Đề tài Xác lập mức trọng yếu và đánh giá rủi ro kiểm toán

mục (TE). = + Tổng sai lệch ước tính Sai lệch phát hiện Sai lệch ước tính đối với khoản mục từ kết quả kiểm tra suy ra từ mẫu Tuy nhiên, khi phỏng vấn các kiểm toán viên chính tại AA, phần lớn cho thấy họ không thực hiện việc ước tính sai lệch suy ra từ mẫu mà chỉ dựa vào sai lệch phát hiện từ kết quả kiểm tra mẫu để so với mức trọng yếu phân bổ cho khoản mục (TE) 3.2.2.2.3 Xem xét mức trọng yếu trong quá trình kiểm toán: Trong quá trình thực hiện thử nghiệm cơ bản nếu phát hiện có quá nhiều sai lệch; kiểm toán viên hoài nghi có dấu hiệu của gian lận (như là thông đồng với doanh nghiệp khác xuất hóa đơn giả để ghi nhận hàng tồn kho, đồng thời lập biên bản ký gửi hàng tồn kho tại doanh nghiệp này làm cho hàng tồn kho bị khai khống trên báo cáo tài chính); cũng như xuất hiện thêm nhiều thông tin mới (như là có tồn tại các bên liên quan và giao dịch với các bên liên quan nhưng không được trình bày trong phần thuyết minh để người sử dụng báo cáo tài chính hiểu rõ) thì mức trọng yếu ban đầu có thể điều chỉnh cho phù hợp hơn để giảm thiểu khả năng không phát hiện được các sai lệch trọng yếu. 3.2.2.3 Xem xét các sai lệch của mẫu: Về nguyên tắc tất cả các sai lệch phát hiện được đều phải lập bút toán đề nghị điều chỉnh. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp có thể bỏ qua không điều chỉnh nhưng cần phải đảm bảo: Những sai lệch liên quan đến doanh thu, chi phí làm lợi nhuận trước thuế thay đổi từ lỗ sang lãi hoặc ngược lại phải được điều chỉnh. Tổng các sai lệch không điều chỉnh cho từng khoản mục phải nhỏ hơn mức trọng yếu phân bổ cho khoản mục đó (TE). Tổng các sai lệch không điều chỉnh cho tất cả khoản mục phải nhỏ hơn mức trọng yếu tổng thể báo cáo tai chính (PM). Khi phát hiện có sai lệch của mẫu, kiểm toán viên sẽ xem xét ảnh hưởng đến những khoản mục nào và nếu vượt quá mức trọng yếu đã được phân bổ cho khoản mục đó, hoặc sai về bản chất (dù cho sai lệch lớn hay nhỏ như là việc hạch toán từ khoản vay sang khoản vốn đầu tư của chủ sở hữu) thì kiểm toán viên sẽ đề nghị bút toán điều chỉnh. Trường hợp ngược lại kiểm toán viên sẽ tập hợp lại tất cả các sai lệch của mẫu để xem xét có lớn hơn, bằng, nhỏ hơn hoặc xấp xỉ gần bằng mức trọng yếu của tổng thể báo cáo tài chính không để đưa ra quyết định yêu cầu doanh nghiệp điều chỉnh. Đặc biết trường hợp xấp xỉ gần bằng thì kiểm toán viên sẽ có thái độ hoài nghi khả năng có những sai lệch chưa được phát hiện tiềm ẩn, vì vậy cần tăng cường cỡ mẫu để kiểm tra thêm hoặc yêu cầu doanh nghiệp điều chỉnh mức sai lệch đó. 3.2.3 Giai đoạn hoàn thành kiểm toán: 3.2.3.1 Xem xét lại toàn bộ rủi ro Sau khi thực hiện kiểm toán, trưởng nhóm sẽ tiến hành rà soát lại toàn bộ hồ sơ kiểm toán. Việc tổng hợp các sai lệch dựa trên mối quan hệ giữa rủi ro kiểm toán và mức trọng yếu. Nếu kiểm toán viên kết luận tổng hợp những sai lệch đó là trọng yếu thì kiểm toán viên cần có biện pháp giảm rủi ro kiểm toán bằng cách bổ sung các thủ tục kiểm toán cần thiết hoặc yêu cầu đơn vị được kiểm toán điều chỉnh lại báo cáo tài chính. AA cũng yêu cầu các kiểm toán viên xem xét lại các bước đã thực hiện đầy đủ chưa trước khi phát hành báo cáo kiểm toán bằng bảng kiểm tra (checklist) 1. Hồ sơ năm ngoái và các điểm lưu ý có được kiểm tra lại năm nay hay không? 2. Đã xem hồ sơ thường trực về các khoản mục có ảnh hưởng đến năm nay hay chưa? 3. Mọi điểm yếu kém quan trọng đã đưa vào hồ sơ hay chưa 4. Hồ sơ thường trực đã được cập nhật chưa? 5. Các bằng chứng thu thập có đủ làm cơ sở cho ý kiến của kiểm toán viên chưa 6. Mọi sự kiện sau ngày lập BCĐKT đã được soát xét chưa 7. Phạm vi kiểm toán có bị giới hạn không? 8. Có cần phát hành thư quản lý không? 3.2.3.2 Tổng hợp các sai lệch ước tính của các khoản mục: Sau khi thực hiện kiểm toán các khoản mục, kiểm toán viên tiến hành xem xét các sai lệch phát hiện chưa được điều chỉnh trong quá trình kiểm toán. Kiểm toán viên so sánh từng sai lệch phát hiện với mức trọng yếu khoản muc, nếu lớn hơn mức trọng yếu khoản mục thì đề nghị khách hàng thực hiện bút toán điều chỉnh. 3.2.3.3 So sánh mức sai lệch ước tính của các khoản mục với mức trọng yếu tổng thể báo cáo tài chính đã xác định Để có thể đánh giá đúng các sai lệch đã ước tính ở các bước trên, kiểm toán viên cần so sánh tổng sai lệch ước tính với ước tính ban đầu về mức trọng yếu. Đây là bước rất quan trọng, làm cơ sở cho ý kiến của kiểm toán viên về báo cáo tài chính của đơn vị. Kiểm toán viên so sánh tổng sai lệch chưa điều chỉnh với ước lượng ban đầu về trọng yếu có các trường hợp sau: Tổng sai lệch chưa điều chỉnh kiểm toán viên đưa ra ý kiến chấp nhận toàn phần Tổng sai lệch chưa điều chỉnh = ước tính ban đầu về mức trọng yếu -> để tạo hành lang an toàn, kiểm toán viên nên mở rộng các thủ tục kiểm toán Tổng sai lệch chưa điều chỉnh > ước tính ban đầu về mức trọng yếu -> Đối với những sai lệch trọng yếu, kiểm toán viên sẽ đưa ra bút toán đề nghị đơn vị điều chỉnh lại cho đúng. Đối với những sai lệch đơn vị không điều chỉnh, tùy theo mức độ trọng yếu của sai lệch, kiểm toán viên sẽ đưa ra ý kiến phù hợp 3.3 Minh họa phương pháp xác định mức trọng yếu và đánh giá rủi ro kiểm toán ở công ty khách hàng Dưới đây là kết quả khảo sát hồ sơ kiểm toán công ty RING RING theo trình tự quy trình của công ty AA Giới thiệu sơ lược về khách hàng RING RING: Công ty RING RING là doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài ; hoạt động kinh doanh chính của công ty là: sản xuất bình phun thuốc trừ sâu dùng trong nông nghiệp; với quy mô tổng giá trị tài sản là 17,633,808,092đồng; các thành viên trong Ban giám đốc bao gồm Giám đốc và Phó giám đốc. Đây là năm thứ hai công ty AA tiến hành kiểm toán báo cáo tài chính cho công ty RING RING. 3.3.1 Giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán 3.2.4.1 Tìm hiểu về môi trường kiểm soát và hệ thống kiểm soát nội bộ Môi trường kiểm soát Thông qua tìm hiểu kiểm toán viên nhận xét chủ đầu tư là người nắm vững kĩ thuật chuyên ngành, rất quan tâm đến kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh và tình hình tài chính của doanh nghiệp cũng như việc chấp hành các chính sách chế độ của Nhà nước quy định. Hệ thống kế toán Công ty áp dụng theo chế độ kế toán Việt Nam, kỳ kế toán kết thúc vào ngày 31/12 hàng năm. Công ty sử dụng đồng Việt Nam trong ghi chép kế toán, đơn vị sử dụng hình thức sổ Nhật ký chung. Thủ tục kiểm soát: Hệ thống kiểm soát nội bộ do ban giám đốc thiết lập và kiểm soát. Tuy nhiên vẫn chưa phát huy hết khả năng phân chia trách nhiệm do doanh nghiệp có qui mô tương đối nhỏ. Công ty là doanh nghiệp nhỏ nên không tổ chức ban kiểm soát. Theo kinh nghiệm kiểm toán năm trước, ban giám đốc đơn vị rất quan tâm và giám sát nhiệm vụ của các bộ phận và các cá nhân trong đơn vị, tình hình kiểm soát nội bộ của công ty khá tốt vì có các chuyên gia trong hội đồng quản trị và ban giám đốc làm việc trực tiếp tại xưởng. Nhìn chung cơ cấu kiểm soát nội bộ của đơn vị theo đánh giá ban đầu là hợp lí. Các thủ tục mua hàng nhập kho, thanh toán cho người bán, theo dõi quá trình sản xuất bán hàng đều có lập chứng từ và theo dõi chi tiết. Chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính được lập đầy đủ theo đúng qui định. 3.2.4.2 Đánh giá rủi ro kiểm toán 3.2.4.2.1 Đánh giá rủi ro tiềm tàng Kiểm toán viên đánh giá chủ đầu tư hiểu biết kĩ thuật chuyên ngành, quan tâm đến kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, có thái độ chấp hành chính sách do nhà nước quy định. Ban giám đốc không phải chịu bất cứ áp lực bất thương nào. Kế toán trưởng có trình độ chuyên môn khá, chứng từ nghiệp vụ phát sinh không nhiều. Do đó ở mức độ tổng thể và khoản mục: kiểm toán viên đánh giá rủi ro tiềm tàng trung bình. 3.2.4.2.2 Đánh giá rủi ro kiểm soát Do chủ đầu tư là người nắm vững kĩ thuật chuyên ngành và quan tâm đến kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như luôn có thái độ chấp hành chính sách do nhà nước qui định; chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính được lập đầy đủ, rõ ràng, đúng theo qui định nên kiểm toán viên đánh giá rủi ro kiểm soát thấp 3.2.4.2.3 Ước tính rủi ro phát hiện Rủi ro kiểm toán được xác định thấp. Dựa vào mối quan hệ giữa các rủi ro: rủi ro tiềm tàng trung bình, rủi ro kiểm soát thấp, do đó kiểm toán viên ước tính, rủi ro phát hiện chấp nhận được là cao. Tuy nhiên ước tính của kiểm toán viên về rủi ro phát hiện chưa được thể hiện trên hồ sơ kiểm toán. 3.2.4.3 Xác lập mức trọng yếu Ước tính sơ bộ về mức trọng yếu cho toàn bộ báo cáo tài chính (PM) Khách hàng CÔNG TY RING RING Năm kết thúc 2007 Bước công việc XÁC ĐỊNH MỨC TRỌNG YẾU Stt Chỉ tiêu Số tiền Tỷ lệ Mức trọng yếu 1 Lợi nhuận trước thuế (471.984.143) 2 Doanh thu 10.954.233.929 1% 109,542,339 3 Tổng giá trị tài sản 17.633.808.092 1% 176,338,081 Đối với khách hàng Ring Ring nêu trên, kiểm toán viên lựa chọn mức dựa trên các nhân tố sau: do lợi nhuận trước thuế của công ty Ring Ring âm nên kiểm toán viên đã không chọn chỉ tiêu này để xác lập mức trọng yếu; do rủi ro phát hiện chấp nhận được là cao nên lựa chọn tỷ lệ đối với doanh thu là 1%; tỷ lệ đối với tổng giá trị tài sản là 1%; và xác định mức trọng yếu cho toàn bộ báo cáo tài chính là: Mức trọng yếu được chọn (PM): 109,542,339đồng Phân bổ mức trọng yếu cho từng khoản mục trên báo cáo tài chính (TE) Kiểm toán viên tiến hành phân bổ mức trọng yếu cho các khoản mục và trình bày trên hồ sơ kiểm toán của công ty Ring Ring như sau: Chæ tieâu Soá Dö KT 100% TE TAØI SAÛN A. TAØI SAÛN NGAÉN HAÏN 12,077,426,618 I. Tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn 877,402,088 Tieàn 877,402,088 6,912,524 2. Caùc khoaûn töông töông tieàn - - II. Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn - 1. Ñaàu tö ngaén haïn - X 2. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn (*) - X III. Caùc khoaûn phaûi thu 3,477,953,192 Phaûi thu khaùch haøng 3,477,953,192 27,400,705 2. Traû tröôùc cho ngöôøi baùn - - 3. Phaûi thu noäi boä - - 4. Phaûi thu theo tieán ñoä hôïp ñoàng xaây döïng - - 5. Caùc khoaûn phaûi thu khaùc - - 6. Döï phoøng caùc khoaûn phaûi thu khoù ñoøi (*) - X IV. Haøng toàn kho 7,146,792,453 Haøng toàn kho 7,146,792,453 56,305,286 2. Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho (*) - X V. Taøi saûn ngaén haïn khaùc 575,278,885 1. Chi phí traû tröôùc ngaén haïn 2,250,000 17,726 2. Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø 573,028,885 4,514,551 3. Taøi saûn ngaén haïn khaùc - - B. TAØI SAÛN DAØI HAÏN 5,556,381,474 I. Caùc khoaûn phaûi thu daøi haïn - 1. Phaûi thu daøi haïn cuûa khaùch haøng - - 2. Phaûi thu noäi boä daøi haïn - - 3. Phaûi thu daøi haïn khaùc - - 4. Döï phoøng phaûi thu daøi haïn khoù ñoøi (*) - X II. Taøi saûn coá ñònh 3,729,672,008 Taøi saûn coá ñònh höõu hình 3,729,672,008 X - Nguyeân giaù 4,298,782,200 - Giaù trò hao moøn luõy keá (569,110,192) 2. Taøi saûn coá ñònh thueâ taøi chính - X - Nguyeân giaù - - Giaù trò hao moøn luõy keá - 3. Taøi saûn coá ñònh voâ hình - X - Nguyeân giaù - - Giaù trò hao moøn luõy keá - 4. Chi phí xaây döïng cô baûn dôû dang - - III. Baát ñoäng saûn ñaàu tö - X - Nguyeân giaù - - Giaù trò hao moøn luõy keá - IV. Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn - 1. Ñaàu tö vaøo coâng ty con - X 2. Ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát, lieân doanh - X 3. Ñaàu tö daøi haïn khaùc - X 4. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn - X V. Taøi saûn daøi haïn khaùc 1,826,709,466 Chi phí traû tröôùc daøi haïn 1,826,709,466 14,391,547 2. Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi - - 3. Taøi saûn daøi haïn khaùc - - TOÅNG TAØI SAÛN 17,633,808,092 109,542,339 NGUOÀN VOÁN A. NÔÏ PHAÛI TRAÛ 8,455,944,147 I. Nôï ngaén haïn 8,455,944,147 1. Vay vaø nôï ngaén haïn - X Phaûi traû cho ngöôøi baùn 8,242,337,723 106,775,180 3. Ngöôøi mua traû tieàn tröôùc - - Thueá vaø caùc khoaûn phaûi noäp Nhaø nöôùc 76,410,424 989,857 Phaûi traû coâng nhaân vieân 137,196,000 1,777,303 6. Chi phí phaûi traû - X 7. Phaûi traû cho caùc ñôn vò noäi boää - - 8. Phaûi traû theo tieán ñoä hôïp ñoàng xaây döïng - - 9. Caùc khoaûn phaûi traû, phaûi noäp khaùc - - II. Nôï daøi haïn - 1. Phaûi traû daøi haïn ngöôøi baùn - - 2. Phaûi traû daøi haïn noäi boä - - 3. Phaûi traû daøi haïn khaùc - - 4. Vay vaø nôï daøi haïn - X 5. Thueá Thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû - B. VOÁN CHUÛ SÔÛ HÖÕU 9,177,863,945 I. Voán chuû sôû höõu 9,177,863,945 Voán ñaàu tö chuû sôû höõu 9,059,942,307 X 2. Thaëng dö voán coå phaàn - - 3. Coå phieáu ngaân quyõ - - 4. Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn - - 5. Cheânh leäch tyû giaù hoái ñoaùi - - 6. Quyõ ñaàu tö phaùt trieån - - 7. Quyõ döï phoøng taøi chính - - 8. Quyõ khaùc thuoäc voán chuû sôû höõu - - Lôïi nhuaän chöa phaân phoái 117,921,638 X II. Nguoàn kinh phí, quyõ khaùc - 1. Quyõ khen thöôûng phuùc lôïi - - 2. Nguoàn kinh phí - - 3. Nguoàn kinh phí ñaõ hình thaønh TSCÑ - - TOÅNG NGUOÀN VOÁN 17,633,808,092 109,542,339 Tổng tài sản 12,077,426,618đồng Tổng số dư những chỉ tiêu tài sản thực hiện kiểm tra 100% 3,729,672,008đồng (Những chỉ tiêu tài sản thực hiện kiểm tra 100% là: tài sản cố định) Số dư tài sản làm cơ sở phân bổ mức trọng yếu 13,904,136,084đồng Tổng số dư những chỉ tiêu NVốn thực hiện kiểm tra 100% 9,059,942,307đồng (Những chỉ tiêu nguồn vốn thực hiện kiểm tra 100% bao gồm: vay và nợ ngắn hạn, chi phí phải trả và nguồn vốn chủ sở hữu) Số dư nguồn vốn làm cơ sở phân bổ mức trọng yếu 8,573,865,785đồng Trong đó mức trọng yếu được phân bổ cho chỉ tiêu tiền được tính như sau: Mức trọng yếu 877,402,088 phân bổ cho = x 109,542,339 = 6,912,524chỉ tiêu tiền 17,633,808,092– 3,729,672,008 (Phân bổ tương tự cho các chỉ tiêu khác trên bảng cân đối kế toán.) Mức trọng yếu phân bổ cho từng khoản mục sẽ giúp cho kiểm toán viên lựa chọn các phần tử thử nghiệm trong quá trình kiểm toán đồng thời cũng là cơ sở để kiểm viên so sánh với sai lệch phát hiện được trong quá trình kiểm toán. 3.2.4.4 Giai đoạn thực hiện kiểm toán Đối với công ty Ring Ring: Các kiểm toán viên thực hiện thử nghiệm kiểm soát đồng thời với thử nghiệm cơ bản. Dựa vào nhận định ban đầu về hệ thống kiểm soát nội bộ đáng tin cậy và bằng chứng từ việc thực hiện các thử nghiệm kiểm soát trong quá trình kiểm toán, kiểm toán viên đánh giá rủi ro kiểm soát không thay đổi so với ban đầu;như vậy, theo kiểm toán viên rủi ro kiểm soát là thấp. Để minh họa việc vận dụng xác định mức trọng yếu và rủi ro, do phạm vi có hạn của chuyên đề người viết xin chọn khoản mục nợ phải thu để minh họa. Đối với công ty Ring Ring, nợ phải thu là khoản mục trọng yếu có số dư cuối kì là 3,477,953,192 đồng tương ứng 25 khách hàng. Mức trọng yếu được phân bổ cho khoản mục nợ phải thu là 27,400,705đ. Trong số khách hàng của công ty có khách hàng Futsal giao dịch thường xuyên và có số dư cuối kỳ: 2,050,664,176đ chiếm tỷ trọng lớn 58.96% Trước hết, kiểm toán viên phải thu thập bảng kê chi tiết công nợ phải thu khách hàng đến 31/12/2007, tiến hành đối chiếu tổng số dư nợ trên bảng kê chi tiết với sổ cái tổng hợp 131. Công việc này giúp kiểm toán viên đảm bảo sự thống nhất về giá trị của các khoản phải thu vào cuối kỳ. Đối với khách hàng Futsal, khi thực hiện thử nghiệm kiểm soát, kiểm toán viên kiểm tra chọn mẫu hóa đơn bán hàng tháng 1 và chọn những nghiệp vụ có số tiền lớn trong tháng, kiểm toán viên nhận thấy: Đơn vị có đối chiếu hóa đơn bán hàng với đơn đặt hàng, qui cách, số lượng, giá cả… chứng tỏ hóa đơn bán hàng thực sự xảy ra. Hóa đơn được đánh số trước liên tục Có chữ ký xét duyệt bán chịu của giám đốc Hóa đơn được ghi chép trên sổ nhật ký bán hàng Do đó kiểm toán viên kết luận rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát đối với khoản mục nợ phải thu thấp nên số lượng bằng chứng cần thu thập giảm xuống. Sau đó, kiểm toán viên thực hiện thử nghiệm chi tiết. Mục tiêu của thử nghiệm chi tiết là đảm bảo rằng số dư chi tiết của tài khoản 131 đến 31/12/2007. Để đạt được mục tiêu trên kiểm toán viên thực hiện các công việc: Lập bảng kê chi tiết các khoản phải thu khách hàng Gửi thư xác nhận cho khách hàng: căn cứ mức trọng yếu cho khoản mục, kiểm toán viên tiến hành chọn mẫu 15 trong tổng thể 25 khách hàng. So sánh số ghi trên sổ và số xác nhận Đối với khách hàng Futsal có số dư nợ lớn, ngoài việc gửi thư xác nhận, kiểm toán viên còn thực hiện thêm các thủ tục lập bảng tổng hợp số phát sinh theo từng tháng, kiểm tra chọn mẫu chứng từ tháng 1 và chọn những nghiệp vụ có số tiền lớn trong tháng. Chứng từ gốc bao gồm: hóa đơn bán hàng, hợp đồng, chứng nhận xuất xứ hàng hóa, biên bản thanh lí. Mục đích là kiểm tra mục tiêu ghi chép chính xác, đầy đủ, hiện hữu đối với khoản phải thu này. Đối với khách hàng còn lại trong mẫu, kiểm toán viên chỉ tiến hành gởi thư xác nhận và căn cứ vào kết quả để đánh giá. Kết quả gửi thư xác nhận: STT Khách hàng Số dư 31/12/06 (1) Xác nhận (2) Chênh lệch (2) – (1) 1 Futsal 2,050,664,176 1,840,664,176 210,000,000 2 Sang Shing 123,301,127 123,301,127 - 3 Bochan 147,302,100 147,302,100 - 4 Trang Thảo 34,478,400 34,478,400 - 5 Ñaïi Nam 27,092,835 27,092,835 - 6 Vieät Tín 120,196,250 120,169,250 27,000 7 Galma 37,070,232 37,070,232 - 8 Sinchan 113,743,273 113,743,273 - 9 Vĩnh Lâm 118,221,500 118,221,500 - 10 Vieät Hoaønh 28,050,000 28,050,000 - 11 Vaïn Thanh 28,479,133 28,479,133 - 12 Jingmin 164,219,000 164,219,000 - 13 Kimlin 77,558,800 77,558,800 - 14 Ñaïi Long 135,400,000 135,400,000 - 15 Hữu Nghị 46,923,250 46,923,250 - Toång coäng 3,252,700,076 3,042,673,076 210,027,000 Soá dö TK 131 3,477,953,192 Tæ leä xaùc nhaän 93,52% Đối với khoản mục nợ phải thu, tỷ lệ gửi thư xác nhận là 93.52% và phát hiện sai lệch: Đối với khách hàng Futsal, chênh lệch giữa xác nhận và sổ sách là 210,000,000đ lớn hơn mức trọng yếu của khoản mục là 27,400,705đ. Khi tìm hiểu kiểm toán viên biết được chênh lệch này là do khách hàng đã thanh toán nhưng công ty ABC chưa nhận được. Vì vậy, kiểm toán viên đề nghị lập bút toán điều chỉnh: Nợ 113/Có 131: 210,000,000đ. Đơn vị đồng ý điều chỉnh. Đối với khách hàng Việt Tín, chênh lệch giữa xác nhận và sổ sách nhỏ (27,000 đồng) không đáng kể có thể bỏ qua. Tuy nhiên kiểm toán viên phát hiện sai lệch là do đơn vị ghi nhầm. Bảng tổng hợp lỗi SốTK Tên TK Tham chiếu Báo cáo KQKD Bảng CĐKT Nợ Có Nợ Có 113 Tiền đang chuyển E5-1/5 210.000.000 131 Phải thu khách hàng 210.000.000 Điều chỉnh giảm khoản phải thu khách hàng Futsal do tiền đang chuyển Ngoài ra, kiểm toán viên còn phát hiện một khoản khấu trừ thuế GTGT hàng nhập khẩu nhưng chưa nộp. Vì vậy, kiểm toán viên đề nghị lập bút toán điều chỉnh: Nợ TK333/ Có TK 1331: 45,837,772. Đơn vị đồng ý điều chỉnh. 3.2.4.5 Giai đoạn hoàn thành kiểm toán Căn cứ “Bảng tổng hợp lỗi” ở từng phần hành, nhóm trưởng tổng hợp các sai lệch trên “Bảng tổng hợp các bút toán điều chỉnh” Bảng tổng hợp các bút toán điều chỉnh Số TK Tên tài khoản và diễn giải Tham chiếu Báo cáo KQKD Bảng CĐKT Nợ Có Nợ Có Điều chỉnh giảm khoản phải thu khách hàng Futsal do tiền đang chuyển 113 Tiền đang chuyển E5-1/5 210.000.000 131 Phải thu khách hàng 210.000.000 Điều chỉnh giảm khoản thuế GTGT được khấu trừ 333 Thuế phải nộp 05-1/5 45.837.771 1331 Thuế GTGT được khấu trừ 45.837.771 Đơn vị chấp nhận các bút toán điều chỉnh trên. Sau đó kiểm toán viên xem xét các bút toán chưa điều chỉnh thấy khoản sai lệch chưa điều chỉnh toàn bộ báo cáo tài chính là 27,000 < mức trọng yếu toàn bộ báo cáo tài chính 109,542,339 nên bỏ qua. Sau đó nhóm trưởng thực hiện phân tích lại một số chỉ tiêu để rà soát lần cuối trước khi đưa ra ý kiến Một số chỉ tiêu phân tích: Chỉ tiêu Năm 2007 Năm 2005 Chênh lệch Tài sản và cơ cấu nguồn vốn Cơ cấu tài sản Tài sản dài hạn/ Tổng tài sản Tài sản ngắn hạn/ Tổng tài sản Cơ cấu nguồn vốn Tổng nợ/ Tổng nguồn vốn Vốn chủ sở hữu/ Tổng nguồn vốn 33% 67% 48% 52% 32% 68% 48% 52% -1% 1% 0% 0% Khả năng thanh toán (lần) Khả năng thanh toán hiện hành Khả năng thanh toán nợ ngắn hạn Khả năng thanh toán nợ dài hạn 2.09l 1.4l 0.07l 2.09l 1.43l 0.104l 0l0.03l0.34l Nhận xét: Tình hình tài sản, cơ cấu nguồn vốn, khả năng thanh toán năm nay so với năm trước không biến động bất thường. Cuối cùng, tổng hợp các bước công việc trên kết hợp với những đánh giá của kiểm toán viên trong quá trình thực hiện kiểm toán, nhóm trưởng phát hành báo cáo chấp nhận toàn phần: “Theo ý kiến chúng tôi, báo cáo tài chính đã phản ảnh trung thực và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu tình hình tài chính của Công ty TNHH RING RINH cũng như kết quả hoạt động kinh doanh và các luồng lưu chuyển tiền tệ trong năm tài chính kết thúc tại ngày 31 tháng 12 năm 2007, phù hợp với các chuẩn mực và chế độ kế toán Việt Nam hiện hành và các quy định pháp lý có liên quan” CHƯƠNG IV: NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ 4.1 Nhận xét về quy trình xác lập mức trọng yếu và đánh giá rủi ro kiểm toán tại Công ty Kiểm toán Mỹ 4.1.1 Ưu điểm: Về việc hướng dẫn phương pháp ước tính mức trọng yếu: AA đã xây dựng phương pháp ước tính ban đầu và phân bổ mức trọng yếu cho từng khoản mục tương đối đầy đủ. Việc vận dụng khái niệm mức trọng yếu ở mức độ tổng thể, khoản mục đến khi tổng hợp các sai lệch để đưa ra bút toán điều chỉnh. Vì vậy, mặc dù trong một thời gian ngắn nhưng nhờ sự vận dụng quy trình một cách linh hoạt nên công ty vẫn đảm bảo ý kiến đưa ra là phù hợp. Điều này đã thể hiện tính chuyên nghiệp của công ty khi tiến hành kiểm toán báo cáo tài chính và giúp cho việc lập kế hoạch cũng như việc kiểm soát chất lượng được thực hiện nhanh chóng và dễ dàng hơn. Cơ sở xác lập PM: Công ty AA xác định PM không dựa vào một chỉ tiêu duy nhất mà chọn cả ba chỉ tiêu (lợi nhuận trước thuế, doanh thu, tổng tài sản) là sự kết hợp giữa bảng cân đối kế toán và báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh thể hiện tính tổng quát hơn. Không thể áp đặt một chỉ tiêu nhất định cho mọi doanh nghiệp vì chỉ tiêu này có thể sẽ phù hợp với doanh nghiệp này nhưng lại không phù hợp với doanh nghiệp (như là chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế thì phù hợp với doanh nghiệp định hướng lợi nhuận nhưng rất không phù hợp với một doanh nghiệp hoạt động phi lợi nhuận Cách thức xác định PM Khi chọn PM trong ba mức trọng yếu dựa trên ba chỉ tiêu, việc chọn giá trị thấp nhất thể hiện sự thận trọng đúng mức của kiểm toán viên. Vì nếu như chọn giá trị lớn thì rủi ro sẽ tăng lên đối với kiểm toán viên, và nếu như kiểm toán viên đưa ra ý kiến không thích hợp dựa trên giá trị này thì sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến danh tiếng của bản thân và cả công ty kiểm toán, đây là điều hết sức quan trọng trong ngành nghề kiểm toán. Phân bổ PM cho từng khoản mục Khi phân bổ mức trọng yếu cho các khoản mục theo công thức dựa vào PM, tổng tài sản hay nguồn vốn (đã loại trừ những khoản kiểm tra 100%) và số dư từng khoản mục thì việc phân bổ sẽ phù hợp hơn, vì PM sẽ được phân bổ hết cho tất cả khoản mục một cách tương ứng. Công ty AA không phân bổ mức trọng yếu theo một tỷ lệ nhất định vì rất bất hợp lý giữa một khoản mục chiếm tỷ trọng rất lớn và một khoản mục chiếm tỷ trọng không đáng kể trong tổng tài sản (nguồn vốn) nhưng lại có cùng một mức trọng yếu như nhau. Chẳng hạn như khoản mục tài sản cố định chiếm tỷ trọng 50% và khoản mục tiền mặt chiếm 10% trong tổng tài sản thì không thể có cùng một mức trọng yếu là 20%PM được. Khi lợi nhuận chưa phân phối có giá trị âm thì được loại trừ khỏi số dư nguồn vốn làm cơ sở phân bổ mức trọng yếu là rất thích hợp. Nếu giá trị này vẫn được cộng vào sẽ làm cho số dư nguồn vốn làm cơ cở phân bổ mức trọng yếu giảm xuống mức thấp hơn, theo công thức phân bổ thì số dư nguồn vốn là mẫu số, mẫu số càng thấp thì TE càng cao, điều này sẽ ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của cuộc kiểm toán vì giá trị TE của các khoản mục càng lớn sẽ tương ứng với việc kiểm tra các khoản mục giảm đi và rủi ro kiểm toán sẽ tăng lên. Vấn đề xem xét sai lệch của mẫu: Khi xem xét sai lệch, kiểm toán viên đặc biệt quan tâm đến bản chất của vấn để và điều này là hết sức cần thiết. Vì một sai lệch có thể xuất phát từ nguyên nhân là sai sót nhưng cũng có thể là gian lận, do đó bản chất và hoàn cảnh dẫn đến sai lệch mới là quan trọng. Khi sai lệch được phát hiện, đó chỉ là sai lệch của mẫu nhưng nếu kiểm toán viên hiểu được bản chất và hoàn cảnh của vấn đề thì có thể sẽ phát hiện thêm những sai lệch cùng loại, sai lệch có tác động dây chuyền giúp kiểm toán viên giảm thiểu được rủi ro do còn có sai lệch trọng yếu trên báo cáo tài chính. Ví dụ nhu chi phí lãi vay (8 triệu đồng) không được vốn hóa (phải hạch toán vào chi phí tài chính) nhưng khách hàng lại đưa vào giá trị công trình xây dựng cơ bản dở dang, mặc dù sai lệch này chưa vượt quá TE nhưng đây là sai lệch về bản chất (làm cho giá tri tài sản và lợi nhuận bị cao hơn so với thực tế) (tìm ví dụ khác) nên cần thiết điều chỉnh. Vấn đề điều chỉnh mức trọng yếu khi cần thiết: Trong suốt cuộc kiểm toán, nếu như kiểm toán viên nhận thấy mức trọng yếu được thiết lập ban đầu không phù hợp thì sẽ điều chỉnh lại khi xuất hiện thêm thông tin mới, những thay đổi về hoàn cảnh, thay đổi sự hiểu biết của kiểm toán viên về doanh nghiệp. Chẳng hạn như hiện tại doanh nghiệp đang bị thưa kiện (ban đầu kiểm toán chưa thu thập được thông tin này) thì việc giảm mức trọng yếu ban đầu xuống một mức thấp hơn là rất cần thiết, vì khả năng thua kiện cao có thể sẽ ảnh hưởng đến khả năng hoạt động liên tục do phải bồi thường cùng với tiếng tăm của doanh nghiệp cũng bị ảnh hưởng rất nhiều. Công ty kiểm toán AA nhận thức được sự cần thiết và lợi ích của việc đánh giá rủi ro: Về quy trình đánh giá rủi ro của công ty AA thì khá phù hợp từ việc đánh giá rủi ro kiểm toán ở mức độ tổng thể đến từng khoản mục, đến việc đánh giá từng thành phần của rủi ro kiểm toán. Việc đánh giá rủi ro kiểm toán mà không dựa vào các thành phần của rủi rỏ cũng như việc kết luận một vấn đề mà không có cơ sở, vì vậy đánh giá từng thành phần rủi ro sẽ làm cơ sở cho kiểm toán viên xác định rủi ro của một hợp đồng kiểm toán là cao hay thấp để có những quyết định thích hợp. Công ty AA hiểu rõ được vấn đề này và đã áp dụng cụ thể cho từng khách hàng. Đối với việc đánh giá rủi ro tiềm tàng mức độ tổng thể: Kiểm toán viên đã quan tâm đến các yếu tố về: tính chính trực của ban giám đốc, trình độ và kinh nghiệm của ban giám đốc và kế toán trưởng, những áp lực bất thường đối với nhân viên kế toán cũng như về bản chất hoạt động của doanh nghiệp. Còn ở mức độ khoản mục, để đánh giá rủi ro tiềm tàng kiểm toán viên dựa trên sự nhạy cảm của tài sản, sự phức tạp của nghiệp vụ, yếu tố xét đoán. Đây là những yếu tố rất quan trọng để đánh giá rủi ro tiềm tàng hữu hiệu. Đây là loại rủi ro vốn có hiện hữu trong từng doanh nghiệp cũng như trong từng số dư tài khoản và loại nghiệp vụ , vì vậy kiểm toán viên không thể kiểm soát được nó, và công ty AA đã đề ra mục tiêu cần tìm hiểu về rủi ro này để có thể thiết kế các thủ tục kiểm toán thích hợp đảm bảo sai lệch trọng yếu được phát hiện. Tổng hợp các sai lệch: Kiểm toán viên công ty AA rất chú trọng khi tổng hợp sai lệch, đối với các sai lệch không ảnh hưởng trọng yếu đến từng khoản mục sẽ được tập hợp lại vào bảng tổng hợp điều chỉnh sai lệch để so sánh với PM. Trường hợp vượt quá PM kiểm toán viên sẽ điều chỉnh các sai lệch đó, trường hợp xấp xỉ gần bằng để thận trọng thì kiểm toán viên sẽ mở rộng cỡ mẫu, bổ sung thủ tục kiểm toán để kiểm tra thêm hoặc đề nghị khách hàng điều chỉnh. Việc tập hợp tất cả sai lệch vào bảng tổng hợp bút toán điều chỉnh là rất hợp lý vì điều này sẽ hạn chế được sự bù trừ âm dương của các khoản mục khác nhau ( các sai lệch âm dương chỉ được bù trừ cho cùng một khoản mục và có cùng bản chất) và kiểm toán viên không cần phải tốn thời gian cho việc xem xét các sai lệch âm dương. Ý kiến đóng góp của kiểm toán viên giúp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng Khi đánh giá rủi ro kiểm soát, công ty AA đã tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ bao gồm chu trình kế toán (doanh thu, chi phí, sản xuất) và các thủ tục kiểm soát tương ứng. Việc tìm hiểu này không những giúp kiểm viên đánh giá rủi ro mà còn phát hiện được những điểm yếu kém của hệ thống kiểm soát nộ bộ và từ đó kiểm toán viên sẽ đóng góp ý kiến của mình để giúp doanh nghiệp hoàn thiện hệ thống vì phương châm hoạt động của công ty là “Khách hàng hài lòng nhận được lợi ích hiệu quả tiêu chuẩn chất lượng cao từ dịch vụ chuyên nghiệp với thời gian và mức phí thực hiện hợp lý tại Việt Nam” Vì vậy, công ty AA rất được khách hàng tín nhiệm về chất lượng công việc cũng như sự nhiệt tình đối với khách hàng. 4.1.2 Những vấn đề còn tồn tại: Hồ sơ về quy trình đánh giá rủi ro kiểm toán còn nhiều khiếm khuyết Công ty có quy định về việc lưu hồ sơ về việc tìm hiểu hoạt động và tìm hiểu hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ của kiểm toán viên không đầy đủ so với quy định. Kiểm toán viên ít thể hiện trên giấy làm việc các vấn đề liên quan đến việc đánh giá rủi ro tiềm tang, rủi ro kiểm soát cũng như rủi ro phát hiện chấp nhận. Trong quá trình kiểm toán, việc thực hiện các thử nghiệm kiểm soát cũng như việc thay đổi phạm vi thử nghiệm cơ bản cũng không được thể hiện trên giấy làm việc Các vấn đề trên có thể gây khó khăn cho việc tổng hợp, soát xét hồ sơ sau này. Điều này cũng có thể gây khó khăn cho cuộc kiểm toán năm sau, chẳng hạn như kiểm toán viên mới tiếp nhận khách hàng này lại phải đánh giá lại rủi ro kiểm toán, hoặc kiểm toán viên cũ có thể quên. Cách thức xác định PM Khi xác định PM, công ty không xem xét đến kết quả và tình hình tài chính của những năm trước, những thay đổi đáng kể về ngành nghề và nền kinh tế nói chung. Vì khi không quan tâm đến các yếu tố này, PM có thể là một giá trị không thích hợp. Chẳng hạn như, năm nay doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp tăng rất cao vì thể giá trị của PM cũng cao hơn so với năm trước nhưng trong khi ngành nghề lại đang gặp nhiều khó khăn thì khả năng kiểm toán viên phát hiện sai lệch trọng yếu là thấp (rủi ro phát hiện thấp). Do đó, trong những trường hợp này, kiểm toán viên có thể lấy số liệu của năm trước hoặc trung bình một số năm để làm cơ sở xác định PM sẽ thích hợp hơn (kiến nghị) Việc lựa chọn phần tử đặc biệt dựa vào TE: Sau khi phân bổ PM cho từng khoản mục, công ty AA không dựa vào TE lựa chọn các phần tử đặc biệt để thu thập bằng chứng mà chỉ chọn mẫu để kiểm tra. Điều này là thiếu sót vì TE là một giá đặc biệt, đó như là một ngưỡng để xác định một số tiền có là trọng yếu đối với khoản mục đó không? ² Vì vaäy, nhöõng baèng chöùng coù giaù trò lôùn hôn hoaëc baèng TE caàn ñöôïc thu thaäp vaø kieåm tra. Vấn đề ước tính sai lệch dự kiến của tổng thể: Trong quá trình kiểm toán, khi phát hiện sai lệch của mẫu, kiểm toán viên không suy ra thành sai lệch dự kiến của tổng thể mà chỉ điều chỉnh các sai lệch phát hiện được từ mẫu. Nếu như vậy, khả năng báo cáo tài chính còn chứa đựng sai lệch trọng yếu vẫn có thể xảy ra nếu mẫu không đại diện cho tổng thể và kiểm toán viên sẽ đưa ra ý kiến không thích hợp. Tuy nhiên, có thể nói điều này cũng là tình hình chung của ngành kiểm toán, mặc dù Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam cũng như Quốc tế có quy định phải ước tính sai lệch dự kiến nhưng thực tế một doanh nghiệp chỉ chấp nhận điều chỉnh những gì họ làm sai khi có bằng chứng cụ thể trong khi kiểm toán viên chỉ có thể kiểm tra trên mẫu. Việc kiểm tra 100% tất cả các khoản mục để phát hiện toàn bộ sai lệch trên báo cáo tài chính không phải là một việc khó khăn đối với kiểm toán viên, tuy nhiên khi làm như vậy thì cuộc kiểm toán sẽ không còn hiệu quả. Tìm hiểu rủi ro chiến lược của khách hàng: Trong quá trình đánh giá rủi ro kiểm toán, công ty AA không xem xét và tìm hiểu rủi ro chiến lược của doanh nghiệp, mặc dù điều này là không bắt buộc trong chuẩn mực kiểm toán nhưng nó sẽ giúp ích cho kiểm toán viên rất nhiều khi đánh giá rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát. Tổng hợp các sai lệch: Khi tổng hợp các sai lệch, công ty AA đã bỏ qua việc tổng hợp với các sai lệch không điều chỉnh của năm trước (trong trường hợp là khách hàng cũ). Điều này có thể ảnh hưởng đến ý kiến của kiểm toán viên vì sai lệch của năm trước tích lũy với sai lệch năm nay có khả năng gây ảnh hưởng trọng yếu. Ví dụ, TE tài khoản phải thu nội bộ là 10 triệu, năm trước doanh nghiệp cấp vốn cho đơn vị trực thuộc bằng tài sản cố định có giá trị 50 triệu nhưng lại hạch toán 45 triệu, sai lệch là 5 triệu (sai lệch này không vượt quá TE của tài khoản phải thu nội bộ), năm nay doanh nghiệp tiếp tục cấp vốn cho đơn vị bằng tiền gửi ngân hàng 60 triệu nhưng hạch toán số tiền là 50 triệu vì vậy sai lệch tích lũy là 15 triệu, ảnh hưởng trọng yếu đến số dư cuối năm tài khoản phải thu nội bộ và cần thiết phải điều chỉnh. Công việc này không mất nhiều thời gian mà còn giúp kiểm toán viên giảm thiểu được rủi ro đồng thời có thể giúp khách hàng hoàn thiện sổ sách kế toán. Đối với rủi ro kiểm soát mức độ tổng thể: Công ty AA không tìm hiểu môi trường kiểm soát về nhận thức, quan điểm và sự điều hành của ban giám đốc. Nếu yếu tố này bị bỏ qua se hạn chế sự hiểu biết của kiểm toán viên đối với cơ cấu kiểm soát nội bộ do đó ảnh hưởng đến việc đánh giá rủi ro kiểm soát, bởi lẽ môi trường kiểm soát như là nền tảng chi phối đến các yếu tố khác của một hệ thống kiểm soát nội bộ. Việc thực hiện thử nghiệm kiểm soát: Công ty không thực hiện thử nghiệm kiểm soát sau khi đánh giá rủi ro kiểm soát cũng như không đánh giá lại rủi ro kiểm soát là một thiếu sót quan trọng trong quy trình của công ty AA.Kiểm toán viên không nên tin tưởng hoàn toàn vào những thông tin thu thập từ việc phỏng vấn, vì có thể doanh nghiệp có thiết lập thủ tục kiểm soát nhưng thực tế chưa hẳn thủ rục ấy được mọi nhân viên tuân thủ cũng như tính hữu hiệu của thủ tục. Vì vậy, thực hiện thử nghiệm kiểm soát không những giúp kiểm toán viên khẳng định được thông tin mình thu thập là đáng tin cậy mà còn giới hạn được các thử nghiệm cơ bản nếu rủi ro kiểm soát được đánh giá ở mức thấp. Đánh giá rủi ro ở mức độ từng cơ sở dẫn liệu: Khi đánh giá từng thành phần rủi ro, kiểm toán viên chỉ đánh giá cho từng khoản mục chứ không chi tiết đến từng cơ sở dẫn liệu. Điều này xuất phát từ khoản thời gian tiến hành một cuộc kiểm toán rất ngắn mà công việc phải thực hiện rất nhiều, vì vậy công ty chỉ giới hạn lại ở mức độ khoản mục. Về việc đánh giá rủi ro trong môi trường tin học: Trong quy trình công ty không đề cập đến việc đánh giá rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát trong môi trường tin học, do đó có thể ảnh hưởng đến ý kiến của kiểm toán viên vì giữa môi trường thủ công và tin học có sự khác biệt đáng kể về quy trình xử lý, dấu vết kiểm toán và thủ tục kiểm soát. Sự khác biệt này nếu không hiểu rõ, tìm hiểu kỹ thì việc đánh giá rủi ro đối với doanh nghiệp đã tin học hóa công tác kế toán sẽ không có ý nghĩa. Vấn đề đánh giá lại rủi ro khi cần thiết: Trong suốt quá trình kiểm toán, khi nhận thấy rủi ro được đánh giá không phù hợp, công ty không có khuynh hướng đánh giá lại mà chỉ mở rộng cỡ mẫu để kiểm tra hơn nưa. Như thế sẽ hạn chế kiểm toán viên phát hiện sai lệch trọng yếu vì khi đánh giá lại rủi ro không những sẽ điều chỉnh phạm vi mà còn điều chỉnh cả nội dung và lịch trình của thủ tục kiểm toán. Yếu tố kinh nghiệm khi đánh giá rủi ro: Trong việc đánh giá rủi ro kiểm toán, kiểm toán viên một phần dựa vào kinh nghiệm để đánh giá, mặc dù kinh nghiệm là xuất phát từ thực tế nhưng nếu sử dụng yếu tố này nhiều quá có thể sẽ ảnh hưởng đến ý kiến của kiểm toán viên vì đây là yếu tố mang tính chủ quan. Việc áp dụng quy trình cho từng khách hàng: Sau khi khảo sát một số hồ sơ kiểm toán, người viết nhận thấy rằng quy trình công ty đưa ra áp dụng cho tất cả khách hàng, tuy nhiên mức độ không đầy đủ và không đồng đều (như là không đánh giá từng thành phần của rủi ro kiểm toán khoản mục). chủ yếu áp dụng đầy đủ quy trình cho các khách hàng có quy mô lớn và có tính chất phức tạp KIẾN NGHỊ 3.3 Moät soá kieán nghò veà quy trình xaùc laäp möùc troïng yeáu vaø ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toaùn Töø nhöõng nhaän xeùt ñöôïc neâu ôû phaàn 3.2.2, ngöôøi vieát ñeà xuaát moät soá yù kieán ñeå hoaøn thieän quy trình xaùc laäp möùc troïng yeáu vaø ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toaùn taïi coâng ty AA nhö: Ñoái vôùi quy trình xaùc laäp möùc troïng yeáu ² Khi xaùc laäp PM caàn quan taâm ñeán keát quaû vaø tình hình taøi chính cuûa nhöõng naêm tröôùc, nhöõng thay ñoåi ñaùng keå veà ngaønh ngheà vaø neàn kinh teá noùi chung. ² Khi toång hôïp sai leäch caàn chuù yù ñeán nhöõng sai leäch khoâng ñieàu chænh cuûa naêm tröôùc (ñoái vôùi khaùch haøng cuõ). Ñoái vôùi quy trình ñaùnh giaù ruûi ro ² Ñoái vôùi vieäc ñaùnh giaù ruûi ro kieåm soaùt neân tìm hieåu veà moâi tröôøng kieåm soaùt baèng caùch quan saùt, xem taøi lieäu veà caùc quy ñònh, phoûng vaán nhaân vieân caùc phoøng ban. Baûng caâu hoûi phoûng vaán tìm hieåu moâi tröôøng kieåm soaùt ñöôïc theå hieän ôû PHUÏ LUÏC 09/trang IX. Sau khi tìm hieåu moâi tröôøng kieåm soaùt caàn taøi lieäu hoaù baèng baûng töôøng thuaät. ² Sau khi ñaùnh giaù sô boä veà ruûi ro kieåm soaùt caàn thieát thöïc hieän thöû nghieäm kieåm soaùt nhaèm thu thaäp ñöôïc baèng chöùng kieåm toaùn ñaày ñuû vaø thích hôïp ñeå chöùng minh laø caùc thuû tuïc kieåm soaùt trong thöïc teá coù thaät söï toàn taïi, höõu hieäu vaø nhaát quaùn giöõa caùc kyø keá toaùn hay khoâng? ² Neáu söû duïng thuû tuïc phaân tích ñeå ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toaùn khoaûn muïc thì neân phaân tích xu höôùng chi tieát cho töøng chæ tieâu thuoäc baûng caân ñoái keá toaùn hôn, tính caùc tyû soá taøi chính quan troïng vaø so saùnh vôùi soá lieäu trung bình cuûa ngaønh ngheà ² Neáu ñaùnh giaù töøng thaønh phaàn cuûa ruûi ro kieåm toaùn khoaûn muïc thì sau ñoù neân söû duïng thuû tuïc phaân tích (phaân tích xu höôùng) ñeå khaúng ñònh laïi nhöõng gì ñaõ ñaùnh giaù veà ruûi ro tieàm taøng, kieåm soaùt coù phuø hôïp hay khoâng hay coù nhöõng bieán ñoäng baát thöôøng khaùc? ² Caàn ñaëc bieät quan taâm ñeán vieäc ñaùnh giaù ruûi ro tieàm taøng vaø kieåm soaùt trong moâi tröôøng tin hoïc. Baûng caâu hoûi phoûng vaán ñöôïc trình baøy ôû PHUÏ LUÏC 10/trang XI. ² Neáu coù theå coâng ty AA neân söû duïng phaàn meàm ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toaùn (ñaët vieát theo yeâu caàu cuûa coâng ty hoaëc mua phaàn meàm sau ñoù ñieàu chænh laïi cho phuø hôïp) giuùp kieåm toaùn vieân ñaùnh giaù ruûi ro höõu hieäu hôn, tieát kieäm thôøi gian, taøi lieäu hoaù vaø thoâng tin ñöôïc löu tröõ moät caùch ñaày ñuû. Tìm hieåu ruûi ro chieán löôïc cuûa doanh nghieäp Caàn tìm hieåu ruûi ro chieán löôïc cuûa doanh nghieäp vì seõ trôï giuùp kieåm toaùn vieân trong vieäc ñaùnh giaù ruûi ro tieàm taøng vaø kieåm soaùt ôû möùc ñoä toång theå. Coù theå söû duïng caùc phöông phaùp nhö: Ø Phaân tích SWOT: Laø phöông phaùp phaân tích tình hình caïnh tranh cuûa doanh nghieäp bôûi vieäc ñaùnh giaù söùc maïnh, söï yeáu keùm, cô hoäi vaø söï ñe doaï ñoái vôùi doanh nghieäp. Ø Phaân tích PEST: Bao goàm vieäc nhaän ra caùc yeáu toá veà chính trò, kinh teá, xaõ hoäi vaø khoa hoïc kyõ thuaät giuùp kieåm toaùn vieân nghieân cöùu söï taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá beân ngoaøi aûnh höôûng ñeán doanh nghieäp trong quaù khöù, hieän taïi vaø caû töông lai. Caùc yeáu toá ñeå xem xeùt ñöôïc theå hieän ôû PHUÏ LUÏC 11/trang XI vaø PHUÏ LUÏC 12/trang XII. Nhöôïc ñieåm: 2.1 Veà qui trình ñaùnh giaù ruûi ro: Qui trình tieáp nhaän khaùch haøng chöa chaët cheõ: Nhö ñaõ trình baøy trong phaàn treân qui trình tieáp nhaän khaùch haøng cuûa AA laø chöa chaët cheõ. Chaúng haïn nhö caùc kieåm toaùn vieân AA ít chuù troïng ñeán tính ñoäc laäp cuûa coâng ty kieåm toaùn, khaû naêng hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa khaùch haøng. Vieäc kieåm toaùn trong moâi tröôøng tin hoïc chöa ñöôïc chuù troïng Kieåm toaùn vieân chöa tìm hieåu kó veà moâi tröôøng maùy tính cuûa khaùch haøng. Noäi dung tìm hieåu chæ döøng laïi ôû teân phaàn meàm vaø nhaø cung caáp. Hieän nay, haàu nhö caùc doanh nghieäp ñeàu ñaõ söû duïng phaàn meàm maùy tính ñeå phuïc vuï cho coâng taùc keá toaùn, vieäc tìm hieåu veà moâi tröôøng maùy tính moät caùch sô löôïc nhö vaäy laø moät thieáu soùt lôùn. Söï phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin taïo ra nhöõng taùc ñoäng lôùn ñeán ngheàø kieåm toaùn vaø kieåm toaùn vieân. Yeâu caàu veà kieán thöùc vaø kó naêng söû duïng maùy ñaõ ñang vaø seõ laø moät ñoøi hoûi caàn thieát ñoái vôùi kieåm toaùn vieân. Kieåm toaùn vieân phaûi coù nhöõng hieåu bieát phaûi coù nhöõng hieåu bieát cô baûn veà heä thoáng maùy tính vaø nhaän thöùc ñaày ñuû aûnh höôûng cuûa chuùng ñeán tieán trình kieåm toaùn. 2.2 Veà qui trình vaän duïng troïng yeáu Phöông phaùp öôùc tính PM coøn chöa linh hoaït Phöông phaùp öôùc tính möùc troïng yeáu theo höôùng daãn cuûa coâng ty coøn chöa linh hoaït, chaúng haïn nhö tröôøng hôïp khaùch haøng coù lôïi nhuaän tröôùc thueá quaù nhoû, daãn ñeán PM ñöôïc choïn laø tyû leä cuûa lôïi nhuaän tröôùc thueá seõ laøm cho PM cuõng quaù nhoû trong khi möùc ruûi ro phaùt hieän xaùc ñònh laø cao thì möùc PM khoâng coøn phuø hôïp. Ví duï: STT CHÆ TIEÂU SOÁ TIEÀN TÆ LEÄ MÖÙC TROÏNG YEÁU 1 Lôïi nhuaän tröôùc thueá 5.000.000 10% 500.000 2 Doanh thu 10.954.233.929 1% 109.542.339 3 Toång giaù trò taøi saûn 17.633.808.092 1% 176.338.081 Möùc troïng yeáu ñöôïc choïn PM = 500.000 quaù nhoû! PM quaù nhoû ñöông nhieân laøm cho möùc troïng yeáu phaân boå cho töøng khoaûn muïc (TE) cuõng nhoû theo. Chöa coù höôùng daãn cuï theå trong vieäc xaùc ñònh côõ maãu döïa treân möùc troïng yeáu Coâng ty chöa coù höôùng daãn cuï theå vaø thoáng nhaát trong vieäc xaùc ñònh côõ maãu. Ñieàu naøy coù theå laøm caùc kieåm toaùn vieân nhaát laø caùc trôï lí kieåm toaùn coù ít kinh nghieäm seõ xaùc ñònh côõ maãu khoâng thích hôïp vaø choïn maãu khoâng ñaïi dieän toång theå töø ñoù laáy maãu khoâng ñaùng tin caäy. Ngoaøi ra kieåm toaùn vieân AA khoâng tính sai leäch öôùc tính cuûa toång theå töø maãu choïn maø chæ laáy sai leäch maãu laøm sai leäch toång theå. Ít löu hoà sô veà möùc troïng yeáu ñöôïc xaùc laäp Haàu heát caùc kieåm toaùn vieân chöa löu hoà sô hoaëc coù löu nhöng khoâng roõ raøng. Ñieàu naøy cuõng gaây khoù khaên cho coâng taùc kieåm tra raø soaùt baùo caùo kieåm toaùn. II . KIEÁN NGHÒ Veà qui trình ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toaùn Neân xaây döïng moät qui trình tieáp nhaän khaùch haøng chaët cheõ hôn Trong moät lónh vöïc phaûi chòu nhieàu caïnh tranh nhö ngheà kieåm toaùn, vieäc coù vaø giöõ moät khaùch haøng tuy coù theå khoù khaên, theá nhöng kieåm toaùn vieân vaãn caàn thaän troïng trong khi quyeát ñònh tieáp nhaän khaùch haøng. Vì ruûi ro coù theå phaûi gaùnh chòu veà maët phaùp lí cuûa kieåm toaùn vieân raát cao, do ñoù neáu nhaän kieåm toaùn cho nhöõng khaùch haøng thieáu trung thöïc, hoaëc thöôøng caïnh tranh veà phaïm vi kieåm toaùn vaø giaù phí, hoaëc neáu vi phaïm ñaïo ñöùc ngheà nghieäp. Kieåm toaùn vieân coù theå seõ gaëp phaûi nhöõng baát lôïi nghieâm troïng trong töông lai. Vì vaäy AA neân xaây döïng moät qui trình tieáp nhaän khaùch haøng chaët cheõ hôn. Trong quaù trình khaûo saùt khaùch haøng ngoaøi vieäc tìm hieåu caùc noäi dung lieân quan tình hình kinh doanh, heä thoáng keá toaùn, heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Kieåm toaùn vieân neân caân nhaéc theâm tính ñoäc laäp cuûa coâng ty kieåm toaùn, khaû naêng hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa khaùch haøng ... Neân löu hoà sô veà qui trình ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toùan Trong quaù trình tìm hieåu khaùch haøng, kieåm toaùn vieân thöôøng söû duïng baûng töôøng thuaät ñeå moâ taû heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa khaùch haøng. Ñoái vôùi heä thoáng ñôn giaûn, kieåm toaùn vieân coù theå söû duïng duy nhaát baûng töôøng thuaät ñeå ghi nhaän söï hieåu bieát veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Trong tröôøng hôïp heä thoáng phöùc taïp hôn, ngöôøi vieát nhaän thaáy neân keát hôïp theâm baûng caâu hoûi veà kieåm soaùt noäi boä vì noù ñöôïc chuaån bò tröôùc neân kieåm toaùn vieân coù theå tieát kieäm thôøi gian maø khoâng boû soùt nhöõng vaán ñeà quan troïng. Sau ñaây ngöôøi vieát xin ñöa ra baûng caâu hoûi veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong chu trình baùn chòu. Caâu hoûi Traû lôøi Coù Khoâng Khoâng aùp duïng Caùc khoaûn baùn chòu coù ñöôïc xeùt duyeät tröôùc khi göûi haøng Caùc chöùng töø göûi haøng coù ñöôïc ñaùnh soá lieân tuïc tröôùc khi söû duïng khoâng? Caùc hoùa ñôn baùn haøng coù ñöôïc ñaùnh soá tröôùc lieân tuïc tröôùc khi söû duïng hay khoâng ? Coù baûng giaù duyeät ñeå laøm cô sôû tính tieàn treân hoùa ñôn khoâng ? Hoùa ñôn coù ñöôïc kieåm tra ñoäc laäp tröôùc khi göûi ñi hay khoâng ? Vieäc nhaän haøng traû laïi coù ñöôïc pheâ duyeät bôûi ngöôøi coù thaåm quyeàn khoâng ? Coù môû soå theo doõi coâng nôï rieâng cho töøng khaùch haøng khoâng ? Ñôn vò coù thöôøng xuyeân ñoái chieáu coâng nôï vôùi khaùch haøng khoâng ? Ñôn vò coù laäp baûng tính tuoåi nôï theo töøng khaùch haøng ñeå laøm caên cöù laäp döï phoøng? Vieäc xoùa caùc khoaûn nôï khoù ñoøi coù ñöôïc pheâ chuaån bôûi ngöôøi coù thaåm quyeàn khoâng ? Coâng ty coù thöïc hieän caùc bieän phaùp thu nôï quaù haïn thanh toaùn kòp thôøi khoâng ? Caùc vaán ñeà khaùc caàn ghi chuù: Keát luaän veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä: Toát q Khaù q Trung bình q Keùm q Kieåm toaùn vieân neân löu hoà sô veà quaù trình ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toùan ñeå coâng taùc toång hôïp vaø raø soaùt hoà sô kieåm toaùn ñöôïc thöïc hieän toát hôn. Sau khi ñaùnh giaù laïi ruûi ro kieåm soaùt, kieåm toaùn vieân neân löu hoà sô veà vieäc ñaùnh giaù ruûi ro kieåm soaùt cuõng nhö caùc thay ñoåi phaïm vi thöû nghieäm cô baûn (neáu coù). Ñieàu naøy seõ giuùp ích raát nhieàu cho quaù trình thöïc hieän kieåm toaùn cuõng nhö soaùt xeùt hoà sô sau naøy. Neân tìm hieåu kó hôn veà moâi tröôøng maùy tính cuûa khaùch haøng Hieän nay, haàu heát caùc kieåm toaùn vieân AA ñeàu ñöôïc trang bò maùy tính caù nhaân, coù hieåu bieát nhaát ñònh veà caùc phaàn meàm keá toaùn vì vaäy vieäc tìm hieåu moâi tröôøng tin hoïc seõ khoâng laø quaù khoù ñoái vôùi caùc kieåm toaùn vieân AA. Ngoaøi ra caùc kieåm toaùn vieân cuõng neân trang bò cho mình caùc phaàn meàm hoã trôï kieåm toaùn, chuùng laø nhöõng coâng cuï ñaéc löïc ñeå hoï thöïc hieän caùc thöû nghieäm, nhöõng thuû tuïc phaân tích phöùc taïp taïo thuaän lôïi trong vieäc laäp hoà sô kieåm toaùn. Veà qui trình vaän duïng troïng yeáu Neân ñöa ra höôùng daãn veà phöông phaùp xaùc ñònh möùc troïng yeáu linh hoaït hôn Coâng ty neân coù phöông phaùp xaùc ñònh troïng yeáu linh hoaït hôn. Chaúng haïn ñoái vôùi ví duï ôû phaàn nhaän xeùt treân, kieåm toaùn vieân khoâng neân choïn chæ tieâu lôïi nhuaän tröùôc thueá,kieåm toaùn vieân coù theå laáy soá nhoû nhaát cuûa hai chæ tieâu coøn laïi laø doanh thu vaø toång taøi saûn. Trong phaàn lôùn tröôøng hôïp, chæ tieâu lôïi nhuaän tröôùc thueá thöôøng ñöôïc nhieàu kieåm toaùn vieân quan taâm löïa choïn vì ñoù laø chæ tieâu ñöôïc ñoâng ñaûo ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính quan taâm, nhaát laø caùc coå ñoâng cuûa caùc coâng ty. Nhöng trong moät soá tröôøng hôïp, taøi saûn vaø doanh thu ñöôïc öu tieân choïn hôn, chaúng haïn coâng ty môùi thaønh laäp, trong thôøi gian thua loã hoaëc ngöôøi söû duïng thoâng tin khoâng quan taâm nhieàu ñeán khaû naêng thanh toaùn. Ngoaøi ra, höôùng daãn coâng ty neân cho pheùp kieåm toaùn vieân coù theå söû duïng caùch xaùc möùc troïng yeáu ñöôïc tính baèng moät tyû leä phaàn traêm treân soá lôùn hôn giöõa taøi saûn vaø doanh thu vaø lôïi nhuaän tröôùc thueá. Toùm laïi, tuøy tröôøng hôïp cuï theå, kieåm toaùn vieân coù theå caên cöù ruûi ro phaùt hieän chaáp nhaän ñöôïc cuõng nhö chi phí phí thöïc hieän kieåm toaùn vaø xeùt ñoaùn ngheà nghieäp maø kieåm toaùn vieân löïa choïn caùch xaùc ñònh möùc troïng yeáu moät caùch phuø hôïp. Neân xaây döïng coâng thöùc xaùc ñònh côõ maãu döïa treân TE Trong giai ñoaïn thöïc hieän kieåm toaùn, coâng ty neân xaây döïng coâng thöùc xaùc ñònh côõ maãu döïa treân TE. Töø ñoù haïn cheá ñöôïc ruûi ro laáy maãu, giaûm thieåu ruûi ro kieåm toùan. Ví duï: Döïa vaøo möùc troïng yeáu ñaõ phaân boå cho caùc khoaûn muïc (TE), vôùi ruûi ro phuø hôïp, giaû söû 1,8 (ñaây laø heä soá ñöôïc aùp duïng taïi KPMG). Phöông phaùp xaùc ñònh côõ maãu coù theå tieán haønh nhö sau: Giaù trò treân soå saùch cuûa toång theå caàn kieåm tra A Gùiaù trò cuûa nhöõng phaàn töû ñaëc bieät seõ ñöôïc kieåm tra 100% (soá tieàn lôùn hoaëc noäi dung baát thöôøng) B Giaù trò coøn laïi cuûa toång theå caàn kieåm tra C=A-B TE (möùc troïng yeáu phaân boå cho khoaûn muïc) D Côõ maãu caàn kieåm tra theâm 1,8 x (C/D)=E Giaù trò töông öùng cuûa maãu kieåm tra theâm F Toång giaù trò cuûa phaàn töû choïn ñeå kieåm tra F+B Tuy nhieân heä soá choïn maãu coù theå thay ñoåi linh hoaït. Vôùi nhöõng khoaûn muïc coù TE nhoû, nghóa laø möùc sai phaïm maø kieåm toaùn vieân coù theå chaáp nhaän thaáp thì côõ maãu lôùn hôn do ñoù heä soá choïn maãu seõ taêng leân. Neân thieát laäp caùc höôùng daãn veà phöông phaùp löïa choïn caùc phaàn töû cuûa thöû nghieäm döïa treân TE Khi tieán haønh kieåm toaùn, do haïn cheá veà thôøi gian vaø chi phí, kieåm toaùn vieân thöôøng söû duïng phöông phaùp löïa choïn caùc phaàn töû ñeå kieåm tra.Ñeå coù theå löïa choïn phaàntöû thích hôïp ngöôøi vieát xin ñöa ra gôïi yù veà phöông phaùp löïa choïn phaàn töû cho soá dö hay moät loaïi nghieäp vuï döïa treân TE nhö sau: Nhoùm Thaønh phaàn cuûa nhoùm Soá löôïng phaàn töû Phöông phaùp kieåm tra Sai leäch phaùt hieän 1 Caùc khoaûn coù giaù trò > TE Kieåm tra 100% 2 Caùc khoaûn coù giaù trò > 50%TE Kieåm tra 30% 3 Caùc khoaûn coù giaù trò < 50%TE Kieåm tra 10% Khi phaùt hieän caùc sai leäch, kieåm toaùn vieân neân quan taâm veà maët ñònh löôïng vaø ñònh tính cuûa sai leäch ñeå ñaûm baûo söï trung thöïc vaø hôïp lí cuûa soá lieäu. Döïa vaøo baûng treân kieåm toaùn vieân coù theå kieåm tra tính hôïp lí cuûa maãu choïn, phöông phaùp löïa choïn phaàn töû ñeå kieåm tra. Neân löu hoà sô veà möùc troïng yeáu ñöôïc xaùc ñònh Coâng ty neân taêng cöôøng giaùm saùt chaát löôïng kieåm toaùn qua vieäc yeâu caàu caùc kieåm toaùn vieân neân löu hoà sô veà möùc troïng yeáu xaùc laäp cho moãi cuoäc kieåm toaùn ñeå phuïc vuï cho vieäc kieåm soaùt chaát löôïng kieåm toaùn. .