Đóng góp của Thiền Trúc Lâm Yên Tử đối với dòng lịch sử triết học Việt Nam

A-Më ®Çu 1.Lý do chän ®Ò tµi Cung với khuynh hướng tìm về cội nguồn, trong quá trình học tập bộ môn “Văn hóa dân gian” việc nghiên cứu Thiền Trúc Lâm Yên Tử - một Thiền phái Việt Nam do người Việt Nam tạo dựng và phát triển là một vấn đề phục vụ tốt cho việc tiếp cận môn học. Dòng Thiền Trúc Lâm do vua Trần Nhân Tông (1258-1308) pháp -danh Điều - ngự Giác - hoàng khởi lập, nhà vua được thờ là "Tổ Thứ Nhất". "Tổ Thứ Hai" là thiền-sư Pháp Loa Đồng Kiên Cương (1284-1330) soạn-giả bộ sách Thạch thất mị ngữ. "Tổ Thứ Ba" là thiền-sư Huyền Quang Lý Đạo Tái (1254-1334). Ba vị tổ của thiền Phái Trúc lâm đều đi tu và Thành đạo ở Chùa Vĩnh Nghiêm Bắc Giang. Vị Tổ thứ nhất: Vua Trần Nhân Tông, Pháp danh: Điệu Ngự Giác Hoàng là Thầy của Vị Tổ thứ 2 là Pháp Loa và Pháp Loa là Thầy của vị tổ thứ : Thiền sư Huyền Quang. Sau khi đi tu, thành đạo thì vị tổ của thiền phái Trúc lâm về chùa Yên Tử để trụ trì. Còn vị Tổ thứ 2 về Chùa Quỳnh Lâm Quảng Ninh, Vị tổ thứ 3 về Chùa Côn Sơn Hải Dương. Thế nên dân gian mới có câu: “Ai qua Côn Sơn, Yên Tử, Quỳnh lâm / Vĩnh Nghiêm chưa đến,thiền tâm chưa đành”. Về nguồn gốc của Thiền Phái Trúc Lâm thì như các bạn đã biết Thiền Phái Trúc Lâm được hình thành trên cơ sở của dòng thiền Yên Tử. mà dòng thiền Yên Tử lại được tạo dựng trên cơ sở kết hợp của ba dòng thiền trước đó là: Dòng thiền Ti ni đa lưu chi, Dòng thiền Vô Ngôn, Dòng thiền Thảo đường. Vậy nên Thiền Trúc Lâm Yên Tử ra đời là sự kết hợp sâu sắc giữa nhiều dòng thiền có hệ thống lý luận, lý thuyết về đạo pháp khá chặt chẽ nên nó được đánh giá là Thiền phái rất uy tín của Việt Nam. Việc nghiên cứu một trường phái Phật giáo Việt Nam như thế này sẽ phần nào giúp chúng ta hiểu tổ tiên chúng ta hơn, hiểu con người Việt Nam trong lịch sử hơn. Từ đó giúp chúng ta trở về với cội nguồn một cách thiết thực nhất. Cũng bởi “tín ngưỡng” là một trong những thành tố của văn hóa, đối với văn hóa dân gian thì đó là thành tố có thể xem là hạt nhân đóng vai trò quan trọng trong đời sống chung của các cộng đồng dân tộc. Nghiên cứu tư tưởng triết học của thiền phái Trúc Lâm giúp ta phần nào hiểu dược bề sâu, bề dày của văn hóa Việt Nam nói chung, đặc biệt là văn hóa Việt Nam thời Trần - thời thịnh trị của Quốc gia Đại Việt. Từ việc hiểu ông cha, con người Việt Nam hơn, từ việc hiểu văn hóa Việt Nam hơn sẽ góp phần đặt cơ sở khoa học cho việc hoạch đinh một đường lối khả thi, thích hợp, hữu ích cho sự phát triển đất nước, kết hợp được những tinh hoa dân tộc với tinh hoa thời đại, đưa đất nước tiến nhanh ở giai đoạn đầu của thế kỷ XXI. Với tầm quan trọng như vậy, việc nghiên cứu Thiền Trúc Lâm Yên Tử sẽ mang lại ý nghĩa cần thiết hơn bao giờ hết. V× thÕ em ®· quyết định chän ®Ò tµi: “Đãng gãp cña ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö đối với lÞch sö triÕt häc ViÖt Nam” để tìm hiểu, nghiên cứu về một góc cạnh trong thành tố “tín ngưỡng” - nét đặc sắc của văn hóa dân gian cho bµi tiÓu luËn cña m×nh. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu Trinh bày nội dug hoạt động của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. V¹ch ra nh÷ng ®iÓm ®éc ®¸o, ®Æc trưng cña dong thiền này cũng như của hệ thống PhËt gi¸o thêi TrÇn, T×m hiÓu vÞ trÝ, ý nghĩa cña dßng ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö trong đời sống PhËt gi¸o noi chung, trong lÞch sö t­ t­ëng triÕt häc nãi riªng. Đặc biệt nhận thức đúng vai trò của nó đối với đời sống văn hóa xưa và nay. 3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Ph­¬ng ph¸p tra cøu tµi liÖu. - Phương pháp thống kê, so sánh. - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp. 4 . Bè côc tiÓu luận Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài gồm 2 chương lớn Ch­¬ng 1: Một số vấn đề chủ đạo của phái Thiền Trúc Lâm Yên Tử 1.1 Vµi nÐt vÒ dßng ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö. 1.2 Ba vÞ s­ tæ cña dßng thiÒn Tróc L©m Yªn Tö. Ch­¬ng 2: Nh÷ng ®ãng gãp chinh cña ph¸i ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö. 2.1 §ãng gãp cña ph¸i ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö ®èi víi PhËt gi¸o ViÖt Nam 2.2 §ãng gãp cña ph¸i thiÒn Tróc L©m Yªn Tö ®èi víi lÞch sö triÕt häc ViÖt Nam. CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHỦ ĐẠO CỦA PHÁI THIỀN TRÚC LÂM YÊN TỬ 1.1 Vµi nÐt vÒ dßng ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö Tróc L©m Yªn Tö lµ mét dßng ThiÒn ViÖt Nam ®êi nhµ TrÇn, do TrÇn Nh©n T«ng s¸ng lËp. Tróc L©m còng lµ hiÖu cña TrÇn Nh©n T«ng ®ång thêi còng lµ hiÖu cña ThiÒn s­ §¹o Viªn- tiÒn bèi cña TrÇn Nh©n T«ng, tæ s­ thø hai cña dßng ThiÒn Yªn Tö. ThiÒn ph¸i Tróc L©m cã ba ThiÒn s­ chủ yếu kiÖt xuÊt nhất lµ TrÇn Nh©n T«ng (Tróc L©m §Çu §µ), Ph¸p Loa vµ HuyÒn Quang. ThiÒn ph¸i nµy ®­îc xem lµ tiÕp nèi cña dßng Yªn Tö, dßng Yªn Tö l¹i lµ sù hîp nhÊt cña ba dßng ThiÒn ViÖt Nam thÕ kû XII- ®ã lµ dßng Th¶o §­êng, V« Ng«n Th«ng vµ T×- ni- ®a- l­u- chi. ThiÒn ph¸i Tróc L©m do mét vÞ vua nhµ TrÇn s¸ng lËp ®­îc xem lµ d¹ng PhËt gi¸o chÝnh thøc cña §¹i ViÖt thêi ®ã nªn cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn triÒu ®¹i nhµ TrÇn nhưng đã bị mai mét dần sau khi triÒu ®¹i nµy suy tµn. V× vËy, sau ba vÞ tæ nãi trªn, hÖ thèng truyÒn thõa cña ph¸i nµy kh«ng cßn râ rµng song cã lÏ kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n bëi v× ®Õn thêi kú TrÞnh- NguyÔn ph©n tranh (1600- 1700), ng­êi ta l¹i thÊy xuÊt hiÖn nh÷ng vÞ ThiÒn s­ cña Tróc L©m Yªn Tö nh­ Viªn C¶nh Lôc Hå, Viªn Khoan §¹i Th©m vµ næi bËt nhÊt lµ ThiÒn s­ Minh Ch©u H­¬ng H¶i (NguyÔn HiÒn §øc). Sau thêi gian Èn dËt, dßng ThiÒn nµy xuất hiện mét vÞ ThiÒn s­ xuÊt s¾c lµ H­¬ng H¶i- ng­êi ®· phôc h­ng t«ng phong Tróc L©m. Trong thÕ kû XVII - XVIII ph¸i nµy ®­îc hoµ nhËp vµo t«ng L©m TÕ vµ vÞ ThiÒn s­ xuÊt s¾c cuèi cïng lµ Ch©n Nguyªn HuÖ §¨ng. Sau ®©y lµ hÖ thèng truyÒn thõa trong §¹i nam thiÒn uyÓn truyÒn ®¨ng lôc, ®­îc ThiÒn s­ Phóc §iÒn ®Ýnh b¶n: TrÇn Nh©n T«ng Ph¸p Loa HuyÒn Quang An T©m Phï V©n TÜnh Lù V« Tr­íc Quèc NhÊt Viªn Minh §¹o HuÖ - Viªn Ngé - Tæng Tr× - Khuª S©m - S¬n §¨ng - H­¬ng S¬n 15 - TrÝ Dung - HuÖ Quang - Ch©n Trô 17- V« PhiÒn 1.2 Ba vÞ s­ tæ cña dßng ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö 1.2.1 T­ t­ëng triÕt häc cña TrÇn Nh©n T«ng (1258 – 1308) Khi nhắc đến «ng tæ cña dßng ThiÒn Tróc L©m người ta nghĩ ngay tới Trần Nhân Tông. TrÇn Nh©n T«ng – ng­êi kÕ thõa tõ TrÇn Th¸i T«ng vµ TuÖ Trung là một tấm gương sáng về kiếp tu hành, ông cho r»ng: “PhËt tÝnh cã ë trong mçi con ng­êi, kh«ng ë ®©u kh¸c mµ ph¶i ®i t×m. Nh­ng ®Ó ®¹t ®Õn PhËt tÝnh th× t©m ta ph¶i trong s¸ng, ph¶i trë vÒ h­ kh«ng, diÖt ®­îc v« minh väng niÖm. Con ®­êng ®Ó diÖt trõ ®­îc v« minh, theo Tam häc nhµ PhËt Giới - §Þnh – TuÖ, trong ®ã coi träng KiÕn tÝnh tại t©m . “Bôt ë trong nhµ ch¼ng ph¶i t×m xa TÞnh ®é lµ lßng trong s¹ch, chí cßn hái T©y h­¬ng Di ®µ lµ ¸nh s¸ng soi, mưa phai nhäc t×m vÒ n¬i Cùc l¹c” Gièng nh­ TuÖ Trung, Nh©n T«ng còng cã quan niÖm kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ThiÒn míi lµ ngé ®¹o, t©m kh«ng väng niÖm ®· lµ gi¶i tho¸t råi. “Câi trÇn vui ®¹o h·y tïy duyªn §ãi cø ¨n no mÖt ngñ liÒn B¸u s½n trong nhµ th«i khái kiÕm V« t©m tr­íc c¶nh hái chi thiÒn”? TrÇn Nh©n T«ng khi cßn lµ mét «ng vua cã tinh thÇn th­¬ng d©n, ch¨m lo viÖc chÝnh sù, nªn t­ t­ëng nhËp thÕ ë «ng ®· lµm cho PhËt gi¸o thêi TrÇn cã tinh thÇn nhËp thÕ tÝch cùc. Do vËy c¸i T©m gi¸c ngé lµ phông sù quèc gia d©n téc. “ChÝ trai quyÕt tr¶ nî chÝ tang bång Ngùa pha s­¬ng tuyÕt quay ®Çu l¹i M¾t ng¾m giang s¬n ngÈng mÆt tr«ng” Kh¸i niÖm “T©m” ®­îc TrÇn Nh©n T«ng lµm s¸ng tá h¬n, dÔ hiÓu h¬n quan niÖm T©m cña PhËt gi¸o, theo «ng “T©m” trong quan niÖm cña PhËt gi¸o cã nhiÒu nghÜa: T©m lµ tr¸i tim b»ng da b»ng thÞt th× PhËt kh«ng quan t©m ®Õn. T©m lµ thøc, lµ ý thøc th«ng th­êng cña con ng­êi. T©m lµ toµn bé thÕ giíi néi t©m bªn trong con ng­êi, lµ t©m hån, t×nh c¶m, t×nh ý. T©m lµ tiÒm thøc cña con ng­êi. T©m lµ b¶n thÓ vò trô, lµ ch©n t©m “V¹n vËt nhÊt thiÕt duy t©m t¹o”(®©y ®­îc coi lµ ý nghÜa chÝnh x¸c nhÊt). Theo ®ã, TrÇn Nh©n T«ng cho r»ng: nÕu T©m ®­îc hiÓu lµ ý thøc con ng­êi, nÕu T©m ®ã kh«ng yªn, bÞ ph©n t¸n, th× con ng­êi ta ch¼ng lµm ®­îc viÖc g× lớn c¶. Do vËy, ThiÒn lµ ph­¬ng ph¸p duy nhÊt ®Ó con ng­êi tËp trung ®­îc T©m, míi gi¸c ngé ®­îc ®¹o. “§õng tam nghiÖp míi lÆng th©n t©m, §¹t mét lßng th× th«ng tæ gi¸o, (PhËt chñ tr­¬ng ph¶i tho¸t tôc chø kh«ng thÓ tu gi÷a ®êi th­êng. Muèn tÜnh t©m ®­îc th× ph¶i dõng tam nghiÖp. Ph¶i mét lßng nghiªn cøu th× míi th«ng suèt ®­îc PhËt). Gièng nh­ TuÖ Trung, TrÇn Nh©n T«ng chñ tr­¬ng cuéc sèng an nhiÖm tù t¹i kh«ng mµng c«ng danh,phó quý, rò hÕt trÇn duyªn, tranh nh©n chÊp ng·, thÞ phi th× tøc lµ NhÊt t©m bÊt loan (®· ngé ®­îc ®¹o).Nªn cuèi cïng «ng ®· tõ bá ng«i vua, lªn nói Yªn Tö ®i tu (n¨m 1304) “Sèng yªn d­íi c¶nh lÆng lßng kh«ng, Giã m¸t hiu hiu lät bãng th«ng, D­íi gèc gi­êng thiÒn kinh mét quyÓn, Thanh nhµn hai ch÷ ®¸ng mu«n ®ång”. 1.2.2 Ph¸p Loa (1284-1330) - NhÞ tæ cña ph¸i ThiÒn Tróc L©m Ph¸p Loa tªn thËt lµ §ång Kiªn. Tôc truyÒn bµ mÑ cña §ång Kiªn ®ªm ngñ n»m mª cã mét ng­êi kh¸ch l¹ trao cho thanh kiÕm thÇn, bµ gi÷ lÊy råi sau ®ã ®· cã mang vµ sinh ra §ång Kiªn. Lín lªn, «ng th«ng minh kh¸c th­êng råi ®Õn n¨m 1304 «ng xuÊt gia theo TrÇn Nh©n T«ng ®i tu. N¨m 1308, «ng chÝnh thøc ®­îc trao ph¸p y: gi÷ c­¬ng vÞ s­ tæ thø 2 cña Tróc L©m, lóc Êy «ng míi chØ cã 24 tuæi. Trong thêi Ph¸p Loa, PhËt gi¸o ph¸t triÓn lªn mét b­íc míi t­¬ng ®èi cã hÖ thèng vµ sè ng­êi tham gia rÊt ®«ng nhÊt lµ Hoµng th©n quèc thÝch. Cã thÓ nãi Ph¸p Loa lµ ng­êi cã c«ng lín gãp phÇn ph¸t triÓn dßng ThiÒn Tróc L©m. ¤ng đã ®øng ra x©y dùng tæ chøc PhËt gi¸o trong c¶ n­íc, sè l­îng c¸c t¨ng s­ ph¸t triÓn ®Òu ®­îc sæ s¸ch ghi l¹i. N¨m 1329 sè t¨ng ni lªn kho¶ng 1,5 v¹n ng­êi, x©y dùng ®­îc nhiÒu chïa th¸p (B¸o ¢n, Thanh Mai, C«n S¬n, Tiªu Long). “Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam” cũng ra ®êi tõ ®ã. Còng do ®­îc sù ñng hé cña nhµ vua nªn c¬ së kinh tÕ cña nhµ chïa lµ rÊt lín, vua Anh T«ng ®· cÊp cho nhµ chïa 735 mÉu ruén , hoµng th¸i hËu cóng 300 mÉu. V× thÕ PhËt gi¸o b¾t ®Çu suy gi¶m tÝnh b¸c häc, xuÊt hiÖn nhiÒu yÕu tè mª tÝn dÞ ®oan trong d©n gian dÉn ®Õn lµm mÊt lßng tin cña ng­êi d©n vµo nhµ chïa. (c¸c s­ s·i th× h­ háng, nhiÒu nam thanh n÷ tó ®· tù nguyÖn xin vµo nhµ chïa môc ®Ých ®Ó trèn viÖc). Kinh s¸ch thêi kú nµy cña nhµ PhËt ®· b¾t ®Çu ®­îc biªn so¹n vµ in Ên. T­ t­ëng triÕt häc cña Ph¸p Loa chó träng tr­íc hÕt lµ KiÕn tÝnh thµnh PhËt. (do kÕ thõa quan niÖm cña TrÇn Th¸i T«ng vµ TrÇn Nh©n T«ng ). “KiÕn” kh«ng chØ cã nghÜa lµ thÊy th«ng th­êng, kh«ng ph¶i chØ lµ tri gi¸c. “ KiÕn” lµ kiÕn c¸i kh«ng thÓ kiÕn th× ch©n tÝnh míi hiÖn ra (tri gi¸c c¶ nh÷ng c¸i kh«ng thÓ tri gi¸c ®­îc ). Đồng thời “kiến” trong tÇm t­ duy triÕt học lµ con ®­êng trë vÒ víi b¶n thÓ ch©n chinh, trë vÒ víi c¸i Kh«ng ban ®Çu. Nh­ vËy ch©n tÝnh hay b¶n thÓ lµ c¸i kh«ng thÓ suy nghÜ, bµn tÝnh ®­îc, kh«ng thÓ nh×n thÊy, tri gi¸c thÊy theo lèi th«ng th­êng nªn ong míi gäi lµ “KiÕn tÝnh”. Theo «ng, trong kho¶ng thêi gian12 tiÕng ngñ, bªn ngoµi c¶nh vËt t¾t lÆng mµ bªn trong t©m kh«ng ®éng th× c¶nh hiÖn ®Õn còng nh­ kh«ng. “T©m v« suyÕn ®éng c¶nh ®¸o nh­ nhµn, Nh·n bÊt vi thùc së duyªn xuÊt, Thøc bÊt vÞ c¶nh së duyªn nhËp, XuÊt nhËp bÊt giao,cè danh chÕ chØ”. Co nghĩa là “lôc c¨n” (nh·n, nhÜ, tþ, thiÖt, th©n, ý) kh«ng v× thøc mµ h­íng ra ngoµi. Thøc kh«ng bÞ c¶nh nÝu keã mµ lại h­íng vµo trong. Và ra vµo tù t¹i mµ kh«ng v­íng bËn nh­ thÕ gäi lµ “ChÕ ngù”. Con ®­êng tu luyÖn theo Ph¸p Loa lµ: KiÕn TÝnh – TÞnh Giíi – ThiÒn §Þnh – TuÖ Gi¸c. Theo Ph¸p Loa, “ThiÒn ®Þnh” ph¶i ®i tõ chç ®Þnh ®­îc c¸i T©m cña m×nh. Cã ®­îc nh­ vËy míi nhËp ®­îc ThiÒn vµ khi nhËp ®­îc ThiÒn råi th× mäi thø ®Òu ®Çy ®ñ n¬i m×nh. Ph¸p Loa kh«ng chØ lµ nhµ ThiÒn häc mµ cßn lµ ng­êi ®øng ®Çu gi¸o héi, ph¶i truyÒn d¹y cho c¸c t¨ng s­ b»ng c¸ch t¹o ra nh÷ng bài gi¶ng ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu cho häc trß vÒ ThiÒn häc vµ ph­¬ng ph¸p cña ThiÒn. Ph­¬ng ph¸p gồm bốn lo¹i: + Chän b¹n: kh«ng thÓ gÇn gòi víi nh÷ng lo¹i ng­êi sau: Tham lam (Tham); ®éc ¸c (¸c); Cµn rì ( Hi väng ); kh«ng cã lßng tin (bÊt tÝn t©m); kh«ng chÝnh ®Þnh (tµ); ngo¹i ®¹o; ghen tþ; nhá nhen (tiÓu t©m ). + Nghe ®¹o: nhê gÇn gòi thÇy, b¹n, ®­îc gi¸c ngé chÝnh t«ng, hµng ngµy gi÷ v÷ng c¸i t©m bªn trong, nh­ thÕ lµ kiÕn ®¹o. + Gi÷ ®¹o: sau khi ®· gi¸c ngé chÝnh ®¹oth× chän c¶nh mµ tu tr×, c¶nh ¸c s¬n, ¸c thuû kh«ng nªn ë, c¶nh ph¶i ®ñ bèn duyªn: thuû ,Ho¶, L­¬ng (l­¬ng thùc), Th¸i (rau qu¶). C¶nh kh«ng cËn, l×a nh©n sinh, v× cËn th× huyªn n¸o khã tÞnh t©m, xa th× kh«ng ng­êi hé tr×. + Chøng ®¹o:tin t­ëng vµo ®¹o,thùc hµnh ®¹o. §· lµ nhµ s­ th× ®i ®øng n»m ngåi còng ph¶i to¸t lªn tinh thÇn gi¶i tho¸t. §Õn Ph¸p Loa, §¹o ®· kh«ng cßn g¾n liÒn víi ®êi nh­ TrÇn Nh©n T«ng vµ TuÖ Trung. Ph¸p Loa ®· chñ tr­¬ng tho¸t tôc. Ph¸p Loa Ýt ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò trõu t­îng, thiÒn häc uyªn th©m, «ng chñ yÕu nªu lªn nh÷ng vÊn ®Ò thiÕt thùc cô thÓ cña viÖc tu ®¹o. 1.2.3 HuyÒn Quang (1254-1334) –vÞ tæ thø 3 cña dßng ThiÒn Tróc L©m. HuyÒn Quang tªn thËt lµ Lý T¶i §¹o. Còng cã s¸ch nãi «ng tªn lµ Lý §¹o T¸i, ng­êi B¾c Ninh. ¤ng ®ỗ Tr¹ng nguyªn n¨m hai mươi tuæi. N¨m 1305 HuyÒn Quang xuÊt gia, khi Êy «ng năm mốt tuæi. (nÕu so s¸nh víi Ph¸p Loa th× HuyÒn Quang ®i tu sau một n¨m). N¨m 1330: Ph¸p Loa mÊt vµ ®· truyÒn cho HuyÒn Quang lµm ong tæ thø ba (HuyÒn Quang lóc Êy ®· bảy sáu tuæi vµ cã thÓ nãi «ng lµ vÞ tæ giµ nhÊt cña ThiÒn Tróc L©m). HuyÒn Quang vèn cã c¸i nh×n bi quan vÒ cuéc ®êi vµ con ng­êi. Những câu nói của ông còn lưu truyền cho đến ngày nay thể hiện thái độ đó: “ Khã kh¨n th× ch¼ng ai nh×n, ®Õn khi ®ç tr¹ng tr¨m ngh×n anh em”. Hay “ Giµu sang ®Õn chËm nh­ m©y næi, n¨m th¸ng tr«i vÌo tùa n­íc sa”. Với cái nhìn bi quan trước cuộc sống càng nung nấu quyÕt t©m ®i tu trong con người ông, khi ®· trë thµnh vÞ tæ s­ thø ba cña dßng ThiÒn, «ng vÉn chñ tr­¬ng sèng Èn dËt. “Rõng suèi chi b»ng vÒ Èn qu¸ch Giã th«ng mét sËp chÐn ®Çy trµ §øc máng thÑn thïng ®Õn tæ nèi Chi b»ng theo b¹n vÒ non cao Nói dùng non che vËn v¹n tÇng”. HuyÒn Quang lµ «ng tæ thø ba cña dßng ThiÒn Tróc L©m khi ®· 76 tuæi. Giµ yÕu l¹i cã t­ t­áng Èn dËt nªn «ng kh«ng cã chñ tr­¬ng truyÒn b¸ réng r·i PhËt Gi¸o, «ng Ýt quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn cña gi¸o héi. V× thÕ ®Õn ®êi HuyÒn Quang, ph¸i ThiÒn Tróc L©m ®· b¾t ®Çu lôi tµn nhưng nếu xét nguyên nhân sâu xa hơn thì ta thấy điều đó cũng bởi vì ThiÒn Tróc L©m ®· ®¹t ®Õn ®Ønh cao lý luËn víi tªn tuæi cña TrÇn Th¸i T«ng, TuÖ Trung, TrÇn Nh©n T«ng. VÒ mÆt tæ chøc gi¸o héi còng ®· hoµn thµnh xong d­íi thêi Ph¸p Loa. Và HuyÒn Quang kh«ng ph¶i là bËc qu©n v­¬ng, vÊn ®Ò ®¹o nhËp ®êi kh«ng cßn nhÊt thiÕt n÷a nen «ng míi chñ tr­¬ng sèng tho¸t tôc, Èn dËt. Đến cuèi thêi TrÇn, ph¸i Tróc L©m Ýt cã chç dùa vÒ mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ. C¸c ®êi vua sau TrÇn Nh©n T«ng nh­ TrÇn Anh T«ng, TrÇn Minh T«ng, TrÇn HiÓn T«ng ®Òu kh«ng quan t©m mÊy ®Õn PhËt gi¸o. Cung với đó là tÖ n¹n x· héi thêi kú nµy t¨ng dần lªn, nhiÒu nhµ s­ trèn viÖc qu©n dÞch ®i ë chïa. Con nữa, PhËt gi¸o thêi nhµ TrÇn chñ tr­¬ng nhËp thÕ, viÖc nµy ®· lµm cho PhËt gi¸o ngµy mét xa rêi Gi¸o ph¸p, lèi sèng thÕ tôc ho¸ cña c¸c t¨ng s­ lµm gi¶m uy tÝn nhà Phật đi khá nhiều. Về phía PhËt gi¸o cũng nảy sinh một số tiêu cực như tiếp nhËn nhiÒu yÕu tè mª tÝn trong dan gian lµm gi¶m ®i tÝnh b¸c häc. Và xét đến cùng, ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö tho¸i trµo còng lµ tu©n theo quy luËt “VËt cïng t¾c biÕn” (nghÜa lµ đến một ®Ønh cao råi sÏ lôi tµn). Noi tom lại, t­ t­ëng triÕt häc ë thÕ kû XI - XIV chÞu ¶nh h­ëng s©u s¾c cña PhËt gi¸o mµ cô thÓ lµ ph¸i ThiÒn T«ng. ThiÒn Tróc L©m lµ mét trµo l­u t­ t­ëng PhËt gi¸o ViÖt Nam cã nh÷ng t­ t­ëng ®éc lËp kh¸c víi ThiÒn PhËt gi¸o Trung Hoa vµ An §é. §Õn ®©ï thÕ kû XV, PhËt gi¸o tá ra kÐm hiÖu lùc trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ-x· héi vµ ®· b¾t ®Çu nh­êng chç cho Nho gi¸o. CHƯƠNG 2. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA PHÁI THIỀN TRÚC LÂM YÊN TỬ 2.1 §ãng gãp cña ph¸i ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö ®èi víi PhËt gi¸o ViÖt Nam Trong lÞch sö t­ t­ëng ViÖt Nam, PhËt gi¸o gi÷ mét vai trß quan träng kh«ng chØ bëi xuÊt hiÖn sím trong nhiÒu thÕ kû ®­îc coi lµ quèc gi¸o, mµ cßn ®­îc kh¼ng ®Þnh ë sù g¾n bã víi qu¸ tr×nh x©y dùng, ph¸t triÓn của quèc gia, phæ cËp tíi kh¾p mäi vïng, miÒn trong c¶ n­íc vµ ®· trë thµnh mét bé phËn c¬ h÷u trong ®êi sèng v¨n ho¸ d©n téc. T­ t­ëng triÕt lý vµ tÝn ng­ìng t«n gi¸o lµ hai thµnh qu¶ lín mµ ThiÒn Tróc L©m mang l¹i cho PhËt gi¸o ViÖt Nam hoÆc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp, v× chÝnh Tróc L©m ®· s¸ng t¹o ra mét lèi häc vµ hµnh đạo ®Æc s¾c trªn ph­¬ng diÖn triÕt lý. Nãi lµ gi¸n tiÕp v× tÝn ng­ìng t«n gi¸o lµ tinh thÇn cè h÷u mµ Tróc L©m thõa h­ëng vµ chØ ®ãng gãp phÇn nµo cho sù tiÕn bé cña nã vÒ sau. C¸c đặc ®iÓm nµy bao gåm trong hai gia trị lín: lý t­ëng vµ thùc tÕ. VÒ ph­¬ng diÖn lý t­ëng, Tróc L©m qu¶ thật ®· kÕt hîp khÐo lÐo gi÷a lý t­ëng Quèc gia vµ PhËt ®¹o. S¸o ng÷ ngµy nay th­êng nãi: “ PhËt gi¸o vµ d©n téc”. §©y kh«ng ph¶i chØ c¸ch nãi tuyªn truyÒn nhÊt thêi víi mét hËu ý chÝnh trÞ nµo ®ã mà lý t­ëng Quèc gia vµ PhËt ®¹o ®· cã mÆt tr­íc c¶ ®êi nhµ TrÇn, nh­ chóng ta chøng kiÕn trong c¸c cuéc vËn ®éng cho quyÒn tù chñ vµ ý thøc d©n téc cña c¸c thiÒn s­ tr­íc thêi Lý. Cho ®Õn ®êi nhµ TrÇn, lý t­ëng nµy ®· ®­îc minh chứng sắc nét nhất rất nhiÒu lÇn do chÝnh miÖng nh÷ng nguêi s¸ng lËp triÒu ®¹i nhµ TrÇn đã trinh bày quan điểm của mình. NÕu xÐt kü, chóng ta thÊy r»ng lý t­ëng Quèc gia vµ PhËt ®¹o vèn lµ khÝa c¹nh cña lý t­ëng t«n gi¸o ®¹i ®ång. §ã lµ mét nÒn tÝn ng­ìng lÊy niÒm tin n¬i con ng­êi lµm ®èi t­îng cøu c¸nh, kh«ng giíi h¹n vµo biªn giíi Quèc gia. T­ t­ëng Tam Gi¸o ®ång quy thùc sù nhờ đây còng ®­îc hç trî bëi mét lý t­ëng t«n gi¸o nh­ thÕ. VÒ mÆt thùc tÕ, ®iÒu ph¶i kÓ tr­íc nhÊt lµ c¸c nhµ khai s¸ng Tróc L©m ®· t¹o cho PhËt gi¸o ViÖt Nam kÓ tõ ®©y mang nhiÒu s¾c th¸i thÕ tôc h¬n. Mét phÇn v× nh÷ng nhµ l·nh ®¹o tinh thÇn thêi ®ã lµ c­ sÜ võa cã thÈm quyÒn vÒ ®¹o còng nh­ vÒ ®êi nªn đã ¶nh h­ëng ®Õn th¸i ®é thÓ hiÖn gi¸o lý cña PhËt kh«ng ph¶i lµ nhá. PhËt gi¸o thÕ tôc tøc PhËt gi¸o bËn t©m nhiÒu ®Õn c¸c c«ng t¸c thÕ tôc h¬n, vÝ dô: ch¨m sãc ®Õn ®êi sèng cña d©n chóng kh«ng nh÷ng vÒ mÆt tinh thÇn mµ cßn ®Æc biÖt ë c¸c ph­¬ng diÖn vËt chÊt. Trªn ®©y là những nét chính trong sự nghiệp tinh thÇn cña Tróc L©m Yªn Tö ®èi víi PhËt gi¸o ViÖt Nam. Ngoµi ra, cßn cã nh÷ng sù nghiÖp kh¸c nh­ ®èi víi sù tiÕn bé cña v¨n häc, nghÖ thuËt và đặc biệt là với lịch sử triết học Việt Nam.s 2.2 §ãng gãp cña ph¸i ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö ®èi víi lÞch sö triÕt häc ViÖt Nam 2.2.1 T­ t­ëng triÕt lý B¶n Ng÷ lôc cña TuÖ trung Th­îng Sü vµ Kho¸ h­ lôc cña TrÇn Th¸i T«ng lµ 2 t¸c phÈm träng yÕu ®· më ®Çu cho ph¸i ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö mµ chóng ta nªn ghi nhí ®Ó tæng kÕt vµ më ra 1 tÇm nh×n cã thÓ cã ®èi víi sù nghiÖp t­ t­ëng cña ph¸i ThiÒn nµy. Hai t¸c phÈm nµy võa cã thÓ kh¶o s¸t trªn khÝa c¹nh lý thuyÕt võa cã thÓ ®­îc chiªm nghiÖm trªn ph­¬ng diÖn thùc hµnh, ®ã lµ nh÷ng b¶n tæng kÕt cña 1 thêi gian dµi ph¸t triÓn t­ t­ëng cña PhËt gi¸o ViÖt Nam. Th­îng Sü Ng÷ lôc qu¶ thËt lµ sù kÕt tinh cña ThiÒn häc vµ tÊt c¶ c¸c t«ng ph¸i §¹i thõa kh¸ t¹i ViÖt Nam dï cho nã cã thÓ kh«ng mÊy cã tÝnh chÊt s¸ng t¹o vÒ mÆt t­ t­ëng ThiÒn. Nhê vµo hÖ thèng c«ng ¸n, Th­îng Sü Ng÷ lôc ®· cã thÓ ph¸t biÓu nh÷ng ý kiÕn cña m×nh vÒ tÊt c¶ c¸c chñ ®iÓm ¸ch yÕu trong c¸c khuynh h­íng dÞ biÖt cña PhËt häc. Sau Th­îng Sü Ng÷ lôc, c«ng ¸n vÉn cßn ®­îc tiÕp tôc víi tinh thÇn t­¬ng tù nh­ chóng ta thÊy trong Tam tæ ®· t¹o ra cho c«ng ¸n 1 vãc d¸ng lín, bao hµm c¶ t­ t­ëng Tam gi¸o, kh«ng riªng g× ThiÒn hay PhËt gi¸o. Cßn t¸c phÈm Kho¸ h­ lôc cña TrÇn Th¸i T«ng lµ mét tËp bµi gi¶ng vÒ lÏ h­ kh«ng nh­ ®óng víi c¸i tªn gäi cña nã. Môc ®Ých cña t¸c phÈm nµy lµ chñ yÕu lµm s¸ng tá c¸i b¶n thÓ ch©n nh­, c¸i tù tÝnh siªu viÖt vµ mét tr¹ng th¸i tinh thÇn yªn tÜnh kh«ng hÒ chÊp ch­íc ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®­îc sù kiÕn tÝnh. Mét quan ®iÓm míi mµ TrÇn Th¸i T«ng ®· bæ sung cho PhËt gi¸o lµ: trong mçi con ng­êi ®Òu cã PhËt tÝnh, ®Ó tu ®­îc thµnh PhËt th× ph¶i ngé ®­îc ®¹o, ph¶i cã t©m trong s¸ng, kh«ng bÞ v« minh. Con ®­êng thùc hiÖn KiÕn tÝnh ph¶i tu©n theo tr×nh tù cña Tam häc tøc lµ: Giíi- §Þnh- TuÖ. Tõ c¸c c«ng tr×nh ®· ®­îc thùc hiÖn, chóng ta thÊy h×nh nh­ cßn cã nh÷ng vÊn ®Ò ch­a ®­îc khai th¸c cÆn kÏ. NÕu lÞch sö ®· ®Ó dµnh cho ThiÒn Tróc L©m cã c¸c c¬ héi thuËn thiªn h¬n, cã lÏ chóng ta ®· cã mét tr­êng ph¸i PhËt häc rÊt xøng danh. 2.2.2 T­ t­ëng triÕt häc NhÊt T©m Tho¹t nh×n, ch­a ai thÊy ®©y lµ vÊn ®Ò míi mÎ vµ ®Æc s¾c cña Tróc L©m. Trong c¸c lêi nãi cña nh÷ng ng­êi khai s¸ng nhµ TrÇn hay khai s¸ng ThiÒn Tróc L©m, “t©m” th­êng ®­îc nh¾c ®Õn theo nghÜa rÊt b×nh th­êng. Cho ®Õn khi §¹i ch©n Viªn Gi¸c Thanh xuÊt hiÖn th× ch©n t©m ®ã tù nhiªn ®­îc g¾n liÒn víi ch©n t©m cña kinh L¨ng nghiªm. §©y chØ lµ sù n­¬ng tùa cÇn ph¶i cã nghÜa lµ cÇn cã 1 hËu thuÉn tõ kinh v¨n cña PhËt gi¸o §¹i thõa. §iÓm ®¸ng l­u ý h¬n lµ c¸i ch©n t©m ®· ®­îc ®ång ho¸ víi Thiªn ®Þa chi t©m. Thiªn ®Þa chi t©m còng biÓu hiÖn d­íi nh÷ng t¸c dông t­¬ng giao cña ©m vµ d­¬ng. §Õn ®©y th× biÓu hiÖn cô thÓ nhÊt cña t­¬ng giao t¸c dông ®ã ph¶i nãi lµ thêi tiÕt. Nh­ vËy th× thêi tiÕt lµ nguyªn lý h÷u hiÖu ®Ó lµm c¨n b¶n cho ph¸p m«n tu tËp ®­îc m« t¶ trong Kho¸ h­ lôc. §©y lµ sù ph¶n ¸nh qu¸ râ sù phèi hîp niÒm tin siªu h×nh b¾t nguån tõ Ên §é víi mét x· héi liªn tôc chiÕn ®Êu víi thiªn nhiªn ®Î tån t¹i. Nãi mét c¸ch kh¸c th× Ch©n t©m lµ b¶n thÓ vµ thêi tiÕt lµ t¸c dông, nhÊt ®Þnh chóng ta sÏ t­ëng t­îng ra ®­îc chiÒu h­íng ph¸t triÓn cña Tróc L©m. 2.2.3 TÝn ng­ìng t«n gi¸o Tr¶i qua thêi gian dµi cña lÞch sö, qua nhiÒu cuéc cai trÞ víi nh÷ng chÝnh s¸ch v¨n ho¸ cña ng­êi Trung Hoa, s¾c th¸i thÇn bÝ vµ tÝn ng­ìng t«n gi¸o cña gièng d©n Giao chØ còng ph¶i chÞu nhiÒu thay ®æi. Cuèi cïng, ng­êi ta chøng kiÕn t¹i ®©y ®· cã mÆt cña mét nÒn t«n gi¸o thÕ tôc. NghÜa lµ mét nÒn t«n gi¸o mµ thÇn linh còng cã c¸c quan hÖ, bæn phËn víi gia ®×nh vµ x· héi, ngoµi kh¶ n¨ng siªu nhiªn cña m×nh. TÝn ng­ìng næi bËt nhÊt lµ tÝn ng­ìng Quan ThÕ ¢m. VÒ mÆt sinh ho¹t thùc tÕ, chóng ta khã mµ biÕt nÒn tÝn ng­ìng nµy liªn hÖ víi ph¸i ThiÒn Tróc L©m nh­ thÕ nµo. Nh­ng vÒ mÆt t­ t­ëng th× qu¶ t×nh §¹i ch©n Viªn Gi¸c Thanh ®· nç lùc x©y dùng mét nÒn triÕt häc ®ång quy cho Tam gi¸o trªn c¨n b¶n tÝn ng­ìng nµy. Tr­íc thêi Lª vµ cã lÏ c¶ thêi TrÇn, tÝn ng­ìng t«n gi¸o cã thÕ lùc rÊt lín trong x· héi ViÖt Nam. Nh÷ng phong trµo chÝnh trÞ lín cña lÞch sö ®· cã liªn hÖ víi c¸c ho¹t ®éng lÊy tÝn ng­ìng t«n gi¸o lµm ph­¬ng tiÖn. Nh­ng tõ nhµ Lª vÒ sau, 2 tÝn ng­ìng Quan ThÕ ¢m xuÊt hiÖn nh­ lµ ®iÓm cao nhÊt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ý thøc t«n gi¸o cña ViÖt Nam, chóng ta thÊy gÇn nh­ kh«ng cßn cã phong trµo chÝnh trÞ nµo ®Ých thùc cã tÝnh chÊt vËn ®éng t«n gi¸o nh­ tr­íc kia. TÝn ng­ìng Quan ThÕ ¢m chØ giíi h¹n trong c¸c t­¬ng quan x· héi, víi mét ®¹o ®øc kh«ng chØ nãi tíi quan hÖ bæn phËn gi÷a c¸c ng­êi sèng, mµ cßn quan hÖ víi tÊt c¶ ng­êi sèng còng nh­ ng­êi chÕt, vµ møc quan hÖ cßn réng r·i h¬n n÷a. §©y lµ sù kÕt hîp cña tÝn ng­ìng t«n gi¸o §¹i thõa víi trËt tù lu©n lý cña Khæng gi¸o. Cho nªn tÝn ng­ìng Quan ThÕ ¢m ®Ých thùc ®· t¹o cho tÝn ng­ìng b×nh d©n ViÖt Nam hoµn toµn lµ mét nÒn tÝn ng­ìng thÕ tôc. §©y còng cã thÓ nãi lµ chiÒu h­íng ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o trong lßng quÇn chóng. Tøc lµ vÉn nç lùc h­íng tíi lý t­ëng cao c¶ mµ kinh ®iÓn ®Ò ra, nh­ng ®ång thêi còng kh«ng quªn c¸c bæn phËn rÊt th«ng tôc theo truyÒn thèng cè h÷u cña m×nh. Có thể nói, thông qua tìm hiểu, nghiên cứu Thiền phái Tróc L©m Yªn Tö về biểu hiện trên mọi phương diện của nó, ta thấy rằng đó lµ mét dßng thiÒn ®· cã nhiÒu ®ãng gãp ®èi víi lÞch sö triÕt häc vµ ®Æc biÖt lµ sù nghiÖp PhËt gi¸o ë ViÖt Nam. Trªn ph­¬ng diÖn lÞch sö: Tróc L©m Yªn Tö lµ mét ph¸i ThiÒn mµ ng­êi më ®­êng cho nã lµ TrÇn Th¸i T«ng- ng­êi khai s¸ng ra triÒu ®¹i nhµ TrÇn, mét triÒu ®¹i thÞnh trÞ ®Æc biÖt vÒ mäi mÆt, nhÊt lµ vÒ ®­êng s¸ng t¹o cña t­ t­ëng vµ vÒ c¸i tinh thÇn ThiÒn häc ®Æc biÖt cña nã. Mét ng­êi võa lµ ThiÒn s­, võa lµ mét bËc ®Õ v­¬ng n¾m gi÷ vËn mÖnh cña ®Êt n­íc, ®ã lµ 1 sù kiÖn hiÖn h÷u trong lÞch sö ThiÒn häc mµ chóng ta ph¶i thÊy b»ng tÊt c¶ sù nghiªm cÈn. Trªn ph­¬ng diÖn t­ t­ëng vµ hµnh tr×: Tróc L©m Yªn Tö ®· lµ ph¸i ThiÒn quy kÕt, thèng hîp ®­îc mäi trµo l­u t­ t­ëng l­u lé tõ tr­íc vµ ®­¬ng thêi, lµm næi bËt ®­îc c¸i tÝnh chÊt toµn thÓ vµ nhÊt qu¸n trong truyÒn thèng t­ t­ëng ViÖt Nam; dung hoµ 1 c¸ch v« cïng tèt ®Ñp gi÷a lý t­ëng quèc gia vµ lý t­ëng t«n gi¸o; gi÷a ®êi vµ ®¹o; gi÷a c¸ nh©n vµ tËp thÓ, hay nãi c¸ch kh¸c gi÷a kh¸t väng cña t©m linh m×nh víi kh¸t väng chung cña tËp thÓ mµ ®êi sèng cña TrÇn Th¸i T«ng, ng­êi më ®­êng còng nh­ cña Tam tæ ®· lµ nh÷ng thÓ hiÖn viªn m·n. Tõ ®ã, ThiÒn Tróc L©m thùc sù ®· më ra một con ®­êng thÝch hîp cho hËu thÕ thÊy ®©u lµ c¸i ý nghÜa sèng cßn cña c¸ nh©n trong sù sèng cßn cña tËp thÓ. §ång thêi, ThiÒn Tróc L©m víi ph­¬ng ph¸p ThiÒn B¸i s¸m trong khi vÉn kh«ng chèi bá ThiÒn C«ng ¸n lµ mét s¾c th¸i ®Æc biÖt kh¸c, rất xứng ®¸ng để được nhắc đến như một nội dung quan trọng của dòng Thiền này. MÆt kh¸c trªn ph­¬ng diÖn tÝn ng­ìng d©n gian vµ trong lÜnh vùc v¨n häc, ThiÒn Tróc L©m ®· cã nh÷ng ®ãng gãp kh¸ lín lao ®Ó x©y dùng một nÕp tÝn ng­ìng d©n téc, mét phong th¸i bót ph¸p v¨n häc ®Æc biÖt, thÝch hîp víi c¸i c¶m quan ®a diÖn vµ đời sèng vốn khèn khã mäi bÒ cña con ng­êi ViÖt Nam xưa. Trªn ®©y lµ nh÷ng nội dung chủ đạo cña ThiÒn Tróc L©m vµ ®ã còng lµ nh÷ng ®Æc tr­ng cña ®¹o PhËt, cña tinh thÇn d©n téc ViÖt Nam. Thế hệ trẻ ngày hôm nay muốn phát triển toàn diện thì cần phải bổ sung cho mình những vốn liếng, những hiểu biết đầy đủ về cội nguồn dân tộc thông qua những vấn đề tín ngưỡng như thế này. C. PHẦN KẾT LUẬN Thời đại ngày nay, guồng quay chóng mặt của cơ chế thị trường đã luôn cuốn con người hối hả đi theo nhịp sống bon chen cơm áo. Nhưng khi về với quá khứ, về víi lịch sự dân tộc để tìm hiểu những giá trị nhân bản từ xa xưa ông cha để lại thì sù hiÖn diÖn cña ba vÞ s­ tæ TrÇn Nh©n T«ng- Ph¸p Loa - HuyÒn Quang vµ kho¶ng h¬n ba mươi n¨m h­ng thÞnh của ThiÒn ph¸i Tróc L©m Yªn Tö ®· trë thµnh mét biÓu t­îng cao quý sang ngời lên gi¸ trÞ đạo đức, giá trị tinh thÇn cao đẹp của ng­êi ViÖt. Trong đời sống văn hóa: thứ nhất xét một chút về khía cạnh văn hóa vật thể, Thiền Trúc Lâm Yên Tử để lại dÊu tÝch nh÷ng ng«i chïa, th¸p, am, ®­êng, tïng, tróc, suèi Gi¶i Oan, v­ên Ngù D­îc, t­îng ®¸ An Kú Sinh, chïa §ång trªn ®Ønh nói hîp thµnh một quÇn thÓ sèng ®éng gi÷a n¬i non cao rõng th¼m. ChØ nãi riªng c¸i tªn Tróc L©m Yªn Tö còng ®· kh¬i gîi ®­îc vÎ cæ kÝnh vµ chiÒu s©u thÕ giíi t©m linh trong lßng mçi ng­êi d©n đất ViÖt, lµ n¬i tu hµnh gi¶ng ®¹o cña ng­êi x­a vµ lµ ®iÓm du lÞch- tham quan danh th¾ng cña ng­êi hiÖn ®¹i. Mét ®iÒu n÷a về nguồn văn hóa phi vật thể thì chÝnh t¸c phÈm cña ba vÞ s­ tæ đã trë thµnh những gi¸ trÞ tinh thÇn d©n téc, võa lµ di s¶n t­ t­ëng nh©n v¨n cña «ng cha võa lµ nh÷ng ¸ng th¬ vượt thêi gian. NhiÒu chuyªn ngµnh khoa häc x· héi nh­ lÞch sö t­ t­ëng, triÕt häc, v¨n häc, t«n gi¸o, ng«n ng÷…®Òu cã thÓ t×m ®Õn khai th¸c c¸c v¨n b¶n nµy. §iÒu quan träng h¬n, sù ra ®êi ThiÒn ph¸i Tróc L©m Yªn Tö ®· gãp phÇn cæ vò tinh thÇn nhân dân ta vÒ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ b¶n ®Þa, néi sinh trong lßng d©n téc. §©y còng chÝnh lµ sù ®¸p øng nhu cÇu ®êi sèng t©m linh, tÝn ng­ìng cña mçi céng ®ång ng­êi ë tõng thêi ®¹i, tõng giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ. Cã thÓ nãi sù ra ®êi cña ThiÒn ph¸i Tróc L©m Yªn Tö ®· t¹o nªn tr­êng lùc hÊp dÉn m¹nh mÏ, t¹o ®µ thóc ®Èy sù ra ®êi hµng tr¨m ng«i chïa lín, nhiÒu tÇng líp t¨ng chóng cïng quy h­íng theo một dßng tu hµnh in ®Ëm s¾c th¸i PhËt gi¸o d©n téc. B¶n th©n h×nh t­îng ba vÞ s­ tæ còng ®­îc t«n thê nghÖ thuËt ho¸ thµnh tranh, t­îng vµ nh©n vËt trong v¨n häc viÕt còng nh­ truyÒn thuyÕt d©n gian. NhiÒu bµi thuyÕt ph¸p, gi¶ng ®¹o cña c¸c «ng ®ång thêi còng lµ nh÷ng bµi häc ®¹o ®øc khuyªn r¨n con ng­êi h­íng thiÖn được lưu danh hậu thế ®Õn víi mu«n d©n, ®­îc kh¾c in vµ truyÒn dạy tư tưởng cho muôn đời noi theo. MÆc dï ®Õn hÕt triÒu TrÇn, PhËt gi¸o kh«ng cßn gi÷ ®­îc ®Þa vÞ nh­ giai ®o¹n tr­íc song tinh thÇn ThiÒn ph¸i Tróc L©m Yªn Tö ®· kÞp chuyÓn ho¸, thÊm s©u trong ®êi sèng tinh thÇn d©n chóng vµ trë thµnh nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ bÒn v÷ng sống mãi với thêi gian. Bản thân em với cương vị là một sinh viên quản lý văn hóa tự nhận thấy sù t×m hiÓu của mình vÒ ThiÒn Tróc L©m lµ một cè g¾ng ®i t×m trë l¹i c¸i b¶n s¾c ®Æc biÖt cña ®¹o PhËt vµ cña tinh thÇn d©n téc ViÖt Nam trong chÝnh ®Ønh cao thµnh tùu cña nã lµ ThiÒn Tróc L©m Yªn Tö. NÕu noi rằng v¨n ho¸ lµ nh÷ng g× cßn l¹i với thêi gian th× chÝnh c¸c gi¸ trÞ vËt thÓ vµ phi vËt thÓ liªn quan ®Õn ThiÒn ph¸i Tróc L©m Yªn Tö ®· lµ mét minh chøng s©u s¾c cho kh¶ n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña một di s¶n v¨n ho¸, bÊt chÊp n¨m th¸ng vµ mäi th¨ng trÇm thÕ sù. Theo nghÜa réng, di s¶n nµy ®· to¶ s¸ng thµnh “t©m thøc Tróc L©m” trong lßng mçi con ng­êi thuéc mäi thÕ hÖ, mäi vïng miền Tổ quốc. Theo nghÜa cô thÓ, tuy kh«ng biÕt râ c¸c thÕ hÖ truyÒn thõa nh­ng ThiÒn ph¸i Tróc L©m vÉn tiÕp tôc ®­îc më réng, ph¸t triÓn. Nãi c¸ch kh¸c, ch­a khẳng định ®Ö tö nµo sẽ kÕ tiÕp sau HuyÒn Quang, song truyÒn thèng Tróc L©m th× vÉn tiếp truyÒn m·i về sau. Tiªu biÓu cã s­ Ch©n Nghiªm sèng vµo thÕ kû XV ®· cã c«ng in s¸ch Th¸nh ®¨ng lôc, s­ Ch©n Nguyªn ë thÕ kû XVII ®· tæ chøc in l¹i s¸ch cña c¶ ba vÞ tæ vµ cã c«ng phôc h­ng m«n ph¸i Tróc L©m. MÆc dï kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vµ sù ®¸nh gi¸ cã kh¸c nhau nh­ng ngay c¶ c¸c nhµ nho næi tiÕng nh­ NguyÔn Tr·i, Lª Quý §«n, Ng« Th× SÜ, Ng« Th× NhËm còng ®¸nh gi¸ cao ThiÒn ph¸i Tróc L©m Yªn Tö vµ PhËt häc nãi chung. §ến ngµy nay, danh phai Tróc L©m ®· ®­îc ®Æt thµnh tªn cho nhiÒu ng«i chïa, thiÒn viÖn kh¾p trong nam ngoµi b¾c vµ më réng ra c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã cho thÊy søc sèng m·nh liÖt cña ThiÒn ph¸i Tróc L©m Yªn Tö khi ®· ®¹t tíi gi¸ trÞ v¨n ho¸, khi ®· hoµ nhËp vµo ®êi sèng tinh thÇn d©n téc vµ ®Õn víi mu«n v¹n tÊm lßng chung sinh luon quý trọng và tin theo những tư tưởng mà dòng Thiền này để lại. Tất cả chỉ đơn thuần là nhận xét ở góc độ riêng từ phía bản thân em đang giới hạn trong phạm vi nhỏ bé, vµ con ®­êng tr­íc m¾t rộng lớn hơn cßn chê ®îi nhiÒu khai ph¸ tõ nh÷ng ®Çu ãc bËc thÇy kh¸c mµ chóng ta tin t­ëng sÏ cã. §Ó tõ ®ã më ra một ch©n trêi mới gi¶i tho¸t cho c¬n bÕ t¾c thậm chí là khñng ho¶ng về tinh thÇn hiÖn nay cña d©n téc ta. Tµi liÖu tham kh¶o Bài giảng bộ môn “Văn hóa dân gian” – Giảng viên, Th.s Tráng Thị Thúy “LÞch sö t­ t­ëng triÕt häc ViÖt Nam” - tËp 1, t¸c gi¶ NguyÔn Träng ChuÈn - NXB Khoa häc x· héi Hµ Néi n¨m 2006. “Bản sắc văn hóa Việt Nam” – Phan ngọc “Các vị thánh thần sông Hồng” – Tác giả Võ Hy Sơn. Kiến thức bản thân tự lĩnh hội từ thực tế cuộc sống, phương tiện truyền thông, sách báo, internet…