Định hướng chiến lược phát triển chăn nuôi bò thịt ở Việt Nam

ung cÊp hµng ngh×n tÊn da t­¬i, sõng, mãng bß cho c«ng nghiÖp thuéc da vµ nguyªn liÖu cho c¸c nghÒ thñ c«ng, mü nghÖ. Ngoµi ra ph©n bãn vµ søc kÐo cña bß cã vai trß quan träng dèi víi n«ng nghiÖp. Lµ mét n­íc trång lóa n­íc, hµng n¨m ch¨n nu«i bß cung cÊp cho n«ng d©n nguån søc kÐo lín trong lµm ®Êt vµ cung cÊp 15-20 triÖu tÊn ph©n bãn h÷u c¬ cho trång lóa, c¸c c©y mµu, rau, ®Ëu, c¸c lo¹i hoa qu¶ vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp nh­ h¹t tiªu, cao su, cµ phª vµ c©y ®iÒu.. 6. S¶n l­îng thÞt vµ thÞt bß b×nh qu©n/ng­êi/n¨m 2001-2005 Tæng s¶n l­îng thÞt h¬i cña n­íc ta trong thêi gian n¨m qua t¨ng lªn râ rÖt nªn s¶n l­îng thÞt h¬i b×nh qu©n/ng­êi/n¨m t¨ng tõ 25,3kg n¨m 2001 lªn 34,29 kg vµo n¨m 2005, trong ®ã tû thÞt bß chØ chiÕm tû lÖ rÊt thÊp t­¬ng øng lµ 5,03% vµ 5,05% cho c¸c n¨m 2001 vµ 2005. (B¶ng 8, Phô lôc). S¶n phÈm ch¨n nu«i b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña n­íc ta cã tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n n¨m 8,8%. Tuy nhiªn b×nh qu©n møc tiªu thô thÞt cña ViÖt Nam hiÖn nay 2005 vÉn ë møc thÊp so víi mét sè n­íc trong khu vùc vµ c¸c n­íc ch©u ¸. Trung Quèc b×nh qu©n møc tiªu thô thÞt, trøng, s÷a t­¬ng øng lµ lµ 63,8 kg thÞt/ng­êi, 300 qu¶ trøng vµ 10,5 lÝt s÷a; chØ tiªu nµy cña Th¸i Lan lµ 43 kg thÞt,140 qu¶ trøng vµ 25 lÝt s÷a (12 kg s¶n xuÊt trong n­íc); cßn Malaysia b×nh qu©n 49,7 kg thÞt/ng­êi/n¨m. II. C¸c ph­¬ng thøc ch¨n nu«i 2.1. C¸c ph­¬ng thøc ch¨n nu«i bß thÞt 1. Ch¨n nu«i bß thÞt qu¶ng canh, tËn dông vµ sö dông søc kÐo: Lµ ph­¬ng thøc ch¨n nu«i phæ biÕn cho hÇu hÕt c¸c hé ch¨n nu«i bß cña ta. Ch¨n nu«i nãi chung vµ ch¨n nu«i bß nãi riªng cña n­íc ta theo ph­¬ng thøc qu¶ng canh vµ quy m« ch¨n nu«i n«ng hé lµ chñ yÕu. Ch¨n nu«i bß ®Þa ph­¬ng lµ nghÒ truyÒn thèng l©u ®êi cña nh©n d©n ta víi nghÒ v¨n minh lóa n­íc, bß lµ nh÷ng con vËt kh«ng thÓ thiÕu cña nhµ n«ng. N­íc ta cã 13 triÖu hé n«ng d©n trong ®ã kho¶ng 4 triÖu n«ng hé nu«i bß víi quy m« b×nh qu©n 1,5-1,6 con/hé víi ph­¬ng thøc ch¨n nu«i qu¶ng canh vµ tËn dông. Trªn 90% sè bß n­íc ta ch¨n nu«i theo ph­¬ng thøc nµy, ch¨n nu«i bß ®Ó sö dông søc kÐo trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cã ý nghÜa lín vµ quan träng. C¸c gièng bß phæ biÕn cña ta lµ bß Vµng ®Þa ph­¬ng hoÆc bß lai Zªbu. 2. Ch¨n nu«i bß b¸n th©m canh: Lµ ph­¬ng thøc ch¨n nu«i cña c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i bß võa vµ nhá. Ph­¬ng thøc nµy bß ®­îc ch¨n th¶ ngoµi gß, b·i, ven rõng, ven ®ª, ven s«ng vµ c¸c c¸nh ®ång chê thêi vô. Khi ch¨n th¶ vÒ hoÆc ban ®ªm bß ®­îc cung cÊp kho¶ng 50% khÈu phÇn t¹i chuång lµ cá c¾t vµ c¸ phô phÈm n«ng nghiÖp. Gièng bß sö dông trong ph­¬ng thøc ch¨n nu«i nµy th­êng lµ bß Lai Zªbu hoÆc gièng bß thÞt Zªbu thuÇn. 3. Ch¨n nu«i bß th©m canh: Ch¨n nu«i bß thÞt chÊt l­îng cao, th©m canh lµ mét nghÒ rÊt míi mÎ ®èi víi n«ng d©n ViÖt Nam. Ch¨n nu«i bß th©m canh ®ßi hái d©n trÝ vµ kinh tÕ cao. Cã kho¶ng 0,5% hé ch¨n nu«i cã quy m« trang tr¹i lín trªn 100 bß trë lªn víi ph­¬ng thøc ch¨n nu«i th©m canh ®Ó nu«i bß sinh s¶n cho s¶n xuÊt con gièng hoÆc vç bÐo bß thÞt. Ph­¬ng thøc ch¨n nu«i nµy chñ yÕu lµ bß lai, bß ngo¹i chuyªn thÞt, bß ®­îc nu«i trªn ®ång cá th©m canh lu©n phiªn hoÆc nu«i nhèt t¹i chuång víi khÈu phÇn ¨n hoµn chØnh vµ chuång nu«i hiÖn ®¹i. 2.2. Quy m« ch¨n nu«i bß 1. Quy m« n«ng hé: Ch¨n nu«i bß quy m« n«ng hé 1-2 con lµ phæ biÕn ë n­íc ta ®Ó sö dông søc kÐo trong n«ng nghiÖp vµ tËn dông phÕ phô phÈm n«ng s¶n vµ lao ®éng phô trong gia ®×nh. 2. Quy m« trang tr¹i: Mét sè Ýt trang tr¹i cã quy m« trªn 10-20 con chñ yÕu ë miÒn nói vµ trung du c¸c tØnh Duyªn h¶i miÒn Trung vµ T©y Nguyªn. Ch¨n nu«i bß quy m« trang tr¹i võa ®Òu cã ë c¸c tØnh, tuy nhiªn qui m« lín kÕt hîp bß vµgia sóc nhai l¹i kh¸c ®· xuÊt hiÖn ë mét sè ®Þa ph­¬ng nh­ B×nh ThuËn cã hé nu«i trªn 300-1000 con bß vµ dª cõu. Ch¨n nu«i bß trang tr¹i hiÖn nay cña n­íc ta t¹i c¸c tØnh Duyªn h¶i miÒn Trung sö dông ph­¬ng thøc qu¶ng canh tËn dông c¸c lîi thÕ vÒ diÖn tÝch tù nhiªn nh­ ®åi gß, ven rõng, b·i båi ven s«ng biÓn v.v. vµ sö dông gièng bß b¶n ®Þa. Mét sè Ýt trang tr¹i cña t­ nh©n ®· chó ý ®Õn ch¨n nu«i bß thÞt th©m canh, víi c¸c gièng bß thÞt nhËp khÈu, sö dông c¸c lo¹i c©y cá trång th©m canh, n¨ng suÊt cao kÕt hîp sö dông thøc ¨n hçn hîp. Sè l­îng trang tr¹i ch¨n nu«i bß vµ ph©n bè theo quy m« vµ c¸c vïng sinh th¸i ®­îc tr×nh bµy ë B¶ng 10 (Phô lôc). Theo sè liÖu b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph­¬ng n¨m 2005, c¶ n­íc cã 3.404 trang tr¹i ch¨n nu«i bß sinh s¶n vµ bß thÞt, trong ®ã miÒn B¾c cã 1.064 tr¹i chiÕm 31,26%, miÒn Nam 2.340 tr¹i chiÕm 68,74% tæng sè trang tr¹i. Ch¨n nu«i bß thÞt trang tr¹i th­êng kÕt hîp víi c¸c lo¹i c©y trång kh¸c ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c s¶n phÈm phô lµ chÊt th« xanh cña c©y trång. §ång thêi ch¨n nu«i bß hµng n¨m cung cÊp nguån ph©n h÷u c¬ kho¶ng 15 triÖu tÊn gãp phÇn rÊt quan träng ®èi víi viÖc c¶i t¹o ®Êt vµ t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. III. thÞ tr­êng s¶n phÈm thÞt bß Theo Tæ chøc n«ng l­¬ng thÕ giíi (FAO), trªn thÕ giíi b×nh qu©n 4,7 ng­êi th× cã mét con bß, thÞt bß b×nh qu©n ®Çu ng­êi 5,5 kg. T¹i ViÖt Nam b×nh qu©n 15,5 ng­êi míi cã mét con bß vµ thÞt bß h¬i b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ 1,71 kg thÞt bß h¬i/n¨m. N¨m 2005 tæng s¶n l­îng thÞt bß h¬i cña c¶ n­íc lµ 142 ngµn tÊn chiÕm 5,03% tæng s¶n l­îng thÞt cña c¶ n­íc. ThÞt bß ®­îc thÞ tr­êng trong n­íc tiªu thô tèt, gi¸ thÞt bß lu«n cao h¬n tÊt c¶ thÞt gia sóc gia cÇm kh¸c. Hµng n¨m n­íc ta ph¶i nhËp thÞt bß chÊt l­îng cao tõ n­íc ngoµi vÒ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ du lÞch. H×nh thøc kinh doanh chñ yÕu lµ th­¬ng l¸i thu gom bß thÞt ë c¸c vïng vÓ tËp trung tiªu thô t¹i c¸c thÞ x· vµ c¸c thµnh phè lín. Bß thÞt ®­îc vËn chuyÓn tõ miÒn nói vÒ ®ång b»ng, n«ng th«n vÒ thµnh thÞ vµ tõ B¾c vµo Nam ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Theo sè liÖu cña tr¹m kiÓm dÞch B¾c NghÖ An mçi ngµy cã 800-1.000 tr©u bß ®­îc vËn chuyÓn vµo phÝa Nam, 40% sè l­îng trªn lµ bß vµ 60% lµ tr©u. Tõ NghÖ An vµ c¸c cña khÈu kh¸c gi÷a ViÖt Nam vµ Lµo, bß thÞt cßn ®­îc xuÊt sang Lµo vµ Th¸i Lan. Nh­ vËy hµng n¨m cã 140-150 ngµn con bß ®­îc vËn chuyÓn tõ c¸c tØnh phÝa B¾c vµo c¸c tØnh phÝa Nam. Trong nh÷ng n¨m tíi thÞt bß cã thÞ tr­êng tiªu thô ngµy cµng cao khi kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ GDP/®Çu ng­êi/n¨m cña n­íc ta t¨ng. IV. c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ch¨n nu«i bß thÞt Ch¨n nu«i bß thÞt lµ mét trong nh÷ng ngµnh ®­îc Nhµ n­íc, Bé NN&PTNT, c¸c ®Þa ph­¬ng quan t©m ­u tiªn ph¸t triÓn vµ ®­îc n«ng d©n ®ång t×nh. §Æc biÖt tõ n¨m 2001 ChÝnh phñ ban hµnh QuyÕt ®Þnh 167/Q§-TTg ngµy 26/10/2001 vÒ mét sè biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a 2001-2010, trong ®ã cã chÝnh s¸ch vÒ c¶i t¹o ®µn bß. §Õn nay ®· cã 22 tØnh vµ thµnh phè trong c¶ n­íc ban hµnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß. Néi dung chÝnh cña c¸c chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß cña c¸c ®Þa ph­¬ng tËp trung c¸c lÜnh vùc sau: 1. Gièng bß: Hç trî gièng míi, gièng chÊt l­îng cao: Bß lai Zªbu, bß c¸i ngo¹i hç trî 40% kinh phÝ mua gièng (B¾c K¹n, Yªn B¸i). Hç trî nu«i bß dùc gièng: 70% kinh phÝ mua bß ®ùc gièng lai Zªbu, hç trî kinh phÝ mua vµ v©n chuyÓn bß c¸i sinh s¶n tõ tØnh ngoµi. Hç trî gièng gèc theo QuyÕt ®Þnh 125/CP cña ChÝnh phñ ban hµnh n¨m 1991. Hç trî kinh phÝ mua tinh, vËt t­ phèi gièng, nit¬ cho TTNT c¶i t¹o ®µn bß vµ lai t¹o bß thÞt. (Hç trî 50%, 70% vµ 100% kinh phÝ TTNT bß cho c¸c khu vùc I, II vµ III cña §iÖn Biªn...). 2.Thøc ¨n, ®ång cá: Hç trî gièng trång cá hoÆc tiÒn mua gièng 70.000 ®ång/sµo cho trång cá n¨m ®Çu nu«i bß; hç trî c¸c ch­¬ng tr×nh chÕ biÕn thøc ¨n th« xanh vµ thøc ¨n viªn dù tr÷ nu«i bß; hç trî x©y dùng m« h×nh trång cá, chÕ biÕn thøc ¨n th« xanh, ñ chua. 3. Thó y vµ phßng bÖnh: Hç trî tõ 50%-100% tiÒn mua c¸c lo¹i v¾c xin vµ hç trî 500-1000 ®ång tiÒn c«ng/ mòi tiªm phßng cho bß. Tiªm phßng miÔn phÝ cho c¸c vïng khã kh¨n vµ c¸c an toµn khu. 4. Vèn vay vµ l·i xuÊt ng©n hµng: Hç trî 50%-100% l·i suÊt vay vèn mua bß trong 3 n¨m (vèn vay 10-20 triÖu ®ång) ®Ó mua bß gièng ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt. 5. §µo t¹o tËp huÊn, khuyÕn n«ng: Hç trî kinh phÝ cho c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o tËp huÊn, khuyÕn n«ng, tham quan m« h×nh tr×nh diÔn vÒ ch¨n nu«i bß thÞt. 6. §Çu t­, ®Êt ®ai: T¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thñ tôc ®Êt ®ai, hç trî gi¶i phãng mÆt b»ng, hç trî kinh phÝ x©y dùng h¹ tÇng cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ ®Ó x©y dùng trang tr¹i s¶n xuÊt gièng bß thÞt kh«ng h¹n chÕ quy m« vµ lÜnh vùc ®Çu t­. Hç trî ®Çu t­ x©y dùng c¸c trang tr¹i nu«i bß thÞt tËp trung th©m canh: cung cÊp gièng, vç bÐo bß thÞt. 7. ThÞ tr­êng: Tæ chøc, thµnh lËp vµ më c¸c chî mua b¸n bß gièng bß, giíi thiÖu s¶n phÈm gièng vµ thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ vµo ch¨n nu«i bß thit. T×m thÞ tr­êng nhËp khÈu gièng míi, thiÕt bÞ ch¨n nu«i, chÕ biÕn thøc ¨n, chÕ biÕn cá cho ch¨n nu«i bß vµ t×m thÞ tr­êng trong n­íc cho viÖc kinh doanh, bu«n b¸n s¶n phÈm bß thÞt. 8. Hç trî ng­êi nghÌo: Hç trî, ­u tiªn ng­êi nghÌo cã c¬ héi nu«i bß. Ch­¬ng tr×nh Ng©n hµng bß cho ng­êi nghÌo. ChÝnh s¸ch hç trî mét m¸i nhµ, mét con bß, mét bÓ n­íc cña Hµ Giang thùc sù gióp ®ì ng­êi nghÌo. 9. Héi thi bß: Tæ chøc c¸c lÔ héi thi bß, ®ua bß theo tËp qu¸n vµ truyÒn thèng v¨n hãa. Tæ chøc héi thi bß gièng tèt, héi thi ch¨n nu«i bß giái ®Ó khuyÕn khÝch phong trµo nu«i bß. V. §¸nh gi¸ chung 5.1. C¸c thµnh tùu vÒ ch¨n nu«i bß thÞt - C«ng t¸c gièng bß ®­îc c¶i tiÕn: Trong 5 n¨m võa qua, n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng gièng bß ®· ®­îc ®­îc c¶i thiÖn mét c¸ch râ rÖt, trªn 30% tæng ®µn bß lµ bß lai. Kho¶ng 3.000 con bß c¸i sinh s¶n vµ hËu bÞ gièng bß thÞt míi, gièng bß chÊt l­îng cao ®­îc nhËp vÒ n­íc ta chñ yÕu tõ Australia: nh­ Brahman tr¾ng, Brahman ®á, bß Droughtmaster ®· thÝch nghi tèt víi ®iÒu kiÖn cña ta vµ lµm phong phó nguån gien bß thÞt cña trong n­íc. §ång thêi nhiÒu c¬ së gièng bß thÞt cña c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc cñng cè vµ x©y dùng míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ con gièng vµ ch¨n nu«i bß thÞt chÊt l­îng cao ë c¸c ®Þa ph­¬ng nh­ §iÖn Biªn, S¬n La, Tuyªn Quang, B×nh §Þnh, TT HuÕ, B×nh Ph­íc, B×nh D­¬ng, L©m §ång, Gia Lai, Tp HCM, Bµ RÞa-Vòng Tµu, CÇn Th¬... - Ch­¬ng tr×nh c¶i t¹o ®µn bß ®­îc duy tr×: C¶i t¹o ®µn bß lµ ch­¬ng tr×nh ®­îc tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng ph¸t huy vµ triÓn khai tèt sau khi dù ¸n WB VN-2561 kÕt thóc, ®· t¹o ®µn bß c¸i nÒn lai Zªbu cho ch­¬ng tr×nh lai t¹o bß thÞt chÊt l­îng cao. Sè l­îng tinh ®«ng l¹nh bß thÞt tiªu thô t¨ng tõ 100.000 ngµn liÒu n¨m 2001 lªn 400.000 ngµn liÒu n¨m 2005 ®· ®­a tû lÖ bß ®­îc TTNT ngµy cµng cao. - Sè l­îng vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña ®µn bß, thÞt bß t¨ng nhanh: Do cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc, ®­îc sù quan t©m cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ sù ®ång t×nh cña n«ng d©n ®µn bß n­íc ta ®· ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ. Tæng ®µn bß cña c¶ n­íc t¨ng tõ 3,89 triÖu con n¨m 2001 lªn 5,54 triÖu con n¨m 2005, ®¹t tèc ®é t¨ng ®µn b×nh qu©n 9,18% n¨m. B¾c Trung Bé vµ Nam Trung Bé cã sè l­îng ®µn bß chiÕm trªn 38% tæng ®µn bß cña c¶ n­íc. Tæng s¶n l­îng thÞt bß t¨ng 97,7 ngµn tÊn n¨m 2001 lªn 142,1 ngµn tÊn n¨m 2005 víi tèc ®é t¨ng tr­ëng 9,8% n¨m. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña s¶n l­îng thÞt bß t¨ng nhanh h¬n t¨ng ®µn ®· kh¼ng ®Þnh chÊt l­îng gièng bß ®­îc n©ng cao. - C¸c m« h×nh ch¨n nu«i bß thÞt quy m« lín, th©m canh ®­îc h×nh thµnh lµm thay ®æi vÒ nhËn thøc vµ tËp qu¸n nu«i bß truyÒn thèng: Mét sè trang tr¹i ch¨n nu«i bß thÞt ®Þa ph­¬ng quy m« lín (B×nh Ph­íc, B×nh ThuËn, Ninh ThuËn vµ c¸c tØnh miÒn §«ng Nam Bé) vµ nh÷ng c¬ së ch¨n nu«i bß thÞt chÊt lù¬ng cao (Tp Hå ChÝ Minh, Tuyªn Quang) lµ nh÷ng m« h×nh tèt vÒ ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt cho tÊt c¶ c¸c vïng sinh th¸i vµ ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc - H×nh thµnh phong trµo trång cá th©m canh n¨ng suÊt cao nu«i bß ë tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc. NhiÒu gièng cá vµ tËp ®oµn cá nhiÖt ®íi «n ®íi hoµ th¶o vµ hä ®Ëu n¨ng suÊt cao ®· ®­îc nhËp vµ trång thö nghiÖm thµnh c«ng ®Ó nu«i bß thÞt nh­ cá: Ruzi, Signal, Panicum, Kingrass... Nh÷ng gièng cá míi ®ang ®­îc ng­êi ch¨n nu«i quan t©m lµ: Gièng cá hçn hîp hoµ th¶o vµ hä ®Ëu cña óc, Supperdan, Sweet Jumbo, Dairy Mix, Beef Mix... HiÖn nay c¸c tØnh cã hµng chôc ngµn ha trång cá th©m canh ®Ó nu«i bß. - Kinh nghiÖm qu¶n lý gièng, qu¶n lý trang tr¹i cña c¸n bé kü thuËt còng nh­ kü thuËt vµ kinh nghiÖm ch¨n nu«i bß cña ng­êi ch¨n nu«i ®­îc n©ng cao. 5.2 C¸c khã kh¨n vµ tån t¹i 1) HÖ thèng tæ chøc ngµnh: HiÖn nay chØ cã kho¶ng 26/64 tØnh cã phßng ch¨n nu«i hoÆc phßng ch¨n nu«i thñy s¶n, thiÕu c¸n bé ch¨n nu«i trong qu¶n lý gièng vËt nu«i vµ chØ ®¹o s¶n xuÊt ch¨n nu«i, ®Æc biÖt ë cÊp huyÖn. 2) ThiÕu bß gièng, c¬ së kü thuËt vµ kinh nghiÖm ch¨n nu«i C¬ së h¹ tÇng cho c¸c trung t©m bß gièng cßn h¹n chÕ, thiÕu bß gièng, gi¸ bß cao vµ biÕn ®éng thÊt th­êng lµm mÊt tÝnh æn ®Þnh trong ch¨n nu«i. ThiÕu trang thiÕt bÞ kü thuËt, ®iÒu kiÖn lµm viÖc còng nh­ c¸n bé kü thuËt cã kinh nghiÖm ®Ó triÓn khai c«ng t¸c gièng. Cho ®Õn nay ta vÉn thiÕu kinh phÝ còng nh­ kü thuËt trong kiÓm tra c¸ thÓ vµ kiÓm tra qua ®êi sau cho bß ®ùc gièng s¶n xuÊt tinh ®«ng l¹nh, do vËy thiÕu ®ùc gièng tèt vµ c¸c nguyªn liÖu di truyÒn cao, phÇn lín bß ®ùc gièng ta vÉn ph¶i nhËp tõ n­íc ngoµi. HiÖn nay ch­a cã c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh vÒ gièng vµ qu¶n lý gièng, v× vËy kh«ng ®ñ th«ng tin vµ c¬ së khoa häc trong ch­¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ vµ chän läc ®ùc gièng. HÖ thèng TTNT ch­a ®¸p øng ®­îc viÖc dÞch vô vµ cung øng c¸c thiÕt bÞ vËt t­ kü thuËt dïng ®Ó phèi gièng bß thÞt chÊt l­îng cao. Do thiÕu kiÕn thøc vµ ®Çu t­ cho ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt cao s¶n nªn ®iÒu kiÖn vÖ sinh ch¨n nu«i bß gièng, bß sinh s¶n cña c¸c trang tr¹i cßn rÊt kÐm. D©n sè n­íc ta kho¶ng 83 triÖu ng­êi nh­ng tæng ®µn bß n­íc ta cã 5,5 triÖu con, tøc lµ trªn 15 ng­êi míi cã mét con bß, thÊp h¬n møc trung b×nh cña thÕ giíi lµ 4 ng­êi cã mét bß. C¸c n­íc trªn thÕ giíi cã sè l­îng ®µn bß cao h¬n d©n sè cña hä nh­ Australia, New Zealand. 3) ThiÕu ®ång cá vµ c¸c gièng cá thÝch hîp: Khi chuyÓn sang ch¨n nu«i bß gièng, bß thÞt chÊt l­îng cao, quy m« lín h¬n, c¸c vÊn ®Ò gièng, nu«i d­ìng, phèi gièng, sinh s¶n, nu«i bª vµ vÖ sinh chuång tr¹i ®ßi hái ng­êi ch¨n nu«i cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm. Ch¨n nu«i bß thÞt chÊt l­îng cao hoµn toµn kh¸c víi ch¨n nu«i bß ®Þa ph­¬ng, nÕu khÈu phÇn vµ chÕ ®é dinh d­ìng kh«ng hîp lý th× bß thÞt t¨ng träng thÊp, sinh s¶n kÐm vµ tû lÖ m¾c bÖnh cao dÉn ®Õn ch¨n nu«i kh«ng cã hiÖu qu¶. Ch¨n nu«i bß thÞt cao s¶n phô thuéc vµo chÊt l­îng thøc ¨n vµ hiÓu biÕt cña ng­êi ch¨n nu«i vÒ dinh d­ìng thøc ¨n: ChuÈn bÞ thøc ¨n cho bß trong mïa kh«, khÈu phÇn thøc ¨n vç bÐo cho bß. Trong ch¨n nu«i bß thÞt cao s¶n, t¨ng träng cña bß hµng ngµy chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín cña thøc ¨n vµ chÕ ®é nu«i d­ìng. Thøc ¨n cña bß thÞt chñ yÕu lµ c¸c lo¹i c©y thøc ¨n th« xanh nh­ng viÖc cung cÊp thøc ¨n nµy vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp ®Æc biÖt vµo mïa kh«. DiÖn tÝch ®ång cá cho ch¨n th¶ kh«ng cã, v× ®a sè ®Êt ®· sö dông cho c¸c c©y l­¬ng thùc vµ c©y c«ng nghiÖp. MÆc dï ChÝnh phñ ®· cho phÐp chuyÓn ®æi mét sè ®Êt canh t¸c sang trång c¸c c©y kh¸c kÓ c¶ cá cho ch¨n nu«i nh­ng nhiÒu ®Þa ph­¬ng vÉn ch­a m¹nh d¹n thùc hiÖn. Do thiÕu ®Êt, c¸c c¬ së gièng vµ c¸c c¬ së ch¨n nu«i bß thÞt hiÖn nay ph¶i thùc hiÖn ph­¬ng ¸n nu«i nhèt vµ cung cÊp thøc ¨n t¹i chuång ®· ¶nh h­ëng ®Õn vÊn ®Ò sinh s¶n nh­ tuæi phèi lÇn ®Çu muén, tû lÖ thô thai thÊp. 4) Ch­a cã chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn bß thÞt: N¨m 2001, n­íc ta ®· cã QuyÕt ®Þnh sè 167/2001/Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vª mét sè biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn bß s÷a ë ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005- 2010. QuyÕt ®Þnh nµy cã tÇm chiÕn l­îc ®óng ®¾n vµ ®· ®¸p øng ®­îc nguyÖn väng cña ®«ng ®¶o ng­êi ch¨n nu«i. Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn bß s÷a ®· ®­îc triÓn khai trªn ph¹m vi c¶ n­íc vµ ®· më ra mét giai ®o¹n míi trong lÞch sö ph¸t triÓn bß s÷a cña n­íc ta. Ph¸t triÓn bß s÷a ®· ®¹t ®­íc kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, n¨m 2004 ®· ®¹t v­ît kÕ ho¹ch quèc gia n¨m 2005 tæng ®µn bß s÷a ®¹t 104/100 ngh×n con vµ tæng s¶n l­îng s÷a ®¹t trªn 197/150 ngh×n tÊn. MÆc dï, ®· cã chÝnh s¸ch vÒ c¶i t¹o ®µn bß ®Þa ph­¬ng nh­ng n­íc ta vÉn ch­a cã chÝnh s¸ch chung vÒ ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt t­¬ng tù nh­ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn bß s÷a. B. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ch¨n nu«i bß s÷a I. T×nh h×nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a 1. Sè l­îng vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña bß s÷a Sau khi cã QuyÕt ®Þnh 167/2001/Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 26/10/2001vÒ mét sè gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn bß s÷a ViÖt Nam thêi kú 2001-2010 phong trµo ph¸t triÓn bß s÷a cña n­íc ta ®· b­íc vµo mét giai ®o¹n míi, tæng ®µn bß s÷a hµng n¨m t¨ng nhanh víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n giai ®o¹n 2001-2005 ®¹t 24,93 %/n¨m. T¨ng tr­ëng cña ®µn bß s÷a giai ®o¹n 2001-2005 ë c¸c vïng sinh th¸i trong c¶ n­íc ®­îc thÓ hiÖn ë B¶ng 1 (Phô lôc). N¨m 2001 c¶ n­íc míi cã 41.241 con bß s÷a, n¨m 2002 t¨ng lªn 55.848 con, t¨ng tr­ëng so víi n¨m tr­íc ®¹t 35.42 %; n¨m 2003 cã 79.243 con cã møc t¨ng tr­ëng cao nhÊt giai ®o¹n 2001-2005 lµ 41,89 %. N¨m 2004, ®µn bß s÷a ph¸t triÓn chËm l¹i cã 95.794 con, nguyªn nh©n do tr×nh ®é kü thuËt ch¨n nu«i cßn thÊp, gi¸ thu mua s÷a ch­a phï hîp, trong khi ®ã gi¸ thøc ¨n tinh vµ c¸c dÞch vô kh¸c t¨ng cao nªn hiÖu qu¶ ch¨n nu«i bß s÷a kh«ng cao. N¨m 2005, ®µn bß s÷a cã 104.120 con, t¨ng tr­ëng so víi n¨m tr­íc chØ ®¹t 9,47 %. Trong giai ®o¹n 2001-2005, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña bß s÷a ë c¸c tØnh miÒn B¾c ®¹t 43,7 %/n¨m, c¸c tØnh miÒn Nam lµ 22,05 % /n¨m. ChÝnh s¸ch ®Çu t­, khuyÕn khÝch hç trî ph¸t triÓn vµ phong trµo ch¨n nu«i bß s÷a ë c¸c ®Þa ph­¬ng rÊt ®a d¹ng víi c¸c quy m«, c¬ cÊu, tr×nh ®é th©m canh kh¸c nhau. §Õn th¸ng 8 n¨m 2005, tæng ®µn bß s÷a ë c¸c tØnh miÒn B¾c cã 26.308 con, chiÕm 25,27 %, c¸c tØnh miÒn Nam cã 77.812 con, chiÕm 74,73 % tæng ®µn bß s÷a c¶ n­íc. Phong trµo ch¨n nu«i bß s÷a ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c tØnh phÝa nam. Sè l­îng bß s÷a tËp trung chñ yÕu ë vïng §«ng Nam Bé (63.939 con, chiÕm 61,41 %) vµ vïng §ång B»ng S«ng Hång (11.975 con, chiÕm 11,5 % tæng ®µn bß s÷a c¶ n­íc. Mét sè vïng nh­ B¾c Trung Bé (cã 3817 con, chiÕm 3,67 %), Duyªn H¶i Nam Trung bé (cã 3014 con, chiÕm 2,89 % vµ T©y Nguyªn (cã 2.549 con, chiÕm 2,45 % tæng ®µn) chøng tá c¸c vïng nµy kh«ng cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a ®Æc biÖt lµ ®iÒu kiÖn vÒ thêi tiÕt khÝ hËu, kh¶ n¨ng ®Çu t­ th©m canh trong ch¨n nu«i bß s÷a. Mét sè tØnh cã ®µn bß s÷a ph¸t triÓn nhiÒu nh­ Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 56.162 con, chiÕm 53,94 %; Long An cã 5.326 con bß s÷a, chiÕm 5,12 %, S¬n La cã 4.491 con, chiÕm 4,31 %, Hµ T©y cã 4.083 con bß s÷a, chiÕm 3,92 % , Tuyªn Quang cã 4.090 bß s÷a, chiÕm 3,93 % tæng ®µn bß s÷a c¶ n­íc. 2. S¶n l­îng s÷a giai ®o¹n 2001-2005. 2.1. Tæng s¶n l­îng s÷a: S¶n l­îng s÷a n¨m 2001 míi ®¹t 64,703 ngµn tÊn, n¨m 2002 ®¹t 78,453 ngµn tÊn, t¨ng 21,25 % so víi n¨m 2001, n¨m 2003 ®¹t 126,69 ngµn tÊn t¨ng tr­ëng cao nhÊt c¶ giai ®o¹n 2001-2005 lµ 61,49 % do giai ®o¹n nµy sè l­îng ®µn bß còng t¨ng tr­ëng cao nhÊt. N¨m 2005 s¶n l­îng s÷a ®¹t 197,68 ngµn tÊn, t¨ng tr­ëng 30,64 % so víi n¨m tr­íc. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña s¶n l­îng s÷a giai ®o¹n 2001-2005 ®¹t 31,75 %/n¨m (B¶ng 4). Do sù ph¸t triÓn cña bß s÷a ë c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau nªn tèc ®é t¨ng vÒ s¶n l­îng s÷a cã sù chªnh lÖch gi÷a c¸c vïng. Theo sè liÖu thèng kª 1/8/2005: Tæng s¶n l­îng s÷a cña c¸c tØnh miÒn B¾c chØ ®¹t 35,23 ngµn tÊn, chiÕm 17,82 %, c¸c tØnh miÒn Nam ®¹t 162,45 tÊn, chiÕm 82,18 % tæng s¶n l­îng s÷a c¶ n­íc. Vïng §«ng Nam Bé s¶n l­îng s÷a ®¹t cao nhÊt (145,13 ngµn tÊn), chiÕm 73,42 % tæng s¶n l­îng s÷a c¶ n­íc. Qua c¸c kÕt qu¶ trªn cho thÊy: tèc ®é t¨ng cña s¶n l­îng s÷a cao h¬n tèc ®é t¨ng cña sè ®Çu con (31,75 %/ so víi 24,93 %), chøng tá: n¨ng suÊt, chÊt l­îng cña ®µn bß s÷a ®· ®­îc n©ng lªn do gièng ®­îc c¶i thiÖn vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt míi. 2.2. N¨ng suÊt s÷a trªn chu kú s÷a. Sè l­îng t¨ng vµ chÊt l­îng ®µn bß s÷a ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn do qu¸ tr×nh chän läc vµ c¶i tiÕn quy tr×nh nu«i d­ìng. Trong giai ®o¹n tõ 1992-2005, s¶n l­îng s÷a b×nh qu©n tõ 2.200 kg ®· t¨ng lªn 3.500kg/chu kú v¾t s÷a 305 ngµy ë ®µn bß lai vµ 3.200 kg lªn 4.600 kg/chu kú ë bß thuÇn HF (B¶ng 8). Ch¨n nu«i bß s÷a thùc sù ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ nªn ®­îc ng­êi d©n h­ëng øng vµ tÝch cùc ®Çu t­. N¨m 2004, tæng ®µn bß s÷a cña ta ®· ®¹t 95,79 ngµn con vµ s¶n l­îng s÷a ®¹t 151,3 ngµn tÊn/n¨m, ®¹t ®­îc môc tiªu quèc gia vÒ s¶n l­îng s÷a cho kÕ ho¹ch n¨m 2005. Trªn 60% s÷a s¶n xuÊt trong n­íc ®­îc thu mua bëi C«ng ty s÷a ViÖt Nam Vinamilk vµ kho¶ng trªn 18% thu mua bëi C«ng ty Dutch Lady, cßn l¹i lµ c¸c c¬ së chÕ biÕn kh¸c. Tæng s¶n l­îng s÷a cña c¶ n­íc s¶n xuÊt ra n¨m 2005 míi ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu thô trong n­íc kho¶ng 20- 22%. 2.3. C¬ cÊu gièng. C¬ cÊu gièng cña ®µn bß s÷a ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu lµ bß lai HF chiÕm gÇn 85% tæng ®µn bß s÷a, tû lÖ m¸u bß HF ë ®µn bß lai th­êng tõ 50%, 75% vµ 87,5%. Sè l­îng bß HF thuÇn hiÖn nay chiÕm kho¶ng 14% tæng ®µn, ®­îc nu«i chñ yÕu t¹i c¸c c¬ së gièng hoÆc nu«i tËp trung t¹i c¸c trang tr¹i cña tØnh. Sè cßn l¹i kho¶ng 1% lµ c¸c gièng bß s÷a kh¸c.... 2.4. Ph©n bè ®µn bß s÷a theo khu vùc kinh tÕ. Kho¶ng 95% ®µn bß s÷a ®­îc nu«i trong c¸c n«ng hé, víi quy m« b×nh qu©n 4-5 con bß c¸i s÷a /hé ë miÒn B¾c, 5-10 con/hé ë miÒn Nam, mét sè hé nu«i tõ 15-20 con hoÆc 50, 70, 100 hoÆc trªn 100 con. Kho¶ng 5% ®µn bß s÷a ch¨n nu«i tËp trung t¹i c¸c c¬ së cña c¸c ®Þa ph­¬ng. 2.5. NhËp gièng bß s÷a. - Sè l­îng bß s÷a nhËp khÈu: Tõ th¸ng 12 n¨m 2001 ®Õn 3/2005, n­íc ta ®· nhËp 10.226 bß s÷a tõ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Trong ®ã Australia chiÕm: 86,0%; Newzealand 10%, Mü chiÕm 2% vµ 2% tõ Th¸i Lan (B¶ng 9). Bß nhËp vÒ cã ®é tuæi tõ 12-30 th¸ng, bao gåm bß t¬ lì vµ bß hËu bÞ ®· cã chöa 3-5 th¸ng. N¨ng suÊt s÷a 10-15 lÝt /ngµy, cã 5-8% bß cã s¶n l­îng trªn 20 lÝt; 18-20 % bß cã s¶n l­îng trªn 15 lÝt vµ cã kho¶ng 7-10 % bß chØ cho s÷a d­íi 10 lÝt. Tuyªn Quang s¶n l­îng s÷a b×nh qu©n ®¹t 13-15 lÝt/ngµy/con (cã tr¹i ®¹t b×nh qu©n 17-18 lÝt/ ngµy/con). - C¬ cÊu gièng bß s÷a nhËp khÈu: Bao gåm c¸c gièng Holstein Friesian (90%), Jersey vµ con lai F1 gi÷a Holstein Friesian vµ Jersey (10%). Mét sè h¹n chÕ: - Do ch­a cã kinh nghiÖm nhËp gièng nªn chÊt l­îng gièng ë mét sè bß s÷a nhËp vÒ ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c chØ tiªu kü thuËt theo quy ®Þnh. - C¬ së nhËp gièng vµ mua gièng ch­a chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó nhËp bß vµ nu«i bß (thiÕu kinh nghiÖm vµ kü thuËt vÒ ch¨n nu«i bß s÷a, chuång tr¹i, thøc ¨n, n­íc uèng, thuèc thó y, vÖ sinh v¾t s÷a vµ c¸c dÞch vô kü thuËt vÒ ch¨n nu«i bß s÷a). II. Ph­¬ng thøc ch¨n nu«i bß s÷a 1. Ph­¬ng thøc vµ c«ng nghÖ ch¨n nu«i - Ch¨n nu«i b¸n th©m canh: th­êng ®­îc ¸p dông trong c¸c n«ng hé, c¸c trang tr¹i nhá. Bß chñ yÕu ®­îc nu«i nhèt t¹i chuång kÕt hîp víi ch¨n th¶ ngoµi ®ång ruéng, b·i ch¨n, ven ®ª... §a sè c¸c hé ch¨n nu«i bß víi quy m« nhá ë c¸c tØnh miÒn B¾c nh­ VÜnh Phóc, Phó Thä, B¾c Ninh, Hµ Nam. C«ng nghÖ ch¨n nu«i cßn l¹c hËu, ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Çu t­ theo ph­¬ng thøc ch¨n nu«i th©m canh cao: Ýt sö dông thøc ¨n tinh hçn hîp cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn s½n. Ng­êi ch¨n nu«i chñ yÕu sö dông thøc ¨n tinh tù phèi trén, chÊt l­îng ch­a ®¶m b¶o, ®Çu t­ trång cá n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao ch­a ®­îc chó träng, sö dông c¸c nguån thøc ¨n th« xanh s½n cã, c¸c phÕ phô phÈm trong n«ng l©m nghiÖp, chuång tr¹i th­êng lµ tËn dông, c¬i níi, ch­a ®¶m b¶o vÖ sinh thó y. - Ch¨n nu«i th©m canh: ®­îc ¸p dông ë c¸c trang tr¹i nu«i tËp trung quy m« võa vµ lín (c¸c c¬ së ch¨n nu«i cña nhµ n­íc, c¬ së s¶n xuÊt gièng, c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i kiÓu mÉu) th­êng nu«i víi ph­¬ng thøc nu«i nhèt kÕt hîp vËn ®éng ngoµi s©n ch¬i. Víi ph­¬ng thøc ch¨n nu«i nµy ®ßi hái d©n trÝ vµ ®Çu t­ kinh tÕ cao, ¸p dông c¸c c«ng nghÖ míi, cã hÖ thèng lµm m¸t, hÖ thèng m¸y v¾t s÷a hiÖn ®¹i, xö lý m«i tr­êng, ¸p dông quy tr×nh ch¨n nu«i tiªn tiÕn, sö dông thøc ¨n tinh hçn hîp chÕ biÕn s½n cña c¸c c«ng ty s¶n xuÊt thøc ¨n. Ch¨n nu«i bß s÷a th©m canh lµ mét nghÒ míi ®èi víi n«ng d©n ViÖt Nam trõ mét sè vïng ®· cã truyÒn thèng ch¨n nu«i bß s÷a nh­ ë Ba V× (Hµ T©y), Méc Ch©u (S¬n La). Cã kho¶ng 5% hé ch¨n nu«i bß s÷a trang tr¹i th©m canh tËp trung chñ yÕu ë mét sè vïng nh­ Tuyªn Quang, Hµ T©y, VÜnh Phóc, B¾c Ninh, Hµ Nam, Thanh Ho¸ vµ chñ yÕu ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh. M¸y v¾t s÷a ®ang ®­îc sö dông phæ biÕn ë c¸c trang tr¹i qui m« lín. Tuy vËy, trong c¸c trang tr¹i qui m« nhá tØ lÖ sö dông m¸y v¾t s÷a míi ®¹t kho¶ng 10%. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n t¨ng tØ lÖ viªm vó ë bß s÷a.  III. ThÞ tr­êng vµ s¶n phÈm ch¨n nu«i. S÷a vµ s¶n phÈm tõ s÷a nh÷ng n¨m qua cña c¸c C«ng ty s÷a ViÖt Nam cã thÞ tr­êng tiªu thô rÊt thuËn lîi kh«ng chØ trong n­íc mµ cßn xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi tõng b­íc kh¼ng ®Þnh th­¬ng hiÖu s÷a cña ViÖt Nam t¹i c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh­ Ir¾c, Trung Quèc, Cuba, Myanma... kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2005 ®¹t trªn 80 triÖu USD. Møc tiªu thô s÷a ngµy cµng t¨ng, theo ­íc tÝnh ë ViÖt Nam hÖ sè tiªu thô s÷a b×nh qu©n ®Çu ng­êi trong m­êi n¨m tíi so víi møc t¨ng tr­ëng thu nhËp sÏ lín. NÕu giai ®o¹n 2000 ®Õn 2010 t¨ng tr­ëng thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n lµ 7%/n¨m, th× møc t¨ng tr­ëng tiªu thô s÷a b×nh qu©n ®Çu ng­êi sÏ ë vµo kho¶ng tõ 8-9%/n¨m. N¨m 2000 b×nh qu©n tiªu thô s÷a ®Çu ng­êi kho¶ng 6,8 lÝt/ng­êi, n¨m 2005 lµ 9-10 lÝt/ng­êi vµ ®Õn n¨m 2010 sÏ lµ tõ 13-15 lÝt/ng­êi. Khã kh¨n lín nhÊt cña ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a cña n­íc ta lµ viÖc tæ chøc s¶n xuÊt nguån nguyªn liÖu s÷a trong n­íc cßn nhiÒu khã kh¨n do: gi¸ thµnh s¶n xuÊt 1 lÝt s÷a cao, gi¸ thu mua thÊp, ch¨n nu«i bß s÷a hiÖu qu¶ ch­a cao. Ch¨n nu«i bß s÷a ®a phÇn t¹i n«ng hé vµ qui m« nhá, gi¸ thµnh s¶n xuÊt tõ 3200 ®Õn 3400®/kg; b¶o qu¶n vËn chuyÓn 250 - 350®/kg. Gi¸ thu mua s÷a t¹i nhµ m¸y lµ 4200®/kg, nh­ng thùc tÕ ng­êi ch¨n nu«i chØ thu ®­îc 3900®/kg, víi gi¸ nh­ trªn, l·i chØ ®¹t tõ 250 ®Õn 300 ®/kg s÷a, kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi ch¨n nu«i (gi¸ thu mua s÷a t­¬i ë Th¸i Lan 4950 ®/kg, Trung Quèc 5200®/kg, Hµn Quèc 8500®/kg, §µi Loan 8000 - 11000 ®/kg). NÕu gi¸ thu mua s÷a t¹i nhµ m¸y lµ 5000®/kg thay v× 4200®/kg hiÖn nay sÏ phï hîp cho sù ph¸t triÓn cña ch¨n nu«i bß s÷a ®ång thêi phï hîp víi sù c¹nh tranh quèc tÕ. HiÖn nay s÷a tiªu dïng ë ViÖt Nam lµ 78% s÷a bét, 22% s÷a t­¬i, ®ã lµ tû lÖ kh«ng tèt cho ng­êi tiªu dïng (Th¸i Lan 99% s÷a t­¬i, NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan s÷a t­¬i lµ 100%). V. §¸nh gi¸ chung 1. Thµnh tùu: - Phong trµo ph¸t triÓn bß s÷a: nhiÒu ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc ®· triÓn khai ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn bß s÷a kh¸ tèt nh­ VÜnh Phóc, B¾c Ninh, Tuyªn Quang, S¬n La, Hµ T©y, Thanh Ho¸, NghÖ An, B×nh §Þnh, Tp Hå ChÝ Minh, §ång Nai, Long An, B×nh D­¬ng… gãp phÇn thùc hiÖn tèt môc tiªu ph¸t triÓn bß s÷a theo Q§ 167 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. - §µn bß s÷a cña n­íc ta ®· t¨ng nhanh vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, tèc ®é t¨ng ®µn trong giai ®o¹n 2001-2005 ®¹t b×nh qu©n 26,05%/ n¨m. S¶n l­îng s÷a t­¬i n¨m 2005 ®¹t 197,68 ngµn tÊn, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 32,21%/n¨m. - Thµnh tùu ®¸ng kÓ nhÊt vÒ ch¨n nu«i bß s÷a trong thêi gian qua lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, nh©n gièng bß b»ng thô tinh nh©n t¹o. cÊy truyÒn ph«i, thô tinh trong èng nghiÖm vµ ¸p dông tin häc trong qu¶n lý ®µn bß nh­ sö dông phÇn mÒm qu¶n lý gièng bß s÷a VDM, VDM-AI (n¨m 2005 cã 47 ngµn trong tæng sè 104,12 ngµn bß s÷a ®· ®­îc b×nh tuyÓn, vµo sæ gièng vµ cã thÓ tra cøu qua m¹ng). TÊt c¶ tinh bß s÷a ®­a vµo phèi gièng ®Òu tõ nh÷ng bß ®ùc cã tiÒm n¨ng vÒ n¨ng suÊt s÷a tõ 9.200 kg/con/chu kú ®Õn 16.000 kg/con/chu kú nhê ®ã chÊt l­îng bß gièng ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. - Trång cá th©m canh ®Ó ch¨n nu«i bß s÷a nãi riªng lµ mét nghÒ míi cã hiÖu qu¶ kinh tÕ gãp phÇn t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho n«ng d©n ë n«ng th«n vµ c¸c vïng ch¨n nu«i bß s÷a ph¸t triÓn. 2. Tån t¹i vµ nguyªn nh©n. 2.1. ThiÕu c¸n bé kü thuËt vµ qu¶n lý. HÖ thèng qu¶n lý ngµnh ch¨n nu«i tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ch­a ®ñ, thiÕu c¸n bé qu¶n lý vµ chØ ®¹o kü thuËt cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm thùc tÕ vÒ ch¨n nu«i bß s÷a. Trong khi ®ã mét sè c¸n bé qu¶n lý ngµnh cã thay ®æi nªn sù quan t©m vÒ bß s÷a cã kh¸c nhau dÉn ®Õn t×nh h×nh ph¸t triÓn bß s÷a cña c¸c tØnh cã khã kh¨n. 2.2. ThiÕu kinh nghiÖm ch¨n nu«i bß s÷a N«ng d©n chØ quen ch¨n nu«i bß sinh s¶n vµ bß cµy kÐo nªn khi chuyÓn sang ch¨n nu«i bß s÷a ®ßi hái ng­êi ch¨n nu«i cã tr×nh ®é kü thuËt vµ tay nghÒ cao. Mét sè ®Þa ph­¬ng cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn bß s÷a tèt giai ®o¹n 2001-2004, nh­ng do lµm phong trµo nªn gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, c«ng t¸c qu¶n lý, vÒ kü thuËt cßn nhiÒu bÊt cËp nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp, ¶nh h­ëng ®Õn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn bß s÷a nãi chung. 2.3. ThiÕu thøc ¨n th« xanh Do thiÕu ®Êt trång cá vµ ®ång cá ch¨n th¶ nªn hÇu hÕt c¸c c¬ së ch¨n nu«i bß s÷a ph¶i nu«i bß s÷a theo ph­¬ng thøc b¸n th©m canh vµ nu«i nhèt trong chuång. MÆc dï, n­íc ta cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi nh­ng vÉn thiÕu c¸c gièng cá cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao vµ c¸c lo¹i c©y thøc ¨n xanh trång vµo mïa kh« vµ mïa §«ng. ChÝnh phñ ®· cho phÐp chuyÓn ®æi mét sè ®Êt canh t¸c sang trång cá vµ c©y thøc ¨n kh¸c phôc vô ch¨n nu«i nh­ng c¸c ®Þa ph­¬ng vÉn ch­a m¹nh d¹n chuyÓn ®æi nªn nguån thøc ¨n th« xanh cung cÊp cho ch¨n nu«i bß s÷a cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. 2.4. Chuång tr¹i vµ ®iÒu kiÖn vÖ sinh phßng bÖnh kÐm Chuång tr¹i ®a sè ch­a ®¹t yªu cÇu kü thuËt nªn kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh trong ch¨n nu«i bß s÷a, hÇu hÕt c¸c tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a gia ®×nh vµ c¶ c¸c tr¹i ch¨n nu«i tËp thÓ ch­a cã ®iÒu kiÖn xö lý ph©n vµ chÊt th¶i nªn ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng ch¨n nu«i vµ søc khoÎ con ng­êi. Nguån n­íc sö dông trong ch¨n nu«i cho bß uèng, vÖ sinh chuång tr¹i vµ röa dông cô v¾t s÷a, dông cô b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn s÷a kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu kü thuËt nªn ¶nh h­ëng trùc tiÕp chÊt l­îng s÷a. 2.5. ThiÕu vËt t­ kü thuËt chuyªn ngµnh s÷a HiÖn nay, n­íc ta ch­a cã c¬ së nµo s¶n xuÊt c¸c dông cô vµ vËt t­ chuyªn dïng cho ngµnh s÷a vµ dÞch vô vÒ lÜnh vùc nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ. §a sè c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ chuyªn dïng quan träng nh­ m¸y v¾t s÷a, c¸c lo¹i t¨ng l¹nh ®ùng s÷a.v.v ®Òu ph¶i mua cña n­íc ngoµi nªn gi¸ thµnh rÊt cao, ng­êi ch¨n nu«i kh«ng chñ ®éng ®­îc trong s¶n xuÊt. 2.6. HÖ thèng thu mua vµ gi¸ s÷a ch­a hîp lý: HÖ thèng thu mua vµ b¶o qu¶n s÷a cßn rÊt h¹n chÕ ë c¸c vïng míi ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a do thiÕu thiÕt bÞ l¹nh, c¸c dông cô chuyªn dïng, thiÕu ®iÖn vµ ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng khã kh¨n. KiÓm tra chÊt l­îng s÷a do c¸c c«ng ty s÷a võa ®¸ bãng võa thæi cßi ch­a cã c¬ quan kiÓm ®Þnh b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi ch¨n nu«i. Gi¸ thøc ¨n ch¨n nu«i, x¨ng dÇu, ®Çu vµo vµ c¸c dÞch vô kü thuËt trong ch¨n nu«i bß s÷a (Thó y, TTNT...) ®Òu t¨ng trong khi ®ã gi¸ s÷a thu mua cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a cßn thÊp (tõ 3.350 - 4.200 ®ång/lÝt s÷a ®¹t tiªu chuÈn), gi¸ s÷a thÊp lµ c¶n trë lín cho ng­êi ch¨n nu«i bß s÷a. Ng­êi ch¨n nu«i bß s÷a cßn bÞ ®éng trong viÖc x¸c ®Þnh chÊt l­îng s÷a vµ gi¸ thu mua s÷a t­¬i cña c¸c c«ng ty s÷a. Do gi¸ s÷a thu mua thÊp, kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi ch¨n nu«i ph¸t triÓn ®µn. Trong n¨m 2005 ­íc cã kho¶ng 10 - 12 ngµn bß s÷a n¨ng suÊt thÊp ®­a vµo giÕt thÞt. 2.7. VÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vïng nguyªn liÖu s÷a Nhµ n­íc ch­a cã c¬ chÕ ph¸p lý, chÕ tµi phï hîp ®Ó yªu cÇu c¸c c«ng ty thu mua, chÕ biÕn s÷a ph¶i tæ chøc x©y dùng vïng nguyªn liÖu s÷a cho nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a. C¸c c«ng ty chÕ biÕn s÷a ch­a tæ chøc ®Çu t­ vïng nguyªn liÖu bß s÷a v× hä cã thÓ nhËp s÷a bét vµ c¸c lo¹i s¶n phÈm s÷a vµo ViÖt Nam rÊt dÔ dµng. ViÖc thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh 167/2001/Q§-TTg ch­a cã sù thèng nhÊt vµ ®ång bé tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. 2.8. ¶nh h­ëng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng Do t×nh h×nh gi¸ c¶ thÞ tr­êng cã nhiÒu biÕn ®éng, gi¸ nguyªn nhiªn vËt liÖu t¨ng cao, gi¸ c¶ sinh ho¹t bÊp bªnh, bß lai Sind ®­îc gi¸, trong khi gi¸ b¸n s÷a kh«ng hÊp dÉn lµm phong trµo lai t¹o ph¸t triÓn bß s÷a ph¸t triÓn chËm h¬n so víi giai ®o¹n tr­íc. T×nh h×nh ch¨n nu«i bß s÷a ®ang cã chiÒu h­íng tèt: gi¸ gièng gi¶m tõ kho¶ng 18 - 24 triÖu ®ång/con xuèng 19 triÖu ®ång/con tuy ®· lµm cho mét sè ng­êi kinh doanh bß s÷a thua lç nh­ng chÝnh ®ã gióp cho s¶n xuÊt s÷a trë vÒ ®óng víi thùc tÕ ch¨n nu«i bß s÷a vµ nh­ vËy ch¨n nu«i bß s÷a sÏ bÒn v÷ng h¬n. PHẦN II ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI BÒ THỊT Ở VIỆT NAM I. Môc tiªu 1. Môc tiªu tæng qu¸t Ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt nh»m t¹o ra khèi l­îng lín s¶n phÈm thÞt bß cã gi¸ trÞ vµ chÊt l­îng cao, t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho n«ng d©n, ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt bÒn v÷ng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. 2. Môc tiªu cô thÓ: 1) §­a sè l­îng bß tõ 5,54 triÖu con n¨m 2005 lªn trªn 7,1 triÖu con vµo n¨m 2010 vµ 9,0 triÖu con vµo n¨m 2015, ®ång thêi ®­a c¬ cÊu gièng bß lai, bß thÞt chÊt l­îng cao tõ 30% n¨m 2005 lªn 36% n¨m 2010 vµ 40% n¨m 2015. 2) §­a s¶n l­îng thÞt bß tõ 142 ngh×n tÊn n¨m 2005 lªn trªn 210 ngh×n tÊn vµo n¨m 2010 vµ ®¹t 310 ngh×n tÊn n¨m 2015 vµ b×nh qu©n thÞt bß/ng­êi tõ 1,7 kg n¨m 2005 lªn 2,35 kg n¨m 2010 vµ 2,84 kg n¨m 2015. II. ®Þnh h­íng ph¸t triÓn Nh»m thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu trªn, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt giai ®o¹n 2006-2015 cña n­íc ta : 1). ChuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n theo NghÞ quyÕt 06 cña Bé ChÝnh TrÞ 12/2000. ChuyÓn mét phÇn ®Êt canh t¸c sang trång c©y thøc ¨n ch¨n nu«i, trång cá th©m canh s¶n xuÊt thøc ¨n cho ch¨n nu«i bß. 2). KhuyÕn khÝch vµ ­u tiªn ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß trang tr¹i th©m canh quy m« võa vµ nhá s¶n xuÊt hµng hãa chÊt l­îng cao. 3). Ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ - x· héi cña tõng ®Þa ph­¬ng, ph¸t huy tËp qu¸n ch¨n nu«i, sö dông nguån lao ®éng vµ c¸c nguån lîi tù nhiªn vÒ thøc ¨n. 4). ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ sinh häc vµo ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt ®Æc biÖt c¸c c«ng nghÖ øng dông cho c«ng t¸c gièng vµ sinh s¶n ®Ó t¨ng nhanh tiÕn bé di truyÒn, n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm ch¨n nu«i bß thÞt. 5). T¨ng c­êng hÖ thèng qu¶n lý vµ nh©n gièng bß thÞt chÊt l­îng cao. Mét sè gi¶i ph¸p chÝnh I. nhãm gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ 1.1. Ph­¬ng thøc ch¨n nu«i a, Ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß trang tr¹i sinh s¶n b¸n th©m canh lÊy thÞt: ¸p dông cho c¸c vïng Duyªn h¶i miÒn Trung vµ c¸c tØnh T©y Nguyªn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai vµ b·i ch¨n tù nhiªn. Ph­¬ng thøc ch¨n nu«i bß thÞt cña vïng nµy chñ yÕu lµ ch¨n th¶ tù nhiªn, kÕt hîp ch¨n th¶ vµ trång cá th©m canh, bæ sung thøc ¨n t¹i chuång. Quy m« ®µn bß cña vïng nµy ®a sè lµ gia tr¹i 10-20 con vµ trang tr¹i võa vµ lín tõ hµng tr¨m con trë lªn. §Æc biÖt cã nh÷ng trang tr¹i t­ nh©n cã sè l­îng hµng ngh×n con nh­ ë tØnh Ninh ThuËn, B×nh ThuËn. C¸c ®Þa ph­¬ng cÇn cã quy ho¹ch ®Êt trång th©m canh c¸c lo¹i cá n¨ng suÊt cao t¨ng c­êng chÕ biÕn c¸c phô phÈm n«ng nghiÖp ®Ó vç bÐo bß tr­íc khi xuÊt b¸n thÞt vµ ®¶m b¶o l­îng thøc ¨n cho bß vÒ mïa kh«. b, Ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt th©m canh chÊt l­îng cao: ¸p dông cho c¸c tØnh Tuyªn Quang, Hµ T©y, B¾c Ninh, VÜnh Phóc vïng xung quanh thµnh phè Hµ Néi, c¸c tØnh miÒn §«ng Nam Bé nh­ B×nh D­¬ng, §ång Nai, Long An, L©m §ång vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh... ®Ó ph¸t huy ­u thÕ vÒ chÊt l­îng gièng vµ tr×nh ®é d©n trÝ. Do h¹n chÕ vÒ ®Êt ®ai nªn ph­¬ng thøc ch¨n nu«i cña c¸c vïng nµy chñ yÕu lµ nu«i nhèt vµ cho ¨n t¹i chuång. H×nh thøc ch¨n nu«i nµy tuú thuéc vµo diÖn tÝch ®Êt vµ nguån phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp s½n cã, quy m« tõ 10-50 con lµ phï hîp. 1.2. Gi¶i ph¸p gièng Gièng lu«n cã tÇm quan träng hµng ®Çu ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i nãi chung vµ ®Æc biÖt lµ ch¨n nu«i bß nãi riªng. Trong c«ng t¸c gièng bß cña n­íc ta tõ nay ®Õn n¨m 2010 cã 3 vÊn ®Ò cÇn ph¶i tiÕn hµnh song song: 1) §Èy m¹nh ch­¬ng tr×nh c¶i t¹o ®µn bß ®Þa ph­¬ng th«ng qua ph­¬ng ph¸p TTNT hoÆc phèi gièng trùc tiÕp víi bß ®ùc gièng Zªbu t¹o bß lai cã tû lÖ m¸u ngo¹i trªn 50%. 2) Lai t¹o, ph¸t triÓn gièng bß thÞt chÊt l­îng cao cña ViÖt Nam cã tû lÖ tõ 75% m¸u ngo¹i trë lªn b»ng sö dông tinh cña c¸c gièng bß thÞt cao s¶n phèi víi bß c¸i nÒn lai Zªbu. 3) Chän läc vµ nh©n thuÇn c¸c gièng bß Zªbu vµ c¸c gièng thÞt cao s¶n nhËp néi phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng. ChiÕn l­îc vÒ c¶i tiÕn c«ng t¸c gièng bß thÞt cña n­íc ta ®­îc chia lµm 2 b­íc chÝnh: B­íc 1: Ch­¬ng tr×nh c¶i tiÕn ®µn bß vµng ViÖt Nam, B­íc 2: Ch­¬ng tr×nh nh©n gièng bß thÞt cao s¶n 1.3. Gi¶i ph¸p thøc ¨n C¸c c¬ së gièng bß thÞt ph¶i c©n ®èi cô thÓ gi÷a quy m« ®Çu con vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt thøc ¨n cho ®µn bß gièng nh»m ®¶m b¶o ®Çy ®ñ dinh d­ìng, ph¸t huy tèi ®a tiÒm n¨ng cho thÞt cña gièng th«ng qua nu«i d­ìng vµ qu¶n lý gièng tèt. C¸c n«ng hé, c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i bß thÞt ph¶i dµnh diÖn tÝch ®Êt thÝch hîp ®Ó trång th©m canh c¸c lo¹i cá nh­ cá Voi, cá Ghi nª, cá hçn hîp n¨ng suÊt cao nh»m chñ ®éng cã ®ñ thøc ¨n th« xanh cho bß thÞt. Th©m canh cá ®Ó cã n¨ng suÊt 200-250 tÊn chÊt xanh/ 1 ha ®ñ nu«i th©m canh tõ 13-15 con bß thÞt hoÆc b¸n th©m canh tõ 20-30 con. Cá hçn hîp n¨ng suÊt cao 350-400 tÊn/ha/n¨m, cã thÓ nu«i 20-30 bß thÞt. Ph¸t triÓn cá hçn hîp, cá hä ®Ëu ®Ó c¶i thiÖn chÊt l­îng cá. ChÕ biÕn cá kh«, cá ®ãng b¸nh, cá nghiÒn t¹o viªn sö dông ®Ó ch¨n nu«i bß thÞt chÊt l­îng cao ë n­íc ta trong thêi gian tíi. CÇn cã ph©n x­ëng s¶n xuÊt thøc ¨n hçn hîp cho bß, bª víi c¸c c«ng thøc phï hîp theo c¸c giai ®o¹n sinh tr­ëng vµ vç bÐo bß, sö dông c¸c nguån phô phÈm s½n cã thÝch hîp ®Ó h¹ gi¸ thµnh thøc ¨n cho ch¨n nu«i bß thÞt th©m canh. Riªng r¬m r¹ hµng n¨m n­íc ta cã kho¶ng 30-35 triÖu tÊn, sè r¬m r¹ nµy nÕu tËn dông hÕt cã thÓ nu«i d­îc 9-10 triÖu tr©u bß nh­ng thùc tÕ sè phô phÈm nµy vÉn ch­a ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ cho ch¨n nu«i nªn hµng n¨m tr©u bß vÉn thiÕu thøc ¨n th« xanh vµo mïa ®«ng. 1.4. Gi¶i ph¸p vÖ sinh phßng bÖnh vµ thó y Tæ chøc tËp huÊn cho n«ng d©n c¸c biÖn ph¸p ch¨n nu«i, vÖ sinh chuång tr¹i, gia sóc vµ nu«i bß sinh s¶n ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh thó y. H­íng dÉn c¸c biÖn ph¸p phßng trÞ vµ h¹n chÕ bÖnh sinh s¶n cho bß. §µo t¹o c¸n bé kü thuËt vÒ thó y chuyªn ngµnh ch¨n nu«i bß, t¨ng c­êng tæ chøc c¸c héi th¶o ®Ó trao ®æi kinh nghiÖm vÒ phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh bß th«ng th­êng. X©y dùng c¸c ®iÓm tr×nh diÔn vÒ an toµn vÖ sinh ch¨n nu«i bß thÞt, vç bÐo bß t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi ch¨n nu«i bß cã c¬ héi tham quan thùc tËp vÒ vÖ sinh phßng bÖnh cho bß ®­îc nhiÒu h¬n. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p thó y cÇn thiÕt vÒ tiªm phßng, phßng dÞch, ®iÒu trÞ kÞp thêi c¸c bÖnh cña ®µn bß, phßng trõ néi, ngo¹i ký sinh trïng, ®Æc biÖt bÖnh ký sinh trïng ®­êng m¸u vµ bÖnh LMLM. 1.5. TËp huÊn kü thuËt §Ó t¨ng c­êng ph¸t triÓn bß thÞt cÇn tæ chøc c¸c líp tËp huÊn kü thuËt ch¨n nu«i bß thÞt víi c¸c chñ ®Ò sau: Kü thuËt truyÒn gièng nh©n t¹o bß vµ c¸c biÖn ph¸p n©ng cao kh¨ n¨ng sinh s¶n cña bß thÞt. Kü thuËt chän gièng vµ c¸c c«ng thøc nh©n gièng bß thÞt, theo dâi c¸c chØ tiªu kü thuËt vµ chØ tiªu chän gièng bß thÞt. Kü thuËt nu«i d­ìng vµ qu¶n lý ®µn, s¶n xuÊt thøc ¨n, kü thuËt trång cá n¨ng suÊt cao vµ kü thuËt chÕ biÕn phô phÕ phÈm lµm thøc ¨n ch¨n nu«i. Kü thuËt ch¨n nu«i vµ vç bÐo bß tr­íc khi giÕt thÞt. C¸c biÖn ph¸p phßng, trÞ bÖnh cho bß thÞt ch¨n nu«i trang tr¹i tËp trung. II. C¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch 2.1. ChÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai KhuyÕn khÝch c¸c ®Þa ph­¬ng chuyÓn mét phÇn diÖn tÝch ®Êt n«ng, l©m nghiÖp...sang lµm chuång tr¹i, trång cá nu«i bß. Áp dụng chính sách ưu đãi về thuế các loại đất đai nêu tại các Điều 15, Điều 17, Điều 18, Điều 19, Điều 20, Điều 21 Nghị định số 51/1999/NĐ-CP ngày 08/7/1999 của Chính phủ và phụ lục kèm theo (danh mục A, ngành nghề thuộc các lĩnh vực được hưởng ưu đãi đầu tư; danh mục B địa bàn có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn; danh mục C địa bàn có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn) quy định chi tiết thi hành Luật khuyến khích đầu tư trong nước (sửa đổi) và Nghị định số 142/2005/NĐ-CP ngày 14/11/2005 của Chính phủ về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước. Chñ trang tr¹i ®­îc thuª ®Êt l©u dµi ®Ó x©y dùng chuång tr¹i, trång cá theo NQ 3/2000-NQ-CP, NghÞ quyÕt 09/2000-NQ-CP, NQ 06-NQ/T¦ ngµy 10/11/1998 vÒ mét sè vÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n vµ quyÕt ®Þnh167 /2001/Q§-TTg cña ChÝnh phñ. NghÞ ®Þnh 106/2004-CP, ngµy 01/4/2004vÒ tÝndông ®Çu t­ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc néi dông cho vaytõ quü nµy ®Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt gièng gèc vµ gièng míi ¸p dông c«ng nghÖ cao. 2.2. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ Nhµ n­íc ®Çu t­ b»ng vèn ng©n s¸ch cho ch¨n nu«i bß thÞt víi c¸c môc tiªu sau ®©y: TiÕp tôc hç trî thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¶i t¹o ®µn bß ViÖt Nam t¹o bß nÒn vµ bß thÞt chÊt l­îng cao F2, F3. TiÕp tôc hç trî nhËp nguån gen bß thÞt gièng míi vµ s¶n xuÊt tinh ®«ng l¹nh phôc vô lai t¹o vµ nh©n gièng bß thÞt trªn ph¹m vi toµn quèc. KhuyÕn khÝch c¸c c«ng ty trong vµ ngoµi n­íc x©y dùng thªm c¸c c¬ së s¶n xuÊt tinh bß ®«ng l¹nh t¹i Tp Hå ChÝ Minh, L©m §ång. X©y dùng trung t©m huÊn luyÖn gia sóc lín ë miÒn B¾c ®¸p øng nhu cÇu ®µo t¹o vµ tËp huÊn kü thuËt ch¨n nu«i bß cho c¸c ®Þa ph­¬ng. Nhµ n­íc ®Çu t­ vµ x©y dùng c¸c tr¹m kiÓm tra n¨ng suÊt c¸ thÓ bß ®ùc gièng hËu bÞ vµ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng bß ®ùc gièng th«ng qua ®êi sau hoÆc anh chÞ em ruét hoÆc cïng bè kh¸c mÑ th«ng qua c«ng nghÖ cÊy truyÒn ph«i bß. Hç trî mét phÇn c¸c dù ¸n ph¸t triÓn bß thÞt vµ bß thÞt chÊt l­îng cao giai ®o¹n 2006-2010. T¨ng c­êng ®Çu t­ nghiªn cøu vÒ bß thÞt, tr­íc m¾t tËp trung vµo c¸c néi dung: Kü thuËt chän gièng, nu«i d­ìng, n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n, phßng trÞ bÖnh; x©y dùng c¸c mÉu chuång tr¹i nu«i bß thÞt phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng. 2.3. ChÝnh s¸ch tÝn dông C¸c hé gia ®×nh, c¸c tæ chøc ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß ®­îc ®Çu t­ ­u ®·i theo NghÞ ®Þnh 51/1999/N§-CP; quy ®Þnh söa ®æi 03/1998/QH10; NghÞ ®Þnh 43/1999/N§-CP; NghÞ ®Þnh 106/2004/N§-CP vÒ tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc vµ QuyÕt ®Þnh 167/2001/Q§-TTg víi l·i suÊt ­u ®·i trung h¹n vµ dµi h¹n theo ch­¬ng tr×nh ch¨n nu«i bß thÞt. ChÝnh phñ bè trÝ kinh phÝ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc (mçi tØnh, thµnh phè 3-5 tû ®ång ViÖt Nam) lËp quü (ng©n hµng bß) mua bß c¸i gièng thÞt lo¹i 15-20 th¸ng tuæi hoÆc ®ang cã chöa cho n«ng d©n vay, sau hai løa ®Î, ng­êi vay ph¶i tr¶ l¹i cho quü (ng©n hµng bß) 1 con bß c¸i 12-16 th¸ng tuæi. Qòy l¹i tiÕp tôc tôc cho hé kh¸c vay theo qui tr×nh trªn. Quü ng©n hµng bß nµy giao cho UBND c¸c huyÖn qu¶n lý. 2.4. ChÝnh s¸ch thuÕ vµ phÝ DiÖn tÝch ®Êt n«ng l©m nghiÖp chuyÓn sang lµm chuång tr¹i ch¨n nu«i bß thÞt, trång cá ®­îc miÔn thuÕ sö dông trong nhiÒu n¨m. Nhµ n­íc ¸p dông møc thuÕ nhËp khÈu 0% ®èi víi c¸c gièng bß thÞt, cÊc lo¹i trang thiÕt bÞ vËt t­ phôc vô ch¨n nu«i bß, qu¶n lý gièng, b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn thøc ¨n; tinh vµ ph«i bß ®«ng l¹nh; Nit¬; b×nh ®ùng Nit¬ láng, dông cô thô tinh nh©n t¹o, dông cô phèi gièng, thiÕt bÞ ®ång cá, thiÕt bÞ chuång tr¹i ch¨n nu«i. KhuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, tæ chøc ch¨n nu«i bß thÞt ®­îc tÝnh gi¸ chi phÝ ®iÖn n­íc nh­ gi¸ cña c¸c cë së quèc doanh. 2.5. KhuyÕn n«ng ch¨n nu«i bß thÞt X©y dùng c¸c m« h×nh ch¨n nu«i bß sinh s¶n, bß thÞt chÊt l­îng cao vµ vç bÐo bß. ChuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt ch¨n nu«i bß thÞt, vç bÐo bß tr­íc khi giÕt thÞt, nu«i vµ vç bÐo bß ®ùc h­íng s÷a. Th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ lîi Ých c¸c m« h×nh ch¨n nu«i bß thÞt cña mét sè ®Þa ph­¬ng. III. hÖ thèng dÞch vô kü thuËt, vËt t­ ch¨n nu«i bß 3.1. HÖ thèng dÞch vô kü thuËt bß thÞt Mét trong nh÷ng h¹n chÕ hiÖn nay cña ch¨n nu«i nãi chung vµ bß thÞt nãi riªng lµ kh©u dÞch vô kü thuËt vÒ gièng, thøc ¨n vµ thó y cßn h¹n chÕ. Do vËy ®Ó ch¨n nu«i bß thÞt ph¸t huy ®­îc thÕ m¹nh vµ tiÒm n¨ng ph¶i tæ chøc, x©y dùng hÖ thèng dÞch vô kü thuËt bao gåm: DÞch vô vÒ gièng: DÞch vô TTNT vµ phèi gièng, dÞch vô cung cÊp tinh, vËt t­ phèi gièng, nit¬ cho TTNT hoÆc phèi gièng trùc tiÕp cho bß thÞt. Cung cÊp gièng míi, gièng chÊt l­îng cao, cung cÊp bß ®ùc gièng lai Zªbu vµ ®ùc thuÇn cho nhu cÇu phèi gièng bß. DÞch vô thøc ¨n, ®ång cá vµ dinh d­ìng: Cung cÊp gièng cá vµ c¸c kü thuËt trång cá th©m canh nu«i bß. DÞch vô vÒ kü thuËt chÕ biÕn thøc ¨n th« xanh vµ thøc ¨n viªn nu«i bß, x©y dùng c¸c m« h×nh trång cá, chÕ biÕn thøc ¨n th« xanh, ñ chua. DÞch vô cung cÊp h¹t gièng vµ vËt t­ chuyªn dïng cho trång cá th©m canh. DÞch vô thó y phßng bÖnh: DÞch vô cung cÊp c¸c lo¹i thuèc thó y phôc vô cho phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh cho ch¨n nu«i bß. 3.2. HÖ thèng dÞch vô thiÕt bÞ, vËt t­ cho ch¨n nu«i bß Trong thêi gian 2010- 2015, n­íc ta sÏ cã nhiÒu c¬ së ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß trang tr¹i th©m canh, chuyªn canh, quy m« lín. V× vËy, dÞch vô cung cÊp c¸c vËt t­ kü thuËt lµ cÇn thiÕt, bao gåm: Cung cÊp c¸c thiÕt bÞ, vËt t­ x©y dùng chuång tr¹i. Cung cÊp c¸c thiÕt bÞ phôc vô chÕ biÕn thøc ¨n th« xanh, thøc ¨n tinh. Cung cÊp c¸c thiÕt bÞ phôc vô cÊp n­íc uèng, n­íc vÖ sinh. Cung cÊp c¸c thiÕt bÞ phôc vô hÖ thèng vÖ sinh chuång tr¹i. Cung cÊp thiÕt bÞ phèi trén thøc ¨n hçn hîp (TMR-Total Mix Ratio) Phô lôc: T×nh h×nh Ch¨n nu«i bß thÞt B¶ng 1 : Sè l­îng ®µn bß vµ tèc ®é t¨ng ®µn hµng n¨m 2001-2005 STT Sè l­îng §¬n vÞ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 T¨ng 01-05 (%) 1 §µn bß Tr con 4,13 3,89 4,06 4,39 4,91 5,54 2 Tèc ®é t¨ng ®µn % -5,74 4,37 8,12 11,84 12,83 6,29 B¶ng 2. Sè l­îng vµ tèc ®é t¨ng ®µn bß theo vïng 2001-2005 STT Vùng 2001 2002 2003 2004 2005 Tăng trưởng gđ 2001-2005 C¶ n­íc 3899683 4062966 4394468 4907910 5540700 6,29 MiÒn B¾c 2029909 2083811 2212680 2423551 2696412 7,36 1 § B»ng s«ng Hång 339491 350043 542323 604689 685820 19,22 2 §«ng B¾c 667358 695946 577775 618812 675479 0,30 3 T©y B¾c 173631 181960 193558 209758 224226 6,60 4 B¾c Trung bé 849429 855862 899024 990292 1110887 6,94 MiÒn Nam 1869774 1979155 2181788 2484359 2844288 11,06 5 Dh¶i miÒn Trung 772430 793590 842133 917863 1007370 6,86 6 T©y Nguyªn 397931 391000 475995 547148 616910 11,58 7 §«ng Nam bé 479436 516312 534582 599601 682165 9,22 8 §Bs«ngCöu Long 219977 278253 329078 419747 537843 25,05 B¶ng 3: Sè l­îng ®µn bß n¨m 2005 vµ ph©n bè ®µn bß theo vïng sinh th¸i (1000 con) STT Vïng sinh th¸i N¨m 2005 Tû lÖ so víi c¶ n­íc (%) C¶ n­íc 5.540,7 100 MiÒn B¾c 2.696,4 48,67 1 §ång B»ng s«ng Hång 685,8 12,38 2 Vïng §«ng B¾c 675,4 12,19 3 vïng T©y B¾c 224,2 4,05 4 Vïng B¾c Trung Bé 1.110,8 20,05 MiÒn Nam 2,844.2 51,33 5 Vïng Nam Trung Bé 1.007,3 18,18 6 Vïng T©y Nguyªn 616,9 11,13 7 Vïng §«ng Nam Bé 682,1 12,31 8 §ång B»ng S«ng Cöu Long 537,8 9.71 B¶ng 4. Mét sè chØ tiªu s¶n xuÊt cña bß vµng vµ bß lai Zª bu. C¸c chØ tiªu §¬n vÞ Bß vµng Lai Red Sinhi Lai Sahiwal Lai Brahman Zªbu thuÇn Träng l­îng s¬ sinh Kg 14 20,1 22 23 27 TL. 6 th¸ng tuæi Kg 63,7 97,5 105 107,5 140 TL. 12 th¸ng tuæi Kg 85 140 160 165 215 TL. 24 th¸ng tuæi Kg 140 200 220 230 350 TL. Tr­ëng thµnh Kg 180 250 280 290 450 Thêi gian cho s÷a Ngµy 150 240 270 200 200 S L s÷a/chu kú Kg 400 1000 14000 600 1000 Tû lÖ thÞt xÎ % 44,2 49,6 49,5 50 55 B¶ng 5. S¶n l­îng vµ tû lÖ thÞt bß so víi TSL thÞt (2001-2005) Sè TT CT §v. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 1 ThÞt h¬i c¸c lo¹i Ng. tÊn 1856 1939,3 2146,3 2328,9 2505,68 2812,1 2 ThÞt Bß Ng. TÊn 93,8 97,78 104,45 107,54 119,78 142,16 3 T¨ng tr­ëng (%) 4,3 6,9 2,9 11,4 18,7 4 Tû lÖ thÞt bß/TSLthÞt % 5,03 4,84 4,59 4,75 5,05 B¶ng 6. S¶n l­îng thÞt bß vµ t¨ng tr­ëng hµng n¨m ph©n theo vïng STT Vïng 2001 2002 2003 2004 2005 Tăng trưởng gđ 2001-2005 C¶ n­íc 97,78 102,45 107,66 119,79 142,16 8,83 MiÒn B¾c 35,23 38,18 40,03 44,47 51,35 9,88 1 §BSH 10,21 11,49 11,71 13,42 15,50 11,01 2 § B¾c 7,21 7,83 8,00 8,77 10,05 8,68 3 T©y B¾c 5,09 5,23 5,66 5,56 5,78 3,27 4 B Trung Bé 12,73 13,63 14,67 16,73 20,01 11,97 MiÒn Nam 62,56 64,28 67,63 75,31 90,82 9,77 5 N Trung Bé 26,05 25,89 24,85 27,26 31,40 4,78 6 T Nguyªn 11,85 12,90 12,92 13,90 16,61 8,81 7 § Nam Bé 17,89 17,50 19,64 21,06 25,45 9,20 8 §BSC Long 6,76 7,99 10,22 13,10 17,36 26,57 B¶ng 7: S¶n l­îng thÞt bß n¨m 2005 vµ ph©n theo vïng sinh th¸i (1000 con) STT Vïng sinh th¸i N¨m 2005 Tû lÖ so víi c¶ n­íc (%) C¶ n­íc 142,16 100 MiÒn B¾c 51,35 36,12 1 §ång B»ng s«ng Hång 15,50 10,90 2 Vïng §«ng B¾c 10,05 7,06 3 Vïng T©y B¾c 5,78 4,06 4 Vïng B¾c Trung Bé 20,01 14,14 MiÒn Nam 90,82 63,88 5 Vïng Nam Trung Bé 31,40 22.08 6 Vïng T©y Nguyªn 16,61 11,68 7 Vïng §«ng Nam Bé 25,45 17,90 8 §ång B»ng S«ng Cöu Long 17,36 12,21 B¶ng 8. B×nh qu©n sè l­îng thÞt bß /ng­êi/n¨m ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh 2001 2002 2003 2004 2005 B×nh qu©n thÞt/ng­êi/n¨m (gia sóc gia cÇm) Kg % 25,3 100 26,9 100 29,1 100 30,56 100 34,29 100 TSL thÞt Bß Ng. TÊn 97,78 104,45 107,54 119,78 142,16 D©n sè triÖu ng 78,6 79,7 80,4 82,0 83,1 B qu©n ThÞt bß/ng/n¨m kg 1,24 1,28 1,33 1,45 1,71 Tû lÖ thÞt bß/bq thÞt tiªu thô % 5,03 4,84 4,59 4,75 5,05 B¶ng 9: Sè l­îng vµ quy m« trang tr¹i bß ph©n bè theo vïng STT Vïng sinh th¸i Tæng sè trang tr¹i ChiÕm tû lÖ % Quy m« 10 - 49 con Quy m« ³ 50 con Quy m« ³ 100 con C¶ n­íc 3404 100 2499 420 245 MiÒn B¾c 1064 31.26 917 25 2  1 §. B S«ng Hång 261 7,7 253 6 2  2 §«ng B¾c 612 17,8 514 18 0  3 T©y B¾c 170 4,9 130 0 0  4 B¾c Trung Bé 21 0,2 20 1 0 MiÒn Nam 2340 68,74 1582 395 243  5 Nam Trung Bé 210 6,17 162 43 5  6 T©y Nguyªn 638 18,74 384 254 0  7 §«ng Nam Bé 782 22,97 418 96 238  8 §.B S Cöu Long 710 20,86 618 2 0 Nguån: B¸o c¸o cña c¸c SëNN&PTNT 28/2/2005. B¶ng 10. M­êi tØnh nhiÒu bß nhÊt (1000 con) STT TØnh Sè lîng (con) SLT (tÊn) Ghi chó 1 NghÖ An 387,7 5012 2 Thanh Hãa 335,4 5198 3 B×nh §Þnh 289,1 9904 4 Gia Lai 278,8 5523 5 Qu¶ng Ng·i 243,7 7875 6 Hµ TÜnh 189,2 3142 7 Qu¶ng Nam 188,2 5940 8 B×nh ThuËn 177,9 5186 9 §¾k L¾k 162,1 6050 10 VÜnh Phóc 149,6 2042 B¶ng 10. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn sè l­îng vµ s¶n l­îng thÞt bß 2006-2015 N¨m 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2015 Sè l bß (tr) 5,540 5,870 6,160 6,460 6,780 7,130 9,000 S¶n l thÞt (1000 t) 142 153 164 173 187 210 310 Bq thÞt bß/ng (kg) 1,70 1,81 1,92 1,99 2,12 2,30 3,10 Tµi liÖu tham kh¶o 1. PGS.TS. NguyÔn Xu©n Tr¹ch, PGS.TS. Mai ThÞ Th¬m, GVC Lª V¨n Ban. Gi¸o tr×nh ch¨n nu«i tr©u bß. Tr­êng §H N«ng nghiÖp Hµ Néi. 2. NguyÔn Xu©n B¶. Bµi gi¶ng ch¨n nu«i tr©u bß. Tr­êng §¹i häc N«ng L©m HÕ, 2004. 3. Côc Ch¨n Nu«i. T×nh h×nh ch¨n nu«i bß thÞt vµ ®Þnh h­íng ch¨n nu«i bß thÞt – Web site Côc ch¨n nu«i. 4. Côc Ch¨n Nu«i. T×nh h×nh ch¨n nu«i bß s÷a giai ®o¹n 2001-2005 vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn giai ®o¹n 2006-2015 – Web site Côc ch¨n nu«i.