn nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi. HiÖn nay ®Çu t­ trùc tiÕp cña Anh vµo ViÖt Nam tÝnh tæng céng trªn 500 triÖu USD vµ hiÖn ®øng thø 13 trong sè c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam vµ ®øng thø 3 trong sè c¸c n­íc ch©u ¢u ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, Anh còng gióp ViÖt Nam trong vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, trong quan hÖ v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc vµ coi ®©y lµ nh÷ng ®éng lùc chÝnh ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c. Th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ®­îc coi lµ “chiÒu kho¸ cho mèi quan hÖ hai n­íc. Th­¬ng m¹i hai chiÒu n¨m 1997 vµo kho¶ng 500 triÖu USD. Trong ®ã bao gåm: xuÊt khÈu cña Anh sang ViÖt Nam t¨ng gÊp ®«i tíi 154,5 triÖu USD. XuÊt khÈu ViÖt Nam vµo Anh t¨ng 35% víi tæng gi¸ trÞ lµ 344 triÖu USD (ë ®©y ch­a kÓ tíi bu«n b¸n gi¸n tiÕp trÞ gi¸ 75,1 triÖu USD/n¨m th«ng qua Singapore vµ Hång K«ng). Tæng kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu gi÷a hai n­íc trÞ gi¸ gÇn 600 triÖu USD vµ 178,3 triÖu USD tõ th¸ng 1-5/1998. N¨m 1999 ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Anh 421,2 triÖu USD, vµ 479.277 triÖu USD n¨m 2000 vµ nhËp khÈu trë l¹i t­¬ng øng lµ 96.524 triÖu USD; 150.458 triÖu USD1 B¸o ngo¹i th­¬ng sè 1-10 th¸ng 03/2001 . Anh lµ mét thÞ tr­êng lín víi nhu cÇu nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt lµ vÒ s¶n phÈn nhiÖt ®íi. ViÖt Nam cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n, h¶i s¶n còng nh­ mét sè mÆt hµng tiªu dïng kh¸c nh­ giµy dÐp vµ hµng l­u niÖm. Hµng ho¸ ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng Anh cßn nghÌo vÒ chñng lo¹i vµ h¹n chÕ vÒ sè l­îng. NÕu c¸c nhµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÓu ®­îc ®Çy ®ñ h¬n c¸ch lµm ¨n cña ng­êi Anh, cã c¸ch tiÕp thÞ tÝch cùc h¬n, chñ ®éng ®i t×m c¸c lÜnh vùc vµ mÆt hµng cßn Ýt ng­êi quan t©m hoÆc nh÷ng c¸i mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ riªng th× triÓn väng t¨ng xuÊt khÈu sang Anh kh«ng ph¶i lµ nhá. Quan hÖ ViÖt-Anh trong thêi gian tíi sÏ cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn to, ®¸p øng víi nh÷ng tiÒm n¨ng cña c¶ hai bªn. Trong ®ã Anh ®· cam kÕt tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®i ®Çu trong viÖc më cöu thÞ tr­êng ch©u ¢u cho hµng ho¸ ViÖt Nam x©m nhËp. TiÕp ®ã lµ sù th©m nhËp dÇn cña ViÖt Nam vµo WTO sÏ c¶i thiÖn ®­îc lèi vµo cña thÞ tr­êng thÕ giíi vµ thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt-Anh ph¸t triÓn h¬n n÷a. 2.3. 3. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam víi Ph¸p. Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ céng hoµ Ph¸p thùc sù cã nh÷ng b­íc t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ tõ h¬n mét thËp kû nay. Trong quan hÖ th­¬ng m¹i n¨m 1991 lµ n¨m ®Çu tiªn kim ng¹ch bu«n bµn hai chiÒu v­ît ng­ìng 1 tû FFr, n¨m 1998 t¨ng lªn 5,13 tû, n¨m 1999 lµ 5,3 tû vµ n¨m 2000 cã thÓ ®¹t 5,53 tû FFr 1 B¸o th­¬ng m¹i sè 10 n¨m 2000, trang 24 . ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Ph¸p chñ yÕu lµ hµng giµy dÐp, may mÆc, ®å gç, ®å da, m©y tre, thñ c«ng mü nghÖ, chÌ, cµ phª.. ®ång thêi nhËp khÈu trë l¹i m¸y mãc thiÖt bÞ hµng tiªu dïng, d­îc phÈm, thiÕt bÞ ®iÖn, s¶n phÈm chÕ t¹o... Tèc ®é gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Ph¸p trong suèt thËp kû qua kh¸ nhanh vµ kh¸ v÷ng ch¾c víi kho¶ng 41%/ n¨m, trong ®ã nhiÒu n¨m ViÖt Nam ®¹t ë møc xuÊt siªu sang Ph¸p. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¬ cÊu hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Ph¸p cã nhiÒu thay ®æi theo h­íng gi¶m dÇn nhãm hµng nguyªn liÖu (n«ng - l©m - h¶i s¶n), trong khi t¨ng dÇn nhãm hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Kh«ng chØ thay ®æi vÒ chñnh lo¹i mµ chÊt l­îng vµ mÉu m· hµng xuÊt khÈu còng ®­îc n©ng lªn vµ c¶i tiÕn ®¸ng kÓ. Cô thÓ nh­ng "mÆt hµng míi" ngµy cµng chiÕm tû träng lín. Th¸ng 3/2000, Bé th­¬ng m¹i ViÖt Nam vµ Bé n«ng-ng­ Ph¸p ®· ký biªn b¶n tho¶ thuËn vÒ ®Êu tranh chèng hµng gi¶ vµ b¶o vÖ tªn gäi xuÊt xø c¸c mÆt hµng n«ng thuû s¶n vµ thùc phÈm. Theo ®ã hai n­íc sÏ phèi hîp hµnh ®éng trong c¸c dù ¸n ®µo t¹o vÒ hÖ thèng luËt, tr×nh tù, thñ tôc hµnh chÝnh, kiÓm tra trong kinh doanh vµ trÊn ¸p hµng ho¸ gian lËn. Trong thêi gian tíi, ®Ó t¨ng c­êng quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc ®Æc biÖt lµ viÖc ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cu¶ ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Ph¸p, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn quan t©m ®Õn c¸c yÕu tè sau: Trong nhiÒu nh©n tè cã ¶nh h­ëng lín vµ trùc tiÕp ®Õn quan hÖ th­¬ng m¹i vµ hîp t¸c kinh tÕ song ph­¬ng, t×nh h×nh kinh tÕ hai n­íc ®ang æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng v÷ng ch¾c lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi tr­íc hÕt vµ c¬ b¶n cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ Ph¸p khai th¸c hÕt thÕ m¹nh cña m×nh. C¬ chÕ chÝnh s¸ch còng lµ mét yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn quan hÖ th­¬ng m¹i trong nh÷ng n¨m qua, c¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i cña c¶ hai n­íc ®· ®­îc c¶i thiÖn nhiÒu. Tuy thÕ c¸c doanh nghiÖp cña ta vÉn bÞ rµng buéc nhiÒu dÉn ®Õn bá lì kh«ng Ýt c¬ héi lµm ¨n. Tíi ®©y, c¬ chÕ chÝnh s¸ch cÇn th«ng tho¸ng h¬n ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c ®èi thñ kh¸c trªn thÞ tr­êng Ph¸p. Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn EU ®Òu theo mét chÝnh s¸ch chung do ®ã khi chóng ta dµnh ®­îc sù ­u ®·i nµo ®ã cña EU nãi chung th× ®­o­ng nhiªn trong ®ã còng lµ ­u ®·i cña tõng n­íc EU, trong ®ã cã Ph¸p. VÊn ®Ò n¨m b¾t th«ng tin vÒ thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta trong thêi gian qua cßn yÕu. GÇn ®©y, nhiÒu doanh nghiÖp n­íc ta ®· b¾t ®Çu chñ ®éng cö ®oµn ®i kh¶o s¸t thÞ tr­êng më chi nh¸nh vµ v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Ph¸p-®ã lµ h­íng ®i ®óng cÇn ®­îc khuyÕn khÝch.Tíi ®©y c¬ quan th­¬ng m¹i t¹i Ph¸p cÇn hç trî h¬n cho c¸c doanh nghiÖp cña ta theo h­íng nµy1 TrÝch B¸o th­¬ng m¹i sè 10-2000 . C¸c cuéc ®èi tho¹i chÝnh trÞ gi÷a l·nh ®¹o cÊp cao hai n­íc ®­îc duy tr× th­êng xuyªn, ®ã lµ luång sinh khÝ cho sù t¨ng c­êng hiÓu biÕt lÉn nhau vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho hai n­íc phèi hîp hµnh ®éng trong c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ vµ song ph­¬ng v× lîi Ých cña c¶ hai n­íc. 2.3.4. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt nam-Hµ Lan. Quan hÖ Hµ Lan-ViÖt Nam ®­îc h×nh thµnh tõ ®Çu thÕ kû 17. N¨m 1632, khi c«ng ty th­¬ng m¹i §«ng Ên cña Hµ Lan ®Æt trô së t¹i Héi An, th× ng­êi Hµ Lan ®· cã th­¬ng c¶ng ®Çu tiªn ë ViÖt Nam. Quan hÖ Ngo¹i giao gi÷a ViÖt Nam vµ Hµ Lan ®­îc chÝnh thøc thiÕt lËp vµo ngµy 03.04.1973 vµ §¹i sø qu¸n Hµ Lan ë Hµ Néi më vµo n¨m 1976, gÇn ®©y quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a hai bªn ngµy cµng ®­îc t¨ng c­êng vµ ph¸t triÓn. Hµ Lan lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i lín thø 17 cña ViÖt Nam vµ lµ b¹n hµng thø 4 cña ViÖt Nam trong EU sau Ph¸p, §øc, Anh. Quy m« bu«n b¸n ®ang ®­îc më réng vµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng liªn tôc trong nhiÒu n¨m (34,6%). ViÖt Nam lu«n ë vÞ trÝ xuÊt siªu sang Hµ Lan vµ møc xuÊt siªu ngµy cµng lín, n¨m 1999 kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam sang Hµ Lan ®¹t 434 triÖu USD, thÆng d­ ®¹t 294 triÖu USD2 Nguån: Nghiªn cøu ch©u ¢u sè 4/2000 . B¶ng 8: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam- Hµ Lan giai ®o¹n 1990-2000 (triÖu USD) N¨m XuÊt khÈu NhËp khÈu NhËp siªu 1990 6,4 2,7 3,7 1991 16,2 8 8,2 1992 20,1 16 4,1 1993 28,1 26 2,1 1994 61 25 36 1995 80 36,3 43,7 1996 147,4 51,4 96 1997 266,8 50,5 216,3 1998 304,1 54 250,1 1999 343 49 294 2000* 390.240 86.026 304.114 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1999, *Tæng côc h¶i quan, Bé th­¬ng m¹i. VÒ c¬ cÊu hµng ho¸ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam sang Hµ Lan lµ giµy dÐp, hµng may mÆc trõ len, g¹o, cµ phª, chÌ, gia vÞ, h¶i s¶n vµ than ®¸... §ång thêi nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm: m¸y mãc, thiÕt bÞ vËn t¶i, d­îc phÈm, ho¸ chÊt h÷u c¬... Tuy nhiªn, luång th­¬ng m¹i tõ Hµ Lan sang ViÖt Nam cßn qu¸ nhá, kim ng¹ch nhËp khÈu cao nhÊt cña ViÖt Nam tõ Hµ Lan trong 10 n¨m gÇn ®©y lµ 54 triÖu USD. N¨m 1999, con sè nµy chØ ®¹t 49 triÖu USD. Th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam chØ chiÕm 1% th­¬ng m¹i cña Hµ Lan víi ch©u ¸. Hµ Lan vÉn lu«n ®ãng vai trß truyÒn thèng tÝch cùc trong hîp t¸c ph¸t triÓn, gióp c¶i thiÖn møc sèng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. V× vËy triÓn väng ph¸t triÓn hîp t¸c ViÖt Nam-Hµ Lan kh«ng cã h¹n chÕ vµ sÏ tèt ®Ñp. 2.3.5. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam-Thuþ §iÓn. V­¬ng quèc Thuþ §iÓn lµ 1 trong nh÷ng n­íc ph­¬ng T©y thiÕt lËp quan hÖ Ngo¹i giao víi ViÖt Nam ë cÊp ®¹i sø tõ 11/1/1969.Trong c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt Nam còng nh­ ho¹t trong quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam lu«n nhËn ®­äc sù ñng hé tÝch cùc tõ phÝa ®èi t¸c Thuþ §iÓn. Theo sè liÖu thèng kª, hiÖn nay quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc cßn ë møc thÊp nh­ng trªn thùc tÕ, mét sè l­îng hµng ho¸ trao ®æi gi÷a hai n­íc cßn qua nh÷ng c«ng ty ë n­íc thø 3. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1980 trë l¹i ®©y mÆc dï kim ng¹ch bu«n b¸n ë ViÖt Nam vµ Thuþ §iÓn ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, song ViÖt Nam lu«n ë vÞ thÕ nhËp siªu trong c¸n c©n th­¬ng m¹i. NÕu ë thêi kú 1980-1995 quan hÖ bu«n b¸n gi÷a hai n­íc chØ ë møc d­íi 30 triÖu USD mçi n¨m víi sè l­îng xuÊt khÈu cu¶ ViÖt Nam sang Thuþ §iÓn kh«ng v­ît qu¸ 10 triÖu USD th× tõ n¨m 1996 trë l¹i ®©y, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®· ®¹t xÊp xØ 100 triÖu USD, thËm chÝ n¨m 1998 con sè nµy ®· lªn tíi 136 triÖu USD, trong ®ã xuÊt khÈu ®¹t 58 triÖu USD cßn nhËp khÈu ®¹t 78 triÖu USD. N¨m 1999, mËu dÞch song ph­¬ng gi÷a hai n­íc ®¹t gÇn 94 triÖu USD víi gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu t­¬ng øng lµ 45,3 vµ 48,6 triÖu USD. B¶ng 9: T×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Thuþ §iÓn n¨m 1999 Tªn hµng §¬n vÞ tÝnh L­îng TrÞ gi¸ (USD) L­îng TrÞ gi¸ (USD) USD 5.652.538 45.237.004 Hµng dÖt may USD 966.658 11.214.938 Cµ phª TÊn 21 21.210 435 589.920 Cao su TÊn 241 154.491 H¶i s¶n USD 713.565 H¹t ®iÒu TÊn 27 154.694 G¹o TÊn 86 29.090 H¹t tiªu TÊn 13 45.570 Hµng thñ c«ng mü nghÖ USD 139.497 1.453.718 Linh kiÖn vi tÝnh vµ phô kiÖn USD 297.626 Hoa qu¶ t­¬i kh« USD 3.972 Giµy dÐp c¸c lo¹i USD 3.156.822 16.560.317 Nguån: Tæng côc h¶i quan. N¨m 2000, ViÖt Nam nhËp khÈu 44.021 triÖu USD, xuÊt khÈu 55.060 triÖu USD1 Ngo¹i th­¬ng 1-10/3/2001. VÒ c¬ cÊu hµng ho¸: c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam sang Thuþ §iÓn lµ giµy dÐp, hµng may mÆc trõ len, thùc phÈm, hµng chÕ biÕn... Vµ nhËp tõ thÞ tr­êng nµy c¸c mÆt hµng: thiÕt bÞ viÔn th«ng kü thuËt cao, m¸y mãc, s¾t thÐp c¸c lo¹i, s¶n phÈm ho¸ chÊt hçn hîp, thiÕt bÞ ®iÖn... Trong thêi gian tíi, chóng ta tin t­ëng vµo triÓn väng cña c¸c mèi quan hÖ th­¬ng m¹i song ph­¬ng sÏ b­íc sang mét giai ®o¹n míi, tû träng kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu cña ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thµnh viªn trong Liªn minh ch©u ¢u-t¨ng lªn c¶ vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng. Ch­¬ng 3: TriÓn väng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p thóc ®Èy th­¬ng m¹i ViÖt nam - EU. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt nam - EU ®­îc ®¸nh dÊu tõ khi b×nh th­êng ho¸ ngo¹i giao (11/1996) ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ to lín tõ hai phÝa. §©y chÝnh lµ sù nç lùc cña ViÖt Nam - EU mong muèn thóc ®Èy h¬n n÷a ®Æc biÖt lµ trong quan hÖ th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn, quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - EU cßn ë møc khiªm tèn ch­a xøng ®¸ng víi tiÒm n¨ng cña hai bªn. 3.1. TriÓn väng. 3.1.1. Lîi thÕ trong triÓn väng hîp t¸c th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - EU. * EU kh«ng chØ ngµy cµng thÊy râ vÞ trÝ ®Þa lý vµ vai trß chÝnh trÞ quan trong cña ViÖt Nam ë §«ng Nam ¸ vµ trªn thÕ giíi, mµ cßn thÊy tiÒm n¨ng to lín vÒ kinh tÕ, tµi nguyªn con ng­êi cã häc thøc, cã v¨n ho¸ cña ViÖt Nam. ViÖt Nam kh«ng chØ lµ mét ®èi t¸c rÊt quan träng víi hä trong bu«n b¸n vµ lµm ¨n, mµ cßn lµ mét cöa ngâ gióp hä më r«ng quan hÖ víi c¸c n­íc ë §«ng D­¬ng, §«ng Nam ¸, ch©u ¸ còng nh­ t¹i c¸c diÔn ®µn, khu vùc vµ thÕ giíi. N»m trong khu vùc ®­îc ®¸nh gi¸ cã møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh nhÊt thÕ giíi, nhiÒu n­íc l¸ng giÒng tiÕn nhanh h¬n ViÖt Nam nh­ng chÝnh ®iÒu nµy l¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam héi nhËp dÔ dµng h¬n. EU còng thÊy cã nhu cÇu muèn ViÖt Nam më réng quan hÖ vÒ c¸c mÆt víi EU, tõ ®ã cã nh÷ng tiÕn bé vÒ kinh tÕ, khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña EU còng nh­ ®iÒu kiÖn thu hót c¸c khu vùc kh¸c cña thÕ giíi, lµm cho quan hÖ quèc tÕ cña EU ®­îc ®a d¹ng vµ nhiÒu chiÒu h¬n. ViÖt Nam lµ n­íc duy nhÊt ë §«ng Nam ¸ mµ ch©u ¢u hiÓu râ nhÊt, Ng­êi ch©u ¢u còng hiÓu ng­êi ViÖt nam h¬n c¸c n­íc trong vïng. Liªn minh ch©u ¢u dµnh cho ViÖt Nam quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN) vµ ®Æc biÖt lµ quy chÕ ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) th­êng ®­îc dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nªn ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi më réng bu«n b¸n sang thÞ tr­êng ch©u ¢u víi diÒu kiÖn duy nhÊt lµ ®¶m b¶o chÊt l­îng hµng ho¸. §iÒu nµy cã ý nghÜa thùc tiÔn to lín v× trong khi ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ thµnh viªn WTO. ViÖt Nam vÉn ®­îc h­ëng quy chÕ ­u ®·i trªn. ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña ASEAN, APEC, c¸c khèi kinh tÕ nµy cã quan hÖ kinh nµy cã mèi quan hÖ réng vµ tõ l©u víi EU, vµ th«ng qua hîp t¸c h÷u nghÞ ¸ - ¢u (ASEM) mµ ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn s¸ng lËp sÏ cã nh÷ng mèi quan hÖ hîp t¸c chÆt chÏ h¬n gi÷a ASEAN vµ EU víi môc tiªu hµng ®Çu lµ t¨ng c­êng th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a hai khu vùc. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ViÖt Nam sÏ cã thªm ®iÒu kiÖn më réng hîp t¸c nhiÒu mÆt trong nhiÒu lÜnh vùc víi EU. EU còng muèn t¨ng c­êng sù cã mÆt ®Ó còng cè quan hÖ c¹nh tranh ba phÝa víi Mü - Ch©u ¢u - NhËt B¶n ë khu vùc ®Çy n¨ng ®éng nµy. trong bu«n b¸n thÕ giíi, c¸c n­íc trong khèi ASEAN còng muèn cã EU nh­ mét ®èi träng víi Mü ë mét sè lÜnh vùc. * PhÝa ViÖt Nam: ViÖt Nam coi träng thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c vÒ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi EU. Thùc tÕ ®· chøng minh ®iÒu nµy vµ trong thêi gian tíi ViÖt nam thùc sù muèn nç lùc h¬n ®Æc biÖt trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi EU víi triÓn väng v« cïng to lín, víi mét Liªn minh ch©u ¢u ngµy cµng më réng h¬n ra bªn ngoµi sÏ lµ mét thÞ tr­êng cã sè d©n 545 triÖu d©n, s¶n xuÊt h¬n 20% l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô thÕ giíi vµ trë thµnh thÞ tr­êng lín trªn thÕ giíi. Mét EU sÏ ®­îc thiÕt lËp víi ba vµnh ®ai kinh tÕ, trong ®ã céng ®ång ch©u ¢u lµ mét h¹t nh©n. HiÖp héi th­¬ng m¹i tù do ch©u ¢u lµ vµnh ®ai thø hai vµ mét sè n­íc §«ng ¢u lµ vµnh ®ai thø ba . §iÒu nµy sÏ t¹o nh÷ng c¬ héi cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng réng lín trong t­¬ng lai. §ång thêi EU còng lµ ®èi t¸c lu«n ñng hé ViÖt Nam gia nhËp vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Do ®ã EU sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng ho¸ ViÖt Nam nh­ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh so víi c¸c ®èi thñ kh¸c. Quan hÖ hîp t¸c vÒ kinh tÕ th­¬ng m¹i g÷a ViÖt Nam - EU trong t­¬ng lai sÏ t¹o ra c©n b»ng trong quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c c­êng quèc lín nh­ Mü, NhËt B¶n vµ c¸c n­íc trong khu vùc nh­: Trung Quèc, NICs, ASEAN 6. Trong t­¬ng lai víi sù trî gióp tÝch cùc tõ phÝa EU vµ b¶n th©n tõng thµnh viªn cña EU sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam tiÕp xóc víi khoa häc c«ng nghÖ ®øng thø hai sau Mü. ViÖc nµy sÏ t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi hµng ho¸ xuÉt khÈu cña ViÖt Nam nh­ chÊt l­îng ®­îc n©ng cao, hµm l­îng chÊt x¸m trong s¶n phÈm cao, do ®ã ¶nh h­ëng tèt tíi lîi thÕ c¹nh tranh so víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc kh¸c. V× lµ mét thÞ tr­êng khã tÝnh, yªu cÇu chÊt l­îng cao ®¶m b¶o mét sè tiªu chuÈn quèc tÕ nh­ m· v¹ch, bao b×, an toµn.. §­¬ng nhiªn khi hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®¶m b¶o tèt tiªu chuÈn nµy cã nghi· lµ sÏ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng c¹nh tranh khèc liÖt nµy. Do vËy t­¬ng lai hµng ho¸ ViÖt Nam sÏ cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ®ù¬c nhiÒu thÞ tr­êng h¬n. 3.1.2. Nh÷ng th¸ch thøc trong hîp t¸c th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - EU. LuËt ph¸p chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ch­a hoµn chØnh. LuËt ph¸p chÝnh s¸ch lµ c«ng cô quan träng ®Ó ®¶m b¶o héi nhËp thµnh c«ng, kinh tÕ ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ ®ang diÔn ra theo thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, theo xu thÕ tÝch cùc tù do ho¸, theo "luËt ch¬i" cña c¸c thÓ chÕ kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc. Nh­ng hÖ thèng ®ång bé g©y khã kh¨n cho chóng ta khi ®¸p c¸c cam kÕt cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc hoµn chØnh luËt ph¸p chÝnh s¸ch cña ta phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ nh÷ng nguyªn t¾c vµ c¸c tæ chøc mµ n­íc m×nh tham gia, võa phï hîp víi ®Æc thï cña n­íc ta, ®Æc biÖt lµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. N¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu. C¸c doanh nghiÖp cßn yÕu c¶ vÒ s¶n xuÊt vµ qu¶n lý. Doanh nghiÖp n­íc ta hÇu hÕt lµ quy m« nhá yÕu kÐm c¶ vÒ hai mÆt qu¶n lý vµ c«ng nghÖ, l¹i h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng qu¸ l©u trong c¬ chÕ bao cÊp. Chóng ta còng ch­a t¹o ®ñ c¬ chÕ, biÖn ph¸p cã hiÖu lùc nh»n kÝch thÝch thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp g¾n sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh víi viÖc c¶i tiÕn s¶n xuÊt kinh doanh víi kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng, nhÊt lµ th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Kh¶ n¨ng tiÕp thÞ vµ tr×nh ®é Marketing cña c¸c doanh nghiÖp trªn tr­êng quèc tÕ cßn yÕu. Cô thÓ lµ khi thùc hiÖn mét dù ¸n hîp t¸c th× phÝa c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn tham gia tÝch cùc vµo phÇn hµng ho¸ vµ lµm nhiÖm vô Marketing quèc tÕ. §©y lµ h¹n chÕ nhÊt cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, v× nh­ thÕ ViÖt Nam sÏ dÇn dÇn mÊt ®i tÝnh chñ ®éng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi còng nh­ kh«ng n¾m ®­îc nhu cÇu thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng vµ ®iÒu ®ã dÉn ®Õn vai trß cña doanh nghiÖp ViÖt Nam bÞ chi phèi trong c¸c hîp t¸c. Mét h¹n chÕ n÷a mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng gÆp ph¶i ®ã lµ vÊn ®Ò vèn tµi chÝnh, nguån nguyªn liÖu vµ nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cao ( tuy nhiªn ®©y kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ). HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi chØ tËn dông ®­îc 40% n¨ng lùc cña m×nh t¹i thÞ tr­êng EU 70%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt n­íc ta vµo EU ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c nhµ trung gian nh­ Hång C«ng, §µi Loan, Hµn Quèc vµ §øc. Thùc tÕ lµ cßn nhiÒu chñng lo¹i mÆt hµng cã h¹n ng¹ch nh­ng hiÖn nay vÉn ch­a cã doanh nghiÖp nµo s¶n xuÊt, nh÷ng mÆt hµng yªu cÇu trang thiÕt bÞ cña c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ cã tay nghÒ kü thuËt cao nh­ng c¸c doanh nghiÖp cña n­íc ta ch­a ®¸p øng ®­îc. Trong t­¬ng lai, thÞ tr­êng tiÕp tôc më réng. NÕu ta kh«ng ®Çu t­ ®Ó lÊp c¸c lç hæng vÒ kØ thuËt th× sÏ mÊt ®i mét tiÒm n¨ng to lín vÒ thÞ tr­êng. Cïng víi vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm sao chóng ta cã thÓ tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ xuÊt khÈu trùc tiÕp sang thÞ tr­êng EU. 3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p. §Ó t¨ng c­êng quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU h¬n n÷a kh«ng chØ mét bªn tham gia mµ cÇn cã sù hîp t¸c tÝch cùc cña hai bªn. 3.2.1.VÒ phÝa EU. PhÝa EU cÇn ph¶i ­u tiªn h¬n n÷a trong chÝnh s¸ch cña m×nh ®èi víi ViÖt Nam trong viÖchtóc ®Èy h¬n n÷a quan hÖ th­¬ng m¹i hai bªn nh­ t¨ng thªm h¹n ng¹ch cho mét sè hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam còng nh­ cho ViÖt Nam h­ëng hÖ thèng ­u ®·i (GSP); T¹o thuËn lîi cho phÝa ViÖt Nam trong viÖc c«ng nhËn kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng: EU lµ mét thÞ tr­êng ®¬n nhÊt nh­ng l¹i rÊt ®a d¹ng bëi v×: EU bao gåm 15 n­íc thµnh viªn, vµ mçi n­íc cã mét yªu cÇu, ®ßi hái vÒ chñng lo¹i kh¸c nhau. Do vËy, viÖc EU tÝch cùc trao ®æi th«ng tin cïngvíi phÝa ViÖt Nam vÒ thÞ hiÕu thÞ tr­êng cña nhau lµ cÇn thiÕt. EU còng nªn t¹o ®iÒu kiÖn h¬n n÷a cho hµng ho¸ ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu trùc tiÕp vµo thÞ tr­êng cña m×nh. VÒ phÝa ViÖt Nam coi vÊn ®Ò th«ng tin hai chiÒu vÒ thÞ tr­êng lµ v« cïng quan träng ®èi víi lîi thÕ cña hµng ho¸ ViÖt Nam còng nh­ hµng cña EU. VÊn ®Ò nµy cÇn ®­îc sù gióp ®ì tÝch cùc tõ hai phÝa, ®Æc biÖt nªn chñ ®éng h¬n tõ phÝa EU nh­ cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÕ c¸c mÆt hµng ®Ó nh÷ng nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam cã thÓ chñ ®éng ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn cña EU. §©y lµ sù gióp ®ì cô thÓ trong yªu cÇu gióp ®ì réng h¬n vÒ xóc tiÕn th­¬ng m¹i - giíi thiÖu cho phÝa ViÖt Nam vÒ thÞ tr­êng ®¬n nhÊt ch©u ¢u víi hÖ thèng thuÕ quan phæ cËp, c¸c biÖn ph¸p phi h¹n ng¹ch, thñ tôc xuÊt-nhËp khÈu, tiªu chuÈn chÊt l­îng, gi¸ c¶.vv.. EU cÇn ph¶i tÝch cùc h¬n n÷a trong viÖc hîp t¸c víi ViÖt Nam trong viÖc kiÓm ®Þnh l¹i nguyªn t¾c xuÊt xø cña hµng ho¸ ®Ó tr¸nh gian lËn trong th­¬ng m¹i cña hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam sang EU. Trong trao ®æi kinh nghiÖm: PhÝa EU nªn chñ ®éng h¬n trong viÖc dÉn d¾t, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ thóc ®Èy c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c víi ViÖt Nam v× nh÷ng lîi Ých chung vµ lîi Ých cña chÝnh m×nh. §iÒu nµy gióp cho c¸c thµnh viªn EU trong bu«n b¸n, kinh doanh t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam lµm quen, tr¸nh bì ngì, c¶m gi¸c vÒ ViÖt Nam lµ thÞ tr­êng rñi ro . NhiÒu nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ nh¹y c¶m nh­ d©n chñ, nh©n quyÒn vµ kh¸c biÖt v¨n ho¸. Do vËy cÇn lo¹i bá c¸c rµo c¶n vÒ nh©n quyÒn, d©n chñ mµ EU th­êng hay kÌm theo trong c¸c hîp ®ång. §iÒu quan t©m nhÊt, vÒ phÝa EU nªn næ lùc h¬n trong sù t¨ng c­êng hiÓu biªt cña c¸c doanh nghiÖp c¶ hai bªn vÒ thÞ tr­êng cña nhau. Bªn c¹nh ®ã EU thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, cã hiÖu qu¶ nh÷ng ®iÒu kho¶n mµ EU vµ ViÖt Nam ®· ký kÕt trong c¸c hiÖp ®Þnh 3.2.2. VÒ phÝa ViÖt Nam. §Ó ®¸p l¹i ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng ­u tiªn h¬n n÷a trong chÝnh s¸ch cña m×nh ®èi víi c¸c ®èi t¸c cña EU. Cô thÓ coi vai trß cña nhµ n­íc lµ cùc kú quan träng nh­ c«ng khai vµ thÓ chÕ ho¸ nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, c¶i tiÒn c¬ chÕ xuÊt-nhËp khÈu kh«ng ph¶i chØ trªn ®Þnh h­íng chung mµ c¶ trong c¸c nghiÖp vô mang tÝnh thñ tôc hµnh chÝnh - cÇn ph¶i th«ng tho¸ng h¬n - "mét cöa". ViÖt Nam cÇn ph¶i ban hµnh hÖ thèng luËt trong ®ã cã luËt th­¬ng m¹i phï hîp víi c¸c quy ®Þnh trong tiÕn tr×nh tham gia WTO mµ c¶ ViÖt Nam vµ EU th¶o luËn. Trong chñ ®éng t×m hiÓu vÒ thÞ tr­êng EU: C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng thiÕu th«ng tin, hiÓu biÕt kÞp thêi vÒ thÞ tr­êng EU nªn chóng ta th­êng hay thiÖt thßi trong th­¬ng m¹i. ViÖt Nam cÇn ph¶i b¶o ®¶m mét thÞ tr­êng æn ®Þnh nh­ ban hµnh chÝnh s¸ch phï hîp víi c¸c "luËt ch¬i", gi¸ c¶, cung cÇu.. ViÖt Nam còng cÇn ph¶i cã nh÷ng chiÕn l­îc phï hîp ®èi víi mçi mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam. cã nh­ vËy míi tËn dông ®­îc c¸c lîi thÕ mµ EU dµnh cho vµ h×nh ¶nh (uy tÝn) hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®­îc n©ng cao. * C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ: - §èi víi thÞ tr­êng: Liªn minh ch©u ¢u lµ mét thÞ tr­êng réng lín, ®Çy tiÒm n¨ng ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. HiÖn t¹i, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lu«n t¨ng cao, ë møc xuÊt siªu. Bªn c¹nh ®ã, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· x©m nhËp hÇu hÕt c¸c n­íc trong Liªn minh ch©u ¢u vµ ®­îc h­ëng víi møc thuÕ ­u ®·i cña EU. Tuy nhiªn trong thêi gian tíi hµng ho¸ cña ViÖt Nam sÏ gÆp khã kh¨n. Do vËy, ®Ó n©ng cao xuÊt khÈu l©u dµi vµ æn ®Þnh nhÊt thiÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý. Cô thÓ, víi thÞ tr­êng ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p nh­ thÕ nµo cho hµng ho¸ ViÖt Nam th©m nhËp dÔ dµng hay ®èi víi s¶n phÈm ph¶i lµm g×?. §Ó cho ra ®¸p sè cho tõng gi¶i ph¸p th× ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i cã mét c¸ch ph©n tÝch x¸c thùc. Tr­íc tiªn, thùc lùc cña c¸c doanh nghiÖp nh­ thÕ nµo, thø hai lµ nh÷ng kh¶ n¨ng cña thÞ tr­êng réng lín nµy. Nh÷ng c¶m gi¸c dÔ d·i ®îi chê sù trî gióp cña chÝnh phñ, nh÷ng ­u ®·i tõ phÝa EU cÇn ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng-chÝnh lµ sù nç lùc tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ chÝnh. Bëi v×, nh÷ng lîi thÕ nµy kh«ng ph¶i lµ l©u dµi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. §iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm ë ®©y lµ ph¶i lµm quen víi sù c¹nh tranh g¨y g¾t khi ViÖt Nam tham gia vµo WTO. NÕu kh«ng cã sù chuÈnbÞ tr­íc s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt NamsÏ kh«ng trô v÷ng ®­îc trªn thÞ tr­êng quèc tÕ hay ®¬n gi¶n h¬n lµ thÞ tr­êng trong n­íc. Tr­íc hÕt qua thùc tiÔn quan hÖ bu«n b¸n víi b¹n hµng, chóng ta thÊy mét ®iÒu EU tuy réng lín, dÔ d·i nh­ng còng rÊt kh¾t khe. Do vËy ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái nµy th× doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i t×m hiÓu kÜ l­ìng vÒ thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng nh­ nh÷ng thÞ hiÕu thay ®æi theo mïa, mèt, theo thÞ hiÕu cña tõng n­íc thµnh viªn EU. Chóng ta thÊy râ mét ®iÒu hiÓn nhiªn khi hµng ho¸ xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trong thêi gian qua chóng ta ®· gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n do kh«ng t×m hiÓu kÜ l­ìng thÞ tr­êng, do c«ng t¸c qu¶ng c¸o s¶n phÈm cña chóng ta cßn yÕu kÐm nh¹y c¶m ®èi víi sù thay ®æi cña thÞ hiÕu. Do ®©y lµ mét thÞ tr­êng víi nhiÒu quèc gia vµ tÊt nhiªn thÞ hiÕu cña t­êng n­íc thµnh viªn cña EU còng rÊt kh¸c nhau. §©y lµ mét khã kh¨n mµ trong thêi gian tíi chóng ta ph¶i lµm tèt. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn m¾c ë chç lµ kinh phÝ cho kh©u qu¶ng c¸o, kh©u nghiªn cøu thÞ tr­êng cßn rÊt h¹n chÕ . Do vËy ®Ó bï ®¾p ®­îc nh÷ng h¹n chÕ nµy, chÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp hai bªn cÇn ph¶i t¨ng c­êng trao ®æi vÒ nh÷ng khã kh¨n . HiÖn taÞ EU vµ viÖt nam cïng hîp t¸c trao ®æi qua c¸c kªnh th«ng tin mµ c¸c doanh nghiÖp cña c¶ hai bªn cã ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt, kÞp thêi. Tuy nhiªn viÖc lµm nµy ch­a ®­îc liªn tôc. Do vËy trong thêi gian tíi sù th«ng suèt lîi Ých ®«i bªn th× c¶ phÝa ViÖt Nam vµ EU cÇn ph¶i t¨ng c­êng h¬n n÷a trong ®ã sù nç lùc tõ phÝa EU lµ rÊt cÇn thiÕt . Thø hai ph¶i c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chóng ta ®· cã phÇn “cho¸ng ngîp” víi thÞ tr­êng réng lín trong t­¬ng lai khi EU më réng cöa cho c¸c thµnh viªn míi tham gia . Tuy nhiªn ®©y còng lµ dÊu hiÖu cho thÊy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam –EU sÏ cã phÇn nµo gi¶m ®i do sím muén c¸c n­íc thµnh viªn míi sÏ lµ thµnh viªn cña EU vµ tÊt nhiªn EU còng sÏ dµnh nh÷ng ­u ®·i cho nh÷ng n­íc nµy . Do vËy trong thêi gian tíi ®Ó giµnh ®­îc thÞ tr­êng nµy chÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶i t¨ng c­êng hîp t¸c vÒ mäi mÆt víi EU. §©y chÝnh lµ sù hç trî rÊt lín trong quan hÖ bu«n b¸n mµ hai bªn dµnh cho nhau . EU còng ®· nhËn thÊy ë thÞ tr­êng ViÖt Nam cã nh÷ng lîi thÕ cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña EU. Thø 3 lµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tÝch cùc vµ chñ ®éng h¬n n÷a trong viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng còng nh­ viÖc ®Èy nhanh tèc ®é xuÊt khÈu trùc tiÕp vµo thÞ tr­êng EU. Tãm l¹i, ®Ó ®Èy m¹nh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi EU cÇn ®­îc nghiªn cøu ®Ò xuÊt mét chÝnh s¸ch thÞ tr­êng hîp lÝ cho c¸c khu vùc EU, chñ ®éng x©m nhËp tiÕp cËn thÞ tr­êng, kÕt hîp gi÷a ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam víi ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU, t¹o ra nguån hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam theo tiªu chuÈn EU. §Èy m¹nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t¨ng c­êng ho¹t ®éng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng EU, ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p hç trî, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt , kinh doanh hµng xuÊt nhËp khÈu víi EU, ®Æc biÖt khuyÕn khÝch c¸c mÆt hµng cã lîi thÕ trªn thÞ tr­êng EU. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®¹t c¸c tiªu chuÈn kÜ thuËt quèc tÕ nh­ ISO 9000, ISO 14000, HACCP(®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n vµ ph©n tÝch mèi nguy h¹i trong chÕ biÕn thµnh phÇn ) nh»m v­ît qua nh÷ng rµo c¶n kÜ thuËt cña thÞ tr­êng EU. - Gi¶i ph¸p vÒ s¶n phÈm: Mét lµ ph¶i c¶i thiÖn hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®ã kh«ng chØ lµ s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn ch©u ¢u mµ cßn gi¸ c¶ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi ph­¬ng thøc kinh doanh linh ho¹t. Hai lµ trong thêi gian tíi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nÕu muèn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo EU, th× tr­íc hÕt hä ph¶i cã mét chiÕn l­îc s¶n phÈm cô thÓ , thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi cña t×nh h×nh thÞ tr­êng . ë ®©y, hä kh«ng chØ lËp kÕ ho¹ch tõ khi ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña s¶n phÈm , trong ®ã cÇn ph¶i ®¸p øng ®Çy ®ñ nguyªn liÖu, gi¸ c¶ nguyªn liÖu , kh«ng ngõng c¶i tiÕn c¸c trang thiÕt bÞ m¸y mãc ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn cña EU, ®µo t¹o n©ng cÊp tay nghÒ cho c«ng nh©n, t×m ®­îc thÞ tr­êng ®Çu ra cho s¶n phÈm ... Cã nh­ vËy, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam míi cã thÓ c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng EU. §èi víi tõng lo¹i mÆt hµng xuÊt khÈu chiÕn l­îc còng cÇn ®­îc chó ý. §ã lµ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c chñng lo¹i mÆt hµng xuÊt khÈu sang EU. Trong 10 n¨m ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i võa qua, bªn c¹nh viÖc chóng ta xuÊt khÈu hµng ho¸ còng ®· cã sù c¶i thiÖn vÒ chñng lo¹i mÆt hµng, thÕ nh­ng nhiÒu nhãm mÆt hµng mµ chóng ta ch­a ®¸p øng ®­îc. Mét phÇn c÷ng do nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh nh­ vèn, m¸y mãc hiÖn ®¹i. Tuy vËy, ®©y chØ lµ khã kh¨n tr­íc m¾t nh­ng vÒ l©u dµi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i b»ng sù nç lùc cña chÝnh b¶n th©n m×nh vµ cïng víi sù trî gióp thÝch ®¸ng tõ phÝa chÝnh phñ vµ phÝa ®èi t¸c EU th× doanh nghiÖp ViÖt Nam chóng ta sÏ lµm ®­îc. Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ riªng EU ®· cã nh÷ng mÆt hµng cña ViÖt Nam cã hµm l­îng chÊt x¸m cao nh­ hµng ®iÖn tö, linh kiÖn vµ n¨m 2000 mÆt hµng nµy ®· xuÊt khÈu ®­îc gÇn 1 tû USD Tùu chung l¹i, chØ cÇn c¶ hai phÝa ViÖt Nam vµ EU cã mét ch­¬ng tr×nh cô thÓ gì bá c¸c trë ng¹i ®Ó hiÓu nhau h¬n ®· lµ mét ®¶m b¶o ®¸ng kÓ t¹o c¬ së cho sù tiÕp tôc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c h¬n quan hÖ hîp t¸c trong nh÷ng thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI. §ã lµ ®iÒu trong tÇm tay vµ c¶ hai phÝa cã thÓ lµm ®­îc. Trong mét cuéc héi th¶o míi ®©y gi÷a c¸c ®¹i diÖn EU víi giíi doanh nghiÖp ViÖt Nam tæ chøc t¹i Hµ Néi (10/2000), phÝa EU cã nhiÒu ®ßi hái cßn phÝa ViÖt Nam khi ®­îc ®ßi hái ®· kh«ng thÊy cã nh÷ng ®Ò nghÞ g× vÒ h­íng gi¶i quyÕt míi ®Ó më réng vµ khai th¸c s©u h¬n thÞ tr­êng EU. Kh«ng cã vÊn ®Ò g× ®Ó kiÕn nghÞ hay kh«ng cã ®ñ th«ng tin vÒ thÞ tr­êng EU ®Ó cã thÓ bµn luËn, ®Ò xuÊt? §· ®Õn lóc Liªn minh ch©u ¢U ph¶i xem xÐt l¹i h×nh ¶nh cña m×nh trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi ViÖt Nam. KÕt luËn Trong nh÷ng n¨m qua, hai bªn ®· kh«ng ngõng t¹o cho nhau nh÷ng thuËn lîi, ­u tiªn trong th­¬ng m¹i còng nh­ c¸c lÜnh vùc kh¸c, nh­ EU c«ng nhËn ViÖt Nam lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, t¹o thuËn lîi cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam khái sù ph©n biÖt, h­ëng qui chÕ tèi huÖ quèc (MFN), GSP. Bªn c¹nh ®ã mét viÖc lµn hÕt søc cã ý nghÜa lµ EU sÏ më cöa thÞ tr­êng h¬n n÷a cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ñng hé ViÖt Nam vµo WTO. §©y lµ nh÷ng viÖc lµm mµ phÝa ®èi t¸c mong muèn ®­îc qua hÖ l©u dµi vµ toµn diÖn víi ViÖt Nam, tõng b­íc t¹o cho ViÖt Nam héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Hai bªn ®· coi nhau lµ nh÷ng ®èi t¸c quan träng phÝa ViÖt Nam còng ®· ®ãng gãp to lín cho mèi quan hÖ song ph­¬ng nµy nh­ víi c­¬ng vÞ lµ chñ tÞch cña ASEAN , lµ thµnh viªn cña APEC, ViÖt Nam ngµy cµng chøng tá vÞ thÕ quan träng cña m×nh trong khu vùc lµ cÇu nèi cho mèi quan hÖ hîp t¸c ¸- ¢u vµ ASEAN. §ång thêi viÖc EU thiÕt lËp mèi quan hÖ víi ViÖt Nam, EU sÏ cã lîi thÕ quan träng t¹i khu vùc §«ng Nam ¸, réng h¬n ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng. Th«ng qua ViÖt Nam, EU sÏ më réng quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ nh÷ng ¶nh h­ëng vÌ chÝnh trÞ. Mét Liªn minh ch©u ¢u sÏ m¹nh h¬n trong thêi gian tíi kh«ng thÓ kh«ng t¨ng c­êng hîp t¸c víi ViÖt Nam. Trªn c¬ së nhËn thøc s©u s¾c vÞ thÕ còng nh­ tÇm quan träng trong quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam-EU, chung ta tin t­ëng r»ng mèi quan hÖ nµy sÏ ®­îc ph¸t triÓn m¹nh h¬n vµ më réng h¬n trong thêi gian tíi. Bëi v× nã ®­îc can cø vµo nh÷ng viÖc lµm thùc tiÔn mµ hai bªn ®· ®¹t ®­îc ®ã lµ HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c ®· ®­îc hai bªn ký kÕt ngµy 17/7/1995 t¹o ra mét khu«n khæ ph¸p lý cho sù hîp t¸c l©u dµi. §ång thêi, c¶ ViÖt Nam vµ Liªn minh ch©u ¢u sÏ kh«ng thÓ thiÕu nhau trong mét thÕ giíi ®ang cã nh÷ng chuyÓn m×nh m¹nh mÏ trong thÕ kû 21-xu h­íng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ngµy cµng ®an xen lîi Ých chÆt chÏ h¬n trªn tinh thÇn c¸c bªn cïng cã lîi. Tuy nhiªn mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam-EU trong thêi gian tíi sÏ kh«ng gÆp Ýt nh÷ng trë ng¹i còng nh­ nh÷ng th¸ch thøc mµ cÇn ®Õn sù dì bá vµ hîp t¸c chÆt chÏ cña ®«i bªn ®Ó ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp. §©y lµ nh÷ng viÖc lµm cÇn ph¶i ®­îc xóc tiÕn ngay tõ b©y giê. Cã nh­ vËy chóng ta míi tin t­ëng mèi quan hÖ th­¬ng m¹i sÏ cã nh÷ng kÕt qu¶ cao h¬n n÷a trong thêi gian tíi. Quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ nãi chung vµ víi EU nãi riªng cã vai trß hÕt søc quan träng trong ph¸t triÓu kinh tÕ, x· héi cña ViÖt Nam. HiÖp ®Þnh hîp t¸c gi÷a Céng ®ång ch©u ¢u vµ Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· t¹o c¬ héi cho quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn cña hai bªn tèt ®Ñp. C¸c cuéc gÆp cÊp cao, nh÷ng cuéc häp lµm viÖc cña c¸c quan chøc cÊp cao ChÝnh phñ hai phÝa, c¸c doanh nh©n t×m hiÓu thÞ tr­êng.. ®ang tõng b­íc lµm v÷ng ch¾c vµ n©ng cao hiÖu qu¶ quan hÖ hîp t¸c. Hµ Néi, ngµy 20 th¸ng 04 n¨m 2001 Ng­êi viÕt SV: Ph¹m Trung TuyÕn Danh môc tµi liÖu tham kh¶o * S¸ch. 1. C¸c khèi kinh tÕ vµ mËu trªn thÕ giíi - ViÖn nghiªn cøu thÕ giíi Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ Quèc gia 1996. 2. Hîp t¸c kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i víi EU - Uû ban kÕ ho¹ch nha n­íc Nhµ xÊt b¶n Hµ Néi 1995. 3. ViÖt Nam chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ - Bé v¨n ho¸ th«ng tin GPXB 197 KXB 1997. 4. NhÞp cÇu doanh nghiÖp ViÖt Nam-EU - ViÖn nghiªn cøu chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. * T¹p chÝ. 1. Nghiªn cøu ch©u ¢u sè 1, 2, 3, 4 n¨m 2000. 2. T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 10, 20, 22 n¨m 2000. 3. C«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i sè 25, 48 n¨m 2000. 4. Kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng sè 4 n¨m 2000. 5. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ. 6. Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi - sè 2 n¨m 2000. 7. Nghiªn cøu §«ng Nam ¸ sè 3 n¨m 2000. * §Æc san. Quèc tÕ - ViÖt Nam - Anh Quèc. * Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn 16/11/2000.