Em mở rộng phạm vi nghe, để một tiết học nghe bớt căng thẳng và trở nên thú vị

A. §Æt vÊn ®Ò I- Lý do chän ®Ò tµi Trong thêi ®¹i ngµy nay, thêi ®¹i bïng næ khoa häc kü thuËt vµ th«ng tin th× viÖc n¾m ngo¹i ng÷ th«ng dông nhÊt: TiÕng Anh ®Ó giao tiÕp víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi lµ mét ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt. Do vËy TiÕng Anh ®ang trë thµnh ngo¹i ng÷ sè mét ®­îc d¹y ë n­íc ta. Tr­íc ®©y môc tiªu chñ yÕu cña viÖc d¹y vµ häc ngo¹i ng÷ lµ ®äc hiÓu ®Ó phôc vô nghiªn cøu v¨n häc, khoa häc kü thuËt. Ngµy nay nh»m phôc vô chÝnh s¸ch më cña, ®æi míi, hoµ nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, môc tiªu cña viÖc d¹y häc ngo¹i ng÷ lµ giao tiÕp. §Ó häc sinh giao tiÕp tèt, gi¸o viªn ph¶i thay ®æi c¸ch d¹y theo ph­¬ng ph¸p giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ ( nghe- nãi ) Nghe lµ mét trong bèn kü n¨ng quan träng cña viÖc häc ngo¹i ng÷. Chóng ta kh«ng thÓ giao tiÕp ®­îc nÕu kh«ng nghe. §Ó thµnh c«ng khi ®èi tho¹i, ta ph¶i nghe hiÓu ®­îc nh÷ng g× ng­êi kh¸c nãi. Khi nãi TiÕng Anh, ta cã thêi gian ®Ó nghÜ lµ sÏ nãi g×, dïng tõ nh­ thÕ nµo. Cßn khi nghe, ta ph¶i chó ý ®Õn nghe hiÓu. Thùc tÕ häc nghe lµ mét kü n¨ng yÕu nhÊt trong bèn kü n¨ng. ViÖc d¹y kü n¨ng nghe ®«i lóc cßn bÞ coi nhÑ, kh«ng theo ph­¬ng ph¸p do mét sè lý do nh­: c¬ së vËt chÊt ë mét sè tr­êng cßn thiÕu, kh«ng ®ång ®Òu nh­: kh«ng cã b¨ng ®µi hoÆc b¨ng ®µi chÊt l­îng kÐm, thiÕu æ c¾m ë líp häc, cuèi kú, cuèi n¨m kh«ng thi nghe. T¹i sao nghe l¹i lµ mét viÖc khã kh¨n? Khi häc sinh nghe gi¸o viªn ®äc, c¸c em ®· quen víi giäng ®iÖu cña thÇy c«. Ngoµi ra thÇy c« cã thÓ ®äc chËm, dïng cö chØ hoÆc hµnh ®éng ®Ó gîi ý nh÷ng phÇn nghe khã. Do ®ã viÖc nghe trë nªn dÔ dµng h¬n. Nh­ng khi nghe b¨ng, häc sinh ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n sau: - Kh«ng kiÓm so¸t ®­îc ®iÒu sÏ nghe. - Lêi nãi trong b¨ng qu¸ nhanh. - Bµi nghe cã nhiÒu tõ míi. - Träng ©m bµi nghe kh¸c. - Hoc sinh kh«ng nghe th­êng xuyªn sÏ kh«ng nhËn ra nh÷ng tõ mµ c¸c em biÕt. VËy lµm thÕ nµo ®Ó gióp c¸c em më réng ph¹m vi nghe, ®Ó mét tiÕt häc nghe bít c¨ng th¼ng vµ trë nªn thó vÞ. §ã lµ ®iÒu mµ rÊt nhiÒu gi¸o viªn ®ang tr¨n trë? II- Môc ®Ých viÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm §Ó gióp häc sinh kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n trong viÖc nghe vµ nghe cã hiÖu qu¶, t«i ®· cè g¾ng t×m tßi , nghiªn cøu c¸c tµi liÖu viÕt vÒ ph­¬ng ph¸p, céng víi nh÷ng tr¶i nghiÖm thùc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. T«i ®· rót ra mét sè kinh nghiÖm hay trong ph­¬ng ph¸p d¹y nghe. T«i hy väng kinh nghiÖm cña t«i sÏ lµ mét tµi liÖu nhá ®Ó c¸c b¹n ®ång nghiÖp tham kh¶o. III- Ph­¬ng ph¸p viÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu - Ph­¬ng ph¸p tæng kÕt qua kinh nghiÖm c«ng t¸c vµ gi¶ng d¹y - Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp. - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu b¶ng biÓu B. Néi dung Nghe lµ mét trong nh÷ng kÜ n¨ng cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn giao tiÕp. Gièng nh­ kÜ n¨ng ®äc, nghe còng lµ mét kÜ n¨ng tiÕp thô, nh­ng nghe th­êng khã h¬n ®äc, v× ng«n b¶n tiÕp thô qua nghe lµ lêi nãi. Khi ta nãi c¸c ý th­êng kh«ng ®­îc s¾p xÕp cã trËt tù nh­ viÕt; ý hay lÆp ®i lÆp l¹i, cã nhiÒu tõ thõa, tõ ®Öm, kh«ng ®óng ng÷ ph¸p H¬n n÷a khi nghe ng­êi kh¸c nãi, ta chØ nghe cã mét lÇn; cßn khi ®äc ta cã thÓ ®äc ®i ®äc l¹i nhiÒu lÇn v¨n b¶n. Do ®ã, khi d¹y kÜ n¨ng nghe, ngoµi nh÷ng thñ thuËt chung ¸p dông cho c¸c kÜ n¨ng tiÕp thô, GV cßn cÇn cã nh÷ng thñ thuËt ®Æc thï cho c¸c ho¹t ®éng luyÖn nghe cña häc sinh. §Ó mét tiÕt d¹y nghe hiÓu cã chÊt l­îng, gi¸o viªn cÇn thùc hiÖn c¸c thñ thuËt c¬ b¶n trong viÖc d¹y nghe nh­ sau: I- X¸c ®Þnh râ cho häc sinh thÕ nµo lµ nghe hiÓu. Nghe lµ mét kü n¨ng ng«n ng÷ liªn quan ®Ðn c¸c kü n¨ng phô kh¸c. Khi chóng ta d¹y cho c¸c em nghe mét ngo¹i ng÷, chóng ta ph¶i d¹y cho c¸c em nghe theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Mét sè kü n¨ng phô liªn quan ®Õn nghe lµ: 1- Khi nghe, häc sinh ph¶i cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt sù kh¸c nhau giòa c¸c ©m vÞ. VÝ dô, chóng ta ph¶i nhËn thÊy ®­îc sù kh¸c nhau gi÷a /g/ vµ /k/ trong tõ: "pig" vµ ' pick", hai tõ nµy chØ cã mét ©m kh¸c gi÷a chóng; hoÆc lµ c¸c cÆp tõ nh­ " sheep vµ ship", " run vµ sun". Trong mçi cÆp tõ nµy, sù kh¸c nhau gi÷a c¸c tõ chØ cã mét ©m ®éc nhÊt ®· h×nh thµnh mét tõ míi víi nghÜa hoµn toµn kh¸c nhau. 2- Nghe còng liªn quan ®Õn viÖc lÜnh héi cÊu tróc c©u. VÝ dô khi nghe c©u "Would you pick up the phone up ? " ng­êi nghe ph¶i nhËn ra r»ng: " pick" lµ mét ®éng tõ cña c©u vµ " phone" lµ mét danh tõ. Ngoµi ra ng­êi nghe ph¶i nhËn biÕt ®­îc trËt tù cña tõ vµ ng÷ ®iÖu cña c©u, ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc ®ã lµ lo¹i c©u g×: c©u trÇn thuËt. c©u hái, hay c¶m th¸n. 3- Mét kü n¨ng kh¸c cña nghe lµ kh¶ n¨ng suy ra nh÷ng th«ng tin kh«ng ®­îc chØ ra trùc tiÕp. VÝ dô khi nghe c©u: "Yesterday, after getting up and having breakfast, Peter went to school" " häc sinh ph¶i luËn ra r»ng" Peter went to school in the morning ". Tõ ng«n ng÷ c¸c em cã thÓ hiÓu ®­îc nhiÒu ®iÒu kh«ng ®­îc nãi trùc tiÕp. 4- Khi nghe c¸c em còng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i hiÓu hÕt mäi tõ mµ c¸c em nghe ®­îc, nh­ng c¸c em ph¶i hiÓu ®­îc ý chÝnh cña c¸c th«ng tin mµ c¸c em võa nghe, ®©y lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt. Kü n¨ng nµy gäi lµ kü n¨ng nghe l­ít. II- C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc khã kh¨n khi nghe: 1- Giíi thiÖu chñ ®Ò, ng÷ c¶nh, t×nh huèng, néi dung cã liªn quan ®Õn bµi nghe: khai th¸c xem häc sinh ®· biÕt vµ ch­a biÕt g× vÒ néi dung sÏ nghe, gîi trÝ tß mß, t¹o høng thó vÒ néi dung bµi s¾p nghe. 2- Cho häc sinh ®o¸n , nghÜ tr­íc nh÷ng ®iÒu s¾p nghe trong mét ng÷ c¶nh nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy chó ý cña häc sinh vµo bµi nghe vµ g©y høng thó cña häc sinh ®èi víi bµi häc. 3- Gi¶i thÝch mét sè tõ vµ cÊu tróc cÇn thiÕt: tuy nhiªn lµ kh«ng cÇn giíi thiÖu hÕt tõ míi, nªn ®Ó häc sinh ®o¸n nghÜa cña tõ trong ng÷ c¶nh. NÕu häc sinh kh«ng hiÓu nghÜa cña tõ sau khi nghe, t«i sÏ gi¶i nghÜa b»ng ®Þnh nghÜa hoÆc cho vÝ dô. 4- So¹n ra c¸c yªu cÇu, nhiÖm vô vµ bµi tËp vÒ néi dung nghe. 5- Khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghe, viÖc dïng trùc quan, tranh, h×nh ¶nh minh ho¹ kÌm theo sÏ hç trî rÊt tèt cho viÖc lµm râ ng÷ c¶nh, gîi ý néi dung s¾p nghe. Tranh ¶nh lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó kiÓm tra møc ®é nghe hiÓu cña häc sinh. Nghe, x¸c ®Þnh tranh cã liªn quan, s¾p xÕp tranh theo thø tù. 6- TiÕn hµnh nghe theo ba giai ®o¹n: tr­íc khi, trong khi vµ sau khi nghe. Chia qu¸ tr×nh nghe thµnh tõng b­íc: + Nghe ý chÝnh, tr¶ lêi c©u hái h­íng dÉn, so s¸nh dù ®o¸n. + Nghe chi tiÕt, hoµn thµnh bµi tËp, yªu cÇu nghe. + Nghe, kiÓm tra ®¸p ¸n víi tèc ®é b×nh th­êng, kh«ng ngõng. * NÕu häc sinh nghe kh«ng râ th× ë mçi tõ, cÊu tróc quan träng, gi¸o viªn cho b¨ng t¹m ngõng vµ cho c¸c em nghe l¹i. 7- Khai th¸c sù kh¸c nhau trong c©u tr¶ lêi cña c¸c cÆp, c¸c nhãm vµ so s¸nh kÕt qu¶, th¶o luËn sau khi nghe. 8- §¶m b¶o chÊt l­îng mÉu nghe. +B¨ng ®µi cã chÊt l­îng tèt +Gi¸o viªn ®äc víi tèc ®é trung b×nh, ph¸t ©m chuÈn x¸c. III- C¸c giai ®o¹n cña mét bµi nghe 1- Pre- listening a) Giíi thiÖu tõ vùng míi Nh­ trªn t«i ®· tr×nh bµy, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i giíi thiÖu tÊt c¶ c¸c tõ míi tr­íc khi nghe. C¸c em cã thÓ ®­îc ph¸t triÓn kü n¨ng nghe b»ng c¸ch thùc hµnh ®o¸n nghÜa cña tõ. ChØ cã nh÷ng tõ khã häc sinh kh«ng hiÓu ®­îc néi dung cña bµi nghe míi cÇn ®­îc d¹y tr­íc b) ChuÈn bÞ cho häc sinh nghe, nghÜ vÒ ®iÒu s¾p nghe, s¾p xÕp, dù ®o¸n. Hoµn thµnh c¸c d¹ng bµi tËp tr­íc khi nghe. C¸c d¹ng bµi tËp ®ã lµ: + Gi¸o viªn viÕt 3- 5 c©u lªn b¶ng vÒ ý chÝnh cña bµi nghe. Häc sinh " pair ", dù ®o¸n xem c©u nµo ®óng hoÆc sai víi ®iÒu s¾p nghe. + Open - prediction Cho häc sinh xem mét sè tranh, häc sinh ®o¸n vµ viÕt dù ®o¸n vÒ ®iÒu sÏ nghe hoÆc gi¸o viªn ®Æt c©u hái, häc sinh ®o¸n c©u tr¶ lêi. Khi nghe, häc sinh sÏ ®¸nh dÊu vµo ®Òu m×nh ®o¸n ®óng. Guess Listen + Ordering Cho häc sinh mét sè t×nh huèng hoÆc tranh cã ®¸nh sè a,b…… ®¶o lªn b¶ng. Häc sinh th¶o luËn nhãm ®o¸n thø tù tranh hoÆc c©u cã s½n xuÊt hiÖn trong bµi nghe. + Pre- question Gi¸o viªn cho mét vµi c©u hái cã chøa ý chÝnh cña bµi nghe ®Ó tËp trung sù chó ý cña häc sinh trong khi nghe . Häc sinh kh«ng ph¶i ®o¸n c©u tr¶ lêi, sau khi nghe lÇn mét, yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi. 2- While- listening Häc sinh tËp trung nghe chi tiÕt ®Ó hoµn thµnh yªu cÇu nghe..Më b¨ng 2-3 lÇn, yªu cÇu häc sinh nghe, lµm c¸c d¹ng bµi tËp nghe hiÓu theo yªu cÇu s¸ch gi¸o khoa hoÆc do gi¸o viªn thiÕt kÕ nh­: - Defining T - F - Check the correct answer - Matching - Filling in the gap, chart - Answer the comprehension questiãn - Lediberate mistake VD: Khi ®äc mét bµi miªu t¶ bøc tranh. Trong khi ®äc, gi¸o viªn cè t×nh m¾c lçi , häc sinh nghe vµ söa lçi sai. 3- Post- listening Gi¸o viªn chän chñ ®Ò liªn quan ®Õn bµi nghe , thiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng sau khi nghe nh­: thay ®æi th«ng tin, nªu ý kiÕn c¸ nh©n, nªu c¸c vÊn ®Ò t­¬ng tù cho häc sinh liªn hÖ b¶n th©n. Ho¹t ®éng cã thÓ lµ: a) Recall the story: Cho häc sinh kÓ l¹i b»ng ng«n ng÷ cña m×nh. Gi¸o viªn cã thÓ gióp häc sinh b»ng nh÷ng gîi ý nhá nh­ tranh, c©u ®¬n gi¶n. b) Write it up: Yªu cÇu häc sinh viÕt l¹i nh÷ng th«ng tin nghe ®­îc b»ng ng«n ng÷ cña m×nh, sö dông th«ng tin ë trong khung, tranh vÏ. c) Roll- story: Häc sinh ®ãng vai nh©n vËt trong bµi nghe. d) Disscussion: Th¶o luËn vÊn ®Ì trong bµi theo cÆp- nhãm. Trªn ®©y lµ mét sè thñ thuËt nghe hiÓu ®Ó rÌng luyÖn kü n¨ng nghe cho häc sinh. ë líp 6,7 kü n¨ng nghe ®­îc d¹y phèi hîp víi c¸c kü n­ng kh¸c nen viÖc gi¸o viªn ph¶i thiÕt kÕ c¸c bµi tËp nghe lµ cÇn thiÕt . ë líp 8, kü n¨ng nghe ®­îc d¹y t¸ch biÖt, c¸c bµi tËp nghe ®Òu liªn quan ®Õn chñ ®Ò bµi häc vµ sö dông c¸c d÷ liÖu ®½ häc trong bµi. Tuy nhiªn viÖc thiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng ®Ó lµm nÒn t¶ng vµ cñng cè cho häc sinh nghe cã hiÖu qu¶. NÕu chóng ta thùc hiÖn tèt c¸c ph­¬ng ph¸p, thñ thuËt d¹y nghe th× sÏ dÇn kh¾c phôc viÖc d¹y häc kü n¨ng nghe cßn yÕu h¬n so víi c¸c kü n¨ng kh¸c cña m«n ngo¹i ng÷. TiÕt d¹y minh ho¹ ( c¸c giai ®o¹n cña mét bµi nghe) Unit 6 : the Environment Lesson 3: Listen I- Aim: - LuyÖn kü n¨ng nghe hiÓu lÊy th«ng tin chÝnh - Häc sinh nghe mét ®o¹n b¨ng vÒ « nhiÔm cña ®¹i d­¬ng vµ hoµn thµnh c¸c th«ng tin cßn thiÕu. II- Stage of teaching 1) Pre- listening - Gi¸o viªn giíi thiªô chñ ®Ò bµi nghe: Chóng ta sÏ nghe mét bµi nãi chuyÖn vÒ c¸c nguyªn nh©n g©y « nhiÔm ®¹i d­¬ng. Trªn c¬ së ®ã gi¸o viªn cho häc sinh ®o¸n nghÜa mét sè tõ quan träng: + to pump + raw sewage + oil spill - Gi¸o viªn ®­a ra c©u hái ®o¸n tr­íc khi nghe: " What causes the pollution? " + GV yªu cÇu häc sinh lµm viÖc theo cÆp, ®o¸n c©u tr¶ lêi. + GV ghi c©u tr¶ lêi cña häc sinh lªn b¶ng. 2) Wile- listening Cho häc sinh nghe b¨ng LÇn 1 : Häc sinh nghe b¨ng, kiÓm tra l¹i phÇn dù ®o¸n ( nghe liªn tôc ) Hái häc sinh: " Can you find any causes of pollution?" NÕu häc sinh t×m ®­îc Ýt hoÆc kh«ng t×m ®­îc nguyªn nh©n gi¸o viªn cho HS nghe l¹i. ë mçi nguyªn nh©n GV cho b¨ng t¹m ngõng vµ cho HS nghe lÇn hai. + GV yªu cÇu häc sinh so s¸nh kÕt qu¶ víi b¹n. +GV hái HS " Can you find any causes of pollution ?" + GV yªu cÇu c¸c em cho biÕt kÕt qu¶ sau khi nghe. §¸p ¸n: Raw sewage, oil spills, garbage, waste materials from factories, oil washed from the land. LÇn 2: GV yªu cÇu häc sinh ®äc kü c¸c th«ng tin cho tr­íc trong b¶ng vµ sau ®ã nghe b¨ng ®Ó ®iÒn c¸c th«ng tin cßn thiÕu (nghe 2 lÇn) ………… Secondly:…………….. Thirdly:………………. Next:…………………. Finally:………………. + GV yªu cÇu HS so s¸nh ®¸p ¸n víi b¹n. + Yªu cÇu HS tr×nh bµy kÕt qu¶. LÇn 3 : GV yªu cÇu häc sinh nghe, kiÓm tra ®¸p ¸n. 3) Post- listening Cho HS ch¬i trß ch¬i " Chain game" Yªu cÇu häc sinh thùc hµnh theo nhãm 4 ®Ó tãm t¾t l¹i néi dung bµi nghe. S1: Firstly,…secondly S2: Firstly,…secondly, ……Thirdly,…… S3: Firstly,…secondly, ……Thirdly,…… Next…… S4: Firstly,…secondly, ……Thirdly,…… Next,……, Finally……… V) KÕt qu¶ nghiªn cøu: Qua mét thêi gian gi¶ng d¹y c¸c tiÕt nghe hiÓu theo ph­¬ng ph¸p ®· tr×nh bµy ë trªn, t«i thÊy cã nh÷ng ­u ®iÓm sau : - Häc sinh cã diÒu kiªn thùc hµnh " pairwork' vµ " groupwork". -Víi viÖc nghe b¨ng mét vµi lÇn, häc sinh cã thÓ n¾m ®­îc th«ng tin chÝnh cña bµi ®ång thêi ph¸t triÓn ®­îc c¸c kü n¨ng phô kh¸c nh­: Nghe l­ít, kh¶ n¨ng suy luËn vµ ®o¸n nghÜa cña tõ. - Giê häc sinh ®éng h¬n, häc sinh ®­îc tham dù vµo nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau. - GV cã thÓ ®Ï dµng gióp ®ì nh÷ng häc sinh kÐm. - Häc sinh ®­îc rÌn luyÖn c¶ 4 kü n¨ng, ®Æc biÖt lµ kü n¨ng nghe nãi. Kü n¨ng ®äc ®­îc thÓ hiÖn qua viÖc lµm bµi tËp. Kü n¨ng viÕt ®­îc thÓ hiªn qua viÖc viÕt kÕt qu¶ c¸c bµi tËp. -Víi viÖc d¹y mét tiÕt nghe hiÓu ph­¬ng ph¸p trªn, kÕt qu¶ kiÓm tra nghe cña häc sinh còng cã tiÕn triÓn râ rÖt. Cô thÓ : N¨m häc KÕt qu¶ kiÓm tra nghe khèi líp 9 2004-2005 2006-2007 25% 45% C. KÕt luËn. Mçi ng­ßi cã mét suy nghÜ, mçi gi¸o viªn cã mét phong c¸ch lªn líp . Song t«i nghÜ dï ph­¬ng ph¸p nµo ®i ch¨ng n÷a còng ®Òu cã môc ®Ých chung lµ truyÒn thô cho c¸c em häc sinh ®óng, ®ñ kiÕn thøc, gióp c¸c em hiÓu bµi vµ kh¾c s©u kiÕn thøc mét c¸ch nhanh nhÊt. Víi bé m«n nµy t«i thiÕt nghÜ t×m ®­îc mét ph­¬ng ph¸p chung trong d¹y häc ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt lµ ®iÒu khiÕn mçi gi¸o viªn ph¶i t×m tßi, song kh«ng ph¶i ai còng dÔ dµng ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã. Nh÷ng suy nghÜ cña t«i trªn ®©y vÒ viÖc d¹y nghe chØ lµ nh÷ng kinh nghiÖm rót ra tõ ph­¬ng ph¸p cò vµ míi trong thùc tÕ gi¶ng d¹y. Cã thÓ cßn nhiÒu thiÕu sãt, song ®ã còng chØ lµ yÕu tè c¸ nh©n. RÊt mong c¸c cÊp, c¸c ngµnh quan t©m h¬n ®Õn bé mé nµy. Môc lôc Trang A. §Æt vÊn ®Ò 1 - LÝ do chän ®Ò tµi 1 - Môc ®Ých viÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2 - Ph­¬ng ph¸p viÕt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm 2 B. Néi dung - ThÕ nµo lµ nghe hiÓu 2 - C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc khã kh¨n khi nghe 3 - C¸c giai ®o¹n cña mét bµi nghe 4 - TiÕt d¹y minh ho¹ 6 - KÕt qu¶ nghiªn cøu 7 C. KÕt luËn 8