Dùng sơ đồ lắp ráp để dạy các bài thực hành phần điện – Vật lý

phÇn thø nhÊt nhËn thøc cò vµ t×nh tr¹ng cò a) C¸c giê thùc hµnh ®· lµm: §a sè gi¸o viªn cßn rÊt ng¹i bè trÝ giê thùc hµnh, ph­¬ng ph¸p thùc hµnh cßn rÊt ®¬n gi¶n, th­êng lµm cho qua chuyÖn. Kh«ng qu¶n lý ®iÒu khiÓn ®­îc häc sinh nªn gi¸o viªn th­êng lµm lu«n cho c¸c em quan s¸t lµ xong. VÒ phÝa häc sinh khi lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh cßn rÊt nhiÒu lóng tóng. Tõ lý thuyÕt ¸p dông ra thùc tÕ cßn ch­a tù tin. Trong phÇn ®iÖn th× tõ s¬ ®å m¹ch ®iÖn ch­a l¾p r¸p ®­îc c¸c ®å dïng thùc, ch­a cã ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy ®­îc néi dung cña mét bµi thÝ nghiÖm thùc hµnh; c¸ch ghi kÕt qu¶, c¸ch viÕt b¸o c¸o nªn c¸c em chØ lµm chiÕu lÖ. §Æc biÖt ch­a cã kü n¨ng g× vÒ ®äc tµi liÖu lµm thÝ nghiÖm nªn kÕt qu¶ lµm ch­a cao. b) §iÒu tra kh¶o s¸t tr­íc khi thùc hiÖn ®Ò tµi: Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra kh¶o s¸t víi 160 häc sinh líp 7 tr­êng THCS DiÔn Kû- DiÔn Ch©u- NghÖ An vÒ høng thó häc m«n vËt lý vµ lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh vËt lý cña c¸c em vµo th¸ng 9/2004. T«i ®iÒu tra b»ng ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm víi nh÷ng c©u hái sau (khoanh trßn vµo ý cu¶ em): 1- Em cã thÝch lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh vËt lý kh«ng ? a/ RÊt thÝch b/ B×nh th­êng c/ Kh«ng thÝch 2- Khi ®­îc lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh em cã n¾m ®­îc c¸c b­íc cña bµi thÝ nghiÖm thùc hµnh kh«ng ? a/ Cã b/ Cã nh­ng lén xén c/ Kh«ng 3- Em cã biÕt sö dông nh÷ng dông cô thiÕt bÞ cña bµi thÝ nghiÖm thùc hµnh sÏ lµm kh«ng ? a/ Cã b/ Cã nh­ng cßn nhiÒu lóng tóng c/ Kh«ng 4- Sau mçi bµi thÝ nghiÖm thùc hµnh em cã biÕt viÕt b¸o c¸o kh«ng ? a/ Cã b/ BiÕt nh­ng kh«ng ®Çy ®ñ c/ Kh«ng 5- Sau mçi giê thÝ nghiÖm thùc hµnh cã gióp em n¾m ch¾c vµ hiÓu s©u kiÕn thøc m×nh ®· häc kh«ng ? a/ Cã b/ B×nh th­êng c/ Kh«ng 6- ThÝ nghiÖm thùc hµnh vËt lý cã gióp g× em trong cuéc sèng kh«ng? a/ Gióp nhiÒu b/ Cã nh­ng kh«ng nhiÒu c/ Kh«ng KÕt qu¶ thu ®­îc nh­ sau Tr¶ lêi c©u hái Tæng sè häc sinh Tr¶ lêi c©u a Tr¶ lêi c©u b Tr¶ lêi c©u c Sè HS % Sè HS % Sè HS % 1 160 60 37,5 52 32,5 48 30 2 160 48 30 56 35 56 35 3 160 50 31,25 60 37,5 50 31,25 4 160 52 32,5 64 40 44 27,5 5 160 56 35 52 32,5 52 32,5 6 160 60 37,5 48 30 52 32,5 * Qua kÕt qu¶ thu ®­îc cña bµi ®iÒu tra tr¾c nghiÖm ta thÊy c¸c em: - Ch­a thùc sù cã høng thó lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh. - Ch­a cã ph­¬ng ph¸p lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh. - Cßn Ýt quan t©m tíi dông cô thÝ nghiÖm. - Thêi gian lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh cßn qu¸ Ýt. - Dông cô thùc hµnh hay háng, kh«ng chÝnh x¸c. - ThÝ nghiÖm thùc hµnh ch­a ®i s©u vµo tiÒm thøc cña c¸c em. - Khi viÕt b¸o c¸o cßn nhiÒu lóng tóng. Tõ nh÷ng nguyªn nh©n trªn dÉn ®Õn häc sinh chØ lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh chiÕu lÖ cho qua chuyÖn, c¸c em ch­a nghÜ ®­îc r»ng nÕu m×nh biÕt lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh vµ lµm thùc hµnh cã chÊt l­îng sÏ gióp b¶n th©n cñng cè nhí l©u c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n. MÆt kh¸c chÝnh c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n cña vËt lý cã rÊt nhiÒu øng dông trong thùc tÕ ®êi sèng. PhÇn thø hai NhËn thøc míi vµ gi¶i ph¸p míi 1) NhËn thøc míi: * “Häc ph¶i ®i ®«i víi hµnh” ®ã lµ lêi d¹y cña B¸c Hå kÝnh yªu ®èi víi thÕ hÖ trÎ cña chóng ta. Ph¶i biÕt vËn dông lý thuyÕt vµo thùc tÕ nÕu kh«ng lý thuyÕt ®ã sÏ trë thµnh lý thuyÕt su«ng vµ kh«ng cã ý nghÜa. VËt lý lµ bé m«n khoa häc thùc nghiÖm cã nhiÒu thµnh tùu ¸p dông khoa häc kü thuËt. V× thÕ d¹y vËt lý kh«ng chØ lµ truyÒn thô kiÕn thøc lý thuyÕt ®¬n thuÇn, mµ cßn ph¶i rÌn cho häc sinh nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n cÇn thiÕt, gióp cho c¸c em n¾m ch¾c kiÕn thøc c¬ b¶n, cã kh¶ n¨ng thùc hµnh, vËn dông vµo nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ, kh«ng nh÷ng trong thêi gian ë nhµ tr­êng THCS mµ cßn lµ nÒn t¶ng gióp c¸c em häc tiÕp lªn. MÆt kh¸c nã cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em dÔ dµng tham gia vµo cuéc sèng lao ®éng s¶n xuÊt vµ kü thuËt hiÖn ®¹i sau nµy. D¹y vËt lý g¾n liÒn víi thÝ nghiÖm lµ mét yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt song h­íng dÉn häc sinh lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh còng lµ mét nhiÖm vô hÕt søc quan träng gióp cho häc sinh häc tËp vµ ph¸t triÓn toµn diÖn. §ã lµ vÊn ®Ò mµ t«i ®Ò cËp d­íi ®©y. * Môc ®Ých c¬ b¶n cña ®Ò tµi lµ: lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh cã thÓ lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh cã chÊt l­îng d­íi sù h­íng dÉn cña thÇy. * ThÝ nghiÖm thùc hµnh lµ: lo¹i thÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh sau khi häc sinh ®· häc xong mét lo¹i ®Ò tµi nµo ®ã v× thÕ lo¹i thÝ nghiÖm nµy cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc gióp c¸c em «n tËp, ®µo s©u suy nghÜ, kh¸i qu¸t ho¸. Nh÷ng thÝ nghiÖm thùc hµnh häc sinh ®­îc trùc tiÕp tiÕp xóc víi dông cô thÝ nghiÖm, ®éc lËp thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ thu kÕt qu¶. * H×nh thøc tæ chøc: ThÝ nghiÖm thùc hµnh ®­îc bè trÝ trong mét tiÕt häc. Häc sinh ®­îc chia thµnh c¸c nhãm tõ 6 ®Õn 7 em (cã 1 nhãm tr­ëng vµ 1 th­ ký). 2) Gi¶i ph¸p míi: a. ChuÈn bÞ dông cô tµi liÖu: §©y lµ vÊn ®Ò ®Çu tiªn ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng cña c¸c bµi thÝ nghiÖm thùc hµnh. * KiÓm tra ®é chÝnh x¸c cña c¸c dông cô thiÕt bÞ nh­ chØnh l¹i Am pe kÕ vµ V«n kÕ cho kim chØ vÒ sè 0; c¸c d©y nèi kh«ng ®øt ngÇm; C¸c chç tiÕp xóc tèt. Bæ sung c¸c bãng ®Ìn ®· háng. * VÏ s½n c¸c s¬ ®å l¾p r¸p víi c¸c ®å dïng thiÕt bÞ mµ phßng thÝ nghiÖm ®ang cã. H.27.1 Nguån nèi tiÕp kho¸ am pe kÕ vµ §1 nèi tiÕp §2. I1 = ? H.27.2 Nh­ H1 nh­ng am pe kÕ ë vÞ trÝ 2 I2 = ? H.27.3 nh­ h×nh 1 nh­ng am pe kÕ ë vÞ trÝ 3 I3 = ? H.27.4 nguån, am pe kÕ; §1 nèi tiÕp §2; kho¸; V // §1 §o U1 2 = H27.5: Nh­ h×nh 4 chØ kh¸c V // §2 §o U2 3 = H.27.6: Nh­ H4 chØ kh¸c V m¾c vµo ®iÓm 1,3 §o U1 3 = (Trªn ®©y lµ 6 h×nh l¾p r¸p cho bµi 27- vËt lý 7) H.28.1 Nguån; kho¸; §1 // §2 H.28.2 Nh­ H.28.1 thªm V //§1 // §2 U1 2 = H.28.3 Nh­ H.28.1 thªm V // §2 U 3 4 = H.28.4 Nh­ H.28.1 thªm V // nguån UM N = H.28.5 Nh­ H1 cã A nèi tiÕp §1 I1 = H.28.6 nh­ H1 cã A nèi tiÕp §2 I2 = H.28.7 Nh­ H1 cã A m¾c ë m¹ch chÝnh I = ? (Gi¸o viªn tù vÏ- §©y lµ s¸ng kiÕn cña t«i khi d¹y bµi 27 + 28 lý 7) * H­íng dÉn häc sinh ®äc tµi liÖu ®Ó lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh: §©y chÝnh lµ lóc häc sinh sö dông ph­¬ng ph¸p: sö dông s¸ch gi¸o khoa vµo thÝ nghiÖm thùc hµnh. Qua b¶ng h­íng dÉn häc sinh n¾m ®­îc ph­¬ng ph¸p l¾p r¸p vµ b¾t ®Çu cã thÓ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. TiÕp theo ta cã thÓ ®­a cho häc sinh c©u hái ®Þnh h­íng nh­ sau: - Môc ®Ých cña thÝ nghiÖm lµ g× ? - Dùa trªn kiÕn thøc nµo ®· biÕt ®Ó ®¹t môc ®Ých ®ã. - H·y dù ®o¸n kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cña thÝ nghiÖm thùc hµnh sÏ lµm. * LËp kÕ ho¹ch: Ta cÇn quan s¸t g× ? Vµ ®o ®¹i l­îng nµo ? Dông cô cÇn sö dông ë ®©y lµ g× ? T¹c dông vµ c¸ch sö dông tõng c¸i ? Thø tù l¾p r¾p dông cô ra sao ? VÏ s¬ ®å thÝ nghiÖm ? LËp b¶ng ghi kÕt qu¶. * TiÕn hµnh thÝ nghiÖm KiÓm tra l¹i viÖc bè trÝ thÝ nghiÖm ®Ó t×m ra chç ch­a chuÈn, ch­a hîp lý, tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo kÕ ho¹ch. Ghi l¹i kÕt qu¶ hoÆc hiÖn t­îng quan s¸t ®­îc. - Mçi häc sinh thùc hiÖn 1 lÇn (trong nhãm 6 ng­êi). * §¸nh gi¸ kÕt qu¶: - TÝnh gi¸ trÞ trung b×nh cña phÐp ®o. - TÝnh c¸c ®¹i l­îng cÇn ®o. - Rót ra kÕt luËn cÇn thiÕt. - So s¸nh kÕt qu¶ víi dù ®o¸n ban ®Çu. NÕu kh«ng phï hîp th× kiÓm tra l¹i hoÆc t×m ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm kh¸c. + Muèn giê thùc hµnh ®¹t ®­îc môc ®Ých ®· ®Þnh ®ßi hái ng­êi thÇy ph¶i ®Çu t­ c«ng, søc rÊt lín kh«ng chØ ë kh©u chuÈn bÞ mµ ngay c¶ trong lóc häc sinh ®ang lµm thÝ nghiÖm. ViÖc theo s¸t gióp ®ì cña thÇy vµ ®¸nh gi¸ ®óng møc cã t¸c dông rÊt lín, kÝch thÝch c¸c em lµm viÖc tÝch cùc, chñ ®éng. Tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä tù lùc thùc hiÖn vµ tù kiÓm tra qu¸ tr×nh lµm viÖc cña m×nh mét c¸ch nghiªm tóc. b) Gi¸o ¸n theo ph­¬ng h­íng n©ng cao chÊt l­îng giê thÝ nghiÖm thùc hµnh. VËt lý 7: Gi¸o ¸n 1 TiÕt 31- Bµi 27: Thùc hµnh. §o c­êng ®é dßng ®iÖn vµ hiÖu ®iÖn thÕ ®èi víi ®o¹n m¹ch nèi tiÕp. I- Môc tiªu: 1- KiÕn thøc kü n¨ng - BiÕt m¾c nèi tiÕp hai bãng ®Ìn. - Thùc hµnh ®o vµ ph¸t hiÖn ®­îc quy luËt vÒ hiÖu ®iÖn thÕ vµ c­êng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch ®iÖn m¾c nèi tiÕp hai bãng ®Ìn. 2- Th¸i ®é: Høng thó häc tËp bé m«n, cã ý thøc thu thËp th«ng tin trong thùc tÕ ®êi sèng. II- ChuÈn bÞ cña gi¸o viªn vµ häc sinh Gi¸o viªn vµ mçi nhãm häc sinh: - 1 nguån 6V (4 pin ®­îc l¾p trong gi¸). - 2 bãng ®Ìn cïng lo¹i 2,5 V ®· l¾p s½n vµo ®Õ. - 1 am pe kÕ cã GH§ (3 A vµ 0,6A) - 1 V«n kÕ cã GH§ (15V vµ 3V) - 1 c«ng t¾c cã g¾n vµo ®Õ - 4 ®o¹n d©y cã chèt nhän 2 , dµi 4 ®o¹n cã 1 ®Çu ch÷ U vµ 1 ®Çu chèt nhän. - Mçi häc sinh chuÈn bÞ s½n mét mÉu b¸o c¸o. - 6 h×nh vÏ l¾p r¸p m¹ch ®iÖn (6 h×nh vÏ nµy kh«ng cã s½n trong bé thiÕt bÞ mµ gi¸o viªn ph¶i tù vÏ). III- Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng 1: (10 phót) 2’ 1- Ph©n nhãm thùc hµnh - VÞ trÝ chç ngåi trªn phßng thùc hµnh. - Nh¾c l¹i c«ng viÖc cña nhãm tr­ëng vµ th­ ký. 40 häc sinh chia 6 nhãm 4 nhãm 7 em 1 nhãm tr­ëng 2 nhãm 6 em 1 th­ ký + Nhm tr­ëng: §iÒu kiÓn sù lµm viÖc trong nhãm, tho dâi vµ nh¾c nhë kû luËt trong nhãm, ph©n c«ng 1 em trong nhãm m¾c 1 s¬ ®å H(1-6) + Th­ ký: Ghi kÕt qu¶ tæng hîp; tÝnh gi¸ trÞ trung b×nh, ®äc kÕt qu¶ chung cho c¶ nhãm. 2’ 2- Nªu lªn thang ®iÓm ®Ó chÊm bµi thùc hµnh (GV viÕt c¸ch cho ®iÓm lªn b¶ng phô treo lªn gãc b¶ng) * Thang ®iÓm 10 + 2 ®iÓm: ChuÈn bÞ b¸o c¸o - Tr¶ lêi ®óng môc 1 §iÒn tõ thÝch hîp vµo chè trèng (2®). + 1 ®iÓm: Tr¶ lêi ®óng. - V«n kÕ cña nhãm em cã GH§: 15V §CNN: 0,5V - Am pe kÕ cña nhãm em GH§: 0,6A §CNN: 0,02A + 6 ®iÓm: M¾c s¬ ®å tõ H(1-6) vµ ®äc kÕt qu¶ ®óng- NhËn xÐt ®óng (mçi s¬ ®å 1 ®iÓm). 5’ 3- ChÊm sù chuÈn bÞ : ®æi bµi chÐo trong nhãm mçi em ®Òu chÊm 1 bµi - Th­ ký ghi ®iÓm ®· chÊm cña tõng ng­êi. - Nhãm tr­ëng ph¸t mçi em 1 s¬ ®å m¹ch ®iÖn l¾p r¸p 1’ 4- §Æt vÊn ®Ò: Quan s¸t H.27.1a §ã lµ m¹ch ®iÖn gåm 2 bãng ®Ìn m¾c nèi tiÕp vËy c­êng ®é dßng ®iÖn vµ hiÖu ®iÖn thÕ cã ®Æc ®iÓm g× trong ®o¹n m¹ch nèi tiÕp. - Häc sinh quan s¸t H.27. 1a Ho¹t ®éng 2: (5 phót) (M¾c nèi tiÕp 2 bãng ®Ìn) * Nhãm tr­ëng giao H.27.1 cho häc sinh A vµ yªu cÇu m¾c nh­ h×nh vÏ. Tr¶ lêi: C1? C2 ? Häc sinh trong nhãm quan s¸t b¹n A m¾c H.27.1, nhËn xÐt 1- M¾c nèi tiÕp 2 bãng ®Ìn: C1: A nèi tiÕp §1 nèi tiÕp §2 C2: Ho¹t ®éng 3 (12 phót) 2’ 4’ 4’ 2’ §o c­êng ®é dßng ®iÖn víi ®o¹n m¹ch nèi tiÕp (mçi m¹ch ®ãng më kho¸ 3 lÇn) TÝnh gi¸ trÞ trung b×nh : I1‘ + I1’’ + I1’’’ I1 = 3 * Häc sinh B m¾c m¹ch ®iÖn nh­ H.27.2 Häc sinh kh¸c quan s¸t so s¸nh * Häc sinh C m¾c m¹ch ®iÖn nh­ H.27.3 Häc sinh kh¸c quan s¸t so s¸nh. * C¶ nhãm th¶o luËn hoµn thµnh nhËn xÐt. Tr¶ lêi C3 GV: quan s¸t gióp ®ì nhãm yÕu 2- §o c­êng ®é dßng ®iÖn ®èi víi ®o¹n m¹ch nèi tiÕp. a/ Häc sinh A ®ãng kho¸ më kho¸ 3 lÇn; TÝnh I1 = ? Ghi I1 vµo b¶ng 1 b/ Häc sinh B: m¾c H.27.2. TÝnh I2 = ? Ghi I2 vµo b¶ng 1 * Häc sinh C m¾c H.27.3. TÝnh I3 = ? Ghi I3 vµo b¶ng 1. Th­ ký ®äc c¸c sè liÖu ®· ghi C3 I1 = I2 = I3 Ho¹t ®éng 4 (12 phót) 3’ 4’ 3’ 2’ 3’ §o hiÖu ®iÖn thÕ ®èi víi ®o¹n m¹ch nèi tiÕp. * Häc sinh D m¾c m¹ch ®iÖn H.27.4 (§ãng më kho¸ 3 lÇn). TÝnh U 1 2 = ? Ghi vµo b¶ng 2 Häc sinh trong nhãm quan s¸t so s¸nh. * Häc sinh E m¾c m¹ch ®iÖn H.27.5 (häc sinh kh¸c vÏ s¬ ®å vµo b¶ng b¸o c¸o). * Häc sinh G m¾c m¹ch ®iÖn H.27.6. * Häc sinh trong nhãm th¶o luËn rót ra nhËn xÐt. * Gi¸o viªn gi¶i thÝch cã sù sai sè trong phÐp tÝnh 3) §o hiÖu thÕ ®èi víi ®o¹n m¹ch nèi tiÕp. VÏ s¬ ®å (®ãng më kho¸ 3 lÇn) TÝnh U2 3 = ? Ghi vµo b¶ng 2 TÝnh U 13 = ? (ghi vµo b¶ng 2) * Th­ ký ®äc c¸c sè liÖu ®· gi c) NhËn xÐt C4 U 1 3 = U 1 2 + U 2 3 Ho¹t ®éng 5 (6 phót) 3’ 2’ * Cñng cè: Yªu cÇu häc sinh nªu ®Æc ®iÓm vÒ c­êng ®é dßng ®iÖn vµ hiÖu ®iÖn thÕ trong ®o¹n m¹ch nèi tiÕp. * NhËn xÐt th¸i ®é lµm viÖc vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. * H­íng dÉn häc ë nhµ. * ChuÈn bÞ b¸o c¸o bµi 28 - Ph¸t biÓu nhËn xÐt 1, 2 - Thu b¸o c¸o thùc hµnh - ¦u - Nh­îc - Lµm bµi tËp bµi 27 (SBT) - Tr¶ lêi tr­íc phÇn 1 bµi 28 - Thu dän vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm vËt lý 7- gi¸o ¸n 2 TiÕt 32 - Bµi 28- Thùc hµnh §o hiÖu ®iÖn thÕ vµ c­êng ®é dßng ®iÖn ®èi víi ®o¹n m¹ch song song I- Môc tiªu: 1) KiÕn thøc kü n¨ng - BiÕt m¾c song song 2 bãng ®Ìn - Thùc hµnh ®o vµ ph¸t hiÖn ®­îc quy luËt vÒ hiÖu ®iÖn thÕ vµ c­êng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch ®iÖn m¾c song song hai bãng ®Ìn. 2) Th¸i ®é: Høng thó häc tËp bé m«n, cã ý thøc thu thËp th«ng tin vµ thøc tÕ ®êi sèng. II- ChuÈn bÞ cña gi¸o viªn vµ häc sinh - Nguån ®iÖn (3V) - 2 bãng ®Ìn cïng lo¹i (2,5V) - 1 v«n kÕ vµ 1 am pe kÕ cã GH§ phï hîp. - 1 c«ng t¾c, 9 ®o¹n d©y. - Mçi häc sinh chuÈn bÞ s½n b¸o c¸o thÝ nghiÖm vµ cã tr¶ lêi ë môc 1. - Mçi nhãm ®­îc giao 7 h×nh vÏ l¾p r¸p m¹ch ®iÖn H.28 (1-7). 7 h×nh vÏ nµy kh«ng cã s½n trong bé thiÕt bÞ mµ gi¸o viªn ph¶i tù vÏ. III- Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng 1: (10 phót) 2’ 1- Ph©n nhãm thùc hµnh - æn ®Þnh chç ngåi, nh¾c nhë nhiÖm vô cña nhãm tr­ëng vµ th­ ký. 40 häc sinh chia 6 nhãm 2 nhãm 6 em 4 nhãm 7 em Mçi nhãm cã 1 th­ ký vµ 1 nhãm tr­ëng. 2’ 2- Nªu thang ®iÓm ®Ó chÊm bµi thùc hµnh (10 ®iÓm) - ChuÈn bÞ b¸o c¸o: 2 ®iÓm - §äc ®óng GH§ vµ §CNN (1®). - Thùc hµnh : 6 ® - Th¸i ®é lµm viÖc : 1® 5’ 3- ChÊm sù chuÈn bÞ §æi bµi chÐo trong nhãm, mçi em chÊm 1 bµi cña b¹n kh¸c - Th­ ký ghi ®iÓm ®· chÊm cña tõng ng­êi. - Nhãm tr­ëng ph¸t mçi em trong nhãm 1 h×nh vÏ m¹ch ®iÖn l¾p r¸p. 1’ 4- §Æt vÊn ®Ò: Yªu cÇu cña bµi thùc hµnh h«m nay lµ t×m hiÓu m¹ch ®iÖn song song ®o hiÖu ®iÖn thÕ vµ c­êng ®é dßng ®iÖn ®èi víi m¹ch ®iÖn nµy. Gi¸o viªn nªu m¹ch ®iÖn trong gia ®×nh lµ m¹ch song song. Ho¹t ®éng 2: (5 phót) 2’ 3’ T×m hiÓu vµ m¾c m¹ch ®iÖn song song víi 2 bãng ®Ìn. * HS (A) m¾c m¹ch theo H.28.1. C¶ nhãm quan s¸t vµ tr¶ lêi C2. - Chó ý ®iÓm kh¸c nhau gi÷a m¹ch nèi tiÕp vµ //. - Nªu 1 sè m¹ch m¾c // trong thùc tÕ. 1- M¾c song song 2 bãng ®Ìn - Quan s¸t H.28.1 C1 - M¾c m¹ch H.28.1 C2- §é s¸ng ®Ìn cßn l¹i m¹nh h¬n. Ho¹t ®éng 3 (10phót) 3’ 3’ 3’ 1’ §o hiÖu ®iÖn thÕ ®èi víi m¹ch ®iÖn m¾c song song. * Häc sinh (B) m¾c m¹ch ®iÖn H.28.2. - Th¶o luËn nhãm tr¶ lêi C3, vÏ s¬ ®å. - §äc sè chØ v«n kÕ Ghi U 1 2 vµ b¶ng 1. * HS (C) m¾c m¹ch ®iÖn H.28.3 U 3 4 = ? * Häc sinh (D) m¾c m¹ch ®iÖn H.28.4 U M N * C¶ nhãm hoµn thµnh nhËn xÐt C4 vµo b¸o c¸o. 2- §o hiÖu ®iÖn thÕ ®èi víi ®o¹n m¹ch song song. a/ vÏ s¬ ®å m¹ch ®iÖn C3- V // §1 // §2 HS (B) ®äc U 1 2 = HS (C) ®äc U 3 4 = (C¶ nhãm ghi vµo b¶ng 1) HS (D) ®äc U MN = - Th­ ký ®äc c¸c sè ®· ghi ®­îc b- NhËn xÐt: C4 - U12 = U34 = UMN 3) §o c­êng ®é dßng ®iÖn ®èi víi ®o¹n m¹ch song song. HS (E) ®äc I 1 = (C¶ nhãm ghi vµo b¶ng 2) Ho¹t ®éng 4 (12 phót) 3’ 3’ 3’ 2’ 1’ §o c­êng ®é dßng ®iÖn ®èi víi m¹ch ®iÖn song song. * Häc sinh (E) m¾c m¹ch ®iÖn H.28.5 §äc gi¸ trÞ I1 = * Häc sinh G m¾c m¹ch ®iÖn H.28.6. TÝnh gi¸ trÞ I2 = * Häc sinh (H) m¾c m¹ch ®iÖn H.28.7 TÝnh I = ? C¶ nhãm th¶o luËn tr¶ lêi C5 *Gi¸o viªn gi¶i thÝch sù sai sè trong phÐp tÝnh nÕu cã A tèt (lý t­ëng) sÏ h¹n chÕ ®­îc sai sè. 3) §o c­êng ®é dßng ®iÖn ®èi víi ®o¹n m¹ch song song. Häc sinh (E) I1 = (C¶ nhãm ghi vµo b¶ng (2). Häc sinh (G) ®äc I2 = ? Häc sinh (H) ®äc I = ? Th­ ký ®äc c¸c sè ®· ghi. C¶ nhãm hoµn thµnh nhËn xÐt trong b¸o c¸o b) NhËn xÐt: I = I1 + I2 Ho¹t ®éng 5 (8 phót) 3’ 3’ 2’ * Cñng cè h­íng dÉn vÒ nhµ: *Ph¸t biÓu nh÷ng nhËn xÐt trong bµi? - Gi¸o viªn cã thÓ nªu g­¬ng c¸c em lµm nhanh 1- Cñng cè. + So s¸nh nh÷ng ®Æc ®iÓm cña m¹ch nèi tiÕp vµ m¹ch song song vÒ: - C­êng ®é dßng ®iÖn. - HiÖu ®iÖn thÕ. 2- NhËn xÐt giê thùc hµnh - ¦u ®iÓm - Nh­îc. 3- H­íng dÉn häc ë nhµ lµm bµi tËp trong s¸ch, bµi tËp cña bµi 28. - T×m hiÓu c¸c m¹ch ®iÖn trong thùc tÕ vÒ nèi tiÕp vµ song song. * Thu dän vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm PhÇn thø ba KÕt qu¶ thùc hiÖn cã so s¸nh ®èi chøng Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n vËt lý 7 phÇn ®iÖn, nhÊt lµ 2 bµi thùc hµnh: bµi 27 vµ bµi 28. Khi t«i ch­a cã c¸c “s¬ ®å l¾p r¸p víi c¸c ®å dïng thiÕt bÞ mµ phßng thÝ nghiÖm ®ang cã”, t«i thÊy häc sinh chØ l¾p ®­îc mét m¹ch ®iÖn mµ s¸ch gi¸o khoa cã vÏ h×nh nh­ H.27.1a, cßn s¬ ®å H.28.1a mÆc dï còng rÊt ®¬n gi¶n nh­ng víi c¸c thiÕt bÞ thùc c¸c em rÊt lóng tóng kh«ng chØ ra ®­îc ®iÓm M vµ N trªn m¹ch ®iÖn thùc. Cßn H.28.1b th× thiÕt bÞ c¸c em ®ang cã l¹i kh«ng gièng lµm c¸c em rÊt lóng tóng khi m¾c v«n kÕ song song vµo ®Ìn, nhÊt lµ chç 1 ®iÓm cÇn nèi 3 d©y vµo. Mét giê thùc hµnh (45 phót) c¸c em ph¶i m¾c 6 ®Õn 7 m¹ch ®iÖn, ®äc vµ t×m ra c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c con sè. §èi víi c¸c em häc sinh líp 7 ch­a v÷ng ch¾c kh¸i niÖm nèi tiÕp vµ song song qu¶ lµ khã. C¸c em th­êng v­íng m¾c ë bµi 27 ë chç ®o I2 vµ I3 vµ ®o U12; U23; U13 cßn bµi 28 ë chç: ®o UMN vµ I2; I chÝnh. Nguyªn nh©n lµ häc sinh kh«ng biÕt m¾c theo s¬ ®å nµo. Trong s¸ch gi¸o khoa, trong tµi liÖu h­íng dÉn sö dông bé dông cô thÝ nghiÖm vµ c¶ gi¸o viªn h­íng dÉn còng nãi “t­¬ng tù” sÏ ®o ®­îc c¸c ®¹i l­îng cÇn ®o- lµm häc sinh lóng tóng. Trong mét líp häc chØ cã c¸c häc sinh giái hoÆc kh¸ biÕt tù vÏ l¹i s¬ ®å vµ m¾c m¹ch nh­ng rÊt chËm vµ kh«ng tù tin. Th­êng ®Õn lóc nµy líp häc ån, nhãm nµo còng cÇn gi¸o viªn trî gióp. Nh­ng gi¸o viªn m¾c m¹ch ®iÖn cho nhãm nµy th× nhãm kh¸c cã ý chê gi¸o viªn kh«ng tù lùc lµm. NÕu tù lµm còng kh«ng biÕt ®óng hay sai. Khi viÕt b¸o c¸o c¸c em th­êng chÐp sè liÖu cña nhau. Trong nhãm thùc hµnh nÕu cã 1 em gi¸m lµm th× lµm tõ ®Çu ®Õn cuèi cßn c¸c em kh¸c nãi lµ quan s¸t còng kh«ng biÕt lµ ®óng hay sai. Gi¸o viªn rÊt vÊt v¶ nh­ng giê häc hiÖu qu¶ kh«ng cao. Tõ thùc tÕ gi¶ng d¹y ®ã, t«i cã ý t­ëng nÕu ta cã “S¬ ®å l¾p r¸p víi c¸c ®å dïng thiÕt bÞ mµ phßng thÝ nghiÖm ®ang cã” th× viÖc l¾p m¹ch ®iÖn ®èi víi c¸c em kh«ng ph¶i viÖc khã. Trong mét nhãm cã 6 ®Õn 7 m¹ch ®iÖn. Mçi em ph¶i m¾c mét m¹ch ®iÖn nªn ai còng ph¶i nghiªn cøu c¸ch m¾c, c¸ch ®äc. C¸c sè GH§ vµ §CNN cña dông cô trong h×nh m×nh cã. TÊt c¶ ®Òu lµm viÖc, gi¸o viªn quan s¸t ®iÒu khiÓn c¸c em tËp hîp sè liÖu vµ rót ra kÕt luËn. Gi¸o viªn gi¶i thÝch sù sai sè nÕu dông cô ®o ch­a ®¹t ®Õn lý t­ëng. ViÖc cung cÊp “s¬ ®å l¾p r¸p” cho c¸c em cßn gióp c¸c em dùa vµo ®ã ®Ó kiÓm tra m¹ch ®iÖn, b¹n kh¸c l¾p cã ®óng hay sai vµ sai ë chç nµo ? C¶ nhãm ai còng tham gia t×m ra c¸c sè liÖu. §· g©y høng thó häc tËp vµ ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña tõng thµnh viªn trong nhãm. KÕt qu¶ thùc hµnh cña nhãm thùc sù lµ thµnh qu¶ lao ®éng cña tËp thÓ. B»ng ph­¬ng ph¸p nµy tÊt c¶ häc sinh ®Òu ph¶i lµm viÖc kh«ng cßn häc sinh chØ thô ®éng chê b¹n lµm råi chÐp vµo b¸o c¸o. Khi ®· cã “s¬ ®å l¾p r¸p” häc sinh biÕt sö dông c¸c dông cô thùc hµnh vµ n¾m ®­îc c¸c t¸c dông cña c¸c dông cô ®ã. BiÕt s¾p xÕp tr×nh tù c¸c b­íc tiÕn hµnh thÝ nghiÖm mét c¸ch hîp lý vµ biÕt xö lý c¸c kÕt qu¶ ®o. Tõ khi t«i ¸p dông s¸ng kiÕn dïng “s¬ ®å l¾p r¸p víi c¸c ®å dïng thiÕt bÞ mµ phßng thÝ nghiÖm ®ang cã”. T«i thÊy c¸c giê thùc hµnh trë nªn hÊp dÉn víi häc sinh, c¸c em tù tin h¬n khi trong tay cã “s¬ ®å l¾p r¸p”. “S¬ ®å l¾p r¸p” nh­ ng­êi chØ dÉn c¸c em trong qu¸ tr×nh thùc hµnh. KÕt qu¶ thùc hµnh, t«i ®· tËp hîp nh­ sau: Tæng sè häc sinh Giái Kh¸ Trung b×nh YÕu kÐm SL % SL % SL % SL % 160 28 17,5 84 52,5 48 30 0 0 * KÕt luËn: N©ng cao chÊt l­îng thÝ nghiÖm thùc hµnh cña häc sinh lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt. Gãp phÇn hoµn thiÖn kiÕn thøc, kü n¨ng cña häc sinh trong qu¸ tr×nh häc m«n VËt lý. Gi¸o viªn ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh tõ chç ch­a tõng ®­îc thÊy, ch­a tõng ®­îc lµm thÝ nghiÖm mµ cã thÓ ®éc lËp tiÕn hµnh thÝ nghiªm. HiÖn t¹i ®èi víi ch­¬ng tr×nh VËt lý THCS, sè tiÕt häc trªn líp rÊt Ýt 1 tiÕt/1 tuÇn. §èi víi c¶ 3 khèi: 6,7,8. Mµ l­îng kiÕn thøc trong tõng bµi cÇn truyÒn thô rÊt nhiÒu ®ßi hái ®éi ngò gi¸o viªn ph¶i t×m ra ph­¬ng ph¸p d¹y cho phï hîp vµ hiÖu qu¶. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y t«i ®· ¸p dông ®Ò tµi nµy víi ý thøc tr¸ch nhiÖm nghiªm tóc, hiÖu qu¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn lµm cho b¶n th©n thÊy tin t­ëng vµ phÊn khëi. Ghi chÐp nh­ mét s¸ng kiÕn kinh nghiÖm mong ®ãng gãp phÇn nhá bÐ c«ng søc cña m×nh vµo sù nghiÖp gi¸o dôc nãi chung vµ nghiªn cøu khoa häc nãi riªng. Do kh¶ n¨ng cßn h¹n chÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc Héi ®ång xÐt duyÖt, c¸c cÊp gióp ®ì vµ ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn ch©n t×nh vµ ®ång c¶m. ý kiÕn ®Ò nghÞ Lµ mét gi¸o viªn VËt lý trùc tiÕp gi¶ng d¹y nhiÒu n¨m t«i ®Ò nghÞ: - CÇn bæ sung vµo ‘’tµi liÖu h­íng dÉn sö dông bé dông cô thÝ nghiÖm m«n VËt lý nhiÒu h×nh vÏ l¾p r¸p ®Ó gi¸o viªn vµ häc sinh sö dông trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc. - C¸c h×nh l¾p ®Æt ph¶i cô thÓ ®Ó ®o tõng ®¹i l­îng: Hai tõ “t­¬ng tù” trong c¸c s¸ch ®ã chÝnh lµ chç v­íng m¾c cña häc sinh. - C¸c ®å dïng phÇn ®iÖn cÇn cã kÕ ho¹ch chØnh söa cho chÝnh x¸c vµ ®­îc bæ sung th­êng xuyªn. RÊt mong sù quan t©m cña c¸c cÊp l·nh ®¹o. DiÔn Kû, ngµy 13 th¸ng 5 n¨m 2005 Ng­êi viÕt: NguyÔn Kim Toµn.