Đề tài Xây dựng chỉ số chọn lọc cho đàn giống thuần tại xí nghiệp chăn nuôi heo Đồng Hiệp

XAÂY DÖÏNG CHÆ SOÁ CHOÏN LOÏC CHO ÑAØN GIOÁNG THUAÀN TAÏI XÍ NGHIEÄP CHAÊN NUOÂI HEO ÑOÀNG HIEÄP ESTABISHING SELECTION INDEXES FOR ALL PURBRED- PIG BREEDS AT DONG HIEP PIG FARM Traàn Vaên Leân (*) vaø Trònh Coâng Thaønh (**) (*) Khoa Chaên nuoâi Thuù y, Tröôøng Cao ñaúng Noâng nghieäp Nam boä (**) Khoa Chaên nuoâi Thuù y, Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM ABSTRACT The study was performed at Dong Hiep pig farms, Cu chi District, Ho Chi Minh city, from January 2006 to January 2007. The objective of this study was to establish selection indexes for all purebred - pig breeds and apply them on selection and crossbreeding programs to improve pig herd performance. Performance of 175 boars and 1996 sows with 4734 litters during the period 1996 to 2006 were collected from purebred Duroc, Landrace and Yorkshire herd. The analysed traits were number born alive (NBA), 21 - day litter weight (LW21), backfat thickness at 90 kg (BF90) and days to 90 kg (D90). Breeding values of these traits were estimated by BLUP method with the PEST program. Economic value of NBA and LW21 were determined by NSIF method (1997) and that of BF90 and D90 were estimated by Kennedy method (1994). Three, bio - economic indexes were : 1) Sow productivity Index (SPI) combining NBA and LW21 and 2) Maternal Line Index (MLI) combining NBA, LW21, BF and D90 and 3) Terminal Sire Index combining BF90 and D90. These indexes were represented with two forms: $ indexes and point indexes. Genetic trends were calculated as the change in average of index unit per year across the ten years ÑAËT VAÁN ÑEÀ Trong chaên nuoâi heo, vieäc caûi thieän naêng suaát ñaøn heo luoân laø muïc tieâu quan troïng haøng ñaàu maø caùc nhaø chaên nuoâi phaûi quan taâm vì noù quyeát ñònh ñeán hieäu quaû kinh teá cuûa caùc xí nghieäp chaên nuoâi. Veà phöông dieän di truyeàn, ñeå caûi thieän naêng suaát gioáng heo caàn phaûi quan taâm ñeán ba vaán ñeà: söû duïng öu theá lai, toå hôïp gen môùi töø nhöõng gioáng khaùc nhau vaø choïn loïc ñoái vôùi moät tính traïng hoaëc nhieàu tính traïng trong quaàn theå (Falconer, 1981). Thöïc teá cho thaáy choïn loïc laø moät trong nhöõng bieän phaùp coù hieäu quaû trong vieäc caûi thieän di truyeàn caùc tính traïng vaø naâng cao naêng suaát ñaøn heo. ÔÛ Canada, qua 15 naêm choïn loïc tính traïng sinh tröôûng treân ñaøn heo ñaõ laøm giaûm ngaøy tuoåi ñaït troïng löôïng 100 kg laø 29 ngaøy, töø 191 ngaøy naêm 1980 xuoáng 162 ngaøy naêm 1995 vaø ñoä daøy môõ löng giaûm 4 mm, töø 16 mm xuoáng 11 mm (Holzbauer,1998). Avalos vaø Smith (1987) cuõng cho bieát vôùi heä soá di truyeàn 10% vaø söû duïng caùc thoâng tin gia ñình trong choïn loïc coù theå caûi thieän 0,5 heo /löùa. Treân theá giôùi caùc nhaø chaên nuoâi ñaõ aùp duïng caùc phöông phaùp choïn loïc khaùc nhau ñeå caûi thieän di truyeàn ña tính traïng ôû vaät nuoâi nhö phöông phaùp ñôn tuyeån, phöông phaùp ñoàng tuyeån tuyeát ñoái vaø phöông phaùp ñoàng tuyeån töông ñoái hay coøn goïi laø choïn loïc theo chæ soá. Trong caùc phöông phaùp treân thì phöông phaùp choïn loïc theo chæ soá BLUP (Best Linear Unbiased Prediction) ñöôïc xem laø coù hieäu quaû nhaát vì coù ñoä chính xaùc cao so vôùi caùc phöông phaùp coøn laïi (Long vaø ctv, 1991). ÔÛ Vieät Nam, moät soá cô sôû chaên nuoâi ñaõ baét ñaàu öùng duïng phöông phaùp BLUP ñeå xaây döïng chæ soá choïn loïc rieâng cho cô sôû mình döôùi söï hoã trôï cuûa caùc nhaø khoa hoïc nhö Xí nghieäp heo gioáng Ñoâng AÙ (Ñoaøn vaên giaûi vaø ctv, 2004); Xí nghieäp Chaên nuoâi heo Phuù Sôn (Döông Minh Nhaät, 2004); Traïi heo Bình Thaéng (Nguyeãn Vaên Huøng; 2005). Tuy nhieân, thöïc teá cho thaáy muïc tieâu gioáng vaø ñieàu kieän saûn xuaát cuûa moãi cô sôû chaên nuoâi laø khoâng gioáng nhau.Vì vaäy, vieäc xaây döïng chæ soá choïn loïc aùp duïng rieâng cho töøng ñôn vò saûn xuaát laø raát caàn thieát vaø coù tính khaû thi, nhaát laø trong ñieàu kieän chöa coù söï lieân keát soá lieäu ñeå ñaùnh giaù di truyeàn gioáng heo giöõa caùc ñôn vò saûn xuaát nhö hieän nay. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU − Ñieàu tra soá lieäu sinh saûn, sinh tröôûng vaø huyeát thoáng treân ñaøn heo naùi vaø heo ñöïc thuaàn töø naêm 1996 ñeán naêm 2006 ñeå taïo cô sôû döõ lieäu. − Öôùc löôïng giaù trò gioáng vaø giaù trò kinh teá cho caùc tính traïng khaûo saùt. − Xaây döïng chæ soá choïn loïc cho ñaøn heo thuaàn cuûa xí nghieäp döïa treân giaù trò gioáng vaø giaù trò kinh teá caùc tính traïng. VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP Soá lieäu nghieân cöùu ñöôïc ñieàu tra treân ñaøn heo thuaàn chuûng qua 10 naêm töø naêm 1996 ñeán naêm 2006 goàm coù soá lieäu gia phaû, soá lieäu sinh saûn vaø soá lieäu sinh tröôûng. Caùc tính traïng ñöa vaøo chæ soá goàm coù boán tính traïng soá con sô sinh coøn soáng /oå (SCS), khoái löôïng toaøn oå luùc 21 ngaøy /oå (KLO21), daøy môõ löng luùc 90 kg (DML90) vaø tuoåi ñaït troïng löôïng 90 kg (T90) . Giaù trò gaây gioáng (EBV – estimated breeding value) ñöôïc öôùc löôïng töø 175 heo ñöïc vaø 1996 heo caùi vôùi 4734 löùa ñeû theo phöông phaùp BLUP vôùi chöông trình PEST version 4.2 (Groeneveld, 1999). Caùc tính traïng KLO21, T90 vaø DML90 ñöôïc hieäu chænh theo phöông phaùp cuûa NSIF (1997). - Giaù trò kinh teá caùc tính traïng SCS /oå vaø KLO21 /oå ñöôïc öôùc tính theo phöông phaùp cuûa NSIF (1997); - Giaù trò kinh teá tính traïng DML90 vaø T90 ñöôïc öôùc tính theo phöông phaùp cuûa Kennedy vaø ctv (1994). - Ñôn vò tính giaù trò kinh teá laø möôøi nghìn ñoàng Vieät Nam. Chæ soá choïn loïc ñöôïc xaây döïng treân cô sôû keát hôïp giaù trò gioáng vaø giaù trò kinh teá cuûa caùc tính traïng. Coù 3 chæ soá ñöôïc xaây döïng rieâng cho töøng gioáng Duroc, Landrace vaø Yorkshire laø chæ soá naùi sinh saûn (SPI), chæ soá doøng meï (MLI) vaø chæ soá ñöïc cuoái (TSI). Moãi chæ soá ñöôïc trình baøy döôùi hai daïng laø chæ soá tieàn teä vaø chæ soá daïng ñieåm. Ñöôøng khuynh höôùng di truyeàn caùc chæ soá ñöôïc trình baøy döôùi daïng tuyeán tính y = a + bx, vôùi Y laø giaù trò trung bình cuûa chæ soá cuûa caùc heo coù naêm sinh x. Chæ soá döôùi daïng ñôn vò tieàn teä Chæ soá naùi sinh saûn ($SPI): $SPI = v1* EBVSCS + v2 * EBVKLO21 Chæ soá doøng meï (MLI) $MLI = v1 * EBVSCS + v2 * EBVKLO21 - v3 *EBVT90 - v4 * EBVDML90 Chæ soá ñöïc cuoái (TSI) $TSI = - v3*EBVT90 - v4*EBVDML90 Chæ soá döôùi daïng ñieåm Chæ soá naùi sinh saûn (SPI): SPI = 100 + c1* $SPI Chæ soá doøng meï (MLI): MLI = 100 + c2 * $MLI Chæ soá ñöïc cuoái (TSI): TSI = 100 + c3 * $TSI Trong ñoù: v1: Giaù trò kinh teá cuûa tính traïng soá con sô sinh coøn soáng /oå. v2: Giaù trò kinh teá cuûa tính traïng khoái löôïng toaøn oå luùc 21 ngaøy tuoåi. v3: Giaù trò kinh teá cuûa tính traïng tuoåi ñaït khoái löôïng 90 kg. v4: Giaù trò kinh teá cuûa tính traïng daøy môõ löng luùc 90 kg. c1, c2, vaø c3, laø caùc heä soá ñöôïc tính sao cho chæ soá daïng ñieåm cuûa quaàn theå coù trung bình laø 100 vaø ñoä leäch chuaån laø 25; caùc heä soá ci ñöôïc tính: ci = (2*25) /(2*SD cuûa chæ soá choïn loïc tieàn teä quaàn theå töông öùng) EBVSCS: Giaù trò gaây gioáng cuûa tính traïng soá con sô sinh coøn soáng /oå. EBVKLO21: Giaù trò gaây gioáng cuûa tính traïng khoái löôïng 21 ngaøy tuoåi /oå. EBVT90: Giaù trò gaây gioáng cuûa tính traïng tuoåi ñaït troïng löôïng 90 kg. EBVDML90: Giaù trò gaây gioáng cuûa tính traïng daøy môõ löng luùc 90 kg. KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN Chæ soá xaây döïng rieâng cho töøng gioáng Chæ soá ñöïc cuoái (TSI) laø chæ soá kinh teá sinh hoïc ñöôïc keát hôïp giöõa tính traïng tuoåi ñaït khoái löôïng 90 kg vaø daøy môõ löng luùc 90 kg cuøng vôùi giaù trò kinh teá cuûa hai tính traïng naøy. Chæ soá TSI ñöôïc söû duïng ñeå choïn ra caùc doøng ñöïc cuoái phoái gioáng taïo ra heo thòt coù naêng suaát vaø chaát löôïng cao (tuoåi ñaït khoái löôïng xuaát chuoàng sôùm, chi phí thöùc aên thaáp, tæ leä naïc cao). Chæ soá naùi sinh saûn (SPI) laø söï keát hôïp giöõa tính traïng soá con sô sinh coøn soáng/oå vaø tính traïng khoái löôïng toaøn oå luùc 21 ngaøy tuoåi cuøng vôùi giaù trò kinh teá cuûa hai tính traïng naøy. Chæ soá SPI ñöôïc söû duïng ñeå xeáp haïng ñaøn naùi laøm cô sôû choïn loïc ñaøn caùi haäu bò thay theá cuõng nhö loaïi thaûi heo naùi. ÔÛ Myõ caùc nhaø choïn gioáng ñaõ ñöa theâm tính traïng soá con cai söõa vaøo chæ soá naùi sinh saûn. Keát quaû xaây döïng chæ soá theå hieän ôû baûng 2. Chæ soá doøng meï (MLI) laø söï keát hôïp giöõa giaù trò gaây gioáng vaø giaù trò kinh teá cuûa 4 tính traïng laø soá con sô sinh coøn soáng/oå, khoái löôïng toaøn oå luùc 21 ngaøy tuoåi, tuoåi ñaït khoái löôïng 90 kg vaø daøy môõ löng ñöôïc hieäu chænh veà 90 kg. Chæ soá doøng meï ñöôïc öùng duïng ñoái vôùi gioáng heo thuaàn Yorkshire vaø Landrace ñeå taïo ra heo naùi lai hai maùu (Yorkshire – Landrace vaø Landrace – Yorkshire) khoâng nhöõng coù naêng suaát sinh saûn cao maø ñaøn heo con cuûa nhöõng heo naùi naøy coøn coù khaû naêng taêng troïng nhanh, tieâu toán thöùc aên thaáp vaø tæ leä naïc cao. Khuynh höôùng caùc chæ soá Keát quaû khaûo saùt khuynh höôùng di truyeàn caùc chæ soá ñöôïc trình baøy ôû caùc bieåu ñoà 1, 2 vaø 3. Qua heä soá hoài quy ôû bieåu ñoà 1, 2 vaø 3 cho thaáy: - Khuynh höôùng chæ soá TSI vaø MLI treân ñaøn heo Duroc coù xu höôùng taêng vôùi möùc caûi thieän trung bình haøng naêm laàn löôït laø 0,1935 ñieåm/naêm vaø 0,1895 ñieåm/naêm. - Chæ soá SPI ôû gioáng heo Yorkshire coù möùc caûi thieän thaáp hôn chæ soá MLI, möùc caûi thieän trung bình laàn löôït laø 0,4711 ñieåm/naêm vaø 1,3152 ñieåm/naêm. - Khuynh höôùng chæ soá SPI vaø MLI treân ñaøn heo Yorkshire coù xu höôùng taêng vôùi möùc caûi thieän laàn löôït laø 0,4285 ñieåm/naêm vaø 0,9845 ñieåm/naêm. Nhìn chung caùc chæ soá treân ñaøn heo ñeàu coù xu höôùng caûi thieän vaø khoâng oån ñònh qua caùc naêm. Phaân caáp ñaøn heo vaø gheùp phoái Sau khi xaây döïng chæ soá choïn loïc, ñaøn heo coù maët taïi xí nghieäp ñöôïc phaân caáp thaønh 2 nhoùm laø ñaøn haït nhaân vaø ñaøn sinh saûn. Ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hieän taïi cuûa xí nghieäp, chæ soá MLI ñöôïc söû duïng ñeå phaân caáp ñaøn heo thuaàn Landrace vaø Yorkshire vôùi muïc ñích laø laøm taêng khaû naêng sinh saûn laãn sinh tröôûng cuûa caû hai gioáng. Quaù trình phaân caáp naøy laøm cô sôû cho vieäc gheùp phoái taïo ra ñaøn con coù khaû naêng sinh saûn cao vaø khaû naêng sinh tröôûng khaù goùp phaàn taïo heo gioáng heo thòt chaát löôïng cao. Keát quaû phaân caáp ñaøn heo landrace vaø Yorkshire theå hieän ôû baûng 4. Baûng 4 theå hieän keát quaû phaân caáp ñaøn heo Landrace. Keát quaû cho thaáy giaù trò trung bình chæ soá MLI ôû ñaøn heo naùi cao hôn ñaøn heo ñöïc. Tæ leä heo naùi coù chæ soá MLI cao hôn heo ñöïc ôû thôøi ñieåm hieän taïi laø 9,64%. Ñoái vôùi ñaøn gioáng Duroc, chæ soá TSI ñöôïc söû duïng ñeå phaân caáp ñaøn heo ñöïc vaø heo naùi vôùi muïc ñích saûn xuaát ra heo ñöïc nhaèm giöõ gioáng cho traïi taïo heo thòt. Quaù trình phaân caáp naøy goùp phaàn caûi thieän toát veà khaû naêng sinh tröôûng cho ñaøn con ôû theá heä sau. Keát quaû phaân caáp ñaøn heo Duroc ñöôïc trình baøy ôû baûng 5. Töø keát quaû phaân caáp ôû baûng 5 cuõng cho thaáy ôû ñaøn heo Yorkshire giaù trò trung bình chæ soá MLI treân ñaøn heo naùi cuõng cao hôn ñaøn heo ñöïc. tæ leä heo naùi Yorkshire coù chæ soá MLI cao hôn heo ñöïc laø 5,83%. Qua keát quaû phaân caáp ñaøn heo Duroc ôû baûng 5 cho thaáy giaù trò trung bình chæ soá ôû ñaøn heo ñöïc thaáp hôn ñaøn heo naùi. ÔÛ thôøi ñieåm hieän taïi, treân toång soá heo naùi hieän dieän thì tæ leä heo naùi coù chæ soá TSI cao hôn heo ñöïc laø 25%. Nhö vaäy vôùi keát quaû phaân tích treân cho thaáy ñeå caûi thieän naêng suaát sinh tröôûng vaø sinh saûn cho theá heä sau ôû caùc naùi coù chæ soá cao, vaán ñeà ñaët ra cho xí nghieäp laø caàn coù caùc ñöïc gioáng toát hoaëc phaûi nhaäp tinh heo coù chaát löôïng cao. Treân cô sôû phaân caáp, chöông trình cheùp phoái cho ñaøn heo ñöôïc xaây döïng theo nguyeân taéc: - Heo ñöïc ôû caáp naøo thì phoái vôùi heo naùi ôû caáp ñoù, trong tröôøng hôïp thöøa tinh cuûa con ñöïc ôû caáp cao hôn thì coù theå phoái cho naùi caáp thaáp hôn. - Chæ soá cuûa heo ñöïc phaûi lôùn hôn chæ soá cuûa heo caùi. - Traùnh phoái gioáng ñoàng huyeát. Keát luaän - Böôùc ñaàu ñaõ öôùc tính ñöôïc giaù trò kinh teá cho caùc tính traïng SCS/oå, KLO21/oå, DML90 vaø T90 ôû caùc gioáng heo Duroc, Landrace vaø Yorkshire ñeå ñöa vaøo chæ soá. - Ñaõ xaây döïng chæ soá choïn loïc cho ñaøn gioáng thuaàn taïi Xí nghieäp chaên nuoâi heo Ñoàng Hieäp döôùi hai daïng laø chæ soá tieàn teä ($SPI, $MLI vaø $TSI) vaø chæ soá ñieåm (SPI, MLI vaø TSI) treân cô sôû keát hôïp giaù trò gioáng vaø giaù trò kinh teá cuûa caùc tính traïng. Coù theå chuyeån ñoåi vaø söû duïng caû hai daïng chæ soá choïn loïc trong coâng taùc gioáng heo. - Caùc chæ soá SPI vaø MLI vaø TSI treân ñaøn heo coù xu höôùng caûi thieän qua caùc naêm - Ñaõ phaân caáp ñöôïc ñaøn heo ñöïc vaø ñaøn heo naùi döïa treân caùc chæ soá ñaõ xaây döïng ñeå laøm cô sôû cho coâng taùc choïn loïc vaø gheùp ñoâi giao phoái cho ñaøn gioáng taïi Xí nghieäp. - Cho pheùp öùng duïng chæ soá choïn loïc taïi Xí nghieäp. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Ñoaøn Vaên Giaûi vaø ctv, 2004. Keát quaû böôùc ñaàu veà caûi tieán phöôngphaùp ñaùnh giaù ditruyeàn vaø choïn loïc caùc tính traïng sinh saûn taïi Xí nghieäp heo gioáng Ñoâng AÙ. Baùo caùo khoa hoïc kyõ thuaät chaên nuoâi thuù y. Phaàn chaên nuoâi gia suùc. NXB Noâng nghieäp Haø Noäi, trang 282 – 293. Nguyeãn Vaên Huøng, 2005. Xaây döïng chæ soá choïn loïc aùp duïng trong coâng taùc gioáng heo taïi Trung taâm Nghieân cöùu vaø Huaán luyeän Chaên nuoâi Bình Thaéng. Luaän vaên Thaïc só Khoa hoïc Noâng nghieäp, Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. Hoà Chí Minh. Avalos E. and Smith C., 1987. Genetic improvement of litter size in pigs. Anim. Prod. 44:pp.153. Falconer D.S., 1981. Introduction to quantitative genetics. Second Edition. Longman ,Inc., New York Holzbauer R., 1998. Economic values and responses to selection using selection indices in swine. Master thesis, McGill University, Montreal, Canada. Long T. E., Johnson R. K. and Keele J. W., 1991. Effects of selection of data on estimates of breeding values by three methods for litter size backfat, and average daily gain in swine. J. Anim. Sci. 69: 2787 – 2794 National Swine Improvement Federation (NSIF), 1997. Guidelines for uniform swine improvement programs. Sullivan B. P. and Chesnais J. P.,1994. Economic aspects of swine genetic improvement and the future of swine selection in Canada.Http:/www5.ccsi.ca/genetic/cipqn94.htm Baûng 1. Chæ soá ñöïc cuoái Daïng chæ soá Gioáng Chæ soá Duroc - 1,12*EBVT90 - 3,04*EBVDML90 Landrace - 1,15*EBVT90 - 3,02*EBVDML90 Daïng tieàn teä ($TSI) Yorkshire - 1,15*EBVT90 - 3,03*EBVDML90 Duroc 100 + 2,27*$TSI hay 100 - 2,54*EBVT90 – 6,90*EBVDML90 Daïng ñieåm (TSI) Landrace 100 + 5,51*$TSI hay 100 - 6,34*EBVT90 – 16,64*EBVDML90 Yorkshire 100 + 6,01*$TSI hay 100 - 6,91*EBVT90 – 18,21*EBVDML90 Baûng 2. Chæ soá naùi sinh saûn Daïng chæ soá Gioáng Chæ soá Duroc 24,55*EBVSCS + 1,89* EBVKLO21 Landrace 28,74*EBVSCS + 2,98*EBVKLO21 Daïng tieàn teä ($SPI) Yorkshire 28,25*EBVSCS + 2,95*EBVKLO21 Duroc 100 + 3,51*$SPI hay 100 + 86,17*EBVSCS + 6,63*EBVKLO21 Landrace 100 + 1,91* $SPI hay 100 + 54,89 *EBVSCS + 5,69*EBVKLO21 Daïng ñieåm (SPI) Yorkshire 100 + 2,36* $SPI hay 100 + 67,38*EBVSCS + 6,96*EBVKLO21 Baûng 3. Chæ soá doøng meï Daïng chæ soá Gioáng Chæ soá Duroc 24,55*EBVSCS + 1,89*EBVKLO21 – 1,12*EBVT90 – 3,04*EBVDML90 Landrace 28,74*EBVSCS + 2.98*EBVKLO21 – 1,15*EBVT90 – 3,02*EBVDML90 Daïng tieàn teä ($MLI) Yorkshire 28,25*EBVSCS + 2,95*EBVKLO21 – 1,15*EBVT90 – 3,03*EBVDML90 Duroc 100 + 1,79*$MLI hay 100 + 43,94*EBVSCS + 3,38*EBVKLO21 – 2,00*EBVT90 – 5,44*EBVDML90 Landrace 100 + 1,74*$MLI hay 100 + 50,01*EBVSCS + 5,19*EBVKLO21 – 2,00*EBVT90 – 5,25*EBVDML90 Daïng ñieåm (MLI) Yorkshire 100 + 2,22*$MLI hay 100 + 63,38*EBVSCS + 6,55*EBVKLO21 – 2,55*EBVT90 – 6,73*EBVDML90