Đề tài Trình bày về vai trò của tri thức địa phương trong bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học
Khái niệm tri thức bản địa bắt đầu được sử dụng rộng rãi vào đầu những năm 90 của thế kỷ XX. Dĩ nhiên, không phải đợi đến thời điểm này, người ta mới phát hiện ra tri thức bản địa, mà thực tế, giờ đây, sau nhiều thế kỷ sử dụng khoa học phương Tây để chinh phục thiên nhiên và coi nhẹ những kinh nghiệm sống hàng ngày của người dân ở nhiều nơi trên thế giới,
4 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2722 | Lượt tải: 4
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đề tài Trình bày về vai trò của tri thức địa phương trong bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
H và tên: Nguy n Thu Ph ngọ ễ ươ
Sinh ngày: 15/01/1990
L p : KHMT-Cớ
L p h c ph n: Đa D ng Sinh H c ( NOớ ọ ầ ạ ọ 1 )
Đ tài ti u lu n: ề ể ậ
Trình bày v vai trò c a tri th c đ a ph ng trong b o t n và phát tri n đaề ủ ứ ị ươ ả ồ ể
d ng sinh h c.ạ ọ
Bài làm:
Khái ni m tri th c b n đ a b t đ u đ c s d ng r ng rãi vào đ u nh ngệ ứ ả ị ắ ầ ượ ử ụ ộ ầ ữ
năm 90 c a th k XX. Dĩ nhiên, không ph i đ i đ n th i đi m này, ng i taủ ế ỷ ả ợ ế ờ ể ườ
m i phát hi n ra tri th c b n đ a, mà th c t , gi đây, sau nhi u th k s d ngớ ệ ứ ả ị ự ế ờ ề ế ỷ ử ụ
khoa h c ph ng Tây đ chinh ph c thiên nhiên và coi nh nh ng kinh nghi mọ ươ ể ụ ẹ ữ ệ
s ng hàng ngày c a ng i dân nhi u n i trên th gi i, các nhà khoa h c m iố ủ ườ ở ề ơ ế ớ ọ ớ
nh n ra t m quan tr ng c a các tri th c b n đ a trong m i lĩnh v c c a đ i s ngậ ầ ọ ủ ứ ả ị ọ ự ủ ờ ố
kinh t , xã h i, văn hoá…ế ộ Khái ni m: tri th c đ a ph ng hay còn g i là tri th cệ ứ ị ươ ọ ứ
b n đ a là h th ng tri th c c a các c ng đ ng dân c b n đ a các quy môả ị ệ ố ứ ủ ộ ồ ư ả ị ở
lãnh th khác nhau. ổ Tri th c đ a ph ng đ c hình thành trong quá trình l ch sứ ị ươ ượ ị ử
lâu dài, qua kinh nghi m ng x v i môi tr ng và xã h i. Đ c hình thànhệ ứ ử ớ ườ ộ ượ
d i nhi u d ng th c khác nhau, đ c truy n t đ i này qua đ i khác qua tríướ ề ạ ứ ượ ề ừ ờ ờ
nh , qua th c ti n s n xu t và th c hành xã h i. Nó h ng đ n vi c h ng d nớ ự ễ ả ấ ự ộ ướ ế ệ ướ ẫ
và đi u hòa các quan h xã h i, quan h gi a con ng i và thiên nhiên. Nó có ýề ệ ộ ệ ữ ườ
nghĩa l n trong vi c b o tông và phát tri n đa d ng sinh h c.ớ ệ ả ể ạ ọ
Tri th c b n đ a có vai trò r t quan tr ng trong vi c b o t n và phát tri n đaứ ả ị ấ ọ ệ ả ồ ể
d ng sinh h c. Ng i đ a ph ng đã s ng trong m i quan h m t thi t v i môiạ ọ ườ ị ươ ố ố ệ ậ ế ớ
tr ng thiên nhiên qua hàng ngàn năm qua. Tích lũy nhi u thông tin vô giá v c uườ ề ề ấ
trúc đ ng thái c a h sinh thái, các nhà khoa h c là nh ng ng i ch giành m tộ ủ ệ ọ ữ ườ ỉ ộ
ph n th i gian t ng đ i ng n đ quan sát, nghiên c u m t h đ c tr ng.ầ ờ ươ ố ắ ể ứ ộ ệ ặ ư
Nh ng ng c l i ng i dân l i giành c đ i tr c ti p tác đ ng qua l i v i hư ượ ạ ườ ạ ả ờ ự ế ộ ạ ớ ệ
th ng đó và ph i g n bó v i h sinh thái mà h qu n lý. Các tham lu n đ u choố ả ắ ớ ệ ọ ả ậ ề
r ng, tuy các dân t c thi u s không bi t đ n ch “môi tr ng” hay “sinh thái”ằ ộ ể ố ế ế ữ ườ
nh ng t x a đ n nay, v i tín ng ng v n v t h u linh c a c dân nông nghi pư ừ ư ế ớ ưỡ ạ ậ ữ ủ ư ệ
Đông Nam Á, các dân t c thi u s cũng nh đa s Vi t Nam đ u luôn sinhộ ể ố ư ố ở ệ ề
s ng hoà h p, tôn tr ng thiên nhiên và có ý th c gìn gi , b o v môi tr ngố ợ ọ ứ ữ ả ệ ườ
s ng. Ví d nh : ố ụ ư Ki n th c b n đ a v môi tr ng và b o v môi tr ng c aế ứ ả ị ề ườ ả ệ ườ ủ
ng i dân t c H’ Mông huy n SaPa, Lào Cai t lâu ng i Hmông đã đúc rútườ ộ ở ệ ừ ườ
đ c kinh nghi m và nh n bi t đ c quy lu t t nhiên khá bài b n, đ ng th iượ ệ ậ ế ượ ậ ự ả ồ ờ
mu n chinh ph c ph n nào nh ng quy lu t t nhiên đó vào ph c v cho truy nố ụ ầ ữ ậ ự ụ ụ ề
th ng tâm linh và cu c s ng th c t c a con ng i qua nhi u th nghi m trongố ộ ố ự ế ủ ườ ề ử ệ
cu c s ng th ng ngày đã t o cho ng i Hmông nh ng t c l , nghi l th cúngộ ố ườ ạ ườ ữ ụ ệ ễ ờ
tr i đ t,trăng, sao, n ng m a và đã đ t tên cho các v th n cai qu n nh ng hi nờ ấ ắ ư ặ ị ầ ả ữ ệ
t ng này m t cách phù h p đ th cúng v i m c đích t l v t cho các th n đượ ộ ợ ể ờ ớ ụ ế ế ậ ầ ể
các th n phù h đ trì cho con ng i b ng cách hãm h u nh t, gi m thi u th pầ ộ ộ ườ ằ ữ ấ ả ế ấ
nh t các thiên tai đ ít gây thi t h i đ n cu c s ng con ng i, tiêu bi u choấ ể ệ ạ ế ộ ố ườ ể
nh ng nghi l này là nghi l Ăn c ng c a ng i Hmông Sapa th i x a (naoxữ ễ ễ ố ủ ườ ở ờ ư
cungz) và t c th Long – Lâm (cungv lungx sangz) th i x a, nh t là nghi l t cụ ờ ờ ư ấ ễ ụ
l Ăn c ng th i x a. Trong t c l này có ph n quan tr ng nh t là quy c l iệ ố ờ ư ụ ệ ầ ọ ấ ướ ờ
th b o v r ng, b o v đ t đai, ngu n n c, sông su i… Cũng là m t th c tề ả ệ ừ ả ệ ấ ồ ướ ố ộ ự ế
b o v môi tr ng, h không săn b t vào nh ng mùa sinh đ c a các đ ng v tả ệ ườ ọ ắ ữ ẻ ủ ộ ậ
trong r ng. Không vào r ng b măng vào nh ng th i kì măng m c, ch là nh ngừ ừ ẻ ữ ờ ọ ỉ ữ
tri th c đ n gi n nh th nh ng h đang th c ch t là b o v s đa d ng sinhứ ơ ả ư ế ư ọ ự ấ ả ệ ự ạ
h c. ọ Ngoài ra còn r t nhi u dân t c khác mà nh tri th c b n đ a c a h mà đaấ ề ộ ờ ứ ả ị ủ ọ
d ng sinh h c đ c b o t n, ạ ọ ượ ả ồ nh các ngh cá các làng ven sông H ng thu c 2ư ề ồ ộ
xã Chu Phan, Tráng Vi t, huy n Mê Linh, t nh Vinh Phúc. H cũng có ý th c b oệ ệ ỉ ọ ứ ả
v đa d ng sinh h c, khi đánh b t thì dùng l i m t to. Ch đánh b t nh ng lo iệ ạ ọ ắ ướ ắ ỉ ắ ữ ạ
các có th thu ho ch đ c, cá nh thì h th đi. ể ạ ượ ỏ ọ ả Trong đó còn có nh ng đánh giáữ
chung v ề ki n th c b n đ a c a ng iế ứ ả ị ủ ườ H’Mông Hang Kia- Pà Còở K t quế ả
đi u tra và ph ng v n cho th y, ng i Mông Hang Kia-Pà Cò đã có ý th c về ỏ ấ ấ ườ ở ứ ề
b o v r ng đ u ngu n ( m t s b n). Tuy nhiên, nh n th c v v n đ nàyả ệ ừ ầ ồ ở ộ ố ả ậ ứ ề ấ ề
m i ch d ng m c s khai. Ng i cao tu i có nh c nh con cháu trong gia đìnhớ ỉ ừ ở ứ ơ ườ ổ ắ ở
không ch t cây đ u ngu n n c, nh ng đôi khi quy đ nh này đ c th c hi nặ ở ầ ồ ướ ư ị ượ ự ệ
ch a nghiêm. Cũng v lĩnh v c qu n lý c ng đ ng v r ng đ u ngu n thì ng iư ề ự ả ộ ồ ề ừ ầ ồ ườ
Thái B n T t, xã Chi ng H c, huy n Yên Châu, t nh S n La (r t g n v iở ả ạ ề ạ ệ ỉ ơ ấ ầ ớ
Hang Kia, Pà Cò) đã t ch c đ c mô hình r t hi u qu . Trong b n, vai trò c aổ ứ ượ ấ ệ ả ả ủ
tr ng b n (Xompa) r t l n, tr ng b n ch u trách nhi m th c hi n và ch đ oưở ả ấ ớ ưở ả ị ệ ự ệ ỉ ạ
ho t đ ng b o v r ng đ u ngu n, phân b l ng khai thác g , c i hàng nămạ ộ ả ệ ừ ầ ồ ổ ượ ỗ ủ
cho t ng thành viên trong c ng đ ng và huy đ ng nhân l c đi ch a cháy khi cóừ ộ ồ ộ ự ữ
h a ho n (Poffenberger, 1998). Ng i Nùng An xã Phúc Sen, huy n Qu ngỏ ạ ườ ở ệ ả
Uyên, t nh Cao B ng cũng có h ng c r t c th v qu n lý b o v và sỉ ằ ươ ướ ấ ụ ể ề ả ả ệ ử
d ng r ng trên núi đá. Di n tích r ng đ c chia cho c ng đ ng và h gia đìnhụ ừ ệ ừ ượ ộ ồ ộ
đ qu n lý s d ng. B n có quy đ nh rõ ràng v h ng l i và x ph t đ i v iể ả ử ụ ả ị ề ưở ợ ử ạ ố ớ
nh ng ng i vi ph m (Nguy n Huy Dũng và c ng s , 1989). Nh có s b o vữ ườ ạ ễ ộ ự ờ ự ả ệ
r ng c a các dân t c nh ki n th c b n đ a c a h mà s b o t n đa d ng sinhừ ủ ộ ờ ế ứ ả ị ủ ọ ự ả ồ ạ
h c cũng theo đó mà đ c b o v .ọ ượ ả ệ
Các d án phát tri n trên c s tri th c đ a ph ng s lôi kéo đ c nhi u ng iự ể ơ ở ứ ị ươ ẽ ượ ề ườ
dân tham gia, vì nó h p v i lòng dân, dân bi t ph i làm gì và làm nh th nào. Đóợ ớ ế ả ư ế
cũng chính là c s c a s thành công. Rõ ràng, tri th c đ a ph ng là c s c aơ ở ủ ự ứ ị ươ ơ ở ủ
s hi u bi t v các lĩnh v c nông nghi p, lâm nghi p, y t , giáo d c, qu n lý tàiự ể ế ề ự ệ ệ ế ụ ả
nguyên, đa d ng sinh h c là ch th c a các ho t đ ng khác trong phát tri n b nạ ọ ủ ể ủ ạ ộ ể ề
v ng c a các h sinh thái nói chung và các loài nói riêng. H n n a, ki n th cữ ủ ệ ơ ữ ế ứ
b n đ a đã đóng góp cho khoa h c trong nhi u lĩnh v c liên quan đ n vi c qu nả ị ọ ề ự ế ệ ả
lý tài nguyên thiên nhiên qua các nghiên c u v th c v t dân t c h c hi n đ i.ứ ề ự ậ ộ ọ ệ ạ
C th là ki n th c b n đ a đã giúp các nhà khoa h c n m đ c nh ng v n đụ ể ế ứ ả ị ọ ắ ượ ữ ấ ề
v đa d ng sinh h c và qu n lý r ng t nhiên. Ki n th c b n đ a cũng đóng gópề ạ ọ ả ừ ự ế ứ ả ị
vào khoa h c nh ng hi u bi t sâu s c v thu n hoá cây tr ng, gây gi ng, qu nọ ữ ể ế ắ ề ầ ồ ố ả
lý và giúp các nhà khoa h c nh n th c đúng đ n v nguyên t c, thói quen đ tọ ậ ứ ắ ề ắ ố
n ng làm r y, nông nghi p sinh thái, nông lâm k t h p, luân canh cây tr ng,ươ ẫ ệ ế ợ ồ
qu n lý sâu h i, đ t đai và nhi u ki n th c khác v khoa h c nông nghi p. Thêmả ạ ấ ề ế ứ ề ọ ệ
n a, các nhà khoa h c cũng th ng quen v i ki n th c b n đ a và ng d ng vàoữ ọ ườ ớ ế ứ ả ị ứ ụ
trong các d án v h p tác phát tri n và trong nhi u b i c nh hi n t i khác. Lo iự ề ợ ể ề ố ả ệ ạ ạ
ki n th c này có ý nghĩa vô cùng quan tr ng đ i v i các nhà khoa h c và các nhàế ứ ọ ố ớ ọ
l p k ho ch. Nó có th đ c xem xét và so sánh v i các h th ng ki n th cậ ế ạ ể ượ ớ ệ ố ế ứ
qu c t , t đó xác đ nh nh ng kía c nh b ích c a h th ng, cũng nh các kíaố ế ừ ị ữ ạ ổ ủ ệ ố ư
c nh còn có th c i ti n thông qua các k thu t, công ngh d a trên c s khoaạ ể ả ế ỹ ậ ệ ự ơ ở
h c hi n đ i. Ta th y đôi lúc khoa h c công ngh cũng ch a có th b ng tri th cọ ệ ạ ấ ọ ệ ư ể ằ ứ
b n đ a đ c, ng i ta có cách riêng đ b o v thiên nhiên, môi tr ng và s đaả ị ượ ườ ể ả ệ ườ ự
d ng sinh h c c a riêng h . Nh ng đi u đ y đ c h đúc k t hàng ngàn nămạ ọ ủ ọ ữ ề ấ ượ ọ ế
nay, thông qua s truy n đ t t cha ông c a h .ự ề ạ ừ ủ ọ
L i k tờ ế
M t trong nh ng đi u ki n tiên quy t c a toàn b quá trình thu th p, ng d ngộ ữ ề ệ ế ủ ộ ậ ứ ụ
và ph bi n ki n th c b n đ a là s tham gia đ y đ c a ng i dân đ a ph ng.ổ ế ế ứ ả ị ự ầ ủ ủ ườ ị ươ
Đi u này ch có th đ t đ c khi c ng đ ng đ a ph ng đ c tham gia v i m tề ỉ ể ạ ượ ộ ồ ị ươ ượ ớ ộ
v trí t ng x ng. Vì v y, n u vi c duy trì h th ng ki n th c truy n th ngị ươ ứ ậ ế ệ ệ ố ế ứ ề ố
đ c ng h tích c c thì v n đ xây d ng năng l c tr thành v n đ then ch tượ ủ ộ ự ấ ề ự ự ở ấ ề ố
và thi t y u.ế ế
Xây d ng năng l c bao g m đào t o nh m trang b t t h n cho ng i dân b nự ự ồ ạ ằ ị ố ơ ườ ả
đ a và các nhà khoa h c tr đ h có th ti n hành nghiên c u v ki n th cị ọ ẻ ể ọ ể ế ứ ề ế ứ
truy n th ng, và nh m đ y m nh, phát tri n nghiên c u đ có cái nhìn đúng đ nề ố ằ ẩ ạ ể ứ ể ắ
h n v lo i hình ki n th c này. Đi u này có th đ t đ c khi có s c ng tácơ ề ạ ế ứ ề ể ạ ượ ự ộ
gi a chính ph và các t ch c th gi i và b ng vi c đ a ki n th c b n đ a vàoữ ủ ổ ứ ế ớ ằ ệ ư ế ứ ả ị
các h i ngh khoa h c v phát tri n nói chung.ộ ị ọ ề ể
N c ta có 54 dân t c anh em vì v y cũng có 54 tri th c b n đ a. M i tri th cướ ộ ậ ứ ả ị ỗ ứ
b n đ a này đi u là 1 n n văn minh, vì v y đòi h i các nhà khoa h c ph i nghiênả ị ề ề ậ ỏ ọ ả
c u và v n d ng các tri th c đ a ph ng đ b o v thiên nhiên, b o t n s đaứ ậ ụ ứ ị ươ ể ả ệ ả ồ ự
d ng sinh h c.ạ ọ
Hi v ng r ng nh ng thông tin v ki n th c b n đ a trên s g i nh ng suy nghĩọ ằ ữ ề ế ứ ả ị ẽ ợ ữ
sâu s c h n v v n đ này cũng nh m ra m t t ng lai phát tri n và nh ngắ ơ ề ấ ề ư ở ộ ươ ể ữ
nhìn nh n đúng đ n h n v ki n th c b n đ a.ậ ắ ơ ề ế ứ ả ị
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Đề tài tiểu luận Trình bày về vai trò của tri thức địa phương trong bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học.pdf