Đề tài Xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang cỏc thị trường chủ yếu

µ mét sè n­íc kh¸c cã kim ng¹ch xuÊt khÈu t«m ®«ng l¹nh kh¸ lín sang thÞ tr­êng Mü. Ngoµi t«m ®«ng l¹nh, mÆt hµng thuû s¶n nhËp khÈu lín thø hai lµ c¸ philª t­¬i vµ ­íp ®«ng. MÆc dï Mü cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt c¸ philª nh­ng do ng­êi Mü rÊt ­a chuéng c¸ philª cña T©y ¢u vµ Canada, v× vËy Mü ph¶i xuÊt khÈu s¶n phÈm cña m×nh vµ nhËp khÈu s¶n phÈm cña c¸c n­íc kh¸c (Canada, Chi Lª, Na uy, T©y Ban Nha...). Sau t«m ®«ng l¹nh vµ c¸ philª, c¸c mÆt hµng kh¸c nh­ : c¸ ngõ nguyªn con, c¸ håi nguyªn con vµ ­íp l¹nh, c¸ ngõ ®èng hép...®­îc nhËp khÈu vµo Mü víi gi¸ trÞ hµng n¨m t­¬ng ®èi lín nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña c­ d©n n­íc nµy vµ ®Ó t¸i chÕ råi xuÊt sang n­íc kh¸c. c. ThÞ tr­êng Trung Quèc N¨m 2000, s¶n l­îng thuû s¶n c¸c lo¹i cña Trung Quèc ®¹t 42.785 ngµn tÊn trong ®ã s¶n l­îng thuû s¶n khai th¸c tù nhiªn lµ 17.400 ngµn tÊn vµ s¶n l­îng thuû s¶n nu«i trång ®¹t 25.385 ngµn tÊn. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2001, s¶n l­îng thuû s¶n cña Trung Quèc sÏ t¨ng lªn ®Õn trªn 50 ngµn tÊn nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô trong n­íc ngµy cµng t¨ng vµ nhu cÇu cho xuÊt khÈu víi khèi l­îng lín. VÒ tiªu thô, do møc sèng cña nh©n d©n Trung Quèc tiÕp tôc t¨ng lªn vµ nhu cÇu vÒ thuû s¶n t­¬i sèng còng t¨ng theo, d­íi ®©y lµ sè liÖu thèng kª cña Trung Quèc cho ta thÊy. B¶ng 1: C¬ cÊu tiªu dïng vµ xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n Trung Quèc. N¨m ChØ tiªu §¬n vÞ 1999 2000 Møc tiªu thô b×nh qu©n. - Thµnh thÞ: - N«ng th«n: NhËp khÈu. XuÊt khÈu. kg/ng­êi ,, ,, TÊn ,, 5,82 10,3 3,28 626.000 1.296.000 6,74 11,7 3,92 1.251.000 1.485.000 TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 4/2001, khèi l­îng thuû s¶n mËu dÞch cña Trung Quèc dù tÝnh t¨ng 13% so víi cïng kú n¨m 2000. Nga lµ thÞ tr­êng chÝnh xuÊt khÈu chÝnh ®èi víi mÆt hµng c¸ ­íp ®«ng cña Trung Quèc. Trªn 50% khèi l­îng c¸ ®«ng l¹nh nhËp khÈu vµo Trung Quèc lµ tõ thÞ tr­êng Nga, phÇn cßn l¹i ®­îc nhËp khÈu tõ Ên §é vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c. HÇu hÕt c¸ ®«ng l¹nh nhËp khÈu vµo Trung Quèc ®­îc läc x­¬ng vµ t¸i xuÊt. Mùc lµ loµi nhuyÔn thÓ th©n mÒm ®­îc giao dÞch víi khèi l­îng lín, phÇn lín mùc nhËp khÈu vµo Trung Quèc ®­îc chÕ biÕn vµ t¸i xuÊt sang NhËt, Mü vµ Hµn Quèc. Ngoµi ra, Trung Quèc còng xuÊt khÈu mét khèi l­îng lín mùc sèng, t«m ®«ng l¹nh, l­¬n sèng vµ ®«ng l¹nh. d. ThÞ tr­êng EU Liªn minh Ch©u ¢u hiÖn nay bao gåm 15 quèc gia víi h¬n 365 triÖu ng­êi tiªu dïng. Tõ n¨m 1968, EU ®· lµ mét thÞ tr­êng thèng nhÊt vÒ h¶i quan, cã ®Þnh møc thuÕ h¶i quan chung cho tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn. Ngµy 7/2/1992 hiÖp ­íc Masstricht ®­îc ký kÕt t¹i Hµ Lan më ®Çu cho sù thèng nhÊt vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ tiÒn tÖ gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn EU. ThÞ tr­êng EU thèng nhÊt cho phÐp tù do l­u th«ng søc lao ®éng, hµng ho¸ dÞch vô vµ vèn gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Riªng ®èi víi mÆt hµng thuû s¶n, EU lµ mét trong ba thÞ tr­êng tiªu thô thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi bªn c¹nh NhËt B¶n vµ Mü. Hµng n¨m Liªn minh Ch©u ¢u chiÕm tõ 25-30% nhËp khÈu thuû s¶n cña toµn thÕ giíi. Møc tiªu thô thuû s¶n b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë EU lµ 17kg/n¨m vµ t¨ng dÇn hµng n¨m kho¶ng 3%. Gi¸ c¶ mÆt hµng thuû s¶n ë thÞ tr­êng EU còng cao h¬n c¸c thÞ tr­êng Ch©u ¸ trung b×nh kho¶ng tõ 1,1 ®Õn 1,4 lÇn vµ cã tÝnh æn ®Þnh. ThÞ tr­êng thuû s¶n EU cã tÝnh æn ®Þnh cao, víi nhiÒu nhãm c­ d©n cã nhiÒu yªu cÇu kh¸c nhau trong thãi quen tiªu thô c¸c s¶n phÈm thuû s¶n. Trong khi nhu cÇu vÒ hµng thuû s¶n ®ang ngµy cµng t¨ng, Uû ban nghÒ c¸ cña EU míi ®©y ®· ra tuyªn bè c¾t gi¶m 1/3 s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n tõ n¨m 1997-2010, nh»m ®Ó b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n. ChÝnh ®iÒu nµy lµm cho nhu cÇu nhËp khÈu thuû s¶n cña EU ®ang ngµy cµng t¨ng cao. Tuy nhiªn thÞ tr­êng EU thËt sù lµ mét thÞ tr­¬ng khã tÝnh, cã tÝnh chän läc cao víi nh÷ng yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. 1.1.3 TiÒm n¨ng cña thuû s¶n ViÖt Nam a. §¸nh b¾t tù nhiªn ViÖt Nam lµ mét quèc gia cã bê biÓn dµi 3260km víi 112 cöa s«ng, l¹ch; vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ réng kho¶ng 1 triÖu km2 víi h¬n 4000 hßn ®¶o lín nhá t¹o ra nhiÒu eo, vÞnh vµ ®Çm ph¸ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn vµ duy tr× nguån lîi thuû s¶n. Theo sè liÖu ®iÒu tra ch­a ®Çy ®ñ, hµng n¨m ViÖt Nam cã thÓ khai th¸c 1,2-1,4 triÖu tÊn h¶i s¶n c¸c lo¹i mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn tiÒm n¨ng nguån lîi thuû s¶n. Trong khai th¸c tù nhiªn, nhê cã khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nªn cã thÓ x¸c ®Þnh trö l­îng vµ x©y dùng kÕ ho¹ch khai th¸c hîp lý ®èi víi tõng lo¹i thuû s¶n, tõng vïng biÓn vµ tõng mïa vô võa ®¶m b¶o khai th¸c tèi ®a nguån lîi thuû s¶n võa ®¶m b¶o kh¶ n¨ng t¸i t¹o ®Ó æn ®Þnh khai th¸c l©u dµi. Nh÷ng tµu lín ®­îc trang bÞ hiÖn ®¹i, cã kh¶ n¨ng më réng khai th¸c h¶i s¶n xa bê vµ h×nh thµnh nghÒ c¸ viÔn d­¬ng trong t­¬ng lai. b. Nu«i trång thuû s¶n ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n còng lµ rÊt lín. ViÖt Nam cã kho¶ng 1,4 triÖu ha mÆt n­íc néi ®Þa, trong ®ã gÇn 30 v¹n ha lµ n¬i thÝch hîp ®Ó nu«i trång thuû s¶n. Ngoµi ra ViÖt Nam cßn cã h¬n 800 ngµn ha eo, vïng, vÞnh biÓn, ®Çm ph¸ tù nhiªn cã thÓ sö dông vµo c«ng t¸c nu«i trång thuû s¶n. C¸c ch­¬ng tr×nh nu«i trång thuû s¶n ®· ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c, tõng b­íc ®Èy lïi viªc nu«i trång manh móm, tù ph¸t theo lèi thñ c«ng truyÒn thèng d­a vµo thiªn nhiªn sang nu«i trång cã quy ho¹ch víi khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i h¬n, ®­a diÖn tÝch tõ 295.000 ha n¨m 1990 lªn 535.000 ha n¨m 1999. NÕu n¨m 1998 s¶n l­îng nu«i chØ ®­îc 500 ngµn tÊn th× ®Õn n¨m 1999 ®· t¨ng lªn 600 ngµn tÊn vµ cßn cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn h¬n n÷a trong nh÷ng n¨m tíi. c. XuÊt khÈu thuû s¶n Mçi n¨m ViÖt Nam xuÊt sang 62 n­íc hµng ngµn tÊn thuû s¶n trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c lo¹i t«m ®«ng, mùc, c¸ ®«ng, c¸ hép, thÞt t«m hçn hîp vµ mét sè lo¹i thuû s¶n kh¸c nh­ nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá. Bé Thuû s¶n ViÖt Nam ®· sím cã chñ tr­¬ng ®Èy m¹nh khai th¸c, chÕ biÕn h¶i s¶n phôc vô xuÊt khÈu v× vËy hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®Õn nay ®· cã thÓ x©m nhËp c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ NhËt B¶n, Mü, EU....Bé Thuû s¶n ViÖt Nam tiÕp tôc ®æi míi trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, tiÕp thu nh­ng kü thuËt tiªn tiÕn ®ång thêi kªu gäi ®Çu t­ vµo lÜnh vùc quan träng nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Do ®ã, ngµnh Thuû s¶n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn quan träng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: c. ChÕ biÕn thuû s¶n §· tõng b­íc kh¾c phôc t×nh tr¹ng lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông m¸y mãc c«ng nghÖ kh¸ hiÖn ®¹i vµ ®ång bé. Mét sè c«ng nghÖ míi ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt, nhê ®ã kÐo dµi thêi gian gi÷ chÊt l­îng vµ ®é t­¬i sèng cña hµng thuû s¶n; t¹o ra nhiÒu chñng lo¹i hµng ho¸, träng l­îng, mÈu m· víi chÊt l­îng tèt, sè l­îng nhiÒu, gi¸ thµnh h¹ phôc vô yªu cÇu ¨n ngay, nÊu ngay rÊt tiÖn lîi cña ng­êi tiªu dïng vµ n©ng cao gi¸ trÞ hµng ho¸ thuû s¶n cña ViÖt Nam, më réng thÞ tr­êng tiªu thô. VÝ dô: ë An Giang tr­íc ®©y xuÊt khÈu c¸ ba sa sang Phi- lª ®«ng l¹nh ®¹t hiÖu qu¶ thÊp, nh­ng khi ¸p dông kû thuËt x«ng khãi nguéi cña trung t©m c«ng nghÖ vµ thuû s¶n sinh häc thuû s¶n cña ViÖn nghiªn cøu nu«i trång thuû s¶n II, ®· ®­a gi¸ trÞ th­¬ng m¹i t¨ng tõ 1,5- 2 lÇn vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô. C«ng ty xuÊt nhËp khÈu Kiªn Giang chuyÓn tõ c«ng nghÖ ®«ng tiÕp xóc sang ®«ng rêi nhanh IQF ®· thu chªnh lÖch gi¸ b¸n tõ 0,03- 0,05 USD/kg t«m ®«ng, nÕu mæi n¨m s¶n xuÊt 2.000 tÊn s¶n phÈm sÎ thu chªnh lÖch tõ 60.000- 100.000 USD. NhiÒu s¶n phÈm thuû s¶n tr­íc ®©y kh«ng cã gi¸ trÞ kinh tÕ, nay nhê cã c«ng nghÖ chÕ biÕn tiªn tiÕn ®· t¹o ra nhiÒu hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, thÞ tr­êng ®­îc më réng; nhê ®ã ®· thóc ®Èy viÖc nu«i trång, khai th¸c thuû s¶n vµ c¶ trong dÞch vô hËu cÇn nghÒ c¸ còng ph¸t triÓn theo. . T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. T×nh h×nh chung. Trong ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ®Õn n¨m 2005 ®­îc Thñ t­íng phª duyÖt vµo cuèi n¨m 1998, môc tiªu gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n ®­îc x¸c ®Þnh ph¶i phÊn ®Êu ®¹t 1,1 tû USD vµo n¨m 2000 vµ 2,5 tû USD vµo n¨m 2005. Nh÷ng n¨m qua, v­ît qua biÕt bao thö th¸ch gian nan cña c¶ thiªn nhiªn lÉn thÞ tr­êng, ngµnh Thuû s¶n ViÖt Nam ®· ghi ®­îc mét dÊu Ên quan träng vµo n¨m 2000, n¨m ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc: kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®· gia t¨ng v­ît bËc, ®¹t trªn 1,3 tû USD trong 11 th¸ng ®Çu n¨m, c¶ n¨m ®¹t 1,478 tû USD, ®øng thø 3 trong c¸c ngµnh xuÊt khÈu m¹nh nhÊt cña ViÖt Nam chØ sau dÇu th« vµ dÖt may. B¶ng 2. C¬ cÊu mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu §¬n vÞ tÝnh: tû USD 1998 1999 2000 7T/2001 Tæng kim ng¹ch XK MÆt hµng DÇu th« Hµng dÖt may H¶i s¶n Dµy dÐp G¹o 9,32 2,76 1,45 0,86 1,03 0,70 11,54 3,37 1,75 0,974 1,39 0,86 14,45 3,502 1,892 1,478 1,464 0,667 9,13 2,10 1,14 1,02 0,89 0,41 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. Tæng s¶n l­îng thuû s¶n c¶ n­íc n¨m 2000 ®¹t 1.951.350 tÊn, v­ît 15,54% so víi cïng kú n¨m 1999. Trong ®ã, khai th¸c ®¹t 1.308.975 tÊn, v­ît 15% so víi cïng kú, nu«i trång ®¹t 642.375 tÊn, t¨ng 16,6%. Theo nghiªn cøu cña FAO, trong sè 20 n­íc cã s¶n l­îng khai th¸c thuû s¶n hµng n¨m tõ 1 triÖu tÊn trë lªn, n­íc ta ®øng hµng thø 17. NÕu tÝnh 10 n­íc cã s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n cao th× ViÖt Nam ®øng hµng thø 7 ( trªn Mü). Tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2000, mÆc dï tæng s¶n l­îng thuû s¶n ( kÓ c¶ khai th¸c vµ nu«I trång chØ t¨ng gÇn gÊp ®«i ( tõ 1.019.800 tÊn lªn 1.950.000 tÊn) nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng gÊp gÇn 7 lÇn ( tõ 205 triÖu USD lªn 1,478 tû USD). NÕu tÝnh tõ n¨m 1998, xuÊt khÈu ®¹t 858 triÖu USD trë l¹i ®©y, th× nhÞp ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n mçi n¨m trªn 20%, trong khi ®ã s¶n l­îng thuû s¶n t¨ng b×nh qu©n gÇn 5%/n¨m. B¶ng 3: T×nh h×nh s¶n xuÊt – xuÊt khÈu thuû s¶n tõ n¨m 1998-2000 Danh môc 1998 1999 2000 2001 2005 S¶n l­îng thuû s¶n(Tr. tÊn) 1,676 1,80 1,9 1,95 2,2 Trong ®ã: Khai th¸c h¶i s¶n 1,138 1,18 1,3 1,20 1,2 Nu«i trång thuû s¶n 0,538 0,62 0,7 0,75 1,0 Kim ng¹ch xuÊt khÈu(Tû USD) 0,585 0,971 1,47 1,55 2,5 Bé Nguån: B« KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. Nh­ng thµnh tùu c¬ b¶n nhÊt lµ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®· chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ chÊt, viÖc c¶i thiÖn s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l­îng vµ ®¶m b¶o tiªu chuÈn an toµn vÖ sinh thùc phÈm thuû s¶n theo HACCAP ®· cã nh÷ng tiÕn bé râ rÖt, ®­îc ghi nhËn b»ng viÖc ViÖt Nam chÝnh thøc vµo danh s¸ch I xuÊt khÈu thuû s¶n vµ nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá sang EU ®· t¹o thÕ ®øng vµ uy tÝnh v÷ng ch¾c cho thuû s¶n ViÖt Nam v­¬n xa h¬n n÷a trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. VÒ c¬ cÊu s¶n phÈm: c¸c nhãm s¶n phÈm xuÊt khÈu ®Òu t¨ng. Nhãm s¶n phÈm t«m ®¹t gi¸ trÞ cao nhÊt (641,3 triÖu USD), chiÕm 47,1% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc, vµ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng m¹nh nhÊt (t¨ng 168 triÖu USD) so víi cïng kú n¨m 1999), víi sù tham gia cña 160 doanh nghiÖp chÕ biÕn kinh doanh t«m trong c¶ n­íc. Hai thÞ tr­êng dÉn ®Çu vÒ nhËp khÈu s¶n phÈm nµy tõ ViÖt Nam lµ NhËt vµ Mü. ThÞ tr­êng NhËt ®øng ®Çu vÒ kim ng¹ch, ®¹t 271,1 triÖu USD, t¨ng 23,1% so víi cïng kú n¨m ngo¸i, cßn Mü tuy ë vÞ trÝ thø hai, ®¹t 201 triÖu USD, nh­ng l¹i cã møc t¨ng tr­ëng bÊt ngê, b»ng 220% so víi cïng kú n¨m tr­íc, b¸o hiÖu sù t¨ng tèc trong n¨m 2001 vÒ s¶n phÈm t«m. Nhãm s¶n phÈm c¸ tuy chØ chiÕm tû träng 14,9% trong tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu, víi kim ng¹ch 193,878 triÖu USD trong 11 th¸ng ®Çu n¨m, nh­ng cã møc t¨ng 49,9% so víi cïng kú n¨m tr­íc. C¸ lµ s¶n phÈm thu hót nhiÒu nhÊt sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n trong c¶ n­íc tham gia: 300/600 doanh nghiÖp. N¨m 2000 lµ n¨m chóng ta më ®­îc nhiÒu thÞ tr­êng tiªu thô nhÊt, huy ®éng ®­îc nhiÒu nhÊt nguån nguyªn liÔu c¸ c¸c lo¹i ®­a vµo chÕ biÕn xuÊt khÈu hoÆc xuÊt c¸c s¶n phÈm t­¬i, ­íp ®¸. Mü lµ thÞ tr­êng dÉn ®Çu vÒ tiªu thô c¸ cña ViÖt Nam , ®¹t 56,1 triÖu USD, chiÕm xÊp xØ 30% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¸ c¸c lo¹i cña c¶ n­íc. §©y lµ møc kû lôc, b»ng 260% so víi cïng kú n¨m 1999, khiÕn cho NhËt B¶n ph¶i nh­êng vÞ trÝ dÉn ®Çu trong viÖc nhËp khÈu nhãm hµng nµy cho Mü, v× míi ®¹t 20,2% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¸. C¬ cÊu s¶n phÈm n¨m 1999-2000 Nhãm hµng kh« cã møc t¨ng tr­ëng cao nhÊt trong c¸c nhãm s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu n¨m 2000, t¨ng gÊp 3,8 lÇn so víi cïng kú n¨m 1999, ®¹t gi¸ trÞ 184,5 triÖu USD trong 11 th¸ng ®Çu n¨m 2000, xÊp xØ møc gi¸ trÞ cña s¶n phÈm c¸, ®­a tû träng mÆt hµng nµy v­ît lªn vÞ trÝ thø 3 sau t«m vµ c¸. Cµng vÒ cuèi n¨m nhãm mÆt hµng nay cµng cã sù t¨ng tr­ëng nhanh. §ãng gãp ®¸ng kÓ vµ cã tû träng ngµy cµng lín vµo bøc tranh s¸ng sña cña xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam cßn cã vai trß tÝch cùc cña c¸c nhãm s¶n phÈm kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng thùc phÈm chÕ biÕn, nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá, cua ghÑ, ®Æc s¶n biÓn. Trong n¨m 2000, c¸c nhãm s¶n phÈm nay ®¹t kim ng¹ch trªn 230 triÖu USD, t¨ng trªn 59% so víi cïng kú n¨m ngo¸i, chiÕm tû träng 16,2% trong kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n . §©y lµ th¾ng lîi cña viÖc ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng, xu h­íng tÝch cùc cÇn ®­îc tiÕp tôc duy tr× vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. NhuyÔn thÓ ch©n ®Çu lµ nhãm s¶n phÈm cã tèc ®é t¨ng tr­ëng chËm nhÊt (1,1%/n¨m), tr­íc hÕt v× lý do biÕn ®éng nguån lîi, song còng cßn do t¸c ®éng cña viÖc gi¶m søc mua nhãm s¶n phÈm nµy cña 2 thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ Mü. b. VÒ gi¸ thµnh xuÊt khÈu Nh­ ta ®· biÕt, viÖc t¨ng s¶n l­îng thuû s¶n cña thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng chñ yÕu hy väng vµo viÖc t¨ng s¶n l­îng thuû s¶n nu«i trång, cßn kh¶ n¨ng t¨ng ®¸nh b¾t c¸ tù nhiªn lµ rÊt h¹n chÕ, nhÊt lµ ®èi víi nguån h¶i s¶n ®¸nh b¾t ven bê, v× nguån tµi nguyªn ë ®©y ®· ®­îc khai th¸c qu¸ c«ng suÊt cïng víi vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng nghiªm träng vµ chi phÝ ®¸nh b¾t ®· t¨ng cao h¬n møc cã thÓ chÊp nhËn, nªn quan hÖ cung cÇu ®· mÊt c©n ®èi. Bëi vËy, gi¸ c¶ cña hÇu hÕt c¸c lo¹i thuû s¶n ngµy cµng t¨ng cao, theo dù b¸o cña c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi, gi¸ cña c¸c mÆt hµng thuû s¶n t¨ng ë møc 20%-25%/n¨m. §©y lµ nh©n tè thuËn lîi gãp phÇn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. T×nh h×nh xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu §Õn n¨m 2000, hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®· cã mÆt ë 62 n­íc ë trªn thÕ giíi, t­¬ng ®­¬ng víi sè l­îng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña n¨m 1999, song kim ng¹ch xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng chÝnh ®Òu t¨ng tr­ëng v­ît bËc. ThÞ tr­êng Mü –thÞ tr­êng cã møc t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt. Tr­íc n¨m 1994, Mü ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam, trong thêi gian nµy, xuÊt khÈu thuû s¶n trùc tiÕp vµo Mü hÇu nh­ kh«ng ®¸ng kÓ. N¨m 1996, hµng thuû s¶n ViÖt Nam vµo Mü chØ cã 8 triÖu USD, n¨m 1987 t¨ng 4,5 lÇn vµ n¨m 1988 t¨ng 10 lÇn so víi n¨m 1986. Hµng thuû s¶n ViÖt Nam muèn xuÊt khÈu sang Mü ph¶i qua mét n­íc trung gian thø 3 ( chñ yÕu lµ Singapore). §Õn n¨m 1994, sau khi Mü dì bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam , xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam nãi chung vµ thuû s¶n nãi riªng ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. C¸c mÆt hµng h¶i s¶n ®øng thø 2 (®¹t 52 triÖu USD/n¨m) sau cafª víi kim ng¹ch lµ100triÖu USD/n¨m . Trong suèt giai ®o¹n 1994-1999, xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü chØ chiÕm 4-5% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ nhËp khÈu tõ Mü chØ ®¹t 2,4% tæng kim ng¹ch nhËp kh©ñ cña ViÖt Nam . Trong khi ®ã, tû lÖ nµy ë c¸c n­íc trong khu vùc mµ Mü ®· ¸p dông quy chÕ quan hÖ b×nh th­êng nh­ Th¸i Lan lµ 17,4% vµ 10,3% vµ Malaixia lµ19,4% vµ 11,9%. N¨m 1999, xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· t¨ng gÇn 18 lÇn so víi n¨m 1986, vµ ®©y lµ mét b­íc tiÕn bé trong qu¸ tr×nh x©m nhËp vµo thÞ tr­êng Mü. N¨m 1997, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thi tr­êng Mü ®¹t 273 triÖu USD, trong ®ã thuû s¶n ®¹t 42,8 triÖu USD, chiÕm 15,7%, trong hai n¨m sau, tû träng thuû s¶n xuÊt khÈu t¨ng dÇn vµ kim ng¹ch t¨ng manh (n¨m 1998 t¨ng gÇn gÊp ®«i n¨m 1997, cßn n¨m 1999 gÊp 3 lÇn ). MÆc dï kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng ®· cã nh÷ng b­íc t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ, tuy nhiªn do 2 n­íc ch­a ®­îc ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i nªn ch­a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña thuû s¶n ViÖt Nam . ThÞ tr­êng Mü lµ mét thÞ tr­êng tiªu thô nhËp khÈu vµ tiªu thô thuû s¶n lín thø hai thÕ giíi (sau NhËt) , ®©y lµ mét thÞ tr­êng ®a d¹ng vµ cã tiÒm n¨ng rÊt lín. So víi c¸c thÞ tr­êng cã møc tiªu dïng b×nh qu©n ®Çu ng­êi t­¬ng ®­¬ng Mü nh­ EU hay NhËt B¶n th× xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang Mü chiÕm mét tû lÖ rÊt khiªm tèn. Do thuÕ nhËp khÈu trung b×nh ®èi víi s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña c¸c thÞ tr­êng nµy cao h¬n rÊt nhiÒu so víi Mü, vÝ dô ®èi víi EU lµ 45% trong khi Mü lµ 13% nªn khi mµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®­îc thi hµnh th× xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü sÏ cã c¬ héi t¨ng lªn ®¸ng kÓ. B¶ng 4: T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng Mü thêi kú 1997-2001. ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 6T/2001 Tæng kim ng¹ch XK sang Mü (Tr.USD) Trong ®ã: Thuû s¶n. Tû träng (%) 273,3 42,9 15,7 468,6 81,5 17,4 540,1 125,6 23,3 732,5 304,4 41,6 502,2 203,4 40,5 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. N¨m 2000, khi thùc hiÖn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, Mü sÏ ¸p dông thuÕ suÊt phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO (­íc tÝnh thuÕ nhËp khÈu trung b×nh cña hµng ho¸ ViÖt Nam vµo Mü sÏ gi¶m tõ 40 xuèng cßn 4%), lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ quan, c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng vµ më ®­êng cho hµng ho¸ ViÖt Nam th©m nhËp vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng Mü. VÒ phÝa m×nh, ViÖt Nam cam kÕt sÏ lo¹i bá c¸c rµo c¶n, phi thuÕ quan, gi¶m møc thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ Mü vµo ViÖt Nam; do ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi tiªu dïng ViÖt Nam mua hµng ho¸ cña Mü víi gi¸ rÎ h¬n. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i kh«ng nh÷ng thóc ®Èy t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo mét trong nh÷ng thÞ tr­êng lín nhÊt thÕ giíi mµ cßn t¹o thªm ®éng lùc cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam. §èi víi ngµnh thuû s¶n, tr­íc ®ay ph¶i chÞu møc thuÕ nhËp khÈu cao, khã kh¨n th©m nhËp thÞ tr­êng Mü nay ®· cã mét c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn vµ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn do thuÕ nhËp khÈu gi¶m m¹nh. §iÒu nµy ®­îc minh chøng qua kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng Mü n¨m 2000 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001. Ngay ®Çu th¸ng 10/2000, Bé Thuû s¶n ®· häp b¸o c«ng bè ®Õn hÕt th¸ng 9/2000, xuÊt khÈu thuû s¶n ®· v­ît ng­ìng 1 tû USD, ®¹t 90,90% kÕ ho¹ch n¨m, t¨ng 52,4% so víi cïng kú n¨m 1999. §©y lµ mèc son quan träng ®¸nh dÊu b­íc ph¸t triÓn míi cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam. Nh­ng ®Õn cuèi n¨m 2000, xuÊt khÈu thuû s¶n ®· ®¹t tíi1,478 tû USD, t¨ng 55% so víi cïng kú n¨m tr­íc vµ gÊp 1,35 lÇn kÕ ho¹ch n¨m.Trong ®ã, Mü chiÕm 305 triÖu USD ( 20,6%), xÕp thø 2 sau NhËt, v­ît qua EU. Trong b­íc ph¸t triÓn míi cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam th× viÖc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng Mü cã mét ý nghÜa høa hÑn më ra triÓn väng cho xuÊt khÈu thuû s¶n c¸c n¨m sau, v× thÕ mµ chØ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü ®· lªn tíi 204 triÖu USD, chiÕm 40,5% tång kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü. C¸c mÆt hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®­îc ng­êi Mü ­a chuéng lµ c¸ basa, c¸ tra, t«m só, r«phi ®¬n tÝnh… HiÖn cã tíi 130 n­íc ®ang b¸n hµng thuû s¶n sang Mü, ViÖt Nam lµ nhµ cung cÊp t«m ®øng hµng thø 10 cho thÞ tr­êng Mü. §­îc biÕt, sau khi kiÓm tra chÊt l­îng nguån vµ m«i tr­êng nu«i c¸ basa ë Ch©u §èc (An Giang), c¸c doanh nghiÖp Mü ®· ký hîp ®ång c¸ basa víi lè l­îng gÊp 2 lÇn theo dù tÝnh. §Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng Mü lµ yªu cÇu chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm rÊt cao vµ ph¶i ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn cam kÕt. ThÞ tr­êng nµy cã søc mua lín ®èi víi nh÷ng ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ. Theo dù b¸o, doanh sè xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng nµy sÏ tiÕp tôc t¨ng nhanh nhê quy chÕ tèi huÖ quèc. C¸c nhµ ®Çu t­ va c¸c c«ng ty n­íc ngoµi tõ Mü vµ c¸c n­íc kh¸c sÏ cïng víi c¸c ®çi t¸c ViÖt Nam tæ chøc s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµnh ®Ó xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü. C¸c mèc chÝnh trong quan hÖ thuû s¶n ViÖt – Mü 1994 - Mü chÝnh thøc b·i bá lÖnh cÊm vËn kinh tÕ víi ViÖt Nam - L« hµng thuû s¶n ®Çu tiªn cña ViÖt Nam do c«ng ty xuÊt nhËp khÈu c¶ng biÓn tiÓu bang Florida cña Mü, më quan hÖ th­¬ng m¹i thuû s¶n chÝnh thøc gi÷a hai n­íc 1995 - ThiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao chÝnh thøc gi÷a hai n­íc. 1998 - Héi th¶o vÒ qui dÞnh HACCP cña Mü do Bé thuû s¶n ViÖt Nam phèi hîp víi c«ng ty Darden (Mü) vµ Amanda (Xingapo) tæ chøc cho trªn 100 doanh nghiÖp thuû s¶n ViÖt Nam. - ChuyÕn th¨m Mü cña §oµn Thuû s¶n ViÖt Nam do thø tr­ëng Bé thuû s¶n NguyÔn ThÞ Hång Minh dÉn ®Çu vµ lµm viÖc víi Côc NghÒ c¸ BiÓn Quèc gia (NMFS), gÆp gì HiÖp héi Thuû s¶n Mü (NFI), tham quan Héi chî Quèc tÕ Boston. - ChuyÕn th¨m ViÖt Nam cña §oµn Thuû S¶n Mü, do Côc tr­ëng Côc NghÒ c¸ BiÓn Quèc gia Mü Schmitten dÉn ®Çu. - Täa ®µm ViÖt – Mü vÒ hîp t¸c trong lÜnh vùc thuû s¶n t¹i Hµ Néi. - To¹ ®µm gi÷a HiÖp héi Thuû s¶n Mü (NH) vµ HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu Thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) - Ký biªn b¶n tho¶ thuËn gîp t¸c gi÷a nghÒ c¸ 2 n­íc. 1998 – Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n tõ ViÖt Nam sang Mü ®¹t trªn 80 triÖu USD, t¨ng gÊp ®«i so víi n¨m 1997 (40 triÖu USD). 1999 - §oµn Thuû s¶n ViÖt Nam cã gian hµng tham gia Héi chî TriÓn l·m Thuû s¶n Quèc tÕ Boston lÇn ®Çu tiªn - §oµn thanh tra FDA sang ViÖt Nam lµm viÖc víi Bé Thuû s¶n, NAFIQACEN, kh¶o s¸t viÖc ¸p dông HACCP cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, to¹ ®µm vÒ quy ®Þnh HACCP víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ViÖt Nam t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. - §µo t¹o vÒ thÈm ®Þnh chÊt l­îng thuû s¶n do Bé Thuû s¶n phèi hîp víi Côc NghÒ c¸ BiÓn Quèc gia Hoa Kú (NMIS) tæ chøc. - Kim ng¹ch thuû s¶n xuÊt khÈu sang Mü v­ît qua ng­ìng 100 triÖu USD/n¨m, ®¹t 130 triÖu USD, t¨ng 62,5% so víi n¨m 1998. 2000 - Ký kÕt HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt – Mü - Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü trong th¸ng 7 ®¹t trªn 45 triÖu USD, v­ît NhËt B¶n, dÉn ®Çu c¸c thÞ tr­êng. - Dù b¸o n¨m 2000 – Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü v­ît con sè 250 triÖu USD, chiÕm trªn 22% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc. NhËt B¶n – thÞ tr­êng nhËp khÈu lín nhÊt §Çu nh÷ng n¨m 90, s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam b¾t ®Çu cã mÆt víi khèi l­îng ®¸ng kÓ t¹i thÞ tr­êng NhËt B¶n. §èi víi ViÖt Nam, ®©y lµ thÞ tr­êng cã tû träng lín nhÊt, lu«n gi÷ møc 80% thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Lµ thÞ tr­êng sè mét cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam, víi tû träng ®ã, thuû s¶n ViÖt Nam phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n. Trong khi ®ã, nÒn kinh tÕ NhËt lµ mét nÒn kinh tÕ rÊt nh¹y c¶m, dÔ bÞ biÕn ®éng do ®ã ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y ®ùng c¬ cÊu thÞ tr­êng theo h­íng ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng. Tõ nh÷ng n¨m sau ®ã, tû träng cña thÞ tr­êng NhËt B¶n gi¶m dÇn trong khi kim ng¹ch vÉn t¨ng ®Òu. N¨m 1997, tû träng trong c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n gi¶m ®Õn cßn 50,3%, víi kim ng¹ch lµ 360,4 triÖu USD chiÕm 22,3% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ sang NhËt B¶n. Thuû s¶n lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu sang thÞ tr­êng nµy vµ lu«n chiÕm kho¶ng 20% trong tæng kim ng¹ch (xem c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n n¨m 1997). N¨m 1998, thuû s¶n xuÊt khÈu sang NhËt B¶n gi¶m 3,7% nh­ng tû träng vÉn t¨ng lªn do tæng kim ng¹ch gi¶m.Së dÜ nh­ vËy lµ do trong thêi gian nµy, NhËt B¶n bÞ ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ Ch©u ¸, ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n trë nªn mÉn c¶m víi gi¸ c¶, gi¸ cña c¸c h¶i s¶n cao cÊp gi¶m xuèng do ng­êi tiªu dïng kh«ng tr¶ gi¸ cao. B¶ng 5: T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµo NhËt thêi kú 1997-2001. ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 6T/2001 Tængkimng¹ch(Tr. USD) Trong ®ã:Thuû s¶n Tû träng (%) 1614,6 360,4 22,3 1481,3 347,1 23,4 1786,3 421,4 23,0 2621,7 488,0 18,6 1249,7 227,0 18,2 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ N¨m 1999, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n vÉn tr× trÖ, tuy nhiªn kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n t¨ng m¹nh (t¨ng 14,5% so víi n¨m 97) nh­ng tû träng xuÊt khÈu sang thÞ tt­êng NhËt B¶n trong c¬ cÊu thÞ tr­êng l¹i gi¶m ®Õn møc 40,9%. §Õn thêi ®iÓm nµy th× cã thÓ dÔ dµng thÊy râ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, gi¶m sù lÖ thuéc vµo mét thÞ tr­êng duy nhÊt cña xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam. Víi thµnh tùu ®Æc biÖt xuÊt s¾c trong n¨m 2000 (kim ng¹ch ®¹t 488 triÖu USD, chiÕm 18,6% trong tæng kim ng¹ch, chiÕm 33% tû trong c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu) ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc môc tiªu vÒ ®a d¹ng ho¸ ®Ó t¹o sù c©n b»ng thÞ tr­êng, gi¶m tû träng cña thÞ tr­êng NhËt B¶n xuèng d­íi møc 35% nh­ chiÕn l­îc xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2001 ®· ho¹ch ®Þnh. c. ThÞ tr­êng EU- thÞ tr­êng khã tÝnh nhÊt. ThÞ tr­êng EU võa mang c¸c yÕu tè cña mét thÞ tr­êng tiªu thô th«ng th­êng, võa mang yÕu tè gióp n©ng cao uy tÝn cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, ®ång thêi nã cßn lµ c«ng cô nh»m gióp ®a d¹ng vµ lµm c©n b»ng c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam. ThÞ tr­êng EU ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn vµ kh¼ng ®Þnh lµ mét trung t©m kinh tÕ lín cña thÕ giíi, h¬n thÕ n÷a EU ®ang tÝch cùc trong c«ng t¸c kÕt n¹p thªm thµnh viªn, t¹o ra ®iÒu kiÖn më réng thªm thÞ tr­êng vµ nhu cÇu tiªu thô. Ch¾c ch¾n trong t­¬ng lai thÞ tr­êng EU vÉn sÏ lµ mét thÞ tr­êng ®Çy høa hÑn ®èi víi hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, ®Ó tiÕp tôc chiÕm lÜnh vµ më réng thÞ phÇn t¹i EU, ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam cÇn nç lùc nhiÒu h¬n n÷a, bªn c¹nh ®ã còng cÇn cã sù hîp t¸c, gióp ®ì cña c¸c Bé, ban ngµnh cã liªn quan nh­ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé ngo¹i giao… vµ nhÊt lµ cña ChÝnh phñ. Nãi ®Õn khèi l­îng vµ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang EU , nÕu chØ nªu sè l­îng doanh nghiÖp code xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy cã lÎ lµ ch­a ®ñ .C¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, hµng rµo th­¬ng m¹i cña EU cïng víi sù biÕn ®éng cña ®ång euro ®Òu cã vai trß quan träng chi phèi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña 15 n­íc thµnh viªn EU vµ dÜ nhiªn cñng t¸c ®éng m¹nh dÕn ho¹t ®éng xuÊt khÈu trong ®ã cã ViÖt Nam . Tõ th¸ng 11-1999 c¸c s¶n phÈm thuû s¶n Made in ViÖt Nam ®· chÝnh thøc ®­îc c«ng nhËn vÒ mÆt ph¸p lý ®Ó kh¶ng ®Þnh chæ ®øng t¹i 15 n­íc EU. §©y lµ thÞ tr­êng liªn kÕt chÆt chÏ thµnh khèi mËu dÞch thèng nhÊt m¹nh nhÊt thÕ giíi ,cã søc mua lín æn ®Þnh ,vµ cñng lµ mét thÞ tr­êng khã tÝnh nhÊt thÕ giíi vÒ tiªu dïng thuû s¶n, nh­ng trong 3 n¨m gÇn ®©y mæi n¨m ®· nhËp khÈu s¶n phÈm thuû s¶n cña ViÖt Nam vãi gi¸ trÞ xÊp xØ 100 triÖu USD. ThÞ tr­êng nµy, víi së thÝch tiªu dïng s¶n phÈm t«m , c¸, nghªu ..,chÊt l­îng võa ph¶i ®· bæ sung cho thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ Mü vÒ c¬ cÊu hµng ho¸,t¹o thÕ c©n b»ng cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam, tuy kim ng¹ch ®øng sau 2 thÞ tr­êng lín nµy v× vËy , nh÷ng yÕu tè bªn trong thÞ tr­êng EU t¸c ®éng ®Õn t¨ng gi¶m nhËp khÈu thuû s¶n rÊt ®¸ng ®­îc quan t©m, nhÊt lµ tõ th¸ng 7 –2000 ®Õn nay, khi sè doanh ViÖt Nam trong danh s¸ch 1 ®­îc phÐp xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU ®· lªn tíi con sè 49, t¹o tiÒn ®Ò t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy. Tõ n¨m 1997, hµng thuû s¶n xuÊt khÈu sang EU chÕm tû träng 9,8% trong tæng gÝa trÞ cña c¶ n­íc, víi 23.777 tÊn trÞ gi¸ 74,8 triÖu USD .Thêi gian nµy chóng ta ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng hÖ thèng luËt cho xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang Ch©u ¢u, vµ hÖ thèng c¸c phßng kiÓm nghiÖm ( NAFIQACEN):§iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l­îng cña c¸c doanh nghiÖp còng ch­a ®­îc n©ng cÊp ®¹t yªu cÇu theo quy ®Þnh cña ChØ thÞ 91/493/EEC cña Uû ban Liªn minh Ch©u ¢u. Lóc ®ã, trong 54 n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n sang Ch©u ¢u, ViÖt Nam ®­îc xÕp ë nhãm 2, gåm 27 n­íc, tuy ®· ®­îc thanh tra EU kh¶o s¸t nh­ng ch­a héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn t­¬ng ®­¬ng vÒ luËt ph¸p, vÒ c¬ quan thÈm quyÒn vµ vÒ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm cña c¬ së chÕ biÕn. Do vËy, chóng ta chØ ®­îc xuÊt khÈu theo quan hÖ song ph­¬ng víi tõng thµnh viªn EU. Còng trong thêi gian nµy, hµng thuû s¶n ViÖt Nam bÞ kiÓm so¸t g¾t gao t¹i c¸c n­íc BØ, Italia, Ph¸p, T©y Ban Nha, víi danh sach 14 l« hµng bÞ c¶nh b¸o. N¨m 1998, tû träng xuÊt khÈu thuû s¶n cña n­íc ta sang EU ®· ®¹t 11,4% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch, víi khèi l­îng 23.000 tÊn, trÞ gi¸ 93,3 triÖu USD. B×nh qu©n mçi th¸ng ®¹t gi¸ trÞ xuÊt khÈu 7,7 triÖu USD, t¨ng so víi møc 6,2 triÖu USD cïng kú n¨m tr­íc. ThÞ tr­êng Hµ Lan dÉn ®Çu ®¹t 5.350 tÊn, tiÕp theo lµ BØ (3.630 tÊn). Hµ Lan tuy dÉn ®Çu vÒ nhËp khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam nh­ng chØ mang ý nghÜa t­¬ng ®èi v× c¶ng Rotterdam (Hµ Lan) lµ c¶ng qu¸ c¶nh lín nhÊt hµng nhËp khÈu vµo mét sè n­íc Ch©u ¢u trong ®ã cã BØ (cung cÊp 1/3 l­îng nhËp khÈu cña BØ). Trong khèi EU, BØ tuy lµ n­íc lín thø hai vÒ nhËp khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam, nh­ng thÞ tr­êng nµy rÊt ®¸ng quan t©m v× søc tiªu thô ë ®ã ngµy cµng t¨ng m¹nh. Chóng ta lµ n­íc cung cÊp t«m lín thø t­ cho BØ, sau Ên §é, B¨ngla®et, Th¸i Lan. N¨m 1999, ®©y lµ n¨m c¨ng th¼ng nhÊt trong c¶ chÆng ®­êng vèn ®· rÊt gian nan vÊt v¶, víi bao nhiªu biÕn ®éng th¨ng trÇm khiÕn ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n ph¶i chÞu søc Ðp tõ nhiÒu phÝa. Do c¬ quan thó y cña mét sè n­íc EU kiÓm tra qu¸ kh¾t khe, nhiÓu doanh nghiÖp ng¹i xuÊt hµng sang thÞ tr­êng nµy, lµm cho l­îng hµng xuÊt gi¶m ®i. Tû träng hµng xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU gi¶m h¼n, chØ cßn chiÕm 8,82% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc, ®¹t 22.000 tÊn (gi¶m 1.000 tÊn) vµ 82,7 triÖu USD (gi¶m 10,6 triÖu USD) so víi n¨m 1998. Song xuÊt khÈu sang Italia l¹i t¨ng ®ét ngét lªn 5,600 tÊn, dÉn ®Çu vÒ l­îng hµng thuû s¶n ViÖt Nam sang EU, BØ vÉn æn ®Þnh ë vÞ trÝ thø hai (5.300 tÊn), Hµ Lan thø ba (3.400 tÊn). B¶ng 6: T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang EU thêi kú 1997-2001. ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 6T/2001 Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang EU (Tr.USD) Trong ®ã: Thuû s¶n. Tû träng (%) 1535,4 61,6 4 2108,8 91,2 4,3 2333,0 88,4 3,8 98,2 61,9 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. N¨m 2000 vµ 6 th¸ng n¨m 2001, mÆc dï nh÷ng th¸ng cuèi n¨m, sè doanh nghiÖp ®­îc c«ng nhËn ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU ®· t¨ng lªn con sè 49, gÇn gÊp ®«i sè doanh nghiÖp ®­îc c«ng nhËn cuèi n¨m 1999, nh­ng d­êng nh­ cßn ch­a ®ñ thêi gian ®Ó sù thay ®æi vÒ l­îng nµy t¹o nªn s­ t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ cho xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng nµy trong n¨m 2000. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn ¶nh h­ëng rÊt lín cña viÖc ®ång euro sôt gi¸ ®Õn 20% so víi ®ång ®«la Mü so víi n¨m ngo¸i. DÉu sao, víi 100 triÖu USD n¨m 2000, xuÊt khÈu thuû s¶n vµo EU vÉn ®¹t møc t¨ng tr­ëng 112% so víi n¨m 1999, chiÕm tû träng 7,4% trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc. Mét chÆng ®­êng khã kh¨n nhÊt ®· qua. §èi víi ViÖt Nam, trong n¨m 2001, thÞ tr­êng EU sÏ khëi s¾c. Nh­ng ®iÒu quan träng h¬n c¶ lµ víi “chøng chØ EU” c¸nh cöa cña thÞ tr­êng thuû s¶n thÕ giíi ®· më réng ®Ó c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam héi nhËp theo xu h­íng toµn cÇu ho¸. Sù gia t¨ng nµy cã lÏ ch­a t­¬ng xøng víi sù gia t¨ng sè l­îng c¸c doanh nghiÖp cã code, mµ mét phÇn nguyªn nh©n cã thÓ t×m thÊy nÕu xem xÐt tõ phÝa EU. C¸c nh©n tè chÝnh cã thÓ ®Ò cËp ®Õn ®ã lµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i trong néi bé EU ®· ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng xu¸t nhËp khÈu cña mçi thµnh viªn EU, c¸c hµng rµo th­¬ng m¹i quan thuÕ vµ phi quan thuÕ, hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt vµ an toµn vÖ sinh, sù mÊt gi¸ cña ®ång euro, ®· t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¶ c¸c nhµ nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu thuû s¶n. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i néi khèi, HiÖp ­íc chung cña EU xo¸ bá kiÓm so¸t biªn giíi gi÷a 15 n­íc Ch©u ¢u, hµng ho¸ tù do l­u th«ng trong khèi theo ph­¬ng ch©m 4 xo¸: xo¸ thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, xo¸ h¹n ng¹ch trong th­¬ng m¹i néi khèi, xo¸ rµo c¶n vÒ thuÕ gi÷a c¸c thµnh viªn vµ xo¸ c¸c biÖn ph¸p b¹n chÕ d­íi mäi h×nh thøc nh­ quy chÕ, quy ®Þnh. EU còng ¸p dông nguyªn t¾c hµi hoµ theo c¸c chuÈn mùc thèng nhÊt vµ nguyªn t¾c c«ng nhËn lÉn nhau trªn c¬ së chuÈn mùc ®ã, b¶o ®¶m chuÈn mùc ®ã, b¶o ®¶m ®¸p øng quy ®Þnh tèi thiÓu vÒ an toµn vµ søc kho¶ cho ng­êi tiªu dïng cña EU. Theo chÝnh s¸ch nµy, sù ®iÒu hoµ trong khèi lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n gi¶i thÝch v× sao trong thêi gian qua l­¬ngj hµng xuÊt cña ta t¨ng ch­a t­¬ng xøng víi viÖc t¨ng sè doanh nghiÖp cã code xuÊt khÈu sang EU. Trong sè c¸c n­íc EU, Hµ Lan vµ BØ thÓ hiÖn râ vai trß lµ thÞ tr­êng trung chuyÓn, t¸i chÕ vµ ph©n phèi l¹i trong néi bé EU. Hai thÞ tr­êng lín nµy chiÕm tíi 45,6% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ta sang EU. Do ®iÒu kiÖn ®Þa lý thuËn lîi vµ hÖ thèng c¶ng biÓn hiÖn ®¹i, Hµ Lan lµ cöa ngâ ®­êng biÓn cña Ch©u ¢u, víi c¶ng Rotterdam lµ trung t©m trung chuyÓn vµ ph©n phèi hµng ho¸ lín nhÊt thÕ giíi. Tõ ®©y, hµng thuû s¶n cã thÓ vËn chuyÓn ®i tiÕp b»ng ®­êng biÓn ®Õn nhiÒu c¶ng kh¸c trªn thÕ giíi, hoÆc b»ng ®­êng s¾t, ®­êng bé cao tèc ngay trong ngµy ®i kh¾p c¸c trung t©m kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp lín ë Ch©u ¢u. ChÝnh v× vËy, Hµ Lan vµ BØ trë thµnh c¶ng ®Õn lín nhÊt cña h¶ng thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU. Hµng rµo thuÕ quan, Uû ban EU chØ ®¹o c¸c ho¹t ®äng th­¬ng m¹i quèc tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn theo h­íng c¸c môc tiªu chiÕn l­îc kinh tÕ cña EU. Hä thùc thi chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i th«ng qua viÖc c¾t gi¶m dÈn thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, tiÕn tíi xo¸ bá h¹n ng¹ch, ­u tiªn hç trî c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua hµng rµo quan thuÕ. Tõ n¨m 1968, EU ¸p dông biÓu thuÕ quan chung cho c¸c n­íc thµnh viªn ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. S¶n phÈm thuû s¶n khi nhËp khÈu vµo EU phô thuéc nhiÒu vµo h¹n ng¹ch vµ mét sè ®iÒu kho¶n h¹n chÕ. Uû ban Ch©u ¢u, ng­êi ®¹i diÖn duy nhÊt cña c¶ khèi trong mäi ®µm ph¸n, ra quyÕt ®Þnh, ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i… ®· ®iÒu hoµ m©u thuÉn gi÷a sù h¹n chÕ vÒ ®Êt ®ai cña EU víi sù gia t¨ng vÒ tiªu dïng trong khèi b»ng c¸ch ®Ò ra nh÷ng h¹n ng¹ch vÒ nhËp khÈu thuû s¶n, h¹n ng¹ch vÒ khai th¸c ë mét sè vïng biÓn vµ mét sè loµi kh«ng chØ dµnh cho EU mµ cho c¶ nh÷ng n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, tõ 7/1999 – 2/2001. hä ¸p dông Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) theo 4 nhãm vµ tuú theo n­íc nhËp khÈu, møc ®é ph¸t triÓn cña n­íc xuÊt khÈu vµ nh÷ng quan hÖ tho¶ thuËn song ph­¬ng ®Ó quy ®Þnh møc thuÕ. EU cã chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp khÈu cao nhÊt ®èi víi nhãm s¶n phÈm rÊt nh¹y c¶m nh­ chuèi, døa, quÇn ¸o may s½n, nguyªn liÖu thuèc l¸, lôa t¬ t»Mü…; kh«ng khuyÕn khÝch nhËp khÈu nhãm s¶n phÈm nh¹y c¶m gåm: ®å uèng, hµng ®iÖn tö d©n dông, xe ®¹p, ®å ch¬i. Hµng thuû s¶n cña ta thuéc nhãm s¶n phÈm nh¹y c¶m, h­ëng møc thuÕ ­u ®·i b»ng 35% thuÕ suÊt tèi huÖ quèc (MFN) vµ ®­îc EU khuyÕn khÝch nhËp khÈu, do ®ã kh«ng cã khã kh¨n vÒ h¹n ng¹ch. C¨n cø vµo quy ®Þnh trªn, s¶n phÈm t«m xuÊt khÈu sang EU cã møc thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i kh¸c nhau tuú tõng n­íc: §èi víi s¶n phÈm t«m, B¨ngla®et h­ëng møc thuÕ 0%, ViÖt Nam 4%, Th¸i Lan 14%. V× vËy, thêi gian qua t«m só B¨ngla®Ðt, Malaixia, Ên §é, Mianma ®· å ¹t xuÊt sang EU lµm cho s¶n phÈm cña ta khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ so víi hä. Nh­ vËy, kÕt qu¶ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc xuÊt khÈu vµo EU, kÓ c¶ nh÷ng n­íc cã nguån cung cÊp lín, cã tiÕng nãi m¹nh trªn bµn ®µm ph¸n nh­ Th¸i Lan, còng chÞu sù chi phèi tõ chÝnh s¸ch quan thuÕ – hµng rµo th­¬ng m¹i cña EU. Hµng rµo phi quan thuÕ, ®ã lµ hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt vµ an toµn vÖ sinh ®­îc xÕp vµo lo¹i nghiªm ngÆt nhÊt thÕ giíi. TÊt c¶ c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu sang ®©y ®Òu ph¶i ®¶m b¶o tiªu chuÈn an toµn cho ng­êi tiªu dïng theo quy ®Þnh rÊt nghiªm ngÆt cña EU. NÕu ph¸t hiÖn hµng nhËp vµo mét n­íc thµnh viªn bÊt kú nµo cña EU cã vÊn ®Ò vÒ chÊt l­îng, lËp tøc sÏ ®­îc ®­a lªn hÖ thèng c¶nh b¸o nhanh (RAS) cho tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn cïng biÕt. Tõ ngµy 12/1/2000, Uû ban EU ban hµnh S¸ch tr¾ng vÒ An toµn Thùc phÈm, më ®Çu cho mét ch­¬ng tr×nh c¶i tæ c¬ b¶n c¸c quy ®Þnh ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm cho ng­êi tiªu dïng. §©y lµ sù kiÖn ®­îc coi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn trong lÜnh vùc nµy, thay ®æi toµn bé khung luËt ph¸p vµ c¸c quy ®Þnh cô thÓ theo h­íng l¹t mÒm buéc chÆt. Nh­ vËy lµ trong khi ch­¬ng tr×nh ¦u ®·i thuÕ quan phæ cËp cña EU cã vÎ më réng cöa cho c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy, th× c¸c rµo c¶n phi quan thuÕ chÆt chÏ l¹i kh«ng chõa bÊt kú ai, mµ tr­íc hÕt lµ nh»m vµo c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn. EU dïng biÖn ph¸p nµy ®Ó s¾p xÕp c¸c n­íc trong danh s¸ch ®­îc phÐp xuÊt khÈu hµng thuû s¶n vµ n«ng s¶n, tuú theo møc ®é nãng l¹nh trong quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a EU víi tõng n­íc. Sù ®­a n­íc nµy ra, n­íc kh¸c vµo Danh s¸ch 1 t¹o ra sù bÊt æn ®èi víi c¸c n­íc cung cÊp thuû s¶n cho EU, nh»m buéc c¸c n­íc nµy ph¶i lu«n duy tr×, gi÷ v÷ng vµ chÊp hµnh tèt c¸c quy ®Þnh vÒ kü thuËt cña EU. C¸ch ®©y mét vµi n¨m, chóng ta còng ph¶i g¸nh chÞu rµo c¶n phi quan thuÕ. §ã lµ hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt vµ an toµn vÖ sinh cña EU. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc t«m cña ta xuÊt khÈu sang EU mÆc dï chÊt l­îng ®­îc ®¸nh gi¸ cao, song còng gÆp ph¶i kh«ng Ýt trë ng¹i vµ c¹nh tranh quyÕt liÖt víi c¸c n­íc trong khu vùc. T¸c ®éng cña viÖc ®æng euro gi¶m gi¸, sù mÊt gi¸ cña ®ång euro lµ nguyªn nh©n chÝnh khiÕn EU gi¶m mua hµng tõ c¸c n­íc thø ba. Th¸ng 5/2000, tû gi¸ 1 euro = 1USD, ®Õn th¸ng 6,7,8/2000, mçi euro chØ cßn b»ng 0,86USD. Do sù mÊt gi¸ cña ®ång euro céng víi lîi thÕ c¹nh tranh vÒ thuÕ nhËp khÈu l¹i ®ang vµo vô thu ho¹ch ré, nªn hµng thuû s¶n cña B¨ngla®et, Ên §é trµn ngËp thÞ tr­êng Ch©u ¢u. Ngay trong khèi EU, nhiÒu s¶n phÈm thuû s¶n kh¸c ®­îc thay b»ng s¶n phÈm c¸ lµm s½n víi gi¸ t­¬ng ®­¬ng. §©y lµ thêi ®iÓm Ch©u ¢u mua cÇm chõng hµng thuû s¶n ViÖt Nam. Tuy vËy, nhiÒu doanh nghiÖp cña ta vÉn b¸n t«m s¬ chÕ sang EU víi gi¸ rÎ ®Ó gi÷ kh¸ch. d. Trung Quèc – thÞ tr­êng míi næi ThÞ tr­êng Trung Quèc víi sè d©n 1,2 tû ng­êi, møc sèng ngµy cµng ®­îc n©ng cao, Èm thùc ®a d¹ng, møc tiªu thô thuû s¶n b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t tõ 25-30 kg t«m, c¸/ng­êi, c¸c tÇng líp giµu cã ®ang ngµy cµng ­a dïng lo¹i thuû s¶n cã chÊt l­îng cao. Do ®ã, Trung Quèc lµ mét thÞ tr­êng môc tiªu cho chÝnh s¸ch ®a d¹ng thÞ tr­êng cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam. Tr­íc n¨m 1997, nÒn kinh tÕ Trung Quèc b¾t ®Çu t¨ng tr­ëng m¹nh. Tuy nhiªn, mÆt hµng thuû s¶n ®èi víi ng­êi d©n Trung Quèc lµ mét thø xa xØ phÈm. Thuû s¶n ®¸nh b¾t vµ nu«i trång trong n­íc chñ yÕu ®Ó chÕ biÕn xuÊt khÈu. N¨m 1997, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang Trung Quèc lµ 32,8 triÖu USD, chØ chiÕm 4,2% trong tû träng thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. N¨m 1998 t¨ng lªn 6,3% (51,7 triÖu USD trong tæng kim ng¹ch 818 triÖu USD) vµ n¨m 1999 con sè nµy l¹i gi¶m xuèng 5,3%. B¶ng 7: T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang Trung Quèc thêi kú 1997-2001. ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 6T/2001 Tæng kim ng¹ch XK sangTrungQuèc(Tr.USD) Trong®ã:Thuû s¶n Tû träng (%) 521,4 32,8 6,3 478,9 51,6 10,7 855,9 51,8 6,1 1534,0 223,0 14,5 794,0 126,2 15,9 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. Theo sè liÖu thèng kª, trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, ta ®· xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy 126,2 triÖu USD, gi¸ trÞ hµng thuû s¶n t¨ng 360% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. Nh÷ng dù b¸o tõ n¨m tr­íc ®· trë thµnh hiÖn thùc: Trung Quèc ®· trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø ba cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam, chiÕm tû träng 15,1% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc trong n¨m 2000 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001. ThÞ tr­êng Trung Quèc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, s¸t nót víi thÞ tr­êng Mü ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña m×nh. Khã cã thÓ h×nh dung ®­îc r»ng xuÊt khÈu c¸ sang thÞ tr­êng nµy trong n¨m 2000 ®· ®¹t 40 triÖu USD, ngang ngöa víi thÞ tr­êng NhËt B¶n vèn lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng lín nhÊt cña ta. Riªng mùc vµ b¹ch tuéc ®¹t 12 triÖu USD, v­ît c¶ 13 n­íc EU céng l¹i. Nh­ng ®iÒu bÊt ngê nhÊt lµ xuÊt khÈu hµng kh« c¸c lo¹i ®¹t 151 triÖu USD, chiÕm 67% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Trung Quèc, v­ît xa gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mét sè ngµnh kinh tÕ m¹nh vµ cã nhiÒu lîi thÕ cña ViÖt Nam nh­: cao su, h¹t tiªu, h¹t ®iÒu, hµng ®iÖn tö (nh÷ng ngµnh hµng nµy ®¹t thÊp h¬n 150 triÖu USD). Ch­¬ng II Gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n sang c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu 1.Nh÷ng tån t¹i Sau nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 90, ho¹t ®éng ®¸nh b¾t thuû s¶n ®· cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i do hiÖu qu¶ gi¶m sót: n¨m 1990, n¨ng suÊt khai th¸c tµu thuyÒn lµ 0,92 tÊn h¶i s¶n/m· lùc, ®Õn n¨m 1995 gi¶m xuèng cßn 0,62 tÊn/ m· lùc do c¸c nguyªn nh©n tù nhiªn (khai th¸c h¶i s¶n ven bê ®· v­ît møc cho phÐp 10%) vµ c¸c nguyªn nh©n chñ quan (m¸y mãc vµ trang thiÕt bÞ l¹c hËu, thiÕu ph­¬ng tiÖn vµ kinh nghiÖm ®¸nh b¾t h¶i s¶n ®¹i d­¬ng, tr×nh ®é lùc l­îng lao ®éng cßn thÊp…). Trong thêi gian tíi, xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam khã cã thÓ tr«ng ®îi sù ph¸t triÓn nhanh h¬n cña s¶n l­îng ®¸nh b¾t (cho dï cã nh÷ng kho¶n ®Çu t­ lín vµo x©y dùng c¶ng c¸, ®ãng tµu, tÝn dông ­u ®·i…) mµ chñ yÕu ph¶i tËp trung tËn dông tèi ®a s¶u l­îng hiÖn cã cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cao b»ng c¸c biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng vµ gi¾ trÞ s¶n phÈm xuÊt khÈu, h¹n chÕ tèi ®a h­ háng trong qu¸ tr×nh ®¸nh b¾t, vËn chuyÓn, chÕ biÕn h¶i s¶n. CÇn t¨ng c­êng ®Çu t­ x©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n hiÖn ®¹i ®¸p øng ®­îc c¸c ®ßi hái kh¾t khe vÒ chÊt l­îng cña c¸c thÞ tr­êng lín nh­ NhËt B¶n, Mü, EU. HiÖn nay, gÇn 80% sè nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu chÊt l­îng chÕ biÕn s¶n phÈm xuÊt khÈu, do ®ã tû träng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao chØ chiÕm d­íi 15% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. HÇu hÕt hµng ho¸ thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖn nay d­íi d¹ng th« (­íp l¹nh, ­íp ®«ng…) víi gi¸ rÊt thÊp. ViÖc hiÖn ®¹i ho¸ vµ n©ng c«ng suÊt chÕ biÕn lµ vÊn ®Ò rÊt cÊp b¸ch kh«ng chØ ®èi víi lÜnh vùc ®¸nh b¾t thuû s¶n mµ cßn phôc vô cho khu vùc nu«i trång thuû s¶n ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Khu vùc nu«i trång thuû s¶n ViÖt Nam ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, luËt ph¸p cña ChÝnh phñ, vèn, x«ng nghÖ nu«i trång, chÕ biÕn, thÞ tr­êng xuÊt khÈu… Trong khi ViÖt Nam míi b¾t ®Çu ph¸t triÓn lÜnh vùc nµy th× mét quèc gia xuÊt khÈu thuû s¶n hµng ®Çu thÕ giíi lµ Th¸i Lan ®· x©y sùng hoµn chØnh lÜnh vùc nu«i thuû s¶n xuÊt khÈu c«ng nghiÖp tõ s¶n xuÊt gièng - thøc ¨n – nu«i trång – phßng bÖnh – thu ho¹ch – chÕ biÕn – xuÊt khÈu. XuÊt khÈu t«m cña Th¸i Lan dùa chñ yÕu vµo nguån nu«i t«m th©m canh (chiÕm 80%) víi 100% lµ nu«i c«ng nghiÖp cã n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cao. Trong khi ®ã, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam tõ nu«i trång chØ chiÕm 63% trong ®ã h¬n 90% lµ nu«i qu¶ng canh vµ b¸n th©m canh cã chÊt l­îng kh«ng æn ®Þnh vµ n¨ng suÊt rÊt thÊp, chØ b»ng 15% so víi Th¸i Lan. Víi kh¶ n¨ng hiÖn nay, c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ ViÖt Nam khã cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ nu«i t«m c«ng nghiÖp mµ ph¶i kÕt hîp hä l¹i theo h×nh thøc hîp t¸c x· tù nguyÖn hay c«ng ty cæ phÇn n«ng nghiÖp míi ®¶m b¶o sù thµnh c«ng trong lÜnh vùc ®ßi hái nhiÒu vèn, tr×nh ®é kü thuËt vµ qu¶n lý cao nh­ nu«i t«m xuÊt khÈu. Nh÷ng ng­êi cã vèn vµ kinhnghiÖm kinh doanh quèc tÕ còng sÏ bÞ hÊp dÉn bëi l·i suÊt cao trong lÜnh vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã, gi¸ xuÊt khÈu h¶i s¶n ViÖt Nam hiÖn chØ b»ng mét nöa gi¸ xuÊt khÈu thuû s¶n cïng chñng lo¹i vµ chÊt l­îng cña Th¸i Lan do Th¸i Lan lµ n­íc xuÊt khÈu cã uy tÝn trªn thÕ giíi tõ nhiÒu n¨m nay vµ tr×nh ®é marketing quèc tÕ tèt h¬n. V× vËy, mét phÇn kh«ng nhá thuû s¶n ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu ®Õn Hång K«ng, Th¸i Lan, Singapo víi møc gi¸ rÊt thÊp, sau ®ã t¸i xuÊt ®i Mü, EU, vµ NhËt B¶n. 2. C¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ Theo kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005 cña Bé Thuû s¶n vµ Bé Th­¬ng M¹i, s¶n l­îng thuû s¶n t¨ng 3%/n¨m, vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 11%/n¨m . Trong thêi kú 2001 – 2005, dù kiÕn thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh­ sau: NhËt B¶n chiÕm tû träng 30%, Mü 30%, Trung Quèc 10%, EU 10%. §©y lµ mét môc tiªu khã kh¨n ®èi víi ngµnh thuû s¶n, ®Æc biÖt lµ khi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang ®µ t¨ng tr­ëng chËm l¹i. Do ®ã, cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®Ó c¸n bé l·nh ®¹o, kü thuËt vµ c«ng nh©n lao ®éng trong ngµnh hiÓu ®­îc c¬ héi vµ th¸ch thøc ®Æt ra ®èi víi kinh tÕ ®Êt n­íc nãi chung vµ ngµnh chÕ biÕn thuû s¶n nãi riªng. Mçi ng­êi cÇn ý thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh, s½n sµng v­ît qua khã kh¨n mµ xu thÕ míi ®Æt ra, chñ ®éng t×m c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ph¸t huy lîi thÕ nh»m kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cu¶ c¸c doanh nghiÖp. VËy ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu, t¨ng nhanh xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu trong thêi gian tíi, cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p xóc tiÕn th­¬ng m¹i chñ yÕu sau: a. §Èy m¹nh ho¹t ®éng tiÕp thÞ vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i thuû s¶n §Çu t­ nghiªn cøu, t×m hiÓu nhu cÇu thuû s¶n cña c¸c thÞ tr­êng chñ lùc vÒ tiªu chuÈn, së thÝch, thãi quen tiªu dïng cña tõng khu vùc thÞ tr­êng ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn, ®iÒu chØnh c¬ cÊu thuû s¶n xuÊt khÈu. TiÕp tôc x©y dùng c¬ cÊu thÞ tr­êng theo h­íng ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, ®a d¹ng ho¸ b¹n hµng, gi¶m dÇn tû träng c¸c thÞ tr­êng trung gian, t¨ng nhanh tû träng c¸c thÞ tr­êng tiªu thô trùc tiÕp, cã nhu cÇu thuû s¶n lín. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan Bé Thuû s¶n chñ tr×, phèi hîp chÆt chÏ víi Bé Th­¬ng M¹i (Côc Xóc tiÕn Th­¬ng M¹i, c¸c c¬ quan Th­¬ng vô §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i n­íc ngoµi), Bé Ngo¹i giao vµ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan ®Ó lµm tèt c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng nh­: Tæ chøc vµ tham gia héi chî triÔn l·m Qu¶ng c¸o víi tr×nh ®é quèc tÕ. Chi phÝ ®Ó ta tù tæ chøc mét héi chî triÓn l·m ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c cã thÓ rÊt tèn kÐm, chóng ta nªn më héi chî ngay trong n­íc vµ mêi c¸c ®èi t¸c tiÒm n¨ng n­íc ngêi tham gia t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸. Nh­ thÕ nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n trong n­íc cã c¬ héi ®Ó tham gia vµ c¹nh tranh víi nhau h¬n. Khi cã c¸c cuéc triÔn l·m mµ n­íc ngoµi tæ chøc, chóng ta nªn tham gia ®Ó kh¸ch hµng vµ ng­êi tiªu dïng biÕt ®Õn s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam. Bé Thuû s¶n cã thÓ chän mét sè doanh nghiÖp tiªu biÓu ®Ó tham dù. Chi phÝ cho mçi cuéc triÓn l·m cã thÓ lµ rÊt cao, do ®ã Bé Thuû s¶n nªn hç trî mét phÇn kinh phÝ cho c¸c doanh nghiÖp tham gia héi chî triÔn l·m. Qu¶ng c¸o ë tr×nh ®é quèc tÕ cã thÓ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña tõng doanh nghiÖp, Bé Thuû s¶n nªn trÝch mét phÇn kinh phÝ ®Ó tiÕn hµnh qu¶ng c¸o cho s¶n phÈm thuû s¶n. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp Dùa trªn c¸c th«ng tin vÌ c¸c thÞ tr­êng ®­îc Bé ngµnh cung cÊp, ®ång thêi tù m×nh khai th¸c th«ng tin, t×m b¹n hµng (th«ng qua Interner), nghiªn cøu kü thãi quen, nhu cÇu cña tõng ®èi t¸c, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm ®Ó dÇn t¹o uy tÝn lµm ¨n l©u dµi. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c Héi vµ HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam H­íng dÉn vµ tæ chøc c¸c héi viªn cña m×nh tham gia tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ®Õn n¨m 2005. HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam th­êng xuyªn phèi hîp víi Bé Thuû s¶n tæ chøc tèt th«ng tin thÞ tr­êng, giíi thiÖu kh¸ch hµng cho c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc tèt c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, nghiªn cøu thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i c¸c thÞ tr­êng chÝnh ®Ó lµm ®Çu mèi giao dÞch. N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña Héi nu«i trång thuû s¶n ViÖt Nam, Héi nghÒ c¸ ViÖt Nam , HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®Ó tËp hîp c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ kinh doanh thuû s¶n , gióp ®ì nhau vÒ c«ng nghÖ, vèn kinh doanh, th«ng tin kinh tÕ – th­¬ng m¹i, kinh nghiÖm s¶n xuÊt kinh doanh…nh»m t¹o ra søc m¹nh tæng hîp cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam . b. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. NÕu kh«ng cã thay ®æi lín, thêi h¹n ¸p dông thay ®æi thuÕ quan cña EU giµnh cho ViÖt Nam sÏ kÕt thóc vµo n¨m 2004, nghÜa lµ lîi thÕ c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam sÏ gi¶m nhiÒu sau thêi ®iÓm ®ã. Trong khi phÇn lín thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU hiÖn nay vÉn ë d¹ng nguyªn liÖu hoÆc chÕ biÕn th«. V× vËy, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Tr¸ch nhiÖm cña Bé Thñy s¶n Bé Thuû s¶n vµ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc h÷u quan cÇn rµ so¸t l¹i c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n, lo¹i bá nh÷ng quy dÞnh c¶n trë sù ph¸t triÓn vµ ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh míi nh»m n©ng cao hiÖu qña ho¹t ®éng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh. T¨ng c­êng n¨ng lùc cña Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n vÒ nh©n lùc vµ trang thiÕt bÞ, kh«ng ngõng cñng cè, n©ng cao uy tÝn cña Trung t©m vµ t¹o c¬ chÕ thuËn lîi cho Trung r©m hç trî c¸c doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu. §Èy nhanh viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö (e-commercer) vµo c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i thuû s¶n n­íc ta. Nhanh chãng hç trî c¸c biÖn ph¸p vÒ c«ng nghÞ vµ kü thuËt ®Ó ®­a e-commercer trë thµnh mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n¾m b¾t th«ng tin trùc tiÕp, biÕt ng­êi, biÕt ta ®Ó chñ ®éng kinh doanh trªn tr­êng thÕ giíi. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n cÇn ®æi míi c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc tèt c«ng t¸c thu mua nguyªn liÖu, n©ng cao sè l­îng vµ chÊt l­îng thuû s¶n, ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh thùc phÈm, më réng ®¹i lý tiªu thô s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngay trªn tr trong n­íc, ng­êi d©n ViÖt Nam cã truyÒn thèng tiªu thô thuû s¶n, nhu cÇu sÏ ngµy cµng t¨ng do ®êi sèng ®­îc c¶i thiÖn. c.§iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n §©y lµ tr¸ch nhiÖm cña Bé Thuû s¶n. HiÖn nay, thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh. C¸c doanh nghiÖp t­ nh©n chÕ biÕn xuÊt khÈu thuû s¶n ®· ®¹t kim ng¹ch trªn 40 triÖu USD/n¨m Nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc chÕ biÕn thuû s¶n th«ng qua viÖc thiÕt lËp mét hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi víi nh÷ng ­u ®·i thÝch hîp vÒ vèn, thuÕ, phÝ… Nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nªn sím tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®Ó cã thÓ tuy ®éng vèn bªn ngoµi ®Çu t­ n©ng cÊp thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, më réng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c còng ®· ®Õn lóc xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh viÖc gi¶i thÓ, ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp nhiÒu n¨m lµm ¨n thua lç, mÊt vèn, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî, gãp phÇn lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n­íc, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp khu vùc nµy. Quy ho¹ch ph¸t triÓn nu«i trång vµ khai th¸c hîp lý nguån lîi thuû s¶n Nu«i trång thuû s¶n cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc t¨ng s¶n l­îng vµ ph­íng h­íng l©u dµi lµ ph¶i s¶n xuÊt th©m canh. Bëi vËy, Nhµ n­íc cÇn ­u tiªn hç trî dÞch vô cung øng vèn, gièng, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt nu«i trång, tiªu thÞ s¶n phÈm..cho nh©n d©n lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Ó t¨ng nh¸nh s¶n l­îng vµ chÊt l­îng thuû s¶n . Thùc hiÖn tèt ch­¬ng tr×nh ®¸nh b¾t h¶i s¶n xa bê; ®©y lµ ch­¬ng tr×nh cã ý nghÜa vÒ nhiÒu mÆt. §Ó thùc hiÖn tèt ch­¬ng tr×nh nµy cÇn ph¶i huy ®éng tèi ®a nguån vèn trong n­íc, vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) vµ c¸c nguån vèn kh¸c ®Ó ph¸t triÓn c¸c ®éi tµu lín vµ cã kh¶ n¨ng ra kh¬i dµi ngµy, ®¸nh b¾t xa bê, cã ph­¬ng tiÖn chÕ biÕn t¹i chæ. Tæ chøc ng­ d©n, c¸c xÝ nghiÖp ®¸nh c¸ thµnh tõng côm ra kh¬i ®¸nh b¾t ®Ó hç trî nhau trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®¶m b¶o an ninh. X©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng c¸, chî c¸ phï hîp víi s¶n l­îng thuû s¶n cña tõng ®Þa ph­¬ng.