Đề tài Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI

Éu, cuéc ®iÒu tra diÔn ra víi quy m« nhá, sè phiÕu ph¸t ra lµ 100 phiÕu, sè phiÕu thu vÒ 88 phiÕu, 85% sè phiÕu ®¹t yªu cÇu. Thêi ®iÓm tiÕn hµnh ®iÒu tra th¸ng 3 n¨m 2004, ®èi t­îng ®iÒu tra tËp trung vµo nh©n viªn trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, c«ng ty TNHH, liªn doanh, doanh nghiÖp t­ nh©n,… §Ó cã thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp th× b¶n th©n ng­êi l·nh ®¹o vµ nh©n viªn tr­íc hÕt ph¶i am hiÓu ®óng vµ cã ®Þnh h­íng râ rµng. §ã sÏ lµ nÒn mãng ®Çu tiªn ®Ó x©y dùng mét v¨n ho¸ doanh nghiÖp v÷ng ch¾c. Tuy nhiªn trong sè nh÷ng ng­êi ®­îc hái chØ cã 18.5% hiÓu kÜ vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp, 63% cã hiÓu biÕt b×nh th­êng vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp cßn l¹i hä kh«ng hÒ biÕt hoÆc hiÓu rÊt Ýt. §©y lµ mét khã kh¨n lín trong qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ë n­íc ta. C¸c doanh nghiÖp hiÖn nay ®ang ph¶i c¹nh tranh hÕt søc khèc liÖt vµ theo dù ®o¸n thÕ kû XXI nµy sÏ lµ thÕ kû cña thÕ hÖ c¹nh tranh thø ba – c¹nh tranh vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp, tõ ®ã thÊy ®­îc vai trß quan träng cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Khi ®­îc hái vÒ møc ®é quan träng cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp ë ViÖt Nam hiÖn nay 48% cho r»ng v¨n ho¸ doanh nghiÖp cã vai trß quan träng, 22% ®¸nh gi¸ vai trß rÊt quan träng cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp. C¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin nh»m truyÒn b¸ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®Õn víi ng­êi lao ®éng ch­a réng chØ tËp trung ë b¸o chÝ (63%), truyÒn h×nh (33%), cßn l¹i ®Ó cã hiÓu biÕt vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ng­êi lao ®éng th­êng th«ng qua doanh nghiÖp m×nh, qua b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp. §iÒu nµy cho thÊy Nhµ n­íc ch­a cã mét chÝnh s¸ch hîp lý trong viÖc truyÒn b¸ vµ ®Þnh h­íng x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Trªn lµ nh÷ng ®¸ng gi¸ kh¸i qu¸t vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp chung trong toµn x· héi, cßn víi mçi doanh nghiÖp th× v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña m×nh ®­îc ®¸nh gi¸ nh­ thÕ nµo? 11% ng­êi ®­îc hái ®¸nh gi¸ v¨n ho¸ doanh nghiÖp m×nh rÊt tèt, 59% ®¸nh gi¸ tèt nh­ng vÉn cßn kho¶ng 5% ®¸nh gi¸ v¨n ho¸ doanh nghiÖp m×nh rÊt kÐm. Trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp th­êng ®­îc x©y dùng theo c¸ch: doanh nghiÖp ®­a ra c¸c quy ®Þnh vÒ quan hÖ, tiªu chuÈn lµm viÖc, khÈu hiÖu hµnh ®éng n¨m,… vµ sau ®ã qu¸n triÖt xuèng nh©n viªn. V¨n ho¸ doanh nghiÖp hiÖn nay th­êng ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c mÆt nh­: khÈu hiÖu hµnh ®éng n¨m (63%), bµi h¸t truyÒn thèng (15%), ®ång phôc (48%), giao l­u ®èi tho¹i (63%), picnic (37%),…Nh­ vËy cã thÓ thÊy nh÷ng biÓu hiÖn v¨n ho¸ doanh nghiÖp cßn ch­a m¹nh vµ chØ thùc sù tÝch cùc ë mét sè doanh nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i x©y dùng cho m×nh mét s¾c th¸i riªng theo c¸ch cña m×nh nh­ng kh«ng xa rêi v¨n ho¸ truyÒn thèng. BiÓu ®å: ®¸nh gi¸ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay Cô thÓ nh÷ng biÓu hiÖn vÒ mèi quan hÖ trong doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay – mét néi dung cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy: §iÓm C¸ch c­ xö §iÓm 1 §iÓm 2 §iÓm 3 §iÓm 4 §iÓm 5 CÊp trªn-cÊp d­íi 0% 4% 22% 48% 26% Trong cïng mét cÊp 0% 4% 15% 44% 10% Víi ng­êi lao ®éng 4% 11% 37% 30% 18% §oµn kÕt néi bé 4% 11% 11% 44% 30% Ch¨m lo ®êi sèng nh©n viªn 4% 4% 26% 48% 19% Ch¨m sãc kh¸ch hµng 0% 0% 22% 33% 45% (®iÓm 1- thÊp nhÊt, ®iÓm 5 – cao nhÊt) Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra trªn cã thÓ nhËn thÊy v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam tuy míi ë giai ®o¹n ®Çu song chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ kh¸ tèt nh­ng ch­a ®Òu vµ cÇn cã mét ®Þnh h­íng cô thÓ trong ®­êng lèi ph¸p triÓn cña tõng doanh nghiÖp vµ cña Nhµ n­íc. 2.3. Thùc tr¹ng v¨n ho¸ ë mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam ®iÓn h×nh ViÖt Nam hiÖn nay, mét sè doanh nghiÖp ®· vµ ®ang x©y dùng rÊt thµnh c«ng nÐt v¨n ho¸ riªng biÖt cña c«ng ty m×nh nh­: C«ng ty FPT, C«ng ty Kymdan, Kh¸ch s¹n H­¬ng Giang hay nh­ liªn doanh LG Meca ®· cã riªng mét phßng “Innovation”- nh»m ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña LG. §©y chØ lµ mét sè tr­êng hîp tiªu biÓu gióp chóng ta cã c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ë ViÖt Nam. V¨n ho¸ FPT Trong nh÷ng n¨m qua FPT ®· chøng tá ®­îc m×nh lµ mét doanh nghiÖp lu«n n¨ng ®éng, kh«ng ngõng lín m¹nh. Trong sù thµnh c«ng cña c«ng ty cã phÇn ®ãng gãp kh«ng nhá cña c¸c ho¹t ®éng tinh thÇn cña c«ng ty. Tõ nh÷ng ngµy ®Çu thµnh lËp, v¨n ho¸ vµ tinh thÇn FPT ®· mang l¹i niÒm tù hµo cho c«ng ty. FPT ®· rÊt nghiªm tóc khi ®­a ra kh¸i niÖm “v¨n ho¸ FPT” vµ v¨n ho¸ ®­îc xem lµ nh©n tè quan träng t¸c ®éng tíi sù thµnh c«ng cña doanh nghiÖp. Nãi ®Õn FPT, tr­íc tiªn ph¶i nãi vÒ nÐt v¨n ho¸, vÒ nh÷ng con ng­êi FPT vµ nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn bao n¨m x©y ®¾p. Cã thÓ nãi ®èi víi FPT v¨n ho¸ doanh nghiÖp chÝnh lµ cèt lâi cña sù ph¸t triÓn. V¨n ho¸ FPT ®­îc khëi nguån tõ v¨n ho¸ STCo – lµ tªn mét tæ chøc kh«ng cã thËt nh­ng hiÖn h÷u trong lßng mçi thµnh viªn. V¨n ho¸ STCo thÓ hiÖn b»ng nh÷ng bµi th¬, h¸t, kÞch vµ c¸c h×nh thøc kh¸c mang tÝnh s¸ng t¹o vµ hµi h­íc. Phong trµo s¸ng t¸c nµy ®· ®em l¹i mét cuéc sèng tinh thÇn lµnh m¹nh, g¾n bã mäi ng­êi. Tõ Tæng Gi¸m ®èc Tr­¬ng Gia B×nh ®Õn c¸c nh©n viªn v¨n phßng, l¸i xe, hä ®Òu cã thÓ viÕt vµ tham gia vµo phong trµo STCo. Ngoµi ra, ng­êi FPT th× ai còng biÕt h¸t ®Æc biÖt h¸t “FPT ca”. V¨n ho¸ STCo cßn thÓ hiÖn ë c¸ch øng xö gi÷a ng­êi víi ng­êi trong FPT – mét c¸ch øng xö ch©n thµnh, g¾n bã th©n thiÕt nh­ ruét thÞt. XÐt vÒ lÞch sö v¨n ho¸ FPT: V¨n ho¸ FPT ®­îc h×nh thµnh cïng víi sù ra ®êi FPT, ph¶n ¸nh sù s¸ng t¹o vµ lao ®éng hÕt m×nh cña mäi ng­êi trong nh÷ng ngµy ®Çu gian khã. Nh÷ng s¸ng t¸c chÝnh cña STC ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c héi diÔn STC chuyªn nghiÖp hµng n¨m vµo ngµy 13/09 (Ngµy thµnh lËp FPT ë Hµ Néi) vµ 13/03 (Ngµy thµnh lËp chi nh¸nh FPT t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh). V¨n ho¸ FPT thÓ hiÖn ë rÊt nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau t¹o nªn nÐt ®Æc s¾c riªng nh­ sau: Phong c¸ch lµm viÖc FPT: ®­îc kÕ thõa tõ tinh thÇn häc hái nghiªn cøu kh«ng ngõng cña nh÷ng ng­êi s¸ng lËp, x©y dùng qua nh÷ng ngµy th¸ng gian khæ, t«i luyÖn qua c¸c giai ®o¹n th¨ng trÇm vµ ®Æc biÖt ®­îc thùc hiÖn bëi nh÷ng con ng­êi trÎ tuæi, say mª nghÒ nghiÖp. C¸c thµnh phÇn cña phong c¸ch FPT gåm: niÒm tin vµo nh÷ng gi¸ trÞ vÜnh cöu, môc tiªu râ rµng cña tæ chøc trong tõng giai ®o¹n, c¸c chiÕn l­îc vµ h­íng dÉn hµnh ®éng,… T«n träng con ng­êi vµ tµi n¨ng c¸ nh©n: t¹o nªn mét kh«ng khÝ lµm viÖc d©n chñ vµ s¸ng t¹o, cïng chung lý t­ëng. T«n chØ c«ng ty “nh»m ®em l¹i cho mçi thµnh viªn cña m×nh ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®Çy ®ñ nhÊt” víi triÕt lý “ coi träng tµi n¨ng”. TrÝ tuÖ tËp thÓ: ë FPT kh«ng cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®­îc ra mét m×nh, kh«ng cã chç cho nh÷ng nhµ ®éc tµi. T«n träng lÞch sö c«ng ty, häc hái truyÒn thèng v¨n ho¸, lÞch sö d©n téc. C¸c tæ chøc ho¹t ®éng thiªn vÒ tinh thÇn nh­ §oµn thanh niªn FPT, tê néi san chóng ta,… C¸c lÔ héi FPT: lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña v¨n ho¸ FPT. §©y lµ dÞp c¸c c¸n bé, nh©n viªn tô l¹i cïng nhau vui ch¬i, lµm viÖc, ®Ó c¶m thÊy m×nh lµ thµnh viªn cña ®¹i gia ®×nh FPT nh­: LÔ héi ngµy thµnh lËp c«ng ty 13/09, lÔ tÊt niªn, lÔ r­íc tr¹ng, phong trµo thi Tr¹ng vµ phong “Chim Vµng ­u tó”… Tõ 13 thµnh viªn ban ®Çu, FPT ngµy nay ®· cã tíi h¬n 1500 nh©n viªn trong ®ã hÇu hÕt lµ nh÷ng c¸n bé, chuyªn gia tin häc trÎ ®Çy tµi n¨ng. Hä ®Õn víi FPT vµ lµm viÖc hÕt m×nh cho FPT. Doanh sè cña c«ng ty ngµy cµng t¨ng vµ trë thµnh c«ng ty tin häc hµng ®Çu ViÖt Nam (phô lôc 2). Sù thµnh c«ng cña FPT sau 16 n¨m thµnh lËp cã mét phÇn ®ãng gãp kh«ng nhá cña v¨n ho¸ FPT. Theo TG§ Tr­¬ng Gia B×nh “V¨n ho¸ lµ mét bé gene cña tæ chøc. Bé gene ®ã sÏ gióp c«ng ty cã n¨ng lùc tæ chøc thµnh c«ng, ®Çy ®ñ vµ miÔn dÞch. T¹i FPT ®ã lµ ph¸t huy nh©n tè con ng­êi. Lµm sao ®Ó cã c¸ch qu¶n lý, cã nÒn v¨n ho¸ tËp hîp ®­îc tµi n¨ng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¸ nh©n, tµi n¨ng ®ã ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng”. Bé gene cña FPT ®­îc x©y dùng trªn 5 yÕu tè vµ cã thÓ tãm t¾t trong 5 ch÷ “S©u-S¸ng-TuyÖt-Th«ng-Phong” V¨n ho¸ trong C«ng ty cæ phÇn cao su Sµi Gßn Kymdan V¨n ho¸ doanh nghiÖp ë Kymdan l¹i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc ch¨m lo tíi ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng. Tiªu chÝ tõ nhiÒu n¨m nay cña c«ng ty lµ ®ång l­¬ng ph¶i ®ñ ®Ó sèng, kh«ng chØ cho ng­êi lao ®éng mµ ph¶i lo ®­îc cho gia ®×nh hä ë møc kha kh¸, Kymdan trë thµnh mét trong nhiÒu doanh nghiÖp cã møc l­¬ng cao. Ch­a hÕt kh«ng chØ b¶n th©n ng­êi lao ®éng ®­îc c«ng ty ch¨m sãc tho¶ ®¸ng mµ ngay c¶ nh÷ng ng­êi th©n cña hä khi èm ®au còng ®­îc hç trî tõ 500.000 ®ång ®Õn 1.000.000 ®ång. C«ng ty ®· x©y dùng xong mét khu nhµ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn vµ ®ang tiÕp tôc x©y dùng thªm mét khu chung c­ n÷a cho c«ng nh©n, c«ng ty cßn ch¨m lo cuéc sèng cho nh÷ng ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng cña vïng ®Êt thÐp Cñ Chi. ChÝnh tõ nh÷ng viÖc lµm tèt ®Ñp cña ban l·nh ®¹o mµ mäi ng­êi lao ®éng ®Òu coi c«ng ty lµ nhµ vµ cèng hiÕn hÕt m×nh víi tr¸ch nhiÖm vµ th¸i ®é lao ®éng tèt nhÊt. Tæng Gi¸m ®èc NguyÔn H÷u TrÝ cho r»ng “ Thµnh c«ng cña Kymdan lµ nhê kinh nghiÖm, c¶ vÒ kü thuËt lÉn c¸ch ®èi nh©n, xö thÕ”. Nh­ vËy, víi viÖc x©y dùng mét nÐt v¨n ho¸ riªng cho m×nh ®· t¹o mét kh«ng khÝ lµm viÖc h¨ng say vµ mét kÕt qu¶ nh­ h«m nay cña Kymdan trong 50 n¨m h×nh thµnh (phô lôc 3). 2.4. Ph©n tÝch, so s¸nh v¨n ho¸ doanh nghiÖp mét sè n­íc 2.4.1 V¨n ho¸ doanh nghiÖp NhËt B¶n NhËt B¶n lµ n­íc cã nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi mang nÆng ¶nh h­ëng cña tinh thÇn “Vâ sÜ ®¹o (Bushido)”. C¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n lµ mét trong Ýt ®· nhËn thøc ®­îc vµ biÕt triÖt ®Ó c¸c yÕu tè v¨n ho¸ doanh nghiÖp vµ ®· thµnh c«ng to lín. Ng­êi NhËt quan niÖm v¨n ho¸ doanh nghiÖp lµ “NÐt ®Æc tr­ng cña gi¸ trÞ v¨n ho¸, hµnh vi øng xö dùa trªn mét chuÈn mùc nhÊt ®Þnh mµ c¸c thµnh viªn cña doanh nghiÖp cïng chia sÎ vµ gi÷ g×n”. Cã thÓ nãi chÝnh v¨n ho¸ lµ nguån gèc cña chÕ ®é qu¶n lý lao ®éng ë NhËt B¶n vµ c¸ch qu¶n lý nµy t¹o nÐt v¨n ho¸ danh nghiÖp NhËt B¶n. Qu¶n trÞ NhËt B¶n chñ tr­¬ng viÖc lµm suèt ®êi, kh«ng cã chuyÖn c«ng nh©n v¾ng mÆt, lµm biÕng hay bÞ sa th¶i, tÊt c¶ hîp thµnh mét gia ®×nh ®­îc tham gia quyÕt ®Þnh chung, tiÒn l­¬ng vµ th­ëng theo th©m niªn. Nguån gèc s©u xa qu¶n lý NhËt B¶n chÝnh lµ s¶n phÈm cña sù kÕt hîp gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ thµnh tùu v¨n minh nh©n lo¹i. Mçi doanh nghiÖp ë NhËt B¶n l¹i cã nh÷ng phong c¸ch kh¸c nhau trong viÖc khai th¸c nã ®Ó h×nh thµnh v¨n ho¸ doanh nghiÖp cho riªng m×nh. V¨n ho¸ doanh nghiÖp NhËt b¶n thÓ hiÖn ë nh÷ng nÐt ®éc ®¸o sau: HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu mang triÕt lý kinh doanh riªng cho m×nh. §iÒu nµy cã ý nghÜa nh­ môc tiªu xuyªn suèt, ®Þnh h­íng cho doanh nghiÖp, th«ng qua ®ã doanh nghiÖp x¸c ®Þnh nÒn t¶ng ph¸t triÓn, g¾n kÕt mäi ng­êi vµ lµm cho kh¸ch hµng biÕt ®Õn doanh nghiÖp. SONY – tËp ®oµn s¶n xuÊt hµng ®iÖn tö lín nhÊt nh× thÕ giíi víi ph­¬ng ch©m “S¸ng t¹o lµ lý do tån t¹i cña chóng ta”. Cßn Matsushita Electric th× kh¼ng ®Þnh “CÇn ph¶i s¶n xuÊt con ng­êi tr­íc khi s¶n xuÊt s¶n phÈm. Cã ng­êi chÊt l­îng míi mong s¶n phÈm cã chÊt l­îng”. ChÕ ®é lµm viÖc suèt ®êi: dùa trªn t­ t­ëng vÒ lßng trung thµnh, bæn phËn vµ tr¸ch nhiÖm, ng­êi ta cã thÓ h×nh dung NhËt B¶n nh­ mét c«ng ty mµ trong ®ã mçi ng­êi lµ mét cæ ®«ng. QuyÒn lîi cña l·nh ®¹o vµ c«ng nh©n ®Òu g¾n liÒn lîi Ých tËp thÓ. §©y chÝnh lµ céi nguån søc m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n. TruyÒn thèng t«n ti trËt tù: mét ®¹o lý cña ph­¬ng §«ng, thÓ hiÖn chñ yÕu ë chÕ ®é t¨ng l­¬ng vµ th­ëng theo th©m niªn t¹o ra sù g¾n bã, sù æn ®Þnh ®Ó cèng hiÕn cña ng­êi lao ®éng. ý chÝ céng ®ång, tinh thÇn tËp thÓ: nh»m khai th¸c n¨ng lùc s¸ng kiÕn c¸ nh©n ®ång thêi tËp hîp ®­îc ý chÝ chung thÓ hiÖn ë ph­¬ng ph¸p lµm viÖc theo nhãm. ChÕ ®é huÊn luyÖn, gi¸o dôc vµ phóc lîi: hÇu hÕt mäi xÝ nghiÖp ®Òu cã chÕ ®é huÊn luyÖn vµ phóc lîi cho nh©n viªn nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é, nhËn thøc, x©y dùng tinh thÇn liªn ®íi gi÷a c¸c c¸ nh©n, n©ng cao sù phong phó trong ®êi sèng… NÐt ®éc ®¸o cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp NhËt B¶n lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó doanh nghiÖp gÆt h¸i nhiÒu thµnh tùu trong kinh doanh, mét n­íc nghÌo tµi nguyªn, tõng thÊt b¹i trong chiÕn tranh thÕ giíÝ lÇn thø II ®· v­¬n lªn thµnh c­êng quèc kinh tÕ thø hai trªn thÕ giíi còng tõ sù g¾n kÕt m×nh cña doanh nghiÖp NhËt B¶n trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 2.4.2 V¨n ho¸ doanh nghiÖp Hoa Kú Tr­íc ®©y hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp Hoa Kú ®Òu x©y dùng mét triÕt lý kinh doanh dùa trªn lý thuyÕt qu¶n trÞ khoa häc cña Frederich Winslow Taylor (1856 - 1915) – nhµ qu¶n trÞ Hoa Kú, «ng cho r»ng: nhiÖm vô cña nhµ qu¶n trÞ lµ ph¶i x¸c ®Þnh cho ®­îc ph­¬ng ph¸p lµm viÖc hiÖu qu¶ ®ång thêi kÝch thÝch c«ng nh©n b»ng vËt chÊt, theo lý thuyÕt nµy kh«ng hÒ ®Ò cËp tíi viÖc x©y dùng hÖ thèng c¸c yÕu tè tinh thÇn trong doanh nghiÖp - ®ã chÝnh lµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp ph­¬ng T©y (Mü, Anh, Ph¸p, §øc…) víi triÕt lý kinh doanh th­êng h­íng vµo gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ rÊt Ýt chó ý tíi yÕu tè v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Nh­ng sù thµnh c«ng kú diÖu cña c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n ®· lµm thøc tØnh c¸c nhµ kinh doanh ph­¬ng T©y. Hä b¾t ®Çu chó ý häc tËp kinh nghiÖm cña c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n trong viÖc t¹o dùng s¾c th¸i v¨n ho¸ doanh nghiÖp cho m×nh. V¨n ho¸ doanh nghiÖp Hoa Kú còng cã nh÷ng ®éc ®¸o riªng biÖt: TriÕt lý kinh doanh râ rµng: lÊy IBM lµm vÝ dô, c«ng ty nµy ®· cã lÞch sö h¬n 80 n¨m vµ tr¶i qua nhiÒu ®êi chñ h·ng nh­ng triÕt lý cña nã vÉn ®­îc duy tr× tõ ®êi Th.Watson nªu ra. Mäi doanh nghiÖp Hoa Kú ®Òu x¸c ®Þnh cho m×nh triÕt lý vµ khÈu hiÖu hµnh ®éng ®Ó cã ®Þnh h­íng ph¸t triÓn phï hîp. Chó träng ®Õn sù chñ ®éng vµ ®Ò cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm: ®©y lµ mét ®iÓm kh¸c biÖt c¨n b¶n gi÷a v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph­¬ng T©y vµ ph­¬ng §«ng, trong doanh nghiÖp tån t¹i h×nh ¶nh ng­êi lao ®éng c¸ nh©n ho¸ vµ “c¸i t«i ” râ rµng. C«ng ty IBM víi tinh thÇn “ IBM cã nghÜa lµ phôc vô” ®· ®em l¹i cho nh©n viªn mét kho¶ng réng tù do hµnh ®éng, kÝch thÝch mäi ng­êi ®¶m b¶o tèi ®a viÖc phôc vô vµ quan t©m tíi kh¸ch hµng. KhuyÕn khÝch sù ganh ®ua trong doanh nghiÖp: khi tÝnh c¸ nh©n ®­îc thÓ hiÖn, “c¸i t«i” ®­îc ®Ò cËp th× ganh ®ua sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ trong doanh nghiÖp. Nh­ c«ng ty IBM ®· ®øng v÷ng vµ thÞnh v­îng nhê chÝnh s¸ch cho nh©n viªn tù do ho¹t ®éng – mäi ng­êi ganh ®ua, h¨ng say lµm viÖc. KÕt qu¶ ®em l¹i IBM lu«n lµ h·ng ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸c mÆt hµng ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin. Theo «ng John E. Peppen – Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ – C«ng ty Procter & Gamble( ThÕ kû XXI- L·nh ®¹o nh­ thÕ nµo ) “mét ®iÒu quan träng chÝnh lµ lßng t«n träng cao lín, tin r»ng hä mong muèn vµ cã kh¶ n¨ng lµm viÖc rÊt xuÊt s¾c”, vµ sù tin t­ëng nµy ®· t¹o ra mét kh«ng khÝ lµm viÖc thi ®ua trong doanh nghiÖp, sù c¹nh tranh trong tõng nh©n viªn. Nh­ vËy v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hoa Kú ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn, t¹o ra mét nÐt riªng biÖt cho riªng m×nh nh»m thu hót kh¸ch hµng, ®èi t¸c vµ ng­êi lao ®éng. 2.4.3. Mét sè nÐt kh¸c nhau trong v¨n ho¸ doanh nghiÖp NhËt B¶n vµ Hoa Kú Nh­ ®· ph©n tÝch ta thÊy v¨n ho¸ doanh nghiÖp chÞu ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu cña v¨n ho¸ d©n téc, sù kh¸c nhau vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp mçi khu vùc, mçi quèc gia còng ®Òu b¾t nguån tõ v¨n ho¸ truyÒn thèng. Nh­ng v¨n ho¸ doanh nghiÖp còng chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c theo c¸c møc ®é kh¸c nhau. Mçi doanh nghiÖp sÏ cã mét nÐt v¨n ho¸ riªng nh­ng c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét quèc gia sÏ cã mét khung chung vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp vµ nã kh¸c biÖt víi quèc gia kh¸c. Tõ ®ã ®­a ra so s¸nh v¨n ho¸ doanh nghiÖp NhËt B¶n vµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp Hoa Kú, mét bªn ®¹i diÖn cho v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph­¬ng §«ng vµ mét bªn ®¹i diÖn cho v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph­¬ng T©y; tuy nhiªn trong mçi nÐt v¨n ho¸ ph­¬ng §«ng, ph­¬ng T©y th× b¶n s¾c v¨n ho¸ còng kh¸c nhau (phô lôc 4). V¨n ho¸ doanh nghiÖp NhËt B¶n V¨n ho¸ doanh nghiÖp Hoa Kú Mang nÆng ©m h­ëng cña v¨n ho¸ truyÒn thèng. §­îc coi lµ ®iÓm héi tô thuéc nhiÒu chñng téc, cã sù pha trén, giao l­u. Sù thµnh c«ng dùa vµo mèi quan hÖ c¸ nh©n ng­êi l·nh ®¹o. Sù thµnh c«ng dùa vµo c¸c yÕu tè nh­ kh¶ n¨ng, tÝnh n¨ng ®éng cña nh©n viªn. §Ò cao tÝnh tËp thÓ §Ò cao tÝnh c¸ nh©n, c¸ nh©n lµ mét ®¬n vÞ x· héi trong v¨n ho¸. Lµm viÖc theo nhãm, hîp t¸c th©n thiÖn, thèng nhÊt tõ trªn xuèng. Lµm viÖc riªng biÖt. Sù g¾n bã trong c«ng viÖc. Sù riªng t­ trong c«ng viÖc. T¸c phong lµm viÖc ph¶i gióp ®ì nhau, ph­¬ng thøc kinh doanh v× môc tiªu chung cña mäi ng­êi. T¸c phong lµm viÖc v× m×nh, ph­¬ng thøc kinh doanh v× lîi Ých c¸ nh©n. Môc tiªu kinh doanh: tèi thiÓu ho¸ rñi ro Môc tiªu kinh doanh: tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Quan hÖ c«ng t¸c: dùa trªn c¸c mèi quan hÖ c¸ nh©n, sù trung thµnh víi c«ng ty, nhÊn m¹nh ®Õn sù ®ång c¶m vµ hîp t¸c trong c«ng viÖc. Quan hÖ c«ng t¸c: kh«ng cÇn ®Õn mét quan hÖ l©u dµi, muèn cã nh÷ng mèi quan hÖ nhÑ nhµng vµ tho¶i m¸i trong c«ng viÖc. ViÖc ph©n tÝch v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña c¸c quèc gia kh¸c nhau sÏ gióp cho chóng ta trong viÖc ®µm ph¸n kinh doanh víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. Vµ còng qua ®ã chóng ta cã thÓ häc hái ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp cña NhËt B¶n vµ Hoa Kú, ®Ó ViÖt Nam võa ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp thÝch nghi víi quèc tÕ nh­ng vÉn duy tr× ®­îc b¶n s¾c v¨n ho¸ cña m×nh. 2.5. §¸nh gi¸ chung Nh­ vËy, v¨n ho¸ doanh nghiÖp n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn, bªn c¹nh nh÷ng biÓu hiÖn tÝch cùc cßn cã nh÷ng mÆt tiªu cùc. ChÝnh sù h¹n chÕ nµy sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, cña quèc gia trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Æc biÖt khi gia nhËp AFTA vµ tiÕn tíi gia nhËp WTO. Nh÷ng mÆt tÝch cùc cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp trong mét sè doanh nghiÖp ®iÓn h×nh sÏ lµ mét bµi häc quý b¸u cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay, chóng ta cÇn ph¶i häc hái kinh nghiÖm kh«ng nh÷ng chØ trong n­íc mµ ph¶i c¶ nh÷ng doanh nghiÖp ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. ViÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ®ang cßn ë giai ®o¹n ®Çu nªn cßn nhiÒu bÊt cËp cÇn gi¶i quyÕt. So víi NhËt B¶n vµ Hoa Kú chóng ta cßn cã rÊt nhiÒu ®iÒu cÇn häc hái. Cã thÓ chØ ra mét sè nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng v¨n hoa doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cßn thÊp: Nguyªn nh©n chñ quan: do chÝnh doanh nghiÖp kh«ng x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp dï hä hiÓu ®­îc tÇm quan träng cña nã, ng­êi lao ®éng ch­a tù m×nh thùc hiÖn v¨n ho¸ doanh nghiÖp trong tæ chøc cña m×nh. Nguyªn nh©n kh¸ch quan: + X· héi ch­a hç trî c¸c doanh nghiÖp trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp. + C¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý cña Nhµ n­íc chØ chó ý tíi khÝa c¹nh kinh tÕ, m«i tr­êng…Ýt quan t©m tíi khÝa c¹nh v¨n ho¸. + Cßn thiÕu ®Þnh h­íng x· héi nh»m t¹o dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp vµ v¨n ho¸ kinh doanh. + Ch­a tho¸t khái nÒn s¶n xuÊt nhá, mang nÆng tÝnh bao cÊp. + Ng­êi l·nh ®¹o vµ nh©n viªn cßn thiÕu kiÕn thøc s¶n xuÊt, ch­a lÜnh héi ®­îc vai trß cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp. NhiÒu doanh nghiÖp chØ ch¹y theo môc ®Ých lîi nhuËn mµ kh«ng quan t©m ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Ch­¬ng ba. §Þnh h­íng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng, ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI Víi tÇm quan träng cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp vµ thùc tr¹ng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay th× viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI lµ mét ®ßi hái mang tÝnh cÊp thiÕt. Th¸ng 12/2002 Liªn HiÖp Quèc ®· thµnh lËp uû ban thÕ giíi vÒ v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn, trong ®ã kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi v¨n ho¸ doanh nghiÖp. T¹i ViÖt Nam, VCCI ®· tiÕn hµnh ch­¬ng tr×nh DiÔn ®µn doanh nghiÖp trong ®ã néi dung v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®­îc ®Ò cËp kh¸ râ. 3.1. Yªu cÇu khi x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam §Ó x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam, cÇn quan t©m tíi c¸c vÊn ®Ò sau: Mét lµ, x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ mét bé phËn cña viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. VÊn ®Ò nµy ®· ®­îc nãi râ trong NghÞ quyÕt Héi NghÞ Ban ChÊp hµnh TW lÇn thø n¨m (kho¸ VIII), ®ã lµ quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng trong suèt thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, cÇn ®em khÝ ph¸ch “phôc h­ng d©n téc” trong ®Êu tranh gi¶i phãng ®Êt n­íc thµnh ý chÝ “phôc h­ng d©n téc” b»ng tinh thÇn doanh nghiÖp ®Ó tÊn c«ng vµo nghÌo nµn, l¹c hËu. §ång thêi kh¾c phôc sù h¹n chÕ cña con ng­êi truyÒn thèng, ph¸t huy c¸i hay vèn cã vµ bæ sung nh÷ng phÈm chÊt míi cña thêi ®¹i. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX ®· nªu “N©ng cao tÝnh v¨n ho¸ trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n” Hai lµ, x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam nh»m môc tiªu ®Èy m¹nh s¶n xuÊt-kinh doanh, lµ c¬ së ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã tèc ®é ph¸t triÓn cao vµ bÒn v÷ng. Sù ph¸t huy nh÷ng thµnh c«ng cña ViÖt Nam sÏ gãp phÇn x©y dùng con ng­êi ViÖt Nam vÒ trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, t×nh c¶m, cã nh©n c¸ch tèt ®Ñp, cã b¶n lÜnh v÷ng vµng, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Ba lµ, cÇn x©y dùng thÓ chÕ x· héi trong kinh doanh, ë ®ã LuËt Doanh nghiÖp lµm träng t©m, nh»m ph¸t huy néi lùc d©n téc phôc vô ®Êt n­íc vµ t¨ng c­êng sù qu¶n lý cña nhµ n­íc víi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Bèn lµ, cÇn x©y dùng m¹ng l­íi thiÕt chÕ kinh doanh nh»m qu¶ng b¸ c¸c s¶n phÈm cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp. S¶n phÈm cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp lµ mét hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ, c¸c chuÈn mùc nh­ ®· nãi ë trªn. ë n­íc ta hiÖn nay, c¸c tæ chøc nh­ Phßng Th­¬ng M¹i vµ C«ng NghiÖp, Héi doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc x· héi- nghÒ nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cã vai trß rÊt to lín trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam. T¹i ViÖt Nam, ngoµi mét sè Ýt c¸c hiÖp héi doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, phÇn ®«ng ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña héi viªn. Trong mét cuéc kh¶o s¸t gÇn ®©y, 32% sè doanh nghiÖp ®­îc hái kh«ng hµi lßng víi vai trß “®¹i diÖn quyÒn lîi” cña hiÖp héi (phô lôc 5,6). V× vËy ®Ó x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i n©ng cao nhËn thøc vµ thèng nhÊt quan niÖm, b¶n chÊt vµ vai trß cña hiÖp héi doanh nghiÖp. N¨m lµ, cÇn coi träng tæ chøc x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ kinh doanh cña tõng hé gia ®×nh, tæ hîp t¸c, trang tr¹i, doanh nghiÖp cho ®Õn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ, ®Æc biÖt ph¶i x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ cña mäi thµnh viªn trong tõng doanh nghiÖp. Bëi v×, v¨n ho¸ cña tõng hé gia ®×nh, tæ hîp t¸c, trang tr¹i, doanh nghiÖp cho ®Õn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµ toµn bé nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn cã t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, lý trÝ vµ hµnh vi cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong tæ chøc ®ã. X©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ®­îc nhËn thøc lµ c«ng viÖc cña toµn x· héi chø kh«ng cña riªng giíi doanh nh©n. X· héi ho¸ ®­îc coi lµ gi¶i ph¸p quan träng ®Ó t¹o ra nguån lùc tinh thÇn cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp nãi riªng vµ v¨n ho¸ kinh doanh nãi chung. 3.2. §Þnh h­íng cho viÖc ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI Th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi qu¶n lý trong thÕ kû XXI kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò tµi chÝnh hay c«ng nghÖ mµ lµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Thùc chÊt ®©y lµ vÊn ®Ò quan hÖ bªn trong doanh nghiÖp, nã bÞ chi phèi bëi nh÷ng gi¸ trÞ nÒn t¶ng cña tæ chøc vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp . §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng th¸ch thøc nµy c¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i cã sù thÊu hiÓu nh÷ng gi¸ trÞ gèc rÔ n»m trong doanh nghiÖp, ®ã chÝnh lµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp. ThÕ kû XXI sÏ lµ thÕ kû cña sù toµn cÇu ho¸ vµ c¹nh tranh trë thµnh ®éng lùc cho ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp còng nh­ cña nÒn kinh tÕ. V¨n ho¸ doanh nghiÖp sÏ ®ãng vai trß then chèt trong viÖc gióp cho doanh nghiÖp ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu. TS Ng« Quý Nh©m ®· ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng cho ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam thÕ kû XXI: Thø nhÊt, doanh nghiÖp ph¶i t¹o dùng kh¶ n¨ng vµ thãi quen t­ duy chiÕn l­îc. ChiÕn l­îc cña doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ­u tiªn vÒ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, n¨ng lùc vµ nguån lùc cÇn ph¸t triÓn, kh¸ch hµng môc tiªu vµ s¶n phÈm dÞch vô doanh nghiÖp sÏ cung cÊp cho kh¸ch hµng ®ã, trªn c¬ së ®ã t¹o dùng vÞ thÕ c¹nh tranh thµnh c«ng trong ngµnh vµ thùc hiÖn môc tiªu ®· x¸c ®Þnh. §Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c chiÕn l­îc, tõng ®¬n vÞ, bé phËn trùc thuéc còng nh­ tõng thµnh viªn trong doanh nghiÖp ph¶i hiÓu râ hä cÇn ph¶i lµm g× ®Ó ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc ®ã. Thø hai, c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph¶i gióp doanh nghiÖp t¹o dùng mét kh¶ n¨ng thÝch øng tèt víi nh÷ng thay ®æi cña m«i tr­êng kinh doanh. Kh¶ n¨ng thÝch øng cña mçi doanh nghiÖp phô thuéc tr­íc hÕt vµo kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ ®æi míi - bao gåm c¶ viÖc ¸p dông nh÷ng c¶i tiÕn vµ lo¹i trõ nh÷ng c¶n trë ®èi víi sù ph¸t triÓn. Häc hái lÉn nhau vµ häc hái tõ bªn ngoµi cïng t¹o ra kh¶ n¨ng thÝch øng cña tæ chøc. Sù biÕn ®éng cña m«i tr­êng kinh doanh, c«ng nghÖ vµ ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn c«ng viÖc lµ rÊt nhanh, ®a d¹ng vµ phøc t¹p, do ®ã häc hái sÏ gióp cho doanh nghiÖp duy tr× ®­îc kh¶ n¨ng ®æi míi. Muèn vËy, bªn trong mçi doanh nghiÖp c¸c thµnh viªn ph¶i coi häc tËp lµ mét môc tiªu quan träng hµng ngµy, tinh thÇn chÊp nhËn rñi ro ®­îc khuyÕn khÝch, kiÕn thøc th«ng tin ®­îc chia sÎ. Bªn c¹nh ®ã, c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, trong ®ã cã ho¹t ®éng ®æi míi ph¶i lu«n lu«n h­íng theo kh¸ch hµng. TÊt c¶ c¸c thµnh viªn, tõ l·nh ®¹o ®Õn nh©n viªn ®Òu ph¶i thÊu hiÓu râ nhu cÇu cña kh¸ch hµng. §ã lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp b¸m s¸t vµ ph¶n øng nhanh chãng víi sù thay ®æi cña kh¸ch hµng. Thø ba, ­u tiªn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc con ng­êi vµ thùc hiÖn chia sÎ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm xuèng c¸c cÊp qu¶n lý thÊp nhÊt trong tæ chøc; nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt tèt h¬n c¸c vÊn ®Ò néi bé cña doanh nghiÖp, kh¬i nguån c¸c ý t­ëng s¸ng t¹o néi bé vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc ®æi míi cña doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, nhµ l·nh ®¹o cÊp cao ph¶i khuyÕn khÝch cÊp d­íi tham gia vµo qu¸ tr×nh ra c¸c quyÕt ®Þnh chiÕn l­îc vµ tiÕn hµnh uû quyÒn m¹nh mÏ vµ triÖt ®Ó cho c¸c cÊp qu¶n lý. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ uû quyÒn lµ hai ho¹t ®éng bæ trî cho nhau. Nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng Peter F.Drucker ®· tõng nãi: “Sù ®ãng gãp quan träng nhÊt ®èi víi qu¶n lý trong thÕ kû XX lµ viÖc n¨ng suÊt lao ®éng ®· t¨ng 50 lÇn trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Nh­ng ®èi víi thÕ kû XXI th× ®ã lµ sù t¨ng n¨ng suÊt trÝ thøc vµ nguån nh©n lùc cã trÝ thøc. NÕu nh­ tµi s¶n cã gi¸ trÞ nhÊt ®èi víi mçi c«ng ty trong thÕ kû XX lµ c«ng cô s¶n xuÊt, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ th× trong thÕ kû XXI, sÏ lµ nguån nh©n lùc cã trÝ thøc vµ n¨ng suÊt cña nguån nh©n lùc ®ã”. C¸c doanh nghiÖp ph¶i t¹o ra sù thay ®æi trong phong c¸ch qu¶n lý cña m×nh nh»m tËn dông tèi ®a nguån tri thøc doanh nghiÖp. Thùc tÕ th× ®©y lµ th¸ch thøc lín cña mçi doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn v× tri thøc lµ do nguån nh©n lùc cña tæ chøc n¾m gi÷. Do vËy, sù thµnh c«ng cña mçi doanh nghiÖp phô thuéc vµo nguån nh©n lùc cña m×nh vµ c¸ch thøc ph¸t huy søc m¹nh tri thøc néi bé. Sö dông vµ ph¸t huy tri thøc doanh nghiÖp cÇn ph¶i trë thµnh mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®èi víi mçi tæ chøc. §iÒu nµy n»m ë chç x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ doanh nghiÖp lu«n chia sÎ tri thøc, kh«ng ngõng ®æi míi, s¸ng t¹o vµ häc hái tõ néi bé vµ m«i tr­êng xung quanh. §©y lµ mét qu¸ tr×nh ®ßi hái sù cam kÕt cao kh«ng chØ cña l·nh ®¹o mµ cña toµn tæ chøc. Mçi doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng cho m×nh trong qu¸ tr×nh tiÕp thu, chia sÎ vµ ¸p dông tri thøc th«ng qua viÖc ®µo t¹o, t¸i ®µo t¹o, tiÕp nhËn vµ chia sÎ th«ng tin còng nh­ biÕn tri thøc thµnh nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ. BÊt cø sù c¶i tæ nµo vÒ mÆt tæ chøc ®Òu ph¶i b¾t ®Çu víi v¨n ho¸ doanh nghiÖp, nh»m t¹o ra mét m«i tr­êng, mét nÒn v¨n ho¸ doanh nghiÖp mµ ë ®ã c¸c c¸ nh©n cã thÓ nãi lªn suy nghÜ cña m×nh. §ã lµ c¸ch duy nhÊt ®Ó cã thÓ t¹o ra ®­îc nh÷ng chuyªn gia, nh÷ng ng­êi biÕt lµm viÖc vµ biÕt s¸ng t¹o. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cßn thÓ hiÖn b»ng viÖc x©y dùng mét hÖ thèng qu¶n lý tri thøc doanh nghiÖp cho phÐp ph¸t hiÖn nh÷ng kü n¨ng vµ n¨ng lùc cña nguån nh©n lùc, x¸c ®Þnh nhu cÇu ®µo t¹o, truyÒn t¶i nh÷ng th«ng tin cËp nhËt nhÊt cña doanh nghiÖp, n©ng cao tri thøc vµ tinh thÇn cña mçi c¸ nh©n. Bªn c¹nh ®ã, vai trß cña ng­êi l·nh ®¹o trong viÖc huy ®éng nguån lùc cã ý nghÜa tèi quan träng. 3.3. Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam Víi vai trß to lín cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp vµ khÝa c¹nh v¨n ho¸ khi ®Ò cËp th­êng rÊt nh¹y c¶m, kh«ng thÓ ®Þnh l­îng ®­îc cho nªn viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp trong doanh nghiÖp kh«ng thÓ nãng véi hay Ðp buéc. Mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, mçi quèc gia kh¸c nhau, doanh nghiÖp míi thµnh lËp hay doanh nghiÖp ®· cã truyÒn thèng l©u ®êi th× qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp lµ kh¸c nhau. Trong cuéc héi th¶o “X©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp”, «ng Hå Huy- Chñ tÞch Héi §ång qu¶n trÞ C«ng ty taxi Mai Linh ®· bµy tá mét sè kinh nghiÖm ¸p dông thµnh c«ng trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp cho Mai Linh. C«ng ty Mai Linh ®· kÕt hîp víi Tr­êng V¨n ho¸ nghÖ thuËt thµnh phè Hå ChÝ Minh x©y dùng gi¸o ¸n vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®Ó gi¶ng d¹y cho c¸n bé cña c«ng ty trªn toµn quèc. Ngoµi c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, c¸c tæ chøc c«ng ®oµn, cùu chiÕn binh,… ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng v­íng m¾c cña ng­êi lao ®éng. Ngay c¶ trang phôc cña c¸n bé còng ®­îc Mai Linh chó ý lùa chän, sao cho thÓ hiÖn phÈm chÊt cña mét c«ng ty ®­îc x©y dùng vµ tr­ëng thµnh tõ nh÷ng ng­êi lÝnh, lµm nªn mét phong c¸ch cña Mai Linh. Mçi doanh nghiÖp cã nh÷ng c¸ch riªng ®Ó lùa chän trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp, tuy nhiªn cã thÓ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp theo tr×nh tù sau: ¨H×nh thµnh v¨n ho¸ doanh nghiÖp : V¨n ho¸ doanh nghiÖp ®­îc h×nh thµnh g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Nh÷ng gi¸ trÞ cèt lâi cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp cã thÓ ®­îc xem xÐt th«ng qua th¸i ®é ®èi víi ng­êi l·nh ®¹o doanh nghiÖp, møc ®é chÊp nhËn rñi ro, c¸c ®Æc tr­ng næi bËt vÒ mÆt x· héi vµ tÝnh quyÕt ®o¸n trong xö lý t×nh huèng. Nh÷ng gi¸ trÞ nµy cßn cã thÓ ®­îc hiÓu lµ lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, c¸c c©u chuyÖn vµ truyÒn thuyÕt vÒ doanh nghiÖp, c¸c kinh nghiÖm chung ®­îc rót ta tõ c¸c chuÈn mùc kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nguån gèc s©u xa cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp xuÊt ph¸t tõ ng­êi s¸ng lËp ra doanh nghiÖp ®ã. Ban ®Çu, nh÷ng s¸ng lËp viªn doanh nghiÖp cïng gãp vèn, cïng tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Hä lµ nh÷ng ng­êi cã ý t­ëng kinh doanh vµ chuÈn bÞ biÕn c¸c ý t­ëng kinh doanh ®ã thµnh hiÖn thùc. ChÝnh c¸c ý t­ëng cã tÝnh chÊt c¸ nh©n nµy ®· b¾t ®Çu ®Þnh h×nh dÇn c¸c yÕu tè v¨n ho¸ cña doanh nghiÖp. Gi÷a c¸c s¸ng lËp viªn nµy ®· h×nh thµnh dÇn c¸c triÕt lý kinh doanh, hiÓu râ kh¶ n¨ng cña nhau, tin t­ëng lÉn nhau, cã phong c¸ch lµm viÖc thÝch hîp víi nhau. C¸c thµnh viªn ®­îc tuyÓn dông vµo doanh nghiÖp còng tu©n theo c¸c triÕt lý kinh doanh ®ã vµ chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín phong c¸ch kinh doanh cña ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp. Nh­ vËy, qu¸ tr×nh h×nh thµnh v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®­îc b¾t nguån tõ ý t­ëng, lèi sèng, triÕt lý kinh doanh cña ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp, nghÜa lµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®­îc b¾t ®Çu tõ c¸c yÕu tè v¨n ho¸ cã tÝnh c¸ nh©n. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, gi÷a c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ cã tÝnh chÊt néi bé. C¸c mèi quan hÖ ®ã liªn hÖ qua l¹i víi nhau t¹o nªn ph­¬ng thøc quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp vµ gi÷a doanh nghiÖp víi céng ®ång bªn ngoµi. Trong qu¸ tr×nh giao tiÕp mçi doanh nghiÖp t¹o nªn mét phong c¸ch giao tiÕp riªng cã cña m×nh. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ®· lµm cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn dÇn b¶n s¾c riªng cña m×nh trong c¸c quan hÖ giao dÞnh. YÕu tè nµy lµm t¨ng thªm tÝnh ®Æc thï cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Ngoµi ra, qu¸ tr×nh tuyÓn dông, ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i, bæ nhiÖm, khen th­ëng, ®Ò ®¹t, sa th¶i còng lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp. S¬ ®å sau minh ho¹ cho qu¸ tr×nh h×nh thµnh v¨n ho¸ doanh nghiÖpV¨n ho¸ doanh nghiÖp. Van Ban gi¸m ®èc doanh nghiÖp Qu¸ tr×nh hoµ nhËp. TuyÓn dông TriÕt lý cña ng­êi s¸ng lËp ra tæ chøc ®ã. . S¬ ®å 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh v¨n ho¸ doanh nghiÖp. V¨n ho¸ doanh nghiÖp cã nguån gèc tõ triÕt lý cña ng­êi s¸ng lËp ra tæ chøc. Sù ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®èi víi tiªu chuÈn ®­îc ¸p dông ®Ó tuyÓn chän, thuª lao ®éng. C¸c viÖc lµm vµ hµnh ®éng cña ban gi¸m ®èc t¹o ra mét m«i tr­êng chung cho thÊy nh÷ng hµnh vi nµo cã thÓ chÊp nhËn ®­îc vµ nh÷ng hµnh vi nµo kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc. ¨ Duy tr× v¨n ho¸ doanh nghiÖp: Khi v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®· h×nh thµnh, th× c¸c ho¹t ®éng thùc tÕ trong tæ chøc ®ãng vai trß duy tr× v¨n ho¸ th«ng qua sù giíi thiÖu cña ng­êi lao ®éng. Cã 3 yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc duy tr× v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Thø nhÊt lµ sù tuyÓn chän ng­êi lao ®éng: qu¸ tr×nh tuyÓn chän sÏ duy tr× ®­îc v¨n ho¸ cña doanh nghiÖp th«ng qua viÖc lo¹i bá nh÷ng c¸ nh©n cã thÓ xung ®ét hoÆc lµm xãi mßn c¸c gi¸ trÞ c¬ b¶n cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Mét nhµ qu¶n trÞ viªn nãi vÒ sù lùa chän nµy nh­ sau: “Chóng ta cã thÓ t×m ®­îc rÊt nhiÒu ng­êi cã n¨ng lùc… Nh­ng vÊn ®Ò sè mét lµ liÖu hä cã thÝch hîp víi c¸ch thøc lµm viÖc cña chóng ta hay kh«ng”. Thø hai lµ ban gi¸m ®èc: ban gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh tíi toµn bé qu¸ tr×nh h×nh thµnh còng nh­ duy tr× ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Thø ba lµ qu¸ tr×nh hoµ nhËp vµo tæ chøc: cho dï tèt nh­ thÕ nµo th× ng­êi lao ®éng míi ®­îc tuyÓn chän còng kh«ng ®­îc truyÒn b¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Do hä cßn xa l¹ víi v¨n ho¸ cña doanh nghiÖp nªn nh÷ng ng­êi lao ®éng míi ®­îc tuyÓn lµ nh÷ng nh©n tè tiÒm tµng lµm ®¶o lén c¸c tËp qu¸n, niÒm tin trong doanh nghiÖp hiÖn t¹i. Qu¸ tr×nh thÝch nghi nµy gäi lµ sù hoµ nhËp vµo doanh nghiÖp. §©y còng lµ mét c¸ch truyÒn b¸ v¨n ho¸ doanh nghiÖp cho ng­êi lao ®éng míi gia nhËp. Qu¸ tr×nh hoµ nhËp vµo tæ chøc ®­îc minh ho¹ b»ng s¬ ®å sau: N¨ng suÊt lao ®éng G/®o¹n biÕn ®èi chÊt Giai ®o¹n truãc khi vµo doanh nghiÖp. Giai ®o¹n ®èi mÆt thùc tÕ. Sù cam kÕt víi tæ chøc Sù lu©n chuyÓn lao ®éng Qu¸ tr×nh hoµ nhËp KÕt qu¶. S¬ ®å 2. Qu¸ tr×nh hoµ nhËp vµo tæ chøc. Mçi c«ng ty lµ mét x· héi thu nhá, nh­ng khi b­íc vµo “x· héi” nµy, kh«ng ph¶i ai còng dÔ dµng thÝch nghi. Cã hai tr­êng hîp x¶y ra, hoÆc lµ nh©n viªn t×m c¸ch hoµ nhËp víi m«i tr­êng míi, hoÆc lµ b¶o thñ vµ ¸p ®Æt c¸ch nghÜ, c¸ch lµm riªng cña m×nh cho mäi ng­êi. Ai kh«ng v­ît qua c¸i “t«i”, tøc lµ ng­êi ®ã tù ®µo th¶i m×nh. Khi doanh nghiÖp ®· ®i vµo nÒ nÕp, thay ®æi mét ho¹t ®éng kh«ng ph¶i lµ chuyÖn dÔ, mét khi sù thay ®æi ®ã t¹o ra sù bÊt æn, kh«ng ®­îc mäi ng­êi ñng hé. C¸c chñ tr­¬ng vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®­¬ng nhiªn do l·nh ®¹o doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh, cßn ®èi t­îng thùc hiÖn chÝnh lµ lùc l­îng nh©n viªn. Bªn c¹nh môc ®Ých t¹o lËp nÐt ®Ñp n¬i c«ng së, c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh v¨n ho¸ cña doanh nghiÖp th­êng s¸t víi ®êi sèng nh©n viªn, nh­ng ch¾c ch¾n kh«ng Ýt ng­êi c¶m thÊy “lÖch pha”. ¨Sù lan truyÒn cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp: V¨n ho¸ doanh nghiÖp sau khi ®· ®­îc h×nh thµnh vµ duy tr× trong doanh nghiÖp, ®Ó mäi thµnh viªn doanh nghiÖp tham gia x©y dùng nÐt v¨n ho¸ ®Æc tr­ng th× v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph¶i ®­îc lan truyÒn tíi ng­êi lao ®éng th«ng qua mét sè h×nh thøc nh­ c¸c c©u chuyÖn, c¸c nghi thøc, c¸c biÓu t­îng vËt chÊt vµ ng«n ng÷. Nh÷ng c©u chuyÖn: Néi dung cña c©u chuyÖn kÓ vÒ nh÷ng bµi häc vµ nç lùc cña ng­êi s¸ng lËp ra c«ng ty. Nh÷ng c©u chuyÖn nh­ thÕ th­êng lan truyÒn trong tæ chøc. Nh÷ng c©u chuyÖn th­êng kÓ l¹i mét sè sù kiÖn, sù ph¸ luËt, sù bøt ph¸ tõ nghÌo khæ phÊt lªn giµu cã, gi¶m sè l­îng nh©n viªn, sù ph¶n øng víi nh÷ng sai lÇm. Nh÷ng c©u chuyÖn ®· g¾n hiÖn t¹i víi qu¸ khø vµ gi¶i thÝch sù hîp lý cho nh÷ng thùc tÕ hiÖn nay ë c¸c tæ chøc. C¸c nghi thøc: Lµ nh÷ng chuçi lÆp ®i lÆp l¹i cña c¸c ho¹t ®éng nh»m biÓu thÞ vµ cñng cè c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ c¬ b¶n cña doanh nghiÖp. Qua c¸c nghi thøc nh©n viªn cã thÓ thÊy nh÷ng môc tiªu nµo lµ quan träng nhÊt, ai lµ ng­êi quan träng vµ ai lµ ng­êi kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. Nã cã thÓ lµ nh÷ng ho¹t ®éng ®­îc tiªu chuÈn ho¸ sö dông trong nh÷ng thêi ®iÓm ®Æc biÖt nh»m t¸c ®éng tíi hµnh vi vµ nh÷ng hiÓu biÕt cña nh÷ng thµnh viªn trong doanh nghiÖp. C¸c biÓu t­îng vËt chÊt: Lµ nh÷ng sù vËt, ho¹t ®éng hay sù kiÖn gióp cho viÖc chuyÓn t¶i ý nghÜa cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Mét sè thÝ dô cña biÓu t­îng vËt chÊt nh­: tæ chøc, trang phôc cña nh©n viªn, quy m« phßng lµm viÖc, trang thiÕt bÞ v¨n phßng, c¸c dông cô trong v¨n phßng, tiÒn thï lao thªm,… Ng«n ng÷: RÊt nhiÒu tæ chøc vµ c¸c ®¬n vÞ trong ph¹m vi doanh nghiÖp sö dông ng«n ng÷ lµ mét c¸ch ®Ó nhËn biÕt v¨n ho¸ doanh nghiÖp. B»ng c¸ch tiÕp thu c¸c ng«n ng÷, c¸c thµnh viªn sÏ chøng tá sù chÊp nhËn cña hä ®èi víi v¨n ho¸ doanh nghiÖp vµ gióp b¶o tån v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Nh­ vËy, qu¸ tr×nh x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph¶i theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh. Khi v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®· ®­îc hîp thµnh bëi c¸c ®Æc tÝnh t­¬ng ®èi æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng th× nã rÊt khã thay ®æi. V¨n ho¸ doanh nghiÖp ®­îc thiÕt lËp nã t¹o nªn c¸c khuynh h­íng “¨n s©u b¸m rÔ” vµo doanh nghiÖp. ViÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp lµnh m¹nh lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan trong x· héi c¹nh tranh hiÖn nay, mçi doanh nghiÖp ph¶i tù m×nh cã mét chiÕn l­îc thÝch hîp trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Cã thÓ thÊy viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph¶i b¾t nguån tr­íc tiªn tõ viÖc x©y dùng biÓu t­îng, slogan, khÈu hiÖu hµnh ®éng, th­¬ng hiÖu cña hä. BiÓu t­îng v¨n ho¸ cña mét doanh nghiÖp ®ã lµ logo, lµ th­¬ng hiÖu cña hä. Logo, th­¬ng hiÖu lµ chÊt l­îng hµng ho¸ vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp, lµ niÒm tù hµo cña doanh nghiÖp. Logo, th­¬ng hiÖu lµ sù kÕt tinh cña nh÷ng phÈm chÊt v¨n ho¸ cña mäi c¸n bé, nh©n viªn doanh nghiÖp. 3.4. §iÒu kiÖn x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam §Ó c¸c doanh nghiÖp n­íc ta x©y dùng vµ ngµy cµng hoµn thiÖn nÒn v¨n ho¸ cña m×nh mang ®Ëm s¾c th¸i d©n téc vµ thêi ®¹i, ngµy cµng cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cÇn ph¶i cã sù gãp cña c¶ céng ®ång vµ chÝnh b¶n th©n tõng doanh nghiÖp. * §èi víi Nhµ n­íc vµ x· héi: §Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp, tr­íc hÕt Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan c«ng quyÒn cÇn t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng, lµ träng tµi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i x©y dùng cho ®­îc nÕp sèng v¨n minh c«ng së. §ã lµ sù ho¹t ®éng ®óng chøc tr¸ch, øng xö v¨n minh vµ c«ng b»ng ®èi víi doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó doanh nghiÖp ph¸t triÓn. Nhµ n­íc còng cÇn cã nh÷ng kho¶n chi phÝ nhÊt ®Þnh ®Ó hç trî cho viÖc x©y dùng, khuyÕn khÝch nh÷ng th­¬ng hiÖu uy tÝn cña n­íc ta. §ång thêi còng ph¶i ®ßi hái c¸c c¬ quan Nhµ n­íc kh«ng chØ ho¹t ®éng ®óng chøc tr¸ch cña m×nh, mµ cßn ph¶i v¨n ho¸ c«ng së, v¨n ho¸ trong øng xö víi c«ng d©n vµ doanh nghiÖp. Cïng nhau nç lùc vµ phÊn ®Êu x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp kh«ng thÓ chØ ®ßi hái mét bªn doanh nghiÖp ph¶i cã v¨n ho¸ vµ t«n träng ph¸p luËt mµ ®ã lµ cè g¾ng cña nhiÒu phÝa ®Æc biÖt doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc. Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI)- c¬ quan ®¹i diÖn cho céng ®ång doanh nghiÖp cÇn cã bé phËn chuyªn tr¸ch nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp, ®Ó ®­a ra c¸c ch­¬ng tr×nh huÊn luyÖn, tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c doanh nghiÖp x©y dùng v¨n ho¸, tr­íc hÕt t¹o mét sè m« h×nh mÉu vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®Ó kÞp thêi rót kinh nghiÖm vµ nh©n réng trong c¶ n­íc. VCCI còng cÇn ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn v¨n ho¸ doanh nghiÖp trªn ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu cô thÓ vµ hç trî doanh nghiÖp x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp. KÞp thêi tuyªn d­¬ng vµ t«n vinh c¸c doanh nh©n, doanh nghiÖp thÓ hiÖn ®­îc b¶n s¾c v¨n ho¸. ¤ng Vò Anh Dòng- Tr­ëng ban Héi viªn vµ ®µo t¹o VCCI ®· nhÊn m¹nh nh÷ng viÖc cÇn lµm ngay cña VCCI lµ : tuyªn truyÒn m¹nh trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp; lËp nhãm chuyªn tr¸ch vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp; x©y dùng tiªu chÝ vµ ph­¬ng ph¸p x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp, lËp dù ¸n quèc gia vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp; triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o tËp trung vµ t¹i chç vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp; nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh ®iÓn h×nh vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp. *§èi víi b¶n th©n mçi doanh nghiÖp: Mäi thµnh viªn mµ tr­íc hÕt lµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp ph¶i cã nhËn thøc ®óng, hiÓu râ néi dung vµ quyÕt t©m cao h¬n trong viÖc x©y dùng nÒn t¶ng v¨n ho¸ cña doanh nghiÖp m×nh thÓ hiÖn râ nÐt ë v¨n hãa chÊt l­îng. Mçi doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã bé phËn hoÆc c¸n bé chuyªn tr¸ch vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp. C¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn v¨n ho¸ doanh nghiÖp nh­ truyÒn thèng, cam kÕt chÊt l­îng, chiÕn l­îc ph¸t triÓn, hµnh vi øng xö ph¶i ®­îc mäi thµnh viªn trong doanh nghiÖp gãp ý x©y dùng vµ ph¶i ®­îc tuyªn truyÒn s©u réng trong mäi thÕ hÖ c¸n bé nh©n viªn. CÇn cã kÕ ho¹ch tuyÓn chän thÝch hîp nh÷ng thµnh viªn míi ra nhËp doanh nghiÖp ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Trªn c¬ së x©y dùng chiÕn l­îc s¶n xuÊt, kinh doanh cô thÓ cña c«ng ty, ph¶i cã chiÕn l­îc gi¸o dôc, ®µo t¹o toµn diÖn cho c¸c thµnh viªn cña c«ng ty, ph¶i b¾t ®Çu tõ ®µo t¹o, båi d­ìng gi¸o dôc. Cïng víi qu¸ tr×nh gi¸o dôc ®µo t¹o nµy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc sù ch¨m lo x©y dùng thiÕt v¨n ho¸ doanh nghiÖp: tõ nhµ v¨n ho¸, phßng truyÒn thèng, c¬ së thÓ thao, v¨n ho¸ v¨n nghÖ, chÕ ®é chÝnh s¸ch, ®Õn chÕ ®é sinh ho¹t v¨n ho¸ céng ®ång c«ng ty, th¨m hái, gióp ®ì nhau,…§ßi hái chñ doanh nghiÖp ph¶i cã ý thøc ®Çu t­ x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp, võa lµ tÊm g­¬ng vÒ v¨n ho¸: v¨n ho¸ qu¶n lý, v¨n ho¸ lao ®éng, v¨n ho¸ øng xö, v¨n ho¸ ®¹o ®øc. X©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph¶i ®­îc tæ chøc tíi mäi thµnh viªn trong doanh nghiÖp vµ ®ã lµ nhiÖm vô chung cña c¶ ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp. Tham gia nh÷ng ho¹t ®éng v¨n ho¸ - thÓ thao, phong trµo tõ thiÖn x· héi, ch­¬ng tr×nh d· ngo¹i,… chÝnh lµ chung søc t¹o dùng mét m«i tr­êng lµm viÖc tèt ®Ñp. “X©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph¶i lµ nç lùc tõ hai phÝa”. §Ó x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®ßi hái nç lùc cña chÝnh b¶n th©n ng­êi lao ®éng, cña doanh nghiÖp, sù hç trî cña Nhµ n­íc vµ sù t«n vinh cña céng ®ång. 3.5. Mét sè kiÕn nghÞ trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam Qua ph©n tÝch, ta thÊy râ tÇm quan träng cña v¨n ho¸ doanh nghiÖp còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc t¹o dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam. §Ó cã thÓ tiÕn kÞp vµ v­ît xa c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, chØ tinh thÇn ng­êi ViÖt th«i ch­a ®ñ, c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®em tinh thÇn ®ã t¹o dùng nªn mét s¾c th¸i cho riªng m×nh - t¹o mét nÐt v¨n ho¸ doanh nghiÖp lµnh m¹nh. Víi mong muèn ®­îc ®ãng gãp mét phÇn nhá vµo viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam, em xin ®­a ra mét sè ý kiÕn trong vÊn ®Ò nµy: ViÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ë ViÖt Nam kh«ng chØ ë trong c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín, liªn doanh mµ ngay c¶ nh÷ng doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá, doanh nghiÖp nhµ n­íc, c«ng ty TNHH,… còng cÇn x©y dùng cho m×nh v¨n ho¸ doanh nghiÖp. §©y lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ c¹nh tranh khèc liÖt. ViÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ph¶i ®­îc Nhµ n­íc quan t©m mét c¸ch tho¶ ®¸ng, tiÕn tíi x©y dùng mét nÐt v¨n ho¸ cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. Nhê sù chØ ®¹o ®óng ®¾n, sù quan t©m s©u s¾c cña §¶ng vµ Nhµ n­íc sÏ t¹o ra sù ®ång bé trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp trªn toµn quèc tr¸nh mét sù thiÕu ®ång bé. Còng gièng nh­ viÖc x©y dùng th­¬ng hiÖu, x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®ßi hái ph¶i cã mét thêi gian dµi do ®ã doanh nghiÖp kh«ng nªn cã sù nãng véi trong qu¸ tr×nh x©y dùng. Mçi thµnh viªn trong doanh nghiÖp cÇn cã sù hiÓu biÕt ®óng ®¾n vµ th¸i ®é tÝch cùc trong viÖc t¹o dùng h×nh ¶nh doanh nghiÖp m×nh. Khi x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ: biÖn ph¸p ®Çu tiªn lµ ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng ®Þnh chÕ cña doanh nghiÖp, chÝnh s¸ch, tù kiÓm so¸t, ph©n tÝch c«ng viÖc, c¸c yªu cÇu. Sau ®ã x©y dùng c¸c kªnh th«ng tin, x©y dùng c¸c thÓ chÕ, thiÕt chÕ tËp trung vµ d©n chñ nh­: ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc; tiªu chuÈn ho¸ c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, x©y dùng c¬ chÕ kÕt hîp hµi hoµ c¸c lîi Ých ®Ó doanh nghiÖp trë thµnh ng«i nhµ chung, lµ con thuyÒn vËn mÖnh cña mäi ng­êi. HiÖn nay néi dung v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®· ®­îc ®­a vµo gi¶ng d¹y trong mét sè tr­êng ®¹i häc nh­ §H Kinh TÕ Quèc D©n, §H Th­¬ng M¹i,…Theo em vÊn ®Ò v¨n ho¸ doanh nghiÖp nªn ®­îc gi¶ng d¹y phæ biÕn trong c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng ®Æc biÖt nh÷ng tr­êng thuéc khèi kinh tÕ. Phßng Th­¬ng M¹i, HiÖp Héi doanh nghiÖp nªn th­êng xuyªn tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®Ó nh»m rót ra nh÷ng kinh nghiÖm vµ häc hái gi÷a c¸c doanh nghiÖp, ®ång thêi t«n vinh nh÷ng doanh nghiÖp tiªu biÓu. KÕt luËn. Gi÷ vai trß quan träng trong viÖc t¹o dùng h×nh ¶nh doanh nghiÖp, v¨n ho¸ doanh nghiÖp ngµy cµng ®­îc ®Ò cËp ®Õn kh«ng chØ ë ViÖt Nam mµ trªn toµn thÕ giíi. V¨n ho¸ doanh nghiÖp ®ang kh¼ng ®Þnh vai trß kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh x©y dùng mét doanh nghiÖp toµn diÖn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. V¨n ho¸ doanh nghiÖp lµ c¬ së ®¶m b¶o thµnh c«ng cho c¸c doanh nghiÖp trªn con ®­êng héi nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. X©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI nh»m môc ®Ých t¹o søc m¹nh trong c¹nh tranh cho doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÕn vµo héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. BÊt cø mét doanh nghiÖp nµo muèn tån t¹i vµ thµnh c«ng ®Òu ph¶i cã b¶n s¾c v¨n ho¸ doanh nghiÖp ®Ó t¹o ®­îc Ên t­îng vµ c¸c mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi ng­êi kh¸c, ®¶m b¶o ®­îc bÇu kh«ng khÝ tho¶i m¸i vµ tin t­ëng víi kh¸ch hµng. Mçi doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i cã mét chiÕn l­îc phï hîp trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp m×nh, ®©y lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu trong x· héi c¹nh tranh. Trong t­¬ng lai kh«ng xa, hµng ho¸ vµ dÞch vô ViÖt Nam kh«ng nh÷ng chÞu sù c¹nh tranh ¸c liÖt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, mµ ngay c¶ trong n­íc. Muèn c¹nh tranh nhÊt thiÕt c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh nh­ng ®ång thêi ph¶i chó ý ®Õn viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp. Trong néi dung bµi viÕt, em ®· cè g¾ng ®­a ra nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay vµ mét sè kiÕn nghÞ trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam. Mét lÇn n÷a em xin ®­îc c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o ®· gióp ®ì em rÊt nhiÒu trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. TµI liÖu tham kh¶o. Gi¸o tr×nh hµnh vi tæ chøc - §H KTQD, Nxb Thèng kª 2003. Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ doanh nghiÖp - §H KTQD, Nxb Thèng kª 2004. Ban t­ t­ëng v¨n ho¸ T¦- V¨n ho¸ vµ kinh doanh §ç Minh C­¬ng- V¨n ho¸ kinh doanh vµ triÕt lý kinh doanh, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia 2001. PGS.TS §ç Léc DiÖp – Mü-¢u-NhËt v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn, Nxb KHXH Hµ Néi 2003. PGT.PTS NguyÔn ThÞ Doan, PTS §ç Minh C­¬ng- TriÕt lý kinh doanh víi qu¶n lÝ doanh nghiÖp, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia 1999. TS NguyÔn V¨n §¸ng, Vò Xu©n H­¬ng- V¨n ho¸ vµ nguyªn lý qu¶n trÞ, Nxb Thèng kª 1996. NguyÕn Kh¾c Kho¸i, Kinh doanh víi ng­êi NhËt, Nxb §¹i häc Quèc gia thµnh phè Hå ChÝ Minh 2002. Ng« Minh Kh«i - V¨n ho¸ kinh doanh thêi ®æi míi, Nxb ThuËn Ho¸ 2000. §inh Ngäc Tó, Lµm viÖc víi ng­êi Mü, Nxb Thèng kª 2000. Chuyªn ®Ò v¨n ho¸ c«ng ty, th«ng tin chuyªn ®Ò c©u l¹c bé doanh gia t­¬ng lai. Vò B¸ §Þnh, v¨n ho¸ doanh nh©n, t¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè 40/2000, trang 45. TrÞnh TuÖ Giang, v¨n ho¸ trong ®µm ph¸n kinh doanh mét sè kh¸c biÖt chñ yÕu gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú, t¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè th¸ng 11/2001, trang60. TS NguyÔn Quang Hång, v¨n ho¸ doanh nghiÖp, t¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè th¸ng 03/2003. TS TrÇn Hïng, mÊy vÊn ®Ò vÒ v¨n ho¸ doanh nghiÖp, t¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè th¸ng 10/2003, trang 37. Ng« Minh Kh«i, v¨n ho¸ doanh nghiÖp lµ g×, thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn th¸ng7/2002. TS NguyÔn Th­êng L¹ng, v¨n ho¸ doanh nghiÖp, t¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè 55 th¸ng 1/2002, trang 24. PGS.TS NguyÔn Thu Linh, x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp tr­íc yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ, t¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o, sè 7/2003, trang17. Vò TiÕn Léc, doanh nghiÖp ViÖt Nam víi kinh tÕ tri thøc, diÔn ®µn doanh nghiÖp sè 1/2003, trang 13. Ng« Quý NhËm, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp trong thÕ kû XXI, t¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, trang 45. Ph¹m ThÞ NguyÖt, nh©n v¨n vµ v¨n ho¸ doanh nghiÖp, t¹p chÝ tµi chÝnh doanh nghiÖp, sè 10/2003, trang 37. TS §µo Duy Qu¸t, v¨n ho¸ doanh nghiÖp kÕt tinh v¨n ho¸ cña mäi thµnh viªn, diÔn ®µn doanh nghiÖp, sè 46/2003, trang 7. TrÇn Hµ Minh Qu©n, v¨n ho¸ trong kinh doanh quèc tÕ, t¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ, sè 117/2000, trang 23. C«ng Th¾ng, c¸i “hån” doanh nghiÖp, thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn th¸ng 7/2002, trang 34. C«ng Th¾ng, doanh nh©n – x· héi ®Þnh kiÕn vµ tr¸ch nhiÖm, thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, sè 52 th¸ng 12/2003, trang38. C«ng Th¾ng, kinh doanh cã cÇn triÕt lý, thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn sè 50 th¸ng 12/2003, trang 26. C«ng Th¾ng, nÕu kh«ng cã triÕt lý kinh doanh, thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn th¸ng 10/2002, trang 34. C«ng Th¾ng, x©y dùng h×nh ¶nh doanh nghiÖp, thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, sè 51 th¸ng12/2003, trang 31. PGS.TS Vò C«ng TuÊn, triÕt lý kinh doanh míi trong nÒn kinh tÕ tri thøc, t¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ sè 124/2001, trang 15. PGS.TS Lª V¨n T­, v¨n ho¸ kinh doanh cña doanh nghiÖp trong tiªu thô s¶n phÈm, t¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o sè 7/2003, trang 51. Website:www.vinaseek.com www.doanhnhan.com www.fpt.com.vn www.kymdan.com.vn www.google.com www.vcci.com Môc lôc Lêi më ®Çu. 1 Ch­¬ng 1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ v¨n hãa doanh nghiÖp. 3 1.1.B¶n chÊt v¨n hãa doanh nghiÖp. 3 1.1.1.V¨n hãa: 3 1.1.2.V¨n hãa doanh nghiÖp: 4 1.2. Nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh v¨n ho¸ doanh nghiÖp 5 1.2.1. Theo bÒ mÆt: 5 1.2.2.Theo cÊu tróc: 8 1.3.Vai trß cña v¨n hãa doanh nghiÖp. 9 1.4. Quan hÖ v¨n hãa doanh nghiÖp vµ v¨n hãa doanh nh©n: 13 1.5. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn v¨n ho¸ doanh nghiÖp: 15 Ch­¬ng 2. Thùc tr¹ng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay: 18 2.1 Kh¸i qu¸t vÒ thùc tr¹ng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam 18 2.2.Thùc tr¹ng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam qua kÕt qu¶ ®iÒu tra x· héi häc: 22 2.3. Thùc tr¹ng v¨n ho¸ ë mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam ®iÓn h×nh: 25 2.4. Ph©n tÝch, so s¸nh v¨n ho¸ doanh nghiÖp mét sè n­íc. 28 2.4.1 V¨n ho¸ doanh nghiÖp NhËt B¶n 28 2.4.2 V¨n ho¸ doanh nghiÖp Hoa Kú 29 2.4.3. Mét sè nÐt kh¸c nhau trong v¨n ho¸ doanh nghiÖp 31 2.5. §¸nh gi¸ chung. 32 Ch­¬ng 3. §Þnh h­íng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng, ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI: 34 3.1. Yªu cÇu khi x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam: 34 3.2. §Þnh h­íng cho viÖc ph¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI: 36 3.3. Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph0¸t triÓn v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam : 38 3.4. §iÒu kiÖn x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam. 44 3.5. Mét sè kiÕn nghÞ trong viÖc x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp ViÖt Nam. 46 KÕt luËn. 49 Tµi liÖu tham kh¶o. 50