Địa vị pháp lí của các cơ quan hành chính trong bộ máy nhà nước

Lêi nãi ®Çu Trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc, theo HiÕn ph¸p 1992 thÓ chÕ hµnh chÝnh cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ®· ®­îc thay ®æi kh¸ nhiÒu phï hîp víi viÖc qu¶n lý x· héi, ®¸p øng ®­îc c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc XHCN. C¬ cÊu qu¶n lý hµnh chÝnh ®· ®­îc ®iÒu chØnh, gi¶m bít sù cång kÒnh gi¶m thiÓu sù quan liªu ®Ó tiÕn tíi sù mét x· héi c«ng b»ng v¨n minh vµ ph¸t triÓn. ViÖc x©y dùng c¬ cÊu cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh míi kh«ng lµm thay ®æi hoÆc suy gi¶m quyÒn lùc vµ nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. MÆt kh¸c ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¬ quan ®­îc ®Ò cao vµ t¨ng c­êng kiÓm tra gi¸m s¸t ®èi víi tõng bé phËn, hiÓu ®­îc ®­êng lèi chØ ®¹o hîp lý cña Nhµ n­íc vµ vai trß tÝch cùc cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. ChÝnh v× vËy, quyÒn vµ nghÜa vô ®©y chÝnh lµ ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. MÆt kh¸c, ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c c¬ quan ®­îc ®Ò cao vµ t¨ng c­êng kiÓm tra gi¸m s¸t ®èi víi tõng bé phËn, tõng lÜnh vùc x· héi ph¸t triÓn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®­êng lèi chØ ®¹o hîp lý cña Nhµ n­íc vµ vai trß tÝch cùc cña c¸c c¬ quan trong Bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc vµ ®i¹ vÞ ®ã ®­îc thÓ hiÖn trong viÖc ban hµnh v¨n b¶n vi ph¹m ph¸p luËt. Mong thµy c«, b¹n bÌ ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó tiÓu luËn ®­îc ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn h¬n. I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c c¬ quan trong bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n­íc. 1. Kh¸i niÖm: Bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc theo hiÕn ph¸p 1980 còng nh­ hiÕn ph¸p 1992 lµ mét trong bèn hÖ thèng c¬ quan Nhµ n­íc. Nh­ vËy, ®øng vÒ mÆt hÖ thèng, c¸c c¬ quan trong bé m¸y nhµ n­íc ta gåm: - C¬ quan quyÒn lùc - C¬ quan qu¶n lý - C¬ quan kiÓm s¸t - C¬ quan xÐt xö Trong ®ã, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc lµ c¬ quan chÊp hµnh cña c¬ quan quyÒn lùc, ®­îc tæ chøc thµnh mét hÖ thèng chÆt chÏ tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng vµ c¬ së ®Î trùc tiÕp qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c mÆt ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi. Nh­ vËy, trong mèi quan hÖ vµ mèi ph©n ®Þnh víi ho¹t ®éng cña c¬ quan quyÒn lùc, c¬ quan kiÓm s¸t, c¬ quan xÐt xö th× kh¸i niÖm qu¶n lý Nhµ n­íc (ho¹t ®éng chÊp hµnh vµ ®iÒu hµnh, ho¹t ®éng hµnh ph¸p). V× vËy, chóng lµ chñ thÓ c¬ b¶n cña luËt hµnh chÝnh. 2. §Æc ®iÓm ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. C¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc lµ c¸c c¬ quan chñ thÓ chñ yÕu cña quan hÖ ph¸p luËt hµnh chÝnh. Lµ mét bé phËn hîp thµnh cña bé m¸y Nhµ n­íc, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña c¬ Nhµ n­íc ®ã lµ: a. Lµ mét tæ chøc (tËp hîp nh÷ng con ng­êi) b. Cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi vÒ tæ chøc - c¬ cÊu: Cã c¬ cÊu bé m¸y vµ quan hÖ c«ng t¸c bªn trong cña c¬ quan ®­îc quy ®Þnh tr­íc hÕt b»ng nhiÖm vô, chøc n¨ng thÓ hiÖn vai trß ®éc lËp cña nã, nh­ng ®ång thêi nã cã nh÷ng quan hÖ ®a d¹ng vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng víi c¬ quan kh¸c trong hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý vµ bé m¸y Nhµ n­íc nãi chung mµ quan hÖ ®ã ®­îc quy ®Þnh chÝnh bëi vÞ trÝ cña tõng c¬ quan trong hÖ thèng chung ®ã. c. Cã thÈm quyÒn do ph¸p luËt quy ®Þnh, ®ã lµ tæng thÓ nh÷ng quyÒn, nhiÖm vô chung vµ nh÷ng quyÒn h¹n cô thÓ mang tÝnh quyÒn lùc ph¸p lý mµ Nhµ n­íc trao cho ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô chøc n¨ng Nhµ n­íc. C¸c quyÒn h¹n ®ã - yÕu tè quan träng nhÊt cña thÈm quyÒn, cã hiÖu lùc "ra bªn ngoµi" nghÜa lµ cã hiÖu lùc b¾t buéc ®èi víi c¸c ®èi t­îng ngoµi ph¹m vi c¬ quan. Së dÜ nh­ vËy v× c¬ quan nhµ n­íc nh©n d©n Nhµ n­íc thùc hiÖn quyÒn lùc nh©n d©n v× lîi Ých cña Nhµ n­íc. §©y lµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt c¬ quan Nhµ n­íc víi c¸c c¬ quan, tæ chøc kh«ng ph¶i cña Nhµ n­íc, v× nh÷ng c¬ quan tæ chøc ®ã kh«ng cã thÈm quyÒn (vÝ dô: c¬ quan tæ chøc x· héi, tæ chøc t­ nh©n…) ThÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã nh÷ng giíi h¹n vÒ kh«ng gian (l·nh thæ) vÒ thêi gian cã hiÖu lùc, vÒ ®èi t­îng chÞu sù t¸c ®éng cña nã. §ã lµ nh÷ng giíi h¹n phap lý v× ®­îc quy ®Þnh trong luËt ph¸p. Trong c¸c yÕu tè cña thÈm quyÒn c¬ quan Nhµ n­íc th× quyÒn quan träng nhÊt lµ quyÒn ban hµnh quyÕt ®Þnh ph¸p luËt. Mçi c¬ quan cã h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p ho¹t ®éng riªng do ph¸p luËt quy ®Þnh, kÓ c¶ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ho¹t ®éng riªng do ph¸p luËt quy ®Þnh, kÓ c¶ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ Nhµ n­íc. QuyÒn thùc hiÖn c¸c h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p ho¹t ®éng ®ã còng lµ yÕu tè quan träng cña thÈm quyÒn c¬ quan Nhµ n­¬c. C¸c c¬ quan Nhµ n­íc chØ ho¹t ®éng trong ph¹m vi thÈm quyÒn cña m×nh vµ trong ph¹m vi ®ã nã ho¹t ®éng ®éc lËp, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o, thÈm quyÒn cña c¬ quan Nhµ n­íc lµ nghÜa vô kh«ng phô thuéc vµo ý muèn, sù xÐt ®o¸n riªng cña b¶n th©n c¬ quan còng nh­ cña bÊt cø ng­êi l·nh ®¹o nµo. Ngoµi c¸c ®Æc ®iÓm chung cña c¬ quan Nhµ n­íc, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cã ®Æc ®iÓm riªng, quyÕt ®Þnh bëi chÝnh b¶n chÊt cña ho¹t ®éng chÊp hµnh vµ ®iÒu hµnh. Th«ng qua c¸c ®Æc ®iÓm riªng nµy mµ chóng ta ph©n biÖt râ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc víi c¸c c¬ quan Nhµ n­íc kh¸c (c¬ quan quyÒn lùc, viÖn kiÓm s¸t, toµ ¸n). C¸c ®Æc ®iÓm riªng c¬ b¶n cña ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc lµ: 1. Nh×n tæng thÓ, bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc lµ bé m¸y chÊp hµnh cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc. C¸c c¬ quan ®Çu n·o cña bé m¸y hµnh chÝnh do c¸c c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc thµnh lËp (ChÝnh phñ, Bé vµ c¸c c¬ quan, c¬ quan ngang Bé vµ c¸c c¬ quan kh¸c thuéc ChÝnh phñ, UBND c¸c cÊp). Do ®ã, chóng trùc thuéc, chÞu sù l·nh ®¹o, gi¸m s¸t, kiÓm tra cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc t­¬ng øng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o c«ng t¸c tr­íc c¬ quan ®ã. Cã nh÷ng c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc kh«ng do c¸c c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc trùc tiÕp lËp ra mµ do c¸c c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn thµnh lËp, nh­ng vÒ nguyªn t¾c còng chÞu sù gi¸m s¸t, l·nh ®¹o cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc t­¬ng øng. 2. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc chuyªn thùc hiÖn ho¹t ®éng chÊp hµnh vµ ®iÒu hµnh tøc lµ ho¹t ®éng mang tÝnh d­íi luËt - ho¹t ®éng tiÕn hµnh trªn c¬ së vµ ®Ó thi hµnh luËt. §ã lµ h×nh thøc chñ yÕu ®Ó ®­a c¸c ®¹o luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c … cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc vµo thùc tiÔn cuéc sèng. 3. ThÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc chØ giíi h¹n trong ph¹m vi ho¹t ®éng chÊp hµnh vµ ®iÒu hµnh, chñ yÕu ®­îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tæ chøc bé m¸y Nhµ n­íc hoÆc c¸c ®iÒu lÖ, quy chÕ…. Nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô ph¸t sinh tõ quan hÖ d©n sù mµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cã thÓ tham gia t­¬ng tù nh­ tÊt c¶ c¸c chñ thÓ kh¸c cña ph¸p luËt d©n sù kh«ng ph¶i lµ yÕu tè cña thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc. Trong ph¹m vi thÈm quyÒn cña m×nh, cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm ho¹t ®éng th­êng xuyªn hµng ngµy mét c¸ch chñ ®éng vµ s¸ng t¹o ®Ó ®¸p øng nhu cÇu diÔn biÕn nhanh chãng, phøc t¹p vµ ®a d¹ng cña ho¹t ®éng qu¶n lý. 4. TÊt c¶ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau (quan hÖ trùc thuéc trªn - d­íi, trùc thuéc ngang, quan hÖ chÐo) t¹o thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt cã trung t©m chØ ®¹o lµ ChÝnh phñ ®¶m b¶o thùc hiÖn nhiÖm vô chÊp hµnh vµ ®iÒu hµnh mét c¸ch mau lÑ, nhÊt qu¸n vµ hiÖu qu¶. Nh­ng hÖ thèng qu¶n lý bé m¸y rÊt phøc t¹p, nhiÒu vÒ sè l­îng c¬ quan ë tÊt c¶ c¸c cÊp tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së còng nh­ s« nhiÒu vÒ sè biªn chÕ. Sè l­îng c¬ quan vµ biªn chÕ nµy b»ng gÊp nhiÒu lÇn sè l­îng c¬ quan vµ biªn chÕ cña tÊt c¶ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc kh¸c céng l¹i. H¹t nh©n cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc lµ c«ng chøc. 5. Ho¹t ®éng chÊp hµnh vµ ®iÒu hµnh cña bé m¸y qu¶n lý hoµn toµn kh¸c víi ho¹t ®éng kiÓm s¸t vµ ho¹t ®éng xÐt xö cña toµ ¸n. Tuy nhiªn, chóng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Bé m¸y qu¶n lý, toµ ¸n viÖn kiÓm s¸t lµ nh÷ng hÖ thèng ®éc lËp víi nhau, kh«ng cã quan hÖ trùc thuéc. Nh­ng ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý chÞu sù gi¸m s¸t cña viÖn kiÓm s¸t (trõ ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ) vµ toµ ¸n. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt vµ tr¶ lêi c¸c yªu cÇu, kiÕn nghÞ, kh¸ng nghÞ cña viÖn kiÓm s¸t vµ toµ ¸n trong thêi h¹n do luËt ®Þnh. Ng­îc l¹i, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó toµ ¸n vµ viÖn kiÓm s¸t thùc hiÖn ho¹t ®éng kiÓm s¸t vµ xÐt xö. Mét sè vÊn ®Ò tæ chøc néi bé cña To¸ ¸n vµ ViÖn kiÓm s¸t so v¨ieät nam b¶n ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan qu¶n lý ®iÒu chØnh (vÝ dô: vÒ chÝnh s¸ch c¸n bé, vÒ qu¶n lý c¸n bé cña toµ ¸n) Bé m¸y qu¶n lý ®­îc giao nhiÖm vô qu¶n lý c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc qu¶n lý hµnh chÝnh - chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ - x· héi chñ yÕu bao gåm rÊt nhiÒu c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc, xÝ nghiÖp trùc thuéc vµ chÞu sù l·nh ®¹o cña nã. To¸ ¸n vµ viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n kh«ng cã c¸c ®èi t­îng qu¶n lý nµy. II. §Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c c¬ quan qu¶n lý víi viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Nh­ phÇn trªn ®· tr×nh bµy trong c¸c yÕu tè cña thÈm quyÒn c¬ quan Nhµ n­íc th× quan träng nhÊt lµ quyÒn ban hµnh quyÕt ®Þnh ph¸p luËt. §èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc th× viÖc ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt nh»m thùc hiÖn ho¹t ®éng chÊp hµnh vµ ®iÒu hµnh. Nh÷ng v¨n b¶n nµy ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n Nhµ n­íc nãi chung, ®Æc biÖt lµ tÝnh chÊt ph¸p lý cña nã tuy nhiªn lµ nh÷ng v¨n b¶n hµnh chÝnh Nhµ n­íc bao giê còng lµ nh÷ng v¨n b¶n d­íi luËt ®­îc ban hµnh trªn c¬ së ®Ó chÊp hµnh HiÕn ph¸p, LuËt, Ph¸p lÖnh vµ c¸c NghÞ quyÕt cña c¸c c¬ quan quyÒn lùc. Thùc tiÔn viÖc ra c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh ph¸p luËt ®· ®­îc quy ®Þnh ®Çy ®ñ trong LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt n¨m 1996 (söa ®æi bæ sung 2002) cña Quèc héi. Tuú vµo vÞ trÝ, tÝnh chÊt ph¸p lý vµ ho¹t ®éng cña tõng c¬ quan qu¶n lý trong bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc ®Ó ra c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã gi¸ trÞ ph¸p lý kh¸c nhau. 1. ChÝnh phñ Theo hiÕn ph¸p 1992 - §iÒu 109 quy ®Þnh:"ChÝnh phñ lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi, c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc cao nhÊt cña n­íc CHXHCNVN" Nh­ vËy HiÕn ph¸p 1992 ®· kh¼ng ®Þnh r»ng vÒ ho¹t ®éng chÝnh Nhµ (ho¹t ®éng hµnh ph¸p) th× ChÝnh phñ lµ c¬ quan cao nhÊt cña Nhµ n­íc ta, tøc lµ c¬ quan ®øng ®Çu hÖ thèng hµnh ph¸p. §Þa vÞ ph¸p lý cña chÝnh phñ cßn ®­îc thÓ hiÖn c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi, quèc phßng an ninh vµ ®èi ngo¹i cña Nhµ n­íc, b¶o ®¶m hiÖu lùc cña bé m¸y Nhµ n­íc tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së, b¶o ®¶m viÖc t«n träng vµ chÊp hµnh hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, b¶o ®¶m æn ®Þnh vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n. (§iÒu 109 kho¶n 2) XuÊt ph¸t tõ ®Þa vÞ ph¸p lý, tõ vai trß nhiÖm vô cña ChÝnh phñ"c¨n cø vµo HiÕn ph¸p, LuËt, NghÞ quyÕt cña Quèc héi, Ph¸p lÖnh, NghÞ quyÕt cña Uû ban th­êng vô Quèc héi, LÖnh, QuyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch n­íc, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ quyÕt, NghÞ ®Þnh"(§iÒu 15. LuËt ban hµnh v¨ieät nam b¶n quy ®Þnh ph¹m ph¸p luËt). C¸c v¨n b¶n cña ChÝnh phñ cã hiÖu lùc trong ph¹m vi toµn quèc vµ lµ c¬ së ph¸p lý quan träng cho ho¹t ®éng cña c¶ hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý lµ ph­¬ng tiÖn chñ yÕu ®¶m b¶o viÖc thi hµnh c¸c nhiÖm vô, chøc n¨ng qu¶n lý trªn ph¹m vi c¶ n­íc. ChÕ ®é Thñ t­íng thÓ hiÖn cô thÓ vµ râ nÐt nhÊt trong c¸c quyÒn h¹n cô thÓ cña Thñ t­íng. §iÒu 114 - HiÕn ph¸p 1992 ®· quy ®Þnh cô thÓ cho Thñ t­íng mét sè quyÒn h¹n rÊt quan träng mµ tr­íc ®©y thuéc quyÒn h¹n cña Héi ®ång bé tr­ëng hoÆc cña Héi ®ång nh©n d©n d©n tØnh. §Æc biÖt thñ t­íng chÝnh phñ cßn cã thÈm quyÒn ban hµnh quyÕt ®Þnh vµ chØ thÞ. (§iÒu 15 - LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p lý). C¸c v¨n b¶n cña Thñ t­íng chÝnh phñ cã hiÖu lùc trong toµn quèc trªn c¬ së v¨n b¶n cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cÊp trªn vµ kiÓm tra viÖc thi hµnh c¸c v¨n b¶n ®ã (§iÒu 115 - HiÕn ph¸p 1992). Nh­ vËy theo LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt n¨m 1996 (söa ®æi bæ sung n¨m 2002) th× hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cña ChÝnh phñ ®· ®¬n gi¶n vµ khoa häc h¬n tr­íc. Theo hiÕn ph¸p míi tËp thÓ ChÝnh phñ vµ Thñ t­íng chÝnh phñ ban hµnh 4 lo¹i v¨n b¶n (NghÞ ®Þnh, NghÞ quyÕt, QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ) vµ chóng ph©n biÖt râ rµng víi nhau vÒ tªn gäi, tr×nh tù ban hµnh. §iÒu ®ã chøng tá ®Þa vÞ ph¸p lý cña ChÝnh phñ còng ®· ®­îc thay ®æi so víi tr­íc kia. 2. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ë trung ­¬ng. "Bé, chÝnh quyÒn ngang bé lµ chÝnh quyÒn cña ChÝnh phñ, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ngµnh hoÆc lÜnh vùc c«ng t¸c trong ph¹m vi c¶ n­íc" (§iÒu 22 LuËt tæ chøc ChÝnh phñ, th«ng qua ngµy 30/9/1992, §iÒu 1 NghÞ quyÕt sè 15 C«ng ty cæ phÇn vËt liÖu vµ x©y l¾p NghÜa H­ng cña ChÝnh phñ ngµy 2/3/1993 vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhµ n­íc cña bé, c¬ quan ngang bé). C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ë Trung ­¬ng (sau ®©y gäi chung lµ "Bé" thùc hiÖn chøc n¨ng "qu¶n lý Nhµ n­íc cña bé vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh doanh sù nghiÖp "§iÒu 2 NghÞ ®Þnh sè 15/CP). §Æc biÖt, HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña Bé tr­ëng vµ c¸c thµnh viªn kh¸c cña ChÝnh phñ ph¶i "b¶o ®¶m quyÒn tù chñ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c c¬ së theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt" (§iÒu 116) Nh­ vËy vÞ trÝ vµ tÝnh chÊt ph¸p lý cña Bé ®­îc quy ®Þnh kh¸ râ rµng trong c¸c v¨n b¶n luËt cña Nhµ n­íc. §Ó cã nh÷ng quyÒn h¹n cô thÓ ®Ó qu¶n lý ®­îc tèt, LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ®Þnh ph¸p luËt ®· trao thÈm quyÒn cho Bé tr­ëng, Thñ t­íng chÝnh quyÒn ngang Bé, Thñ t­íng c¬ quan thuéc Bé, Thñ t­íng c¬ quan ChÝnh phñ"c¨n cø vµo HiÕn ph¸p, LuËt, NghÞ quyÕt cña Quèc héi, Ph¸p lÖnh, NghÞ quyÕt cña Uû ban th­êng vô Quèc héi, LÖnh, QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, Bé tr­ëng, Thñ t­íng c¬ quan ngang Bé, Thñ t­íng c¬ quan thuéc ChÝnh phñ ban hµnh QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ, Th«ng t­". §Ó thùc hiÖn c¸c quyÒn h¹n cña m×nh ngoµi viÖc ban hµnh v¨n b¶n th× viÖc ®ång thêi víi nã lµ Bé tr­ëng vµ Thñ t­íng c¸c c¬ quan qu¶n lý ngµnh vµ lÜnh vùc thuéc ChÝnh phñ ph¶i kiÓm tra viÖc thi hµnh c¸c v¨n b¶n ®ã víi tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¬ së. Nh÷ng QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ, Th«ng t­ tr¸i ph¸p luËt cña Bé tr­ëng vµ Thñ tr­ëng c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ th× bÞ Thñ t­íng ®×nh chØ hoÆc b·i bá. 3. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng. HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh "UBND do Héi ®ång nh©n d©n bÇu lµ chÝnh quyÒn chÊp hµnh Héi ®ång nh©n d©n, chÝnh quyÒn hµnh chÝnh Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm chÊp hµnh HiÕn ph¸p, LuËt, c¸c v¨n b¶n cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cÊp trªn vµ nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n (§iÒu 123)" UBND lµ c¬ quan qu¶n lý thÈm quyÒn chung ®øng ®Çu bé m¸y qu¶n lý thuéc ®¬n vÞ hµnh chÝnh - l·nh thæ cña m×nh. Nh­ tiÓu ChÝnh phñ ë ®Þa ph­¬ng, UBND thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý tæng thÓ theo tæng l·nh thæ ®èi víi mäi ngµnh, lÜnh vùc trùc thuéc ®Þa ph­¬ng m×nh, b¶o ®¶m viÖc thi hµnh ph¸p luËt, v¨n b¶n cña cÊp trªn vµ cña Héi ®ång nh©n d©n cÊp m×nh ë ®Þa ph­¬ng, gi¸m s¸t viÖc thi hµnh ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan cÊp trªn ë ®i¹ ph­¬ng trong ph¹m vi nh÷ng vÊn ®Ò thuéc quyÒn qu¶n lý theo l·nh thæ, cñng cè theo ph¸p chÕ XHCN, b¶o vÖ lîi Ých Nhµ n­íc, quyÒn tù do vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, cña c¸c c¬ quan tæ chøc. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô, chøc n¨ng, c¸c quyÒn chung cña m×nh, UBND ®­îc quyÒn ra QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ trong ph¹m vi thÈm quyÒn vµ kiÓm tra viÖc thi hµnh nh÷ng v¨n b¶n ®ã. III. Nh÷ng h¹n chÕ vµ kiÕn nghÞ liªn quan ®Õn viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. Theo HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®· cã nhiÒu ®iÓm thay ®æi, tiÕn bé phï hîp víi c«ng t¸c qu¶n lý cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. Song riªng vÊn ®Ò ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý th× cong nhiÒu chç bÊt cËp ®ã lµ: HiÕn ph¸p 1992 ®· bá qua nh÷ng khÝa c¹nh quan träng trong quan hÖ gi÷a v¨n b¶n cña ChÝnh phñ vµ Chñ tÞch n­íc. Theo ®iÒu 115 v¨n b¶n cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÉn ph¶i phï hîp víi v¨n b¶n cña Chñ tÞch n­íc, nh­ng khi nã kh«ng phï hîp th× l¹i kh«ng quy ®Þnh c¬ quan nµo cã thÈm quyÒn ®×nh chØ hoÆc b·i bá. Chñ tÞch n­íc kh«ng cã quyÒn nµy (®iÒu 113). MÆt kh¸c, t­¬ng quan vÒ hiÖu lùc ph¸p lý gi÷a v¨n b¶n cña ChÝnh phñ vµ Thñ t­íng l¹i kh«ng râ. §©y còng lµ ®iÓm m¾c mí quan träng trong "b­íc chuyÓn" sang nguyªn t¾c kÕt hîp chÕ ®é tËp thÓ l·nh ®¹o vµ chÕ ®é Thñ tr­ëng ®èi víi ChÝnh phñ trong hiÕn ph¸p 1992. §èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ë Trung ­¬ng th× Bé, c¸c c¬ quan chuyªn m«n cña Bé vµ c¸c c¬ quan kh¸c trùc thuéc Bé ®Æt t¹i ®Þa ph­¬ng ph¶i chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña UBND c¸c cÊp vÒ vÊn ®Ò thuéc chøc n¨ng qu¶n lý theo l·nh thæ nh­: an ninh, trËt tù an toµn c«ng céng, b¶o vÖ m«i tr­êng ®Êt ®ai… nh­ng trong thùc tiÔn qu¶n lý vÉn cßn nhiÒu m©u thuÉn gi÷a Bé vµ UBND rÊt phøc t¹p, khã gi¶i quyÕt. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng th× viÖc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt th× c¶ HiÕn ph¸p 1992 vµ luËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt 1996 (söa ®æi bæ sung 2002) ch­a quy ®Þnh râ rµng v¨ieät nam b¶n nµo lµ cña tËp thÓ UBND vµ v¨n b¶n nµo lµ cña Chñ tÞch UBND. Trªn ®©y lµ nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ víi viÖc ban hµnh vµ thùc thi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc - ®©y còng chÝnh lµ nh÷ng kiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc cÇn xem xÐt vµ quy ®Þnh sao cho phï hîp víi tõng chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng c¬ quan ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý x· héi ®­îc tèt trong thêi gian tíi. IV. KÕt luËn §Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c c¬ quan Bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc ®ã lµ tæng hîp nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô trong tõng lÜnh vùc qu¶n lý cña m×nh. §Þa vÞ ph¸p lý rÊt quan träng ®èi víi tõng c¬ quan v× nã ®· thÓ hiÖn chç ®øng, vÞ trã, quyÒn h¹n ®èi víi lÜnh vùc mµ m×nh ®iÒu chØnh. Cã nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô cô thÓ th× c¸c c¬ quan qu¶n lý míi gãp phÇn vµ ®¶m b¶o cho x· héi ®­îc tèt h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o - HP 1992 - LuËt tæ chøc ChÝnh phñ - LuËt tæ chøc Quèc héi - LuËt ban hµnh v¨n b¶n vi ph¹m ph¸p luËt 1996 (söa ®æi bæ sung 2002) - NghÞ ®Þnh sè 15/C«ng ty cæ phÇn vËt liÖu vµ x©y l¾p NghÜa H­ng cña ChÝnh phñ ngµy 2/3/1993 vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhµ n­íc cña Bé, c¬ quan ngang Bé. - LuËt tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ UBND c¸c cÊp. - Gi¸o tr×nh ph¸p luËt ®¹i c­¬ng cña tr­êng §¹i hoc kinh tÕ Quèc d©n.