Giá trị lịch sử - Văn hoá của quần thể di tích Phố Hiến

phần Mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài. 1.1. Phố Hiến thuộc thị xã Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên ngày nay cách thủ đô Hà Nội 30km đường chim bay về phía đông nam, vốn là một đô thị cảng tấp nập của những hoạt động công thương nghiệp ở Đàng Ngoài vào thế kỷ XVII - XVIII và đã đi vào trong câu ca quen thuộc "Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến". Theo sử sách lưu truyền, Phố Hiến đã từng một thời phố xá dọc ngang, nơi tụ hội những phường thủ công, những phiên chợ náo nhiệt, những thương điếm hoạt động sầm uất. Phố Hiến không chỉ đóng vai trò giữa các miền trong nước mà còn là một trung tâm xuất nhập khẩu có quan hệ buôn bán với nhiều quốc gia trên thế giới như : Trung Quốc, Nhật Bản, Hà Lan, Anh, Pháp, Bồ Đào Nha Qua thời gian Phố Hiến đã khẳng định cho mình một vị trí khá nổi bật trong hệ thống đô thị Việt Nam thời bây giờ - chỉ đứng sau kinh kỳ Thăng Long. Trải qua những thăng trầm của lịch sử cùng với sự biến đổi của tự nhiên, Phố Hiến ngày nay chỉ còn lại một quần thể di tích, kiến trúc nghệ thuật với nhiều loại hình phong phú, đa dạng, cùng những thuần phong mỹ tục, những làng nghề thủ công, những nét nghệ thuật dân gian độc đáo. Có thể xem đây là một tụ điểm của nghệ thuật xứ Đông. Phố Hiến hiện nay không còn sầm uất nhộn nhịp như phố cổ Hà Nội, cũng không còn quần thể di tích nằm tập trung nguyên vẹn như ở Hội An, nhưng Phố Hiến vẫn còn được đánh giá là một trong ba khu phố cổ nhất ở Việt Nam với một quần thể di tích có tầm cỡ quốc gia . 1.2. Quần thể di tích Phố Hiến bao gồm các công trình kiến trúc công cộng, những di tích tín ngưỡng tôn giáo, nhà thờ họ, dấu tích của phố phường, bến sông, thành và thị (nơi sản xuất hàng hoá thủ công), nghĩa địa người nước ngoài, bia ký và những cổ vật lưu trữ tại các công trình kiến trúc. Hiện nay những dấu vết về các thành quách, những khu phố cổ, nhà dân, thương điếm và các cơ sở sản xuất thủ công đánh dấu một thời kỳ vàng son của Phố Hiến còn lại rất ít và mờ nhạt. Song, cái hiện còn nơi đây là các công trình tôn giáo tín ngưỡng - một quần thể kiến trúc độc đáo chứa đựng những giá trị lịch sử - văn hoá hết sức giá trị. Trong số này đã có 11 di tích được Nhà nước công nhận là di tích lịch sử - văn hoá của quốc gia. Tuy vậy, theo chúng tôi vẫn còn nhiều di tích chưa được quan tâm nghiên cứu, đặc biệt là hiện trạng những di tích này hiện nay ra sao? Và, những giá trị lịch sử, văn hoá hiện còn được lưu giữ trong những di tích này là những gì?. Tất cả những vấn đề này cần thiết phải được tiến hành nghiên cứu nhằm mục đích bảo tồn và có kế hoạch quản lý, khai thác phát huy trong giai đoạn hiện nay. 1.3. Quần thể di tích Phố Hiến - một tài sản văn hoá lớn của dân tộc, một nguồn tài nguyên quý giá của địa phương. Tuy nhiên, nguồn tài nguyên này vẫn chỉ đang ở dạng tiềm năng, công việc bảo tồn chưa được tiến hành kịp thời nên hầu hết các di tích ở đây có nguy cơ bị xâm hại nghiêm trọng. Mặt khác, công tác đầu tư khai thác, phát huy các giá trị của di tích chưa đạt được hiệu quả mong muốn. Trước tình hình đó, việc tăng cường công tác bảo vệ, quản lý khai thác quần thể di tích Phố Hiến hiện nay là một yêu cầu cấp thiết. Đúng với chủ trương chính sách của Đảng ta là nâng cao, đẩy mạnh công tác gìn giữ di sản văn hoá của dân tộc. 1.4. Xu hướng đô thị hoá, cùng với công việc quy hoạch lại thị xã Hưng Yên đã và đang có nguy cơ phá vỡ cảnh quan, ảnh hưởng không nhỏ đến các di tích thuộc quần thể di tích Phố Hiến, làm giảm đi giá trị của các di tích theo đúng như khuyến cáo của UNESCO với các nước thành viên. Việc nghiên cứu, xác định rõ các giá trị lịch sử, văn hoá của quần thể di tích Phố Hiến, trên cơ sở đó có biện pháp quản lý khai thác quần thể di tích Phố Hiến trong giai đoạn hiện nay là một vấn đề cấp bách và hết sức cần thiết, ngoài việc góp phần tích cực vào việc giữ gìn di sản văn hoá dân tộc nói chung nó còn có ý nghĩa thiết thực góp phần tổ chức khai thác phát huy tác dụng một cách có hiệu quả và nâng cao khả năng phát triển kinh tế của địa phương. Xuất phát từ những yêu cầu khách quan trên, bằng kiến thức về chuyên ngành Bảo tồn - Bảo tàng đã được học, cộng với tình yêu quê hương sâu sắc và có nhiều điều kiện khảo sát thực tế chúng tôi đã chọn đề tài "Giá trị lịch sử - văn hoá của quần thể di tích Phố Hiến”. Với mong muốn góp một phần nhỏ bé sức mình vào việc bảo vệ và phát huy những di sản văn hoá của quê hương. 2.Mục đích nghiên cứu. - Nghiên cứu, tìm hiểu những giá trị lịch sử, văn hoá của quần thể di tích Phố Hiến. - Đánh giá hiện trạng quần thể di tích Phố Hiến. - Đề xuất một số giải pháp về việc đẩy mạnh công tác bảo tồn và phát huy có hiệu quả các giá trị lịch sử văn hoá của địa phương trong giai đoạn hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Các di tích nằm trong quần thể di tích Phố Hiến. - Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Mặc dù trên địa bàn thị xã Hưng Yên hiện nay có tất cả 70 di tích đã được xếp vào danh mục kiểm kê của Bảo tàng tỉnh Hưng Yên, song đề tài này không đi tìm hiểu, phân tích các giá trị lịch sử - văn hoá của từng di tích của thị xã Hưng Yên mà chỉ đi vào tìm hiểu, phân tích những giá trị lịch sử - văn hoá của những di tích chính thuộc quần thể di tích Phố Hiến. * Những di tích chính thuộc quần thể di tích Phố Hiến là những di tích thuộc loại hình di tích tín ngưỡng, tôn giáo đã được xếp hạng quốc gia và những di chỉ khảo cổ nằm trên địa bàn thị xã Hưng Yên, được xác định đó là đô thị cổ Phố Hiến - nơi diễn ra hoạt động thương mại lớn nhất ở Đằng ngoài vào thế kỷ XVII - XVIII và cũng là nơi giao lưu văn hoá giữa các vùng miền để có được những giá trị văn hoá còn tồn tại đến ngày nay. Địa bàn đó ngày nay được xác định từ thôn Đằng Châu, phường Lam Sơn qua Nhân Dục, phường Hiến Nam, đến toàn bộ khu vực nội thị ngày nay, gồm các phường: Minh Khai, Lê Lợi, Quang Trung (thuộc phố Nam Hoà, Bắc hoà Thượng phố cũ), kéo dài đến hết thôn Mậu Dương, phường Hồng Châu (Bắc Hoà hạ phố cũ). Để tìm hiểu và làm sáng tỏ được những giá trị lịch sử, văn hoá của Phố Hiến xưa, trong quá trình thực hiện đề tài chúng tôi sẽ tiến hành nghiên cứu, tìm hiểu một số các vùng phụ cận có liên quan đến sự hình thành và phát triển của Phố Hiến như: xã Hồng Nam, xã Quảng Châu - huyện Tiên Lữ (tỉnh Hưng Yên) hoặc so sánh với các đô thị cùng thời để thấy rõ được vị trí, vai trò của Phố Hiến trong lịch sử như: Hà Nội, Hội An. 4. Tình hình nghiên cứu Từ 3 thế kỷ trước, Phố Hiến đã được nhiều quốc gia biết tới khi nó trở thành một thương cảng quan trọng, dưới quyền kiểm soát của chúa Trịnh với các tên như Phố Khách, Vạn Lai triều Từ đó đến nay, Phố Hiến trở thành mục tiêu khảo sát và nghiên cứu của nhiều nhà khoa học, các giáo sư và thương nhân nước ngoài, cũng như của các nhà nghiên cứu khảo cổ học, sử học, dân tộc học, văn hoá học, kinh tế học ở trong và ngoài nước. Tại cuộc Hội thảo khoa học Quốc tế ( tháng 12 năm 1992) về đô thị cổ Phố Hiến, tổ chức tại thị xã Hưng Yên. Các nhà khoa học của nhiều chuyên ngành trong nước và quốc tế đã đề cập và làm sáng tỏ nhiều vấn đề. Nhìn chung các công trình nghiên cứu trước đây về Phố Hiến mới chỉ tập trung làm sáng tỏ về lịch sử hình thành của Phố Hiến, vai trò của thương cảng Phố Hiến đối với nền kinh tế của Việt Nam trong các thế kỷ XVII - XVIII, quá trình hình thành, phát triển và nguyên nhân dẫn đến sự suy tàn của đô thị cổ trong lịch sử . - Việc kiểm kê phân loại, đánh giá chưa được tiến hành một cách triệt để. Năm 1992, trong thời gian diễn ra hội thảo khoa học về Phố Hiến, quần thể di tích Phố Hiến đã được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu song sau đó mọi công việc nghiên cứu dường như đi vào quên lãng. Năm 1996, Bảo tàng Hải Hưng đã cử cán bộ đi ra soát và vào danh mục kiểm kê toàn bộ các di tích thuộc quần thể di tích Phố Hiến. Sau sự kiện tái lập tỉnh năm 1997, toàn bộ các công trình nghiên cứu về Phố Hiến được bảo tàng Hải Hưng bàn giao lại cho Bảo tàng Hưng Yên tiếp tục nghiên cứu. Song, từ đó đến nay chưa có một công trình nghiên cứu nào thực sự đề cập đến việc tổ chức phân loại, đánh giá, tìm hiểu, khai thác các giá trị lịch sử -văn hoá, xây dựng các phương án bảo tồn và phát huy tác dụng quần thể di tích Phố Hiến một cách toàn diện. Năm 1997, sinh viên Phạm Thị Hiệp (khoa Bảo Tàng trường Đại học Văn hoá Hà Nội ) đã thực hiện đề tài: "Đô thị cổ Phố Hiến với tiềm năng phát triển du lịch", tuy nhiên luận văn này mới chỉ dừng lại ở góc độ giới thiệu quần thể di tích Phố Hiến dưới cái nhìn của một hướng dẫn viên du lịch. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận: Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử - Phương pháp liên ngành: Bảo tàng học, dân tộc học, xã hội học, lịch sử - Phương pháp điền dã: phỏng vấn, chụp ảnh, khảo tả, phân loại, so sánh, đánh giá. 6. Những đóng góp của luận văn - Tập hợp các nguồn tài liệu nghiên cứu, viết về Phố Hiến từ trước đến nay. Và trên cơ sở đó, phân tích để thấy được các giá trị lịch sử- văn hoá của quần thể di tích Phố Hiến. - Tìm hiểu về thực trạng quần thể di tích Phố Hiến - Đề xuất một số giải pháp, nhằm góp phần định hướng công tác bảo tồn và phát huy tác dụng quần thể di tích Phố Hiến trong giai đoạn hiện nay. 7. Bố cục luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Tổng quan về Phố Hiến. Chương 2: Quần thể di tích Phố Hiến - giá trị lịch sử, văn hoá Chương 3: Bảo tồn và phát huy tác dụng của quần thể di tích Phố Hiến trong giai đoạn hiện nay.

doc98 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2854 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Giá trị lịch sử - Văn hoá của quần thể di tích Phố Hiến, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
téc, hai quèc gia ViÖt Nam -Trung Hoa. 2.2.2.2. V¨n ho¸ Èm thùc cña Phè HiÕn Phè HiÕn lµ n¬i quÇn tô cña nhiÒu lo¹i h×nh d©n c­ thuéc nhiÒu vïng, nhiÒu quèc gia. Khi ®Õn ®Þnh c­ t¹i ®©y, hä ®· mang theo nh÷ng phong tôc tËp qu¸n, nh÷ng nÐt v¨n ho¸ riªng biÖt cña quª h­¬ng m×nh. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o cho v¨n ho¸ Èm thùc ë phè HiÕn phong phó vµ ®a d¹ng. C¸i ®Æc s¾c trong v¨n ho¸ Èm thùc cña ng­êi phè HiÕn kh«ng ph¶i lµ cao l­¬ng mÜ vÞ, lµ nh÷ng mãn ¨n cÇu kú, mµ ë sù b×nh dÞ, ®Ëm ®µ, méc m¹c, ch©n chÊt cña nh÷ng mãn ¨n tù tay ng­êi lao ®éng chÕ biÕn tõ nh÷ng hoa th¬m qu¶ ngät, tõ h¹t lóa cñ khoai vµ còng tõ sù lao ®éng vÊt v¶. Nh÷ng mãn ¨n, ®å uèng ë phè HiÕn lµ sù héi tô h­¬ng cña trêi, h­¬ng cña ®Êt, h­¬ng cña cá c©y vµ h­¬ng cña lßng ng­êi. Bëi vËy, ng­êi ®i xa vÉn lu«n nhí vÒ Phè HiÕn - H­ng Yªn víi nh÷ng mãn ¨n nh­ chÌ sen, long nh·n, nh·n lång, sen, trµ sen… - Nh·n lång H­ng Yªn Nh·n cã mÆt ë kh¾p n¬i tõ miÒn xu«i ®Õn miÒn ng­îc, tõ B¾c ®Õn Nam nh­ng ch¾c ch¾n r»ng ch­a cã n¬i nµo b»ng nh·n lång H­ng Yªn. Nh·n lång H­ng Yªn tõ xa x­a ®· trë thµnh mét ®Æc s¶n næi tiÕng ë vïng ®Êt b·i båi ven s«ng Hång. ë H­ng Yªn, nh·n ®­îc trång ch¹y suèt tõ d¶i ®Êt ven ®ª s«ng Hång, ë ®©u ng­êi ta còng thÊy mét mµu xanh cña nh·n. Nh·n cã nhiÒu lo¹i: nh·n n­íc mäng, n­íc ®­êng ngät lÞm, nh·n cïi cã cïi dµy h¹t rÊt bÐ, nh·n lång cïi trong suèt, nh·n ®iÕc h¹t nhá ®Õn nçi ng­êi ta t­ëng nh­ kh«ng cã h¹t. §¸ng chó ý lµ nh·n tiÕn. Thùc ra ®ã lµ lo¹i nh·n ®­îc chän ra tõ nh÷ng c©y nh·n, lo¹i nh·n, chïm nh·n ngon nhÊt trªn c©y ®Ó d©ng lªn vua, tiÕn chóa. Cho ®Õn b©y giê ng­êi ta vÉn cßn truyÒn tông vÒ qu¶ nh·n ngon ngät cña mét c©y nh·n ®­îc trång ë chïa HiÕn. C©y nh·n tiÕn ngµy nµo chØ cßn mét cµnh chåi v­¬n lªn trªn gèc cæ thô nh­ mét chøng tÝch vÒ qu¸ khø. Ch÷ “lång” trong c¸ch gäi “nh·n lång” ®­îc hiÓu theo nhiÒu nghÜa. Ng­êi th× b¶o r»ng do quý hiÕm nªn mçi mïa qu¶ chÝn sî d¬i ¨n, ng­êi ta ®an nh÷ng chiÕc lång tre ®Ó b¶o vÖ tõng chïm nh·n. Cã ng­êi l¹i b¶o nh·n ®­îc bãc vá lÊy cïi lång h¹t sen nÊu chÌ cho vua chóa ¨n. Còng cã ng­êi b¶o khi ®­a nh·n tiÕn vua ph¶i ®i b»ng ngùa ®Ó khi ®Õn n¬i nh·n vÉn ®­îc t­¬i nguyªn, ng­êi ¸p t¶i nh·n ph¶i ®¸nh ngùa lång thËt m¹nh, ch¹y nhanh. Còng cã mét c¸ch gi¶i thÝch kh¸c dùa vµo c¸c cïi xÕp lªn nhau thµnh tõng líp… Dï cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau, cã nhiÒu lo¹i nh·n kh¸c nhau nh­ng lo¹i nµo còng ngon ngät. Vµo mïa nh·n chÝn vá nh·n nøt ra, to¸ n­íc nh·n ch¶y th¬m lõng c¶ mét vïng. “Dï ®i bu«n B¾c, b¸n §«ng §è ai quªn ®­îc nh·n lång H­ng Yªn” C©u ca dao nh­ mét lêi kh¼ng ®Þnh, mét lêi gäi mêi du kh¸ch vÒ th¨m vµ th­ëng thøc mét chót h­¬ng vÞ quª h­¬ng. - Long nh·n: Long nh·n lµ mét s¶n phÈm ®­îc lµm tõ nh·n. Tr­íc ®©y, ng­êi trång nh·n th­êng g¸nh nh·n ra tØnh b¸n nh­ng khi ng­êi Trung Quèc sang ®Þnh c­ t¹i ®©y, ng­êi ta ®· lÊy nh·n t­¬i sÊy kh« ®Ó lµm long nh·n - mét vÞ thuèc trong thang thuèc b¾c cña ng­êi Hoa. L©u ngµy thµnh quen, ngoµi nh·n t­¬i ®­îc b¸n ë c¸c vïng l©n cËn, nhµ nµo còng ®¾p lß lµm long nh·n. Qu¶ nh·n sau khi ®­îc t¸ch vá, bá h¹t thËt khÐo, ®­îc tr¶i ®Òu sÊy kh« qua than cã mµu vµng n©u ãng, rÊt dÎo. - Sen vµ trµ sen: Phè HiÕn n»m ë vïng quª chiªm tròng, nhiÒu ®Çm l¾m ao hå. Cho nªn m¶nh ®Êt nµy kh«ng chØ trång ®­îc nh·n ngon næi tiÕng mµ cßn cã c¶ sen. Vµo mïa hÌ sen në ré to¶ h­¬ng th¬m ng¸t. Mïi h­¬ng Êy l¹i ®­îc Êp ñ trong chÐn trµ sen nãng hæi. Trµ sen cã 2 c¸ch lµm: C¸ch 1: Cña nh÷ng ng­êi cã ao ®Çm riªng víi mét thó ch¬i cÇu kú kiÓu trµ nho. Trµ ®­îc chän tõ bóp ngon nhÊt. Vµo buæi chiÒu khi n¾ng trêi ®· t¾t, tr­íc khi hoa sen khÐp l¹i, ng­êi ta ®i thuyÒn nan nhá bá chÌ vµo bªn trong hoa sen råi dïng sîi l¹t nhá, mÒm buéc c¸c ®Çu cña c¸nh hoa l¹i. Trµ sÏ hÊp thô nh÷ng h­¬ng th¬m tõ nhÞ sen to¶ ra. Buæi s¸ng khi mÆt trêi mäc ng­êi ta b¬i thuyÒn ra ®Çm sen høng lÊy n­íc do s­¬ng ®äng l¹i trªn l¸ sen ®ùng vµo nh÷ng chiÕc liÔn, b×nh b»ng sø, ®em vÒ dïng lµm n­íc pha trµ. Më b«ng hoa lÊy trµ mang vÒ pha trµ uèng. Trµ sen ®­îc lµm theo c¸ch nµy ®ßi hái sù kiªn nhÉn vµ cã chót cÇu kú nh­ng chØ dïng trong ngµy kh«ng thÓ ®Ó l©u. §©y lµ mét thó ch¬i tao nh· cña ng­êi giµ. C¸ch 2: lµ ph­¬ng ph¸p ­íp chÌ dïng l©u dµi. Víi c¸ch nµy ®Ó cã mét Êm chÌ uèng cÇn ph¶i cã thêi gian l©u h¬n, cÇu kú h¬n vµ còng tèn kÐm h¬n. Ng­êi ta th­êng dïng chÌ Hµ Giang mãc c©u, th©n chÌ xèp, dÔ hÊp thô ®­îc h­¬ng h¬n chÌ B¾c Th¸i. Sau ®ã ng­êi ta bá chÌ vµo mét tói bãng kÝnh vµ cho thªm nhôy sen kh« vµo råi ®em cÊt ®i. Quy tr×nh nµy diÔn ra 3 lÇn, mçi lÇn c¸ch nhau mét tuÇn. ChÌ lµm hµng ®Ó b¸n, mçi mét c©n lÊy nhuþ kho¶ng 300 b«ng hoa, mçi lÇn 100 b«ng. ë nh÷ng vïng lµm chÌ sen tiÕn vua, l­îng hoa ph¶i gÊp 4 - 5 lÇn tøc lµ tõ 1200 - 1500 b«ng hoa cho 1 kg chÌ. Vµo cuèi mïa, sen b¾t ®Çu tµn, c¸c b¸t sen ®Çy h¹t ®­îc ®em b¸n t­¬i hoÆc ng­êi ta t¸ch vá xanh lÊy t©m sen dïng nh­ mét lo¹i chÌ uèng ®Ó ch÷a bÖnh mÊt ngñ cßn h¹t sen t­¬i th× ®­îc dïng khi cßn t­¬i hoÆc ®­îc ph¬i kh« cã mµu tr¾ng vµng. H¹t sen kh« ®­îc x©u thµnh tõng chuçi nh­ chuçi h¹t vßng. Cã hai c¸ch ®Õm h¹t sen: mét c¸ch ®Õm tõng h¹t mét, c¸ch kh¸c dïng bµn tÝnh th­êng lµ 100 h¹t hoÆc 200 h¹t øng víi sè lç ®· ®­îc ®ôc s½n. C¸ch ®Õm h¹t nµy ng­êi ViÖt häc ng­êi Trung Quèc bëi v× c¸ch lµm nµy võa chÝnh x¸c võa nhanh. H¹t sen ®­îc sö dông chÕ biÕn thµnh nhiÒu mãn ¨n kh¸c nhau, nh­ng ë Phè HiÕn næi tiÕng nhÊt lµ chÌ sen long nh·n. - ChÌ sen long nh·n lµ sù kÕt hîp hai ®Æc s¶n næi tiÕng cña ®Êt H­ng Yªn. H¹t sen ®­îc luéc qua, ch¾t n­íc ra ®Ó r¸o sau ®ã ®un s«i kü mét lÇn n÷a. Nh·n ®­îc bãc h¹t, thay h¹t nh·n b»ng mét h¹t sen luéc. Cho ®­êng kÝnh vµ bét ®ao vµo khuÊy ®Òu t¹o cho chÌ cã ®é qu¸nh trong v¾t. ChÌ ®­îc móc ra b¸t. ¨n chÌ cã mïi ngät th¬m, bïi, ngËy cña h¹t sen, vÞ ngät ®Ëm ®µ cña long nh·n. - Bón thang KÎ HiÕn: Bón thang lµ mét ®Æc s¶n cña Phè HiÕn, næi tiÕng kh«ng kÐm g× nh·n long nh·n vµ sen. Bón ®­îc lµm tõ g¹o tr¾ng trong, ng©m, xay, vµ hÊp sau ®ã ®­îc vç thµnh nh÷ng sîi trßn, dµi, nhá sîi mµ dai, ¨n dÎo mÒm. L­¬n ®­îc chän tõ nh÷ng con to, bÐo cßn khoÎ. Trøng tr¸ng máng nh­ giÊy, giß lôa th¸i nhá nh­ sîi chØ. B¸t bón thang ®­îc ¨n víi giß lôa, trøng cïng c¸c gia vÞ kh¸c nh­ hµnh ít, rau mïi, h¹t tiªu vµ mét chót m¾m t«m, cã thªm vµi giät dÇu cµ cuèng, vµ ®Æc biÖt n­íc dïng trong v¾t, ngät lõ, nãng báng l­ìi lµm t¨ng thªm c¸i vÞ ngät mÒm cña bón, mïi th¬m cña m¾m, mïi vÞ ngon ®Ëm cña giß, trøng, c¸i gißn cña l­¬n. TÊt c¶ ®Òu t¹o nªn mét b¸t bón thang khã quªn khi kh¸ch ®· mét lÇn ®­îc nÕm h­¬ng vÞ Êy. - KÑo l¹c S×u Ch©u: KÑo l¹c S×u Ch©u lµ mét lo¹i kÑo cña ng­êi d©n Trung Quèc ®Ó l¹i khi di c­ ®Õn Phè HiÕn. KÑo ®­îc lµm tõ ®­êng kÝnh, nha, l¹c vµ bét nÕp víi tû lÖ: 1kg ®­êng + 1kg l¹c + 0.3kg nha +0.08kg g¹o nÕp. L¹c rang vµng, cho ®­êng vµ nha vµo ®un nhá löa, sau ®ã cho l¹c vµo ®un. Khi nµo l¹c vµ nha qu¸nh l¹i víi nhau t¹o mµu vµng ãng lµ ®­îc. G¹o nÕp còng ®­îc rang vµng xay thµnh bét mÞn, dïng bét nµy x¸t khu«n sau ®ã ®æ kÑo vµo khu«n ®Ó kÑo kh«ng dÝnh t¹o thµnh nh÷ng thanh kÑo nh­ ý muèn. KÑo l¹c S×u Ch©u ¨n dßn, th¬m, ngät cña bét nÕp, l¹c, nha, ®­êng. KÑo ®­îc dïng trong nh÷ng ngµy lÔ, tÕt cña ng­êi Hoa. C¸c mãn ¨n ®å uèng ë phè HiÕn tõ x­a ®· kh«ng cÇu kú, nay còng thËt ®¬n gi¶n, nh­ng vÉn t¹o ra ®­îc mét h­¬ng vÞ rÊt riªng, rÊt Phè HiÕn. C¶m nhËn vÒ v¨n ho¸ Èm thùc Phè HiÕn kh«ng ph¶i chØ ë c¸ch chÕ biÕn mãn ¨n, ®å uèng mµ cßn bëi t×nh ng­êi vµ sù khÐo lÐo cña nh÷ng ng­êi lao ®éng n¬i ®©y. Ch­¬ng 3 b¶o tån vµ ph¸t huy t¸c dông cña quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn trong giai ®o¹n hiÖn nay. ---------------- 3.1. hiÖn tr¹ng quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn 3.1.1. HiÖn tr¹ng c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc. QuÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn - mét quÇn thÓ di tÝch kiÕn tróc nghÖ thuËt ®éc ®¸o, nh÷ng di tÝch nµy lµ b»ng chøng vÒ mét thêi ho¹t ®éng c«ng th­¬ng cña §µng ngoµi, lµ dÊu Ên cña mét giai ®o¹n lÞch sö v¨n ho¸, cña sù héi nhËp c¸c nÒn v¨n ho¸ ¸ - ¢u. Sù hoµ ®ång song song cïng tån t¹i cña h¬n 50 vïng quª r¶i r¸c hÇu kh¾p miÒn B¾c cña n­íc ta tô c­ vÒ ®©y vµ c­ d©n n­íc ngoµi Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµ Lan, Anh, Ph¸p, Bå §µo Nha … ë ®©y hiÖn cßn 70 di tÝch, trong ®ã x¸c ®Þnh thuéc ®Þa bµn khu vùc Phè HiÕn x­a cã 51 di tÝch, gåm: 23 ®Òn, miÕu, 14 chïa, 7 ®×nh, 2 nhµ thê hä, 1 v¨n miÕu, 1 vâ miÕu, 1 héi qu¸n, 1 nghÜa ®Þa ng­êi n­íc ngoµi, 1 nhµ thê thiªn chóa gi¸o. HiÖn nay trong quÇn thÓ di tÝch ®ã ®· cã 11 di tÝch ®­îc xÕp h¹ng quèc gia, tuy nhiªn sù quan t©m, ®Çu t­ cho quÇn thÓ di tÝch nµy ch­a ®¸ng kÓ. TÝnh chung, tõ khi x©y dùng tõ thÕ kû XVII ®Õn nay ®· kho¶ng 300 n¨m. Trong kho¶ng 300 n¨m Êy quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn ®· tån t¹i trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn x· héi kh¾c nghiÖt. Thêi tiÕt vµ khÝ hËu lµ nh÷ng yÕu tè th­êng xuyªn cã thÓ g©y ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn t×nh tr¹ng xuèng cÊp vµ lµm h­ háng c¸c di tÝch. C¸c di tÝch kiÕn tróc cæ th­êng kÕt cÊu b»ng gç l¹i ë trong vïng cã ®é Èm kh¸ cao, ®ã lµ m«i tr­êng rÊt thuËn lîi cho mèi, mät ph¸t triÓn g©y ¶nh h­ëng rÊt lín ®èi víi sù tån t¹i cña di tÝch. Do nh÷ng khã kh¨n chung vÒ kinh tÕ, thªm vµo ®ã l¹i ph¶i chÞu hËu qu¶ cña nh÷ng cuéc chiÕn tranh kÐo dµi, mÆc dï thÊy ®­îc yªu cÇu cÇn ph¶i b¶o tån, t«n t¹o nh­ng chóng ta vÉn ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cho phÐp triÓn khai kÕ ho¹ch b¶o tån, t«n t¹o mét c¸ch quy m« mµ chØ cã thÓ thùc hiÖn kÕ ho¹ch chèng xuèng cÊp ®èi víi nh÷ng di tÝch cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt, v× thÕ ch­a thÓ nµo ng¨n chÆn sù xuèng cÊp hµng lo¹t cña c¸c di tÝch. Mét sè c«ng tr×nh kiÕn tróc t«n gi¸o ch­a ®­îc sö dông ®óng chøc n¨ng: nh­ Vâ MiÕu, ®Òn XÝch §»ng, ®Òn M©y …cßn ®­îc dïng lµm trô së lµm viÖc cña mét sè c¬ quan, ®¬n vÞ. §¹i ®a sè c¸c di tÝch míi chØ ®­îc ph¸t huy ®Ó phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng tÝn ng­ìng, ch­a cã tÝnh tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ cña quª h­¬ng, do vËy còng Ýt ®­îc quan t©m tu söa mét c¸ch ®óng møc. MÆc dï giai ®o¹n 1996 - 2001, ®­îc sù quan t©m cña Bé VHTT vµ ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, b­íc ®Çu ®· ®Çu t­ phôc håi 5 h¹ng môc trong 11 di tÝch quèc gia vµ mét sè di tÝch kh¸c, song vÉn cßn nhiÒu di tÝch ®ang bÞ xuèng cÊp nghiªm träng, ®Æc biÖt lµ mét sè di tÝch ®· ®­îc xÕp h¹ng cÊp quèc gia, nh­: ®Òn Thiªn HËu (Thiªn HËu Cung), Héi qu¸n (§«ng §« Qu¶ng Héi), Vâ MiÕu, §Òn M©y … c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh xuèng cÊp ch¾p v¸, mét sè h¹ng môc tu söa t¹m bî. HiÖn t­îng nhµ d©n ë lÉn trong mét sè di tÝch ch­a ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, cho nªn vÉn cßn hiÖn t­îng lÊn chiÕm di tÝch. HiÖn t¹i ch­a cã ban qu¶n lý di tÝch chung cho c¶ quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn, hÇu hÕt c¸c di tÝch ë thÞ x· H­ng Yªn ®Òu ®­îc ph©n cÊp qu¶n lý trùc tiÕp cho chÝnh quyÒn cÊp c¬ së lµ c¸c ph­êng. ViÖc qu¶n lý cßn thiÕu chÆt chÏ vµ do cßn h¹n chÕ vÒ c«ng t¸c nghiÖp vô b¶o tån, cho nªn ®«i khi ®Ó cho nh©n d©n tù ý tu söa lµm biÕn d¹ng vµ mÊt ®i gi¸ trÞ cña di tÝch. 3.1.2. HiÖn tr¹ng c¸c di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ Tr¶i qua mét thêi gian dµi h¬n 300 n¨m, víi nh÷ng biÕn cè cña lÞch sö vµ ®Æc biÖt lµ sù mÊt ®i vai trß lµ mét trung t©m kinh tÕ lín ë §µng ngoµi; Nh÷ng n¨m th¸ng chiÕn tranh liªn miªn vµ sau hoµ b×nh lËp l¹i, H­ng Yªn ®­îc s¸t nhËp vµo tØnh H¶i D­¬ng ®Ó råi thuéc H¶i H­ng. Suèt mét kho¶ng thêi gian dµi Phè HiÕn ®· bÞ l·ng quªn ... Nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®ã ®· khiÕn nhiÒu gi¸ trÞ v¨n ho¸ phi vËt thÓ ë Phè HiÕn ®· dÇn bÞ mai mét, phai nh¹t. ThËm chÝ, ngµy nay ®Õn víi Phè HiÕn chóng ta chØ cßn thÊy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ phi vËt thÓ cña vïng ®Êt nµy qua sö s¸ch ghi chÐp l¹i, hay nh÷ng lêi kÓ cña ng­êi d©n n¬i ®©y. §ã lµ nh÷ng nÐt sinh ho¹t cña mét ®« thÞ th­¬ng m¹i c¶ng, nh÷ng lµng nghÒ, c¬ së s¶n xuÊt thñ c«ng ... C¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ phi vËt thÓ cßn ®äng l¹i râ nÐt ë ®©y lµ lÔ héi, víi nh÷ng nghÖ thuËt diÔn x­íng d©n gian vµ nh÷ng nÐt v¨n ho¸ Èm thùc ®Æc tr­ng cña mét vïng ®Êt, ®· tõng lµ n¬i tô héi cña c­ d©n kh¸p mäi miÒn ®Êt n­íc vµ c­ d©n n­íc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, lµ mét quÇn thÓ di tÝch tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, ®a d¹ng, phong phó vÒ lo¹i h×nh, chøa ®ùng gi¸ trÞ nghÖ thuËt cao vµ nh÷ng gi¸ trÞ to lín vÒ tinh thÇn. §ã chÝnh lµ nh÷ng g× mµ ngµy nay ng­êi ta cßn c¶m nhËn ®­îc khi hoµi niÖm vÒ mét Phè HiÕn x­a. Tuy nhiªn, hiÖn nay viÖc b¶o tån vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ phi vËt thÓ cña Phè HiÕn cßn ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. MÆc dï, trong thêi gian qua, kÓ tõ sau khi t¸i lËp tØnh H­ng Yªn, l·nh ®¹o cña tØnh ®· chØ ®¹o cho ngµnh v¨n ho¸ th«ng tin tØnh cã chñ tr­¬ng s­u tÇm, g×n gi÷ vµ kh¬i dËy c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ phi vËt thÓ ®Æc s¾c, ®Æc tr­ng cña Phè HiÕn, trong ®ã tËp trung vµo viÖc kh«i phôc l¹i c¸c lÔ héi, c¸c nghÖ thuËt diÔn x­íng d©n gian vµ c¸c mãn ¨n d©n d·, c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ ®Æc s¶n cña H­ng Yªn nh­ sen, nh·n …HiÖn nay, do qu¶n lý ch­a tèt nªn néi dung c¸c ho¹t ®éng trong lÔ héi chñ yÕu lµ do tÝnh tù ph¸t nhiÒu, ®«i khi cã phÇn tuú tiÖn: ChØ chó träng vÒ phÇn LÔ, xem nhÑ phÇn Héi. Mét sè trß ch¬i, diÔn x­íng trong lÔ héi ®· mÊt ®i hoÆc biÕn thÓ sang mét sè h×nh thøc míi. Do ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¸t triÓn, c«ng t¸c tæ chøc vµ quy m« lÔ héi cã phÇn chÆt chÏ h¬n. LÔ héi ®­îc tæ chøc lín h¬n, nh­ng trong chõng mùc nµo ®ã c¸i ý nghÜa s©u xa, Èn tµng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng ban ®Çu ®· bÞ thay ®æi nhiÒu, néi dung ®· kh¸c x­a. Nã chØ cßn mang tÝnh chÊt tËp tôc qua c¸c nghi lÔ cóng b¸i vµ ­íc väng mµ th«i. 3.2. b¶o tån vµ ph¸t huy t¸c dông quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn 3.2.1. ý nghÜa cña viÖc b¶o tån, t«n t¹o khu di tÝch Phè HiÕn. Trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh dùng n­íc vµ gi÷ n­íc, Tæ quèc cã mét ý nghÜa thiªng liªng ®èi víi ng­êi d©n ViÖt Nam. ý thøc vµ tinh thÇn liªn kÕt céng ®ång cïng ®¹o lý uèng n­íc nhí nguån ®Òn ¬n ®¸p nghÜa nh÷ng ng­êi cã c«ng víi d©n víi n­íc lu«n lu«n chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu trong b¶ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña ViÖt Nam. C¸c thÕ hÖ tiÒn bèi ®· ®Ó l¹i cho chóng ta kho tµng di s¶n v¨n ho¸ v« cïng quý gi¸. Kho tµng di s¶n v¨n ho¸ ®ã ®­îc vËt chÊt ho¸, c« ®äng l¹i ë c¸c di tÝch lÞch sö vµ v¨n ho¸ víi nhiÒu gi¸ trÞ quan träng. Di tÝch lÞch sö lµ biÓu hiÖn cô thÓ nhÊt dÔ nhËn biÕt vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ tµi s¶n v¨n ho¸ cña quèc gia, ®ång thêi lµ bé phËn cÊu thµnh di s¶n v¨n ho¸ nh©n lo¹i. Di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó giao l­u v¨n ho¸ quèc tÕ vµ lµ tiÒm n¨ng du lÞch cã kh¶ n¨ng khai th¸c l©u dµi mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Ho¹t ®éng b¶o tån di tÝch nh»m gi÷ g×n nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng di s¶n v¨n ho¸. MÆt kh¸c lµ ph¸t huy nh÷ng t¸c dông cña di tÝch trong viÖc sö dông m«i tr­êng v¨n ho¸ míi, x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, hiÖn ®¹i vµ tiªn tiÕn. Cã thÓ nãi b¶o tån di tÝch chÝnh lµ b¶o vÖ nh÷ng di s¶n v¨n ho¸, khai th¸c gi¸ trÞ nhiÒu mÆt cña di tÝch, gi÷ g×n nh÷ng b¶n th«ng ®iÖp cña c¸c thÕ hÖ «ng cha göi cho hËu thÕ. Cho nªn, c«ng viÖc b¶o vÖ t«n t¹o di tÝch cã ý nghÜa v« cïng quan träng nÕu kh«ng gi÷ l¹i ®­îc nh÷ng di tÝch, di vËt lµ vËt chøng hïng hån nhÊt cho nh÷ng sù kiÖn lÞch sö cña qu¸ khø th× kh«ng thÓ nµo hiÓu ®Çy ®ñ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña d©n téc ta. Chóng ta t×m hiÓu qu¸ khø kh«ng qua c¸c di tÝch, qua c¸c truyÒn thèng lÞch sö nh»m v¹ch ra b­íc ®i ®óng ®¾n cho hiÖn t¹i vµ trong t­¬ng lai. C«ng t¸c b¶o tån vµ ph¸t huy t¸c dông di tÝch ngµy nay ®· trë thµnh mét chuyªn ngµnh ho¹t ®éng v¨n ho¸ quan träng. Trong ®iÒu kiÖn v¨n ho¸ ®· trë thµnh cèt lâi cña qu¸ tr×nh giao l­u vµ hoµ nhËp quèc tÕ th× c«ng t¸c b¶o tån, b¶o tµng vµ ph¸t huy t¸c dông di tÝch trë thµnh bøc thiÕt. Tuy nhiªn ho¹t ®éng b¶o tån di tÝch bao giê còng vÉn cã sù chØ ®¹o, qu¶n lý vÒ mÆt ph¸p lý vµ nghiÖp vô cña ngµnh, c¸c cÊp liªn quan. XÐt d­íi gãc ®é b¶o tµng häc, c¸c di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ lµ kÕt tinh tµi lùc cña d©n téc, lµ biÓu hiÖn cô thÓ vµ dÔ nhËn biÕt vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam: c¸c kiÕn tróc t«n gi¸o tÝn ng­ìng chÝnh lµ nh÷ng kh«ng gian truyÒn thèng ®iÓn h×nh cã søc cuèn hót tõ l©u ®èi víi mäi tÇng líp d©n c­ trong x· héi. Kh«ng gian thÈm mü t¹o ra tõ mét hîp thÓ gi÷a c¶nh trÝ thiªn nhiªn vµ h×nh khèi kiÕn tróc víi c¸c m¶ng ch¹m kh¾c tinh vi. Mçi ng«i ®×nh, ng«i chïa ®Òu lµ "Mét b¶o tµng mü thuËt" sèng ®éng b¶o l­u cho chóng ta nhiÒu cæ vËt quý hiÕm: v¨n b¶n, c©u ®èi, ®¹i tù, t­îng ph¸p, nhang ¸n, long ngai, bµi vÞ, s¾c phong… mµ tõng cæ vËt ®ã l¹i lµ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt hoµn chØnh. Kh«ng gian sinh ho¹t v¨n ho¸ céng ®ång mµ biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt lµ c¸c lÔ héi v¨n ho¸ truyÒn thèng. §©y chÝnh lµ h×nh thøc sinh ho¹t v¨n ho¸ quÇn chóng mang tÝnh chÊt d©n d· t¹o nªn sù ®a d¹ng phong phó vµ ®éc ®¸o cña tõng di tÝch ë Phè HiÕn. XÐt vÒ b¶n chÊt, di tÝch lÞch sö - v¨n ho¸ lµ mét ng«n ng÷ quèc tÕ dÔ hiÓu cho tÊt c¶ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi, kh«ng cÇn ®Õn viÖc gi¶i nghÜa, phiªn dÞch. Nhê cã kh¶ n¨ng ­u viÖt nh­ trªn, di tÝch lÞch sö - v¨n ho¸ ®· trë thµnh ph­¬ng tiÖn giao l­u v¨n ho¸, gióp cho c¸c d©n téc hiÓu biÕt lÉn nhau th«ng qua h×nh thøc du lÞch v¨n ho¸ vµ trªn thùc tÕ ngµnh du lÞch ®· ®ãng gãp kh«ng nhá viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n hãa cña nhiÒu quèc gia. Nh÷ng di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ ë Phè HiÕn, lµ nguån sö liÖu quý gi¸ cho nh÷ng ng­êi ®­¬ng ®¹i nhËn thøc vÒ x· héi vµ v¨n ho¸ thêi ®· qua. Cã thÓ nãi r»ng nh÷ng di tÝch nµy gãp phÇn t¹o nªn c¸c chuÈn gi¸ trÞ ®Ó kiÓm chøng, ®¸nh gi¸ vÒ lÞch sö vµ v¨n ho¸ nh©n lo¹i nh»m lµm giµu thªm sù hiÓu biÕt qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ dù b¸o t­¬ng lai, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x· héi. 3.2.2. T×nh h×nh b¶o tån vµ khai th¸c quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn Tr­íc ®©y do ®iÒu kiÖn kinh tÕ trong tØnh cßn thÊp cho nªn viÖc quan t©m ®Õn c¸c di tÝch ch­a ®­îc chu ®¸o, nguån vèn tu bæ, t«n t¹o di tÝch ®­îc cung cÊp chñ yÕu tõ sè tiÒn c«ng ®øc trong d©n. V× vËy dÉn ®Õn viÖc b¶o tån cßn s¬ sµi, nhiÒu cæ vËt cã gi¸ trÞ bÞ mÊt c¾p, m«i tr­êng c¶nh quan di tÝch bÞ d©n quanh vïng lÊn chiÕm, x©m h¹i nghiªm träng. Sau cuéc héi th¶o quèc tÕ (12/1992) , c¸c c¸n bé nghiªn cøu khoa häc cña Së V¨n ho¸ Th«ng tin tØnh H¶i H­ng vµ nay lµ tØnh H­ng Yªn, ®­îc sù gióp ®ì cña Côc B¶o tån - b¶o tµng Bé V¨n hãa Th«ng tin, Ban qu¶n lý di tÝch thÞ x· H­ng Yªn ®· tiÕn hµnh ®¹c ho¹ hiÖn tr¹ng cña mét sè di tÝch cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt quan träng, b­íc ®Çu ®iÒu tra, ph©n lo¹i cô thÓ c¸c di tÝch cña ®« thÞ cña Phè HiÕn nh»m t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p xö lý phï hîp: ®· cã 11 di tÝch thuéc ®Þa phËn thÞ x· H­ng Yªn vµ 1 di tÝch thuéc huyÖn Tiªn L÷ ®­îc xÕp h¹ng lµ di tÝch quèc gia. Tuy nhiªn, v× ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp cho viÖc trïng tu söa ch÷a c¸c di tÝch cßn h¹n chÕ cho nªn viÖc söa ch÷a, b¶o vÖ còng chØ h¹n chÕ ®­îc mét phÇn sù xuèng cÊp cña mét sè di tÝch cã gi¸ trÞ. Bªn c¹nh viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng t¸c vÒ nghiÖp vô, vÊn ®Ò cã ý nghÜa trong viÖc b¶o vÖ c¸c di s¶n v¨n ho¸, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng còng rÊt tÝch cùc trong viÖc gi¸o dôc nh©n d©n chÊp hµnh vµ cã ý thøc b¶o vÖ c¸c di s¶n v¨n ho¸. ChÝnh quyÒn thÞ x·, mét mÆt ®­îc sù tham m­u cña phßng V¨n ho¸ Th«ng tin thÞ x· ®· ban hµnh quy chÕ qu¶n lý viÖc x©y dùng söa ch÷a c¸c di tÝch kiÕn tróc trong khu vùc vµ mÆt kh¸c thÞ x· còng ®· ®Ò ra mét sè chñ tr­¬ng nh­ cã kÕ ho¹ch sö dông mét phÇn ng©n s¸ch cña thÞ x· trong viÖc trïng tu mét sè c¸c c«ng tr×nh ®Æc biÖt quan träng ®ang cã nguy c¬ bÞ sôp ®æ, h­ háng do c¸c yÕu tè nhiªn nhiªn g©y ra. C«ng t¸c b¶o vÖ khai th¸c di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc, nh÷ng lÔ héi truyÒn thèng cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt hay c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng, mãn ¨n ®Æc s¶n, hµng l­u niÖm, nghÖ thuËt d©n gian truyÒn thèng… ch­a ®­îc phôc håi ®Çy ®ñ, cho nªn lÔ héi ch­a ph¸t huy ®­îc hÕt vai trß gi¸o dôc truyÒn thèng vµ cè kÕt céng ®ång cña m×nh trong quÇn chóng nh©n d©n. Cã thÓ nãi r»ng, Phè HiÕn hiÖn nay lµ ®« thÞ cã nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh kinh tÕ du lÞch, nh­ng do c¬ së vËt chÊt cßn nghÌo nµn, kh¸ch ®Õn Phè HiÕn hiÖn nay cßn Ýt vµ víi nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau nh­ nghiªn cøu, tham quan, nh­ng chñ yÕu vÉn lµ hµnh h­¬ng cÇu cóng. MÆt kh¸c, c¸c di tÝch còng ch­a thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch du lÞch do ch­a cã ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµ c¸c biÖn ph¸p tæ chøc du lÞch cô thÓ. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng ®iÒu kiÖn phôc vô cho tæ chøc du lÞch cßn qu¸ thiÕu thèn vµ nhá bÐ nh­ c«ng viªn ë Phè HiÕn thiÕt bÞ nghÌo nµn, s©n vui ch¬i nhá hÑp, kh¸ch s¹n ch­a phong phó, giao th«ng xuèng cÊp… lµ mét trë ng¹i ®èi víi du kh¸ch. Phßng V¨n ho¸ thÞ x· ch­a cã biÖn ph¸p cô thÓ ®èi víi c¸c di tÝch cho nªn ch­a cuèn hót ®­îc du kh¸ch vµ dï l­îng du kh¸ch cã t¨ng nh­ng còng ch­a cã biÖn ph¸p thèng kª qu¶n lý, kh¸ch ®Õn tham quan lµ ®Õn trùc tiÕp c¸c di tÝch. HiÖn nay, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng tõ tØnh ®Õn c¬ së, ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c nhµ khoa häc vµ c¬ quan chuyªn m«n vÒ vÊn ®Ò b¶o tån-b¶o tµng cña Trung ­¬ng, ®ang tõng b­íc tiÕn hµnh quy ho¹ch b¶o vÖ ®« thÞ cæ Phè HiÕn. Tr­íc m¾t ®ang tËp trung vµo viÖc chèng xuèng cÊp vµ tu t¹o mét sè h¹ng môc c«ng tr×nh thuéc c¸c lo¹i h×nh di tÝch t«n gi¸o tÝn ng­ìng, nh÷ng di tÝch cã gi¸ kiÕn tróc nghÖ thuËt ®· ®­îc xÕp h¹ng cÊp quèc gia trong quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn. C¸c di tÝch kiÕn tróc kh¸c vµ nh÷ng khu vùc cã dÊu vÕt cña c¸c khu phè cæ, th­¬ng ®iÕm cña ng­êi ngo¹i quèc x­a còng ®· ®­îc khoanh vïng b¶o vÖ vµ tiÕn hµnh kiÓm kª, ph©n lo¹i. Theo quy ho¹ch tæng thÓ thÞ x· H­ng Yªn ®Õn n¨m 2010, Phè HiÕn ®­îc b¶o vÖ vµ kh«i phôc nh­ mét nÐt ®Æc tr­ng v¨n hãa cña thÞ x· H­ng Yªn nãi chung. Khi cÇu Yªn LÖnh b¾c qua s«ng Hång ®­îc khai th¸c th× tiÒm n¨ng du lÞch cña Phè HiÕn sÏ ®­îc ph¸t huy ®Çy ®ñ h¬n, m¹nh mÏ h¬n. 3.2.3. Quan ®iÓm, ph­¬ng h­íng vµ nh÷ng biÖn ph¸p trong viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ lÞch sö - v¨n ho¸ cña quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn. 3.2.3.1. Quan ®iÓm C¸c di s¶n v¨n ho¸ ®­îc coi lµ nh÷ng tµi s¶n v« gi¸ cña mäi quèc gia. ë ®ã nã chøa ®ùng nh÷ng tinh hoa vµ truyÒn thèng cña mäi d©n téc, gãp phÇn minh chøng cho nh÷ng ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ cña d©n téc, ®Êt n­íc, ®Þa ph­¬ng qua c¸c giai ®o¹n, c¸c thêi kú lÞch sö. C«ng t¸c b¶o tån di s¶n v¨n ho¸ ë mçi ®Þa ph­¬ng, ®Êt n­íc cßn mang mét ý nghÜa lín lao lµ gãp phÇn vµo viÖc b¶o vÖ tµi s¶n v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i. “Trong lý luËn b¶o tµng häc còng nh­ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c«ng t¸c b¶o tån b¶o tµng chóng ta th­êng b¾t gÆp vµ sö dông nh÷ng kh¸i niÖm nh­ “b¶o vÖ”, “b¶o qu¶n”, “b¶o tån”. Kh¸i niÖm “b¶o tån” lµ kh¸i niÖm bao hµm mét ý nghÜa réng trong ®ã kh«ng chØ cã nh÷ng ho¹t ®éng b¶o vÖ, gi÷ g×n cho c¸c ®èi t­îng ®­îc tån t¹i l©u dµi, nguyªn vÑn mµ cßn c¶ ý nghÜa khai th¸c ph¸t huy chóng vµo nh÷ng môc ®Ých phôc vô cho sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé x· héi. ChÝnh v× thÕ trong c¸c ho¹t ®éng b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸ (bao gåm c¶ di s¶n v¨n ho¸ lµ vËt thÓ vµ di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ) cã hai chøc n¨ng chñ yÕu lµ: chøc n¨ng b¶o qu¶n g×n gi÷ vµ chøc n¨ng khai th¸c sö dông” [16. Tr 22]. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, c¸c ho¹t ®éng b¶o tån di s¶n v¨n ho¸ ®­îc coi lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n, song kh«ng thÓ lµ lµ môc ®Ých duy nhÊt “b¶o tån ®Ó b¶o tån” mµ ®ßi hái cÇn ph¶i nghiªn cøu ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ nhÊt nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ tiÒm tµng chøa ®ùng trong c¸c di s¶n v¨n ho¸ nh»m vµo c¸c môc ®Ých v× sù ph¸t triÓn. C¸c v¨n kiÖn cña nhµ n­íc khi viÕt vÒ c¸c di s¶n v¨n ho¸ còng ®· th­êng sö dông nh÷ng côm tõ nh­: b¶o tån vµ ph¸t huy, b¶o vÖ vµ sö dông, b¶o tån vµ khai th¸c…chÝnh lµ nhÊn m¹nh ®Õn tÇm quan träng vµ vÞ trÝ to lín cña c¸c ho¹t ®éng b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi ®Êt n­íc ®ang cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ kinh tÕ, viÖc cÊp ng©n s¸ch cho c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ nãi chung vµ b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸ nãi riªng cßn thÊp, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi. V× vËy, nÕu chóng ta biÕt khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ sÏ ®em l¹i nh÷ng nguån thu ®¸ng kÓ, gãp phÇn c¶i thiÖn nguån kinh phÝ chi cho c¸c ho¹t ®éng b¶o tån, t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thu hót c¸c ®èi t­îng kh¸ch tham quan ®«ng h¬n. Bªn c¹nh nh÷ng hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ, viÖc tæ chøc khai th¸c tèt sÏ n©ng cao hiÖu qu¶ x· héi biÓu hiÖn qua viÖc thu nhËn nh÷ng tri thøc mµ c¸c gi¸ trÞ di s¶n v¨n ho¸ ®em l¹i. C¸c du kh¸ch trong n­íc vµ quèc tÕ ®Õn víi c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ ViÖt Nam qua viÖc th­ëng thøc nh÷ng c¶nh trÝ thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp, chiªm ng­ìng c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, nghiªn cøu t×m hiÓu truyÒn thèng lÞch sö ®Êt n­íc vµ con ng­êi ViÖt Nam. Nh­ vËy xÐt trªn b×nh diÖn gi¸ trÞ, râ rµng c¸c di s¶n v¨n ho¸ võa cã nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña chÝnh b¶n th©n nã, võa cã nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ: hai gi¸ trÞ nµy lu«n cã mèi quan hÖ h÷u c¬ cÇn ph¶i ®­îc tr©n träng ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ vµ cã thªm nguån kinh phÝ hç trî cho c«ng t¸c b¶o vÖ tèt h¬n. ViÖc khai th¸c c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c di s¶n v¨n ho¸ cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng du lÞch. Nh­ vËy, mèi quan hÖ gi÷a viÖc b¶o tån, khai th¸c c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ du lÞch lµ mèi quan hÖ qua l¹i, thóc ®Èy lÉn nhau. Khai th¸c v¨n ho¸ du lÞch ph¶i g¾n liÒn víi ho¹t ®éng b¶o tån, t«n t¹o, b¶o vÖ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ chøa ®ùng trong di s¶n, ®ång thêi, khai th¸c v¨n ho¸ du lÞch cã hiÖu qu¶ sÏ lµ yÕu tè t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thu hót kh¸ch tham quan du lÞch ngµy cµng ®«ng, mang l¹i nguån lîi kinh tÕ ®¸ng kÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc b¶o vÖ, t«n t¹o di tÝch tèt h¬n. Thùc tiÔn nh÷ng ho¹t ®éng b¶o tån vµ khai th¸c du lÞch nãi chung vµ du lÞch v¨n ho¸ nãi riªng ë ViÖt Nam trong nh÷ng thêi gian qua ®· kh¼ng ®Þnh nh÷ng nhËn ®Þnh trªn. ChÝnh nguån thu nhËp hµng n¨m th«ng qua viÖc khai th¸c du lÞch ®· t¹o c¬ së cho nh÷ng ho¹t ®éng tu söa, b¶o tån vµ t«n t¹o c¸c di tÝch, gãp phÇn g×n gi÷ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng kh¸c cña d©n téc. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh kinh tÕ du lÞch ®· t¹o nguån thu nhËp ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ x· héi th«ng qua c¸c ho¹t ®éng dÞch vô - du lÞch. Do nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng còng nh­ nhê xö lý tèt nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a viÖc b¶o tån vµ khai th¸c v¨n ho¸ du lÞch mµ ë c¸c trung t©m v¨n ho¸ - du lÞch lín nh­ di s¶n v¨n ho¸ thiªn nhiªn H¹ Long, quÇn thÓ di tÝch kiÕn tróc ®Æc s¾c ë kinh ®« HuÕ vµ mét sè c¬ së v¨n ho¸ kh¸c ®· b­íc ®Çu lµm tèt c«ng t¸c nµy. Nguån kinh phÝ thu ®­îc th«ng qua viÖc b¸n vÐ tham quan vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô du lÞch kh¸c mçi n¨m ngµy cµng t¨ng gãp phÇn n©ng cao sù ph¸t triÓn kinh tÕ cho c¸c dÞa ph­¬ng vµ vµo viÖc b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng luËn ®iÓm trªn, do trong qu¸ tr×nh tæ chøc khai th¸c nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c di s¶n v¨n ho¸ g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng du lÞch ®· h×nh thµnh nªn mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a b¶o tån vµ khai th¸c v¨n ho¸ du lÞch. Víi ý nghÜa ®ã, v¨n ho¸ du lÞch theo chóng t«i cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong kinh doanh du lÞch. Nã nghiªn cøu vÒ nh÷ng ph­¬ng thøc khai th¸c c¸c gi¸ trÞ cña c¸c di s¶n v¨n ho¸ phôc vô cho c«ng t¸c ph¸t triÓn du lÞch. V¨n ho¸ du lÞch ®­îc c¸c nhµ nghiªn cøu kinh doanh quan t©m, coi träng, xem nã nh­ lµ c¬ së ®Ó x©y dùng luËn chøng ph¸t triÓn du lÞch, c«ng t¸c qu¶ng c¸o, x©y dùng c¸c khu du lÞch, c¸c ®iÓm vµ tuyÕn du lÞch …ChØ cã trªn c¬ së th«ng qua viÖc nghiªn cøu v¨n ho¸ du lÞch mét c¸ch khoa häc míi cã thÓ ®Þnh ra nh÷ng ph­¬ng thøc khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶. §©y còng lµ mét trong nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó h×nh thµnh nh÷ng quan ®iÓm, chñ tr­¬ng, x©y dùng ph­¬ng h­íng vµ nh÷ng biÖn ph¸p trong c¸c ho¹t ®éng b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸ vµ khai th¸c v¨n ho¸ du lÞch [ 6 ], [ 7 ], [ 37 ]. QuÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn cã nh÷ng thÕ m¹nh to lín vÒ v¨n ho¸, nghÖ thuËt, kiÕn tróc, lÞch sö, ­u thÕ vÒ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, ®a d¹ng vµ hÊp dÉn. V× vËy, viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn du lÞch ë ®©y sÏ trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän trong c¬ cÊu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña thÞ x· H­ng Yªn. Ph¸t triÓn du lÞch ®« thÞ cæ Phè HiÕn ph¶i nh»m môc ®Ých t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, n©ng cao d©n trÝ, ®¶m b¶o yªu cÇu gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi, b¶o vÖ vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch cÇn ph¶i ®¹t ®­îc yªu cÇu cao nhÊt lµ b¶o vÖ ®­îc c¸c di s¶n v¨n ho¸ lÞch sö, bªn c¹nh ®ã cÇn x©y dùng vµ b¶o vÖ tèt c¶nh quan thiªn nhiªn, b¶o ®¶m sù c©n b»ng sinh th¸i cña m«i tr­êng sèng. Trong qu¸ tr×nh tæ chøc vµ khai th¸c v¨n ho¸ du lÞch ë thÞ x· H­ng Yªn cÇn ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a c¸c vïng du lÞch träng ®iÓm ë ch©u thæ s«ng Hång, nh­: Hµ Néi, H¶i D­¬ng, B¾c Ninh, Th¸i B×nh, Nam §Þnh, Hµ Nam … 3.2.3.2. Ph­¬ng h­íng Qua nghiªn cøu kh¶o s¸t, Phè HiÕn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét ®iÓm du lÞch cã thÓ thu hót kh¸ch ®Õn tham quan vµ nghiªn cøu khoa häc. Nh÷ng quÇn thÓ di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, nh÷ng tµi nguyªn v¨n hãa phi vËt thÓ, lµ mét nguån lùc hÊp dÉn ®Ó phôc vô cho viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng trong ho¹t ®éng du lÞch. Bëi vËy, tØnh H­ng Yªn ®· ®­a ra mét ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ: ThÞ x· H­ng Yªn sÏ kh«ng chØ tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp mµ cßn chó träng vµo viÖc ph¸t triÓn du lÞch vµ dÞch vô vµ ®Èy nã lªn vÞ trÝ cña mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän. Trong thêi gian tíi, tØnh vµ thÞ x· H­ng Yªn kÕt hîp víi c¸c ban ngµnh sÏ x©y dùng mét quy ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch tæng thÓ cho tõng tuyÕn, ®iÓm du lÞch. Nh­ng tr­íc m¾t ph¶i ®Çu t­ ®Ó b¶o tån c¸c tµi nguyªn nh©n v¨n ë ®©y, æn ®Þnh, hoµn thiÖn bé m¸y tæ chøc tham gia c¸c ho¹t ®éng du lÞch. Bªn c¹nh ®ã tØnh còng cã ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng nh»m ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm du lÞch, n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô vµ phôc vô, t¨ng c­êng ®Çu t­ x©y dùng hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong ngµnh th«ng qua con ®­êng ®µo t¹o nh©n lùc. Nh­ng vÊn ®Ò mµ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc quan t©m nhÊt trong viÖc khai th¸c tµi nguyªn Phè HiÕn phôc vô cho ho¹t ®éng du lÞch, lµ ph¶i g×n gi÷, ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc g¾n liÒn víi vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng, b¶o ®¶m an toµn x· héi… nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ sinh th¸i bÒn v÷ng. §Ó thùc hiÖn ®­îc tèt vÊn ®Ò nµy tr­íc tiªn cÇn ph¶i t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc trªn ®Þa bµn t¹o ra sù thèng nhÊt, ®ång bé trong viÖc qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng du lÞch vµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn di tÝch. Cã kÕ ho¹ch x©y dùng ®Þnh h­íng cho c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp khai th¸c du lÞch trªn ®Þa bµn ®Çu t­ vµ ho¹t ®éng theo ®óng quy ho¹ch, chÊp hµnh ®óng theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ¦u tiªn gi¶i quyÕt c¸c gi¶i ph¸p ®Ó trïng tu b¶o vÖ c¸c di s¶n v¨n ho¸ (vËt thÓ vµ phi vËt thÓ), khai th¸c c¸c ®Æc ®iÓm mµ thiªn nhiªn ­u ®·i, t¨ng c­êng c¸c kh¶ n¨ng kiÓm so¸t nh»m c¶i thiÖn m«i tr­êng ®ång thêi gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸, chÊn h­ng nÒn v¨n ho¸ d©n téc. Cô thÓ nh­ sau: §èi víi c¸c di s¶n v¨n ho¸ vËt thÓ: gi÷ g×n ®Õn møc cao nhÊt sù nguyªn vÑn, thèng nhÊt vµ tÝnh ch©n thùc lÞch sö cña c¸c di tÝch trong quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn, cÇn xem ®ã lµ mét tæng thÓ thiÕt chÕ lÞch sö - nh©n v¨n - kiÕn tróc hµi hoµ kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau víi c¸c lo¹i h×nh kiÕn tróc cÊu thµnh nh­: ®×nh, ®Òn, chïa, miÕu, héi qu¸n … B¶o vÖ tèt nhÊt sù nguyªn vÑn cña c¸c di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸, c¸c di chØ kh¶o cæ häc hiÖn cã trªn ®Þa bµn thÞ x·, ®¶m b¶o sù thèng nhÊt vµ kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸c di tÝch cæ thuéc khu vùc cña Phè HiÕn x­a, víi sù ph¸t triÓn më réng cña thÞ x· trong t­¬ng lai khi xu h­íng ®« thÞ ho¸ ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. TËp trung c¸c nguån vèn ®Ó c¶i t¹o vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng song song víi viÖc thiÕt lËp c¶nh quan phï hîp nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o tån vµ khai th¸c v¨n ho¸ du lÞch. Lµ mét quÇn thÓ di tÝch kiÕn tróc nghÖ thuËt ®éc ®¸o vµ hÊp dÉn, Phè HiÕn - thÞ x· H­ng Yªn cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch du lÞch cao. Tuy nhiªn dï kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vµ khai th¸c du lÞch hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai sau nµy cã lín ®Õn mÊy còng khã cã thÓ bï ®¾p ®Çy ®ñ cho c«ng t¸c chèng xuèng cÊp, b¶o tån vµ t«n t¹o c¸c di tÝch . ChÝnh v× vËy, ®iÒu quan träng lµ ph¶i n©ng cao nhËn thøc cho nh©n d©n ®Þa ph­¬ng mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng gi¸ trÞ cã ý nghÜa nh©n v¨n to lín ®ang Èn m×nh trong ®« thÞ cæ cïng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng kh¸c nh»m b¶o tån mét c¸ch nguyªn vÑn nh÷ng di s¶n v¨n ho¸ cho c¸c thÕ hÖ t­¬ng lai. §èi víi c¸c di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ: cÇn cã kÕ ho¹ch tæ chøc nghiªn cøu, s­u tÇm c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n truyÒn thèng, cÇn ph¶i b¶o tån, kÕ thõa vµ ph¸t huy trªn c¬ së gi÷ g×n b¶n s¾c vµ truyÒn thèng v¨n ho¸ cña d©n téc kÕt hîp víi viÖc tiÕp thu nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i. CÇn cã biÖn ph¸p nh»m phôc håi, khai th¸c l¹i nh÷ng lÔ héi d©n téc ®éc ®¸o ®· cã ë Phè HiÕn trªn c¬ së nghiªn cøu vµ chän läc kü. Båi d­ìng n©ng cao chÊt l­îng vµ ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lo¹i h×nh nghÖ thuËt d©n gian truyÒn thèng , t¹o mäi ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng vµ ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch sù phôc håi cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Nghiªn cøu khai th¸c vµ chÕ biÕn nhiÒu mãn ¨n mang ®Ëm h­¬ng vÞ cña ®Êt Phè HiÕn - H­ng Yªn phôc vô cho viÖc khai th¸c du lÞch. CÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch ®Çu t­, x©y dùng c¸c vïng, ®iÓm du lÞch chÊt l­îng cao nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng thu hut kh¸ch tham quan c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ. Muèn vËy bªn c¹nh viÖc quan t©m, t¹o ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së vËt chÊt cÇn sím cã kÕ ho¹ch më réng c¸c h×nh thøc ®µo t¹o, båi d­ìng ®éi ngò c¸n bé n¾m v÷ng c¸c nguyªn t¾c vÒ b¶o vÖ c¸c di s¶n v¨n ho¸ vµ t¨ng c­êng ®Èy m¹nh c«ng t¸c qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, ®Æc biÖt lµ thµnh lËp mét trang Web qu¶ng c¸o trªn m¹ng Internet nh»m môc ®Ých t¹o ra ®­îc mét thÞ tr­êng réng lín n©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c du lÞch. 3.2.3.3. Môc tiªu Môc tiªu tr­íc m¾t: TiÕp tôc ph¸t triÓn du lÞch trªn c¬ së khai th¸c ®Õn møc cao nhÊt kh¶ n¨ng vµ søc thu hót cña ®« thÞ cæ, cè g¾ng kh¾c phôc triÖt ®Ó nh÷ng m©u thuÉn vµ h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, nhÊt lµ t¨ng c­êng mäi kh¶ n¨ng nh»m b¶o tån vµ ph¸t huy c¸c di tÝch v¨n ho¸ nghÖ thuËt trong quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn. Chó träng vµ khuyÕn khÝch viÖc t¨ng c­êng ®Çu t­ khai th¸c c¸c tµi nguyªn du lÞch vµ du lÞch v¨n ho¸ ë ngo¹i vi thÞ x· víi c¸c vïng l©n cËn, nh»m môc ®Ých më réng kh«ng gian ph¸t triÓn du lÞch, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh vµ s¶n phÈm du lÞch . Môc tiªu l©u dµi: Ph¸t triÓn du lÞch víi chÊt l­îng cao trªn c¬ së liªn kÕt, héi tô c¸c ®iÓm du lÞch, vïng du lÞch trong tØnh vµ c¶ n­íc, thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ viÖc x©y dùng thÞ x· H­ng Yªn trë thµnh mét ®iÓm du lÞch v¨n ho¸. Cïng víi viÖc khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n tiÒm n¨ng v¨n ho¸ du lÞch cña ®« thÞ cæ Phè HiÕn víi nhiÒu lo¹i h×nh di tÝch, giµu truyÒn thèng vµ mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, viÖc nghiªn cøu c¸c di tÝch lÞch sö v¨n hãa ë ®©y cÇn ®­îc ®Èy m¹nh h¬n n÷a. 3.2.3.4. Nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n trong viÖc b¶o vÖ vµ khai th¸c c¸c gi¸ trÞ cña quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn. Trªn c¬ së ®iÒu tra n¾m ®­îc t×nh tr¹ng kü thuËt cña tõng di tÝch cÇn tiÕn hµnh x¸c lËp vµnh ®ai b¶o vÖ cô thÓ, bao gåm c¶ giíi h¹n vÒ mÆt kh«ng gian, ph¹m vi ®Þa giíi cïng nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ trong viÖc tiÕn hµnh c¸c quy tr×nh tu söa, b¶o tån. Cô thÓ lµ: §èi víi c¸c di tÝch thuéc ph¹m vi b¶o vÖ nguyªn tr¹ng cÇn thùc hiÖn mét sè c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh­: - TiÕn hµnh khoanh vïng c¸c ®èi t­îng cÇn ph¶i b¶o vÖ bao gåm toµn bé khung c¶nh cña ®« thÞ cæ Phè HiÕn x­a vµ ®èi víi tõng lo¹i di tÝch cæ. - TiÕn hµnh kiÓm kª lËp hå s¬, ph©n lo¹i cô thÓ c¸c di tÝch theo gi¸ trÞ khoa häc nh»m ®Þnh ra kÕ ho¹ch tu söa, t«n t¹o chèng xuèng cÊp phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh, t×nh tr¹ng cña tõng di tÝch. Quy ®Þnh cô thÓ b»ng c¸c v¨n b¶n mang tÝnh ph¸p quy vÒ viÖc cÊm cho phÐp x©y dùng c¸c c«ng tr×nh trong ph¹m vi khu vùc b¶o vÖ di tÝch khi ch­a ®­îc phÐp cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng: Së v¨n ho¸, B¶o tµng. ViÖc tu söa, x©y dùng ngay t¹i vÞ trÝ cña di tÝch ph¶i ®­îc chÊp hµnh triÖt ®Ó, theo ®óng quy ®Þnh cña “LuËt di s¶n v¨n hãa” ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng lµm biÕn d¹ng, hay ph¸ vì c¶nh quan kiÕn tróc vèn cã cña di tÝch. §èi víi c¸c di tÝch thuéc ph¹m vi cã thÓ ®iÒu chØnh, viÖc x©y dùng, söa ch÷a ®Òu ph¶i cã sù cho phÐp cña c¸c c¬ quan qu¶n lý di tÝch. §Ó phï hîp c¶nh quan chung gi÷a khu vùc b¶o vÖ nguyªn tr¹ng vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng míi cÇn ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ chiÒu cao cña c¸c c«ng tr×nh, nghiªm cÊm c¸c c¬ së s¶n xuÊt dÞch vô g©y tiÕng ån lµm « nhiÔm m«i tr­êng v­ît giíi h¹n cho phÐp, trong khu vùc vµnh ®ai ®Öm nµy nªn cã kÕ ho¹ch bè trÝ c¸c b·i ®ç xe, x©y dùng c¸c c«ng viªn, v­ên hoa, c¸c kh¸ch s¹n, nhµ nghØ phôc vô cho khai th¸c du lÞch. - Thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p vÒ mÆt kü thuËt tu bæ t«n t¹o di tÝch theo ®óng nguyªn t¾c khoa häc bao gåm mét sè néi dung c¬ b¶n sau ®©y: §èi víi c¸c di tÝch ®· ®­îc c«ng nhËn cÊp quèc gia vµ nh÷ng di tÝch cã gi¸ trÞ nghiªn cøu khoa häc vµ khai th¸c phôc vô c¸c ®èi t­îng kh¸ch tham quan, du lÞch cÇn cã hå s¬ kiÓm kª, b¶n vÏ m« t¶, ¶nh chôp cô thÓ cña c¸c di tÝch ®Ó phôc vô tèt cho c«ng t¸c b¶o vÖ, g×n gi÷ l©u dµi còng nh­ giíi thiÖu phôc vô kh¸ch th¨m quan du lÞch. CÇn xö lý nghiªm nh÷ng hµnh vi g©y h­ háng, ph¸ huû hoÆc lµm biÕn d¹ng di tÝch. §èi víi c¸c di tÝch Ýt cã gi¸ trÞ, kh«ng cßn nguyªn tr¹ng di tÝch nh­ng n»m trong quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn còng cÇn ph¶i ®­îc gi÷ nguyªn chøc n¨ng sö dông, nh÷ng ®Æc ®iÓm kiÕn tróc phï hîp, ph¶i t«n träng c¸c yÕu tè vÒ vËt liÖu x©y dùng. C¨n cø vµo t×nh tr¹ng vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng h­ háng cña c¸c di tÝch cã thÓ thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc nh­: ®¶o ngãi, lîp ngãi ®èi víi c¸c di tÝch bÞ dét n¸t; xö lý b»ng nh÷ng biÖn ph¸p sinh häc, ho¸ häc ®èi víi nh÷ng di tÝch bÞ mèi mät; tu bæ vµ phôc håi c¸c hoa v¨n trang trÝ t¹i c¸c di tÝch. LËp thø tù ­u tiªn vµ tËp trung kinh phÝ ®èi víi c¸c di tÝch bÞ h­ h¹i nghiªm träng cÇn ph¶i ®­îc tu bæ t«n t¹o trong khi ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ kinh phÝ ®Ó tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc tu bæ ®ång lo¹t nh»m h¹n chÕ sù xuèng cÊp vµ nguy c¬ bÞ ph¸ huû mét sè di tÝch cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt. T¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o b»ng nhiÒu lo¹i h×nh th«ng tin nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸, kªu gäi sù hîp t¸c ®Çu t­ vµ c¸c nguån tµi trî, viÖn trî ®Ó t¹o thªm nguån kinh phÝ nh»m tu bæ, t«n t¹o di tÝch. VÒ mÆt tæ chøc vµ qu¶n lý cÇn ph¶i tiÕn hµnh thµnh lËp trung t©m qu¶n lý di tÝch trùc thuéc UBND thÞ x· vµ c¸c c¬ quan v¨n ho¸, b¶o tµng. §©y lµ c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc vµ qu¶n lý viÖc trïng tu, t«n t¹o c¸c di tÝch vµ tham m­u cho c¸c cÊp l·nh ®¹o trong viÖc lùa chän nh÷ng biÖn ph¸p tèi ­u nh»m b¶o tån, ph¸t huy di tÝch. C¸c c¬ quan ban ngµnh ph¶i cã sù kÕt hîp ho¹t ®éng ®ång bé víi nhau v× ®ã lµ lîi thÕ ®Ó cho ngµnh kinh doanh du lÞch võa cã hiÖu qu¶, võa gi÷ ®­îc nÐt v¨n ho¸ trong thêi gian khai th¸c. N©ng cao hiÖu qu¶ vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c x· héi ho¸ c¸c ho¹t ®éng b¶o tån, t«n t¹o di tÝch b»ng viÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc nh©n d©n ý thøc, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi trong viÖc b¶o vÖ vµ tæ chøc khai th¸c gi¸ trÞ tõ c¸c di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ cña ®Þa ph­¬ng m×nh. KÕ thõa, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ phi vËt thÓ trªn c¬ së võa gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc võa kÕt hîp cã chän läc nh÷ng tinh hoa cña nh©n lo¹i. §èi víi Phè HiÕn cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu ®¸nh gi¸, chän läc kü l­ìng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ phi vËt thÓ cã thÓ ®­a vµo khai th¸c trong ho¹t ®éng du lÞch. CÇn sím x©y dùng nh÷ng phßng tr­ng bÇy vÒ Phè HiÕn n»m trong b¶o tµng tØnh H­ng Yªn. cã thÓ dµnh riªng tõ 1 ®Õn 2 gian tr­ng bÇy vÒ Phè HiÕn trong phÇn tr­ng bÇy cña B¶o tµng tæng hîp tØnh. ë ®ã sÏ tr­ng bÇy c¸c hiÖn vËt kh¶o cæ, b¶n ®å vµ tÊt c¶ nh÷ng g× cã liªn quan ®Õn Phè HiÕn víi mét dung l­îng võa ph¶i nh­ng ®Çy ®ñ, hîp lý ®Ó cho du kh¸ch ®Õn tham quan cã thÓ cã mét c¸i nh×n kh¸i qu¸t, mét c¶m nhËn vÒ vïng v¨n ho¸ mµ hä muèn t×m hiÓu. §µo t¹o mét ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn chuyªn ngµnh du lÞch: ®©y lµ mét gi¶i ph¸p nh»m t¹o ra kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu mµ ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch ®ßi hái. Bao gåm viÖc ®µo t¹o c¸n bé h­íng dÉn viªn du lich vµ nh©n viªn lµm dÞch vô du lÞch. Gi¸o dôc céng ®ång n©ng cao d©n trÝ vÒ du lÞch. Bëi v× nh©n d©n sÏ lµ ng­êi tÝch cùc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng du lÞch vµ cã nh÷ng ®ãng gãp cô thÓ vµo viÖc b¶o vÖ g×n gi÷ c¶nh quan m«i tr­¬ng, tæ chøc c¸c dÞch vô bæ sung ... §èi víi c¬ së h¹ tÇng, cÇn x©y dùng mét hÖ thèng c¸c kh¸ch s¹n nhµ nghØ, nhµ kh¸ch ®Çy ®ñ c¸c tiÖn nghi, hîp vÖ sinh. Ngoµi ra còng cÇn ph¶i x©y dùng mét khu vui ch¬i gi¶i trÝ l¹ vµ hÊp dÉn ®Ó thu hót kh¸ch du lÞch. §Æc biÖt chó ý ®Õn viÖc khai th¸c tæ chøc c¸c ho¹t ®éng g¾n liÒn víi s«ng n­íc nh­ b¬i thuyÒn, c©u c¸ ... Më réng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh»m giíi thiÖu cho kh¸ch nh÷ng th«ng tin vÒ lÞch sö- v¨n ho¸, vÒ thêi gian tæ chøc lÔ héi, h×nh thøc néi dung ý nghÜa cña c¸c lÔ héi, vÒ ®Æc ®iÓm v¨n ho¸, tµi nguyªn nh©n v¨n, tµi nguyªn nh©n v¨n, tµi nguyªn thiªn nhiªn, còng nh­ c¸c th«ng tin vÒ hÖ thèng c¬ së l­u tró, giao th«ng, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn. §©y lµ mét biÖn ph¸p hÕt søc quan träng bëi v× cã tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o th× du kh¸ch míi cã thÓ biÕt tíi mét Phè HiÕn víi nh÷ng nÐt v¨n ho¸ riªng biÖt ®· cã mét thêi gian dµi ch×m vµo quªn l·ng. Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ ®Þnh h­íng trªn ®©y chØ mang tÝnh chÊt tæng thÓ. §Ó triÓn khai thùc hiÖn tèt viÖc b¶o tån vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n hãa cña quÇn thÓ di tich Phè HiÕn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i cã nh÷ng kÕ ho¹ch cô thÓ chi tiÕt h¬n. Víi nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ kiÕn tróc, lÞch sö cïng víi nh÷ng quan hÖ ®an xen lÉn nhau gi÷a gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn, gi÷a qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai, quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn ch¾c ch¾n sÏ lµ mét ®iÓm du lÞch hÊp dÉn kh¸ch ®Õn tham quan, nghiªn cøu. 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ Qua nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ c¸c di tÝch ë H­ng Yªn vµ vÊn ®Ò vÒ b¶o tån, ph¸t huy. Nh»m ph¸t huy tèt c¸c gi¸ trÞ cña quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn, chóng t«i xin kiÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò sau ®©y: 3.3.1. Ngµnh V¨n hãa Th«ng tin tØnh H­ng Yªn cã kÕ ho¹ch nghiªn cøu, ®iÒu tra kh¶o s¸t hiÖn tr¹ng toµn bé sè di tÝch lÞch sö v¨n hãa hiÖn cã trong quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn. X©y dùng ngay qui ho¹ch b¶o tån, t«n t¹o di tÝch, xÕp thø tù ­u tiªn nh÷ng di tÝch quan träng, cã gi¸ trÞ lín vÒ v¨n hãa, lÞch sö ®Ó tæ chøc viÖc khai th¸c, ph¸t huy di tÝch. 3.3.2. Tæ chøc ngay viÖc nghiªn cøu, s­u tÇm c¸c di s¶n v¨n hãa phi vËt thÓ trong khu vùc Phè HiÕn. Nghiªn cøu ®Ó t×m ra c¸c h×nh thøc phæ biÕn phï hîp ®èi víi tõng lo¹i h×nh di s¶n v¨n hãa nµy. 3.3.3. X©y dùng mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch cña toµn tØnh H­ng Yªn nãi chung vµ cña Phè HiÕn nãi riªng: §Çu t­ cho du lÞch. Qu¶ng b¸ c¸c s¶n phÈm du lÞch. X©y dùng c¸c tuyÕn ®iÓm du lÞch. Tuyªn truyÒn du lÞch trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng 3.3.4. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng phôc vô du lÞch nh­ ®­êng x¸, kh¸ch s¹n, nhµ hµng, c¸c c¬ së dÞch vô … 3.3.5. LËp l¹i trËt tù ®« thÞ, ®Èy m¹nh phong trµo toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa, x©y dùng thÞ x· H­ng Yªn xanh, s¹ch, ®Ñp, t¹o m«i tr­êng sinh th¸i bÒn v÷ng ®Ó thu hót kh¸ch du lÞch, tham quan, nghiªn cøu vÒ Phè HiÕn ./. KÕt luËn C¸ch ®©y h¬n 300 n¨m, Phè HiÕn ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn thµnh mét c¶ng thÞ ven s«ng nhê vµo nh÷ng thuËn lîi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi thêi bÊy giê. Phè HiÕn trë thµnh mét ®« thÞ næi tiÕng ë §µng ngoµi trong mét thêi gian kh«ng dµi nh­ng ®· t¹o cho m×nh mét vÞ thÕ kh¸ quan träng trong lÞch sö kinh tÕ vµ v¨n hãa cña ViÖt Nam. Do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau cuèi thÕ kû XIX, Phè HiÕn ®· lôi tµn vµ bÞ ch×m dÇn vµo quªn l·ng. Tuy nhiªn, Phè HiÕn vÉn lµ mét ®Ò tµi hÊp dÉn thu hót sù chó ý cña nhiÒu nhµ khoa häc. §Æc biÖt sau khi cã cuéc héi th¶o khoa häc vÒ Phè HiÕn ®­îc tæ chøc vµo th¸ng 12/1992 t¹i H­ng Yªn, Phè HiÕn kh«ng chØ ®­îc quan t©m víi t­ c¸ch lµ mét ®« thÞ c¶ng mµ cßn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét nguån tµi nguyªn nh©n v¨n kh¸ ®Æc s¾c cã thÓ khai th¸c ®Ó ph¸t triÓn du lÞch. Tµi nguyªn nh©n v¨n ë Phè HiÕn bao gåm quÇn thÓ c¸c di tÝch kiÕn tróc vµ mét phøc hîp v¨n ho¸ phi vËt thÓ, ®­îc h×nh thµnh trªn nÒn t¶ng cña v¨n ho¸ d©n téc vµ nh÷ng biÕn ®æi trong c¬ cÊu kinh tÕ vµ d©n c­ n¬i ®©y vµo thêi kú thÞnh ®¹t cña Phè HiÕn. Tuy nhiªn, viÖc khai th¸c nguån tµi nguyªn nµy phôc vô cho du lÞch còng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. Tr­íc m¾t ngµnh v¨n ho¸ th«ng tin cÇn thùc hiÖn tèt viÖc b¶o vÖ, t«n t¹o c¸c di tÝch lÞch sö- v¨n ho¸ hiÖn cã. Chó träng kh«i phôc l¹i mét sè lÔ héi cã gi¸ trÞ g¾n liÒn víi viÖc khuyÕn khÝch tiÕp tôc lµm c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng, ngµy cµng n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. §ång thêi phæ biÕn réng r·i nh÷ng mãn ¨n ®Æc s¶n cña vïng. Tuú thuéc vµo viÖc ph¸t triÓn cña tõng lo¹i h×nh du lÞch, ®èi t­îng du lÞch mµ c¸c ban ngµnh cña H­ng Yªn x©y dùng nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, h÷u hiÖu trªn mäi ph­¬ng diÖn trong viÖc tæ chøc, qu¶n lý, khai th¸c ®Ó dÇn dÇn ®­a Phè HiÕn trë thµnh trung t©m du lÞch v¨n ho¸ cña tØnh . Nh­ng nh÷ng gi¶i ph¸p nµy cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu kü l­ìng tØ mØ vµ ph¶i x©y dùng theo h­íng kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a du lÞch vµ v¨n ho¸, ®¶m b¶o m«i tr­êng sinh th¸i vµ tÝnh l©u bÒn. Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ lich sö cña quÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn cÇn ®­îc giíi thiÖu dùa trªn c¬ së ®¸nh gi¸ chung c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vËt chÊt còng nh­ v¨n ho¸ tinh thÇn cña ®« thÞ cæ. Còng cÇn ph¶i cã ph­¬ng ¸n kh¶ thi ®Ó tËp trung khai th¸c cã träng ®iÓm c¸c di tÝch lµm h¹t nh©n t¹o nªn c¸c tuyÕn ®iÓm du lÞch hÊp dÉn vµ bæ Ých. Vïng ®Êt ®« thÞ cæ Phè HiÕn ®ang ®ßi hái sù quan t©m vµ ®Çu t­ lín ®Ó trë thµnh mét nguån tµi nguyªn, mét nguån lùc bÒn v÷ng, mét khu du lÞch ®Çy triÓn väng ë khu vùc ch©u thæ B¾c Bé./. danh môc Tµi liÖu tham kh¶o 1. §µo Duy Anh (1998), ViÖt Nam V¨n hãa sö c­¬ng, Nxb §ång Th¸p 2. §µo Duy Anh (19956), §Êt n­íc ViÖt Nam V¨n qua c¸c ®êi, Nxb ThuËn Ho¸ 3. Anthony Farrington (1994), Nh÷ng tµi liÖu cña c«ng ty §«ng Ên Anh liªn quan ®Õn phè HiÕn vµ §µng Ngoµi, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng 4. Toan ¸nh (1992), NÕp cò tÝn ng­ìng ViÖt Nam, Nxb TP Hå ChÝ Minh 5. Toan ¸nh (1992), Héi hÌ ®×nh ®¸m (quyÓn th­îng, h¹), Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh 6. §Æng V¨n Bµi (1994), Suy nghÜ vÒ viÖc b¶o vÖ vµ khai th¸c c¸c di tÝch lÞch sö vµ v¨n ho¸ ë Phè HiÕn, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng 7. §Æng V¨n Bµi (1994), Di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch, T¹p chÝ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, Hµ Néi. 8. §ç Bang (1994), Mèi quan hÖ gi÷a c¸c phè c¶ng §µng Trong víi Phè HiÕn thÕ kû 17, 18. Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 9. TrÇn L©m BiÒn (1994), C©y cá trong nghÖ thuËt t¹o h×nh cña ng­êi ViÖt, Kû yÕu b¶o tµng Mü thuËt Hµ Néi, Hµ Néi. 10. TrÇn L©m BiÒn (1996), Chïa ViÖt, Nxb V¨n ho¸ th«ng tin, Hµ Néi. 11. TrÇn L©m BiÒn (2001), Trang trÝ trong mü thuËt truyÒn thèng cña ng­êi ViÖt, Nxb V¨n hãa d©n téc, Hµ Néi. 12. TrÇn L©m BiÒn (2000), Mét con ®­êng tiÕp cËn lÞch sö , Nxb V¨n ho¸ d©n téc, Hµ Néi. 13. Phan KÕ BÝnh (1992), ViÖt Nam phong tôc, Nxb TP Hå ChÝ Minh 14. TrÇn B¸ ChÝ (1994), Qu¸ tr×nh th«ng th­¬ng gi÷a XÝch §»ng - Phè HiÕn víi Cµn H¶i – Phï Th¹ch, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng 15. Phan Huy Chó (1992), LÞch triÒu hiÕn ch­¬ng lo¹i chÝ, 3 tËp, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 16. NguyÔn §¨ng Duy – TrÞnh Minh §øc (1993), B¶o tån di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, Tr­êng §¹i häc V¨n Ho¸, Hµ Néi. 17. §¹i Nam nhÊt thèng chÝ (1971), tËp 3. Hµ Néi 18. §¹i Nam thùc lôc tiÒn biªn (1962), quyÓn 1, ViÖn sö häc Hµ Néi, Hµ Néi. 19. §¹i ViÖt sö ký toµn th­ (1991), tËp 4, Hµ Néi. 20. §ç ThÞ H¶o - Mai Ngäc Thóc (1993), C¸c n÷ thÇn ViÖt Nam, Nxb Phô n÷, Hµ Néi. 21. Ch©u H¶i (1994), Ng­êi Hoa ë Phè HiÕn trong mèi quan hÖ víi ng­êi Hoa ë c¸c ®« thÞ ViÖt Nam cïng thêi kú, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 22. NguyÔn Duy Hinh (1994), ThÇn ®iÖn Phè HiÕn, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 23. T¨ng B¸ Hoµnh (1994), Di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ ë Phè HiÕn, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng 24. T¨ng B¸ Hoµnh (1994), Phè HiÕn qua kÕt qu¶ nghiªn cøu kh¶o cæ häc, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng 25. H­ng Yªn n¨m th¸ng vµ sù kiÖn (2000 - 2001), B¸o c¸o khoa häc, Sæ VHTT H­ng Yªn, H­ng Yªn. 26. H­ng Yªn 170 n¨m (2001), Së VHTT H­ng Yªn, H­ng Yªn. 27. Phan Khanh (1992), B¶o tµng di tÝch vµ lÔ héi, Nxb Th«ng tin, Hµ Néi. 28. TrÇn Träng Kim ( ), ViÖt Nam PhËt gi¸o sö luËn, Nxb VHTT, Hµ Néi. 29. Ng« B¸ L¨ng (1972), KiÕn tróc phËt gi¸o ë ViÖt Nam, Nxb V¹n H¹nh 30. Phan Huy Lª (1994), Phè HiÕn nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc ®ang ®Æt ra, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng 31. Phan Huy Lª, V­¬ng Hoµng Tuyªn, Chu Thiªn, §inh Xu©n L©m (1965) LÞch sö chÕ ®é phong kiÕn, tËp 3, Nxb Hµ Néi. 32. LÞch sö §¶ng Bé tØnh H­ng Yªn (1998) tËp 1, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 33. LÞch sö §¶ng bé thÞ x· H­ng Yªn (1994), H­ng Yªn 34. LuËt di s¶n v¨n ho¸ (2001), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 35. NguyÔn §øc Minh - TrÇn V¨n Nh©n (1991), Mét sè lÔ héi n­íc ë Héi An, §« thÞ cæ Héi An, Nxb KHXH, Hµ Néi. 36. Momoki Shiro (1994), ViÖt Nam trong hÖ thèng bu«n b¸n ch©u ¸ vµo thÕ kû 17 - 18, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 37. TrÇn Nh¹n (1996), Du lÞch vµ kinh doanh du lÞch, Nxb V¨n ho¸ th«ng tin, Hµ Néi. 38. Phè HiÕn lÞch sö – v¨n ho¸ (1998). Së VHTT H­ng Yªn, H­ng Yªn. 39. Lª Xu©n Quang (1996), Thê thÇn ë ViÖt Nam, tËp 1, 2, Nxb H¶i Phßng 40. Ng« Huy Quúnh (1986), KiÕn tróc ViÖt Nam, Nxb TP Hå ChÝ Minh 41. Tr­¬ng H÷u Quýnh (1994), Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Phè HiÕn, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng 42. TrÞnh Nh­ TÊu (1934), H­ng Yªn ®Þa chÝ, in t¹i nhµ in Ng« Tö H¹. 43. Lª B¸ Th¶o (1994), Nh÷ng khÝa c¹nh ®Þa lý cña vÊn ®Ò Phè HiÕn, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 44. NguyÔn ThÞnh (1994), Bia Chïa Chu«ng vµ bãng d¸ng Phè HiÕn x­a, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 45. Ng« §øc Thä (1994), §i t×m t­ liÖu Bi ký vÒ Phè HiÕn, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 46. NguyÔn Tµi Th­ (1988), LÞch sö PhËt gi¸o ViÖt Nam, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 47. Ph¹m Nh­ Tiªn – Hoµng V¨n TrÞ (1968), S¬ l­îc lÞch sö ®Êt H­ng Yªn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 48. L©m B×nh T­êng (1986), Sæ tay c«ng t¸c b¶o tån, Nxb V¨n hãa Th«ng tin, Hµ Néi. 49. Chu Quang Trø (1994), Phè HiÕn qua mét sè di tÝch mü thuËt, Kû yÕu héi th¶o khoa häc Phè HiÕn, Së VHTT H¶i H­ng, H¶i H­ng. 50. Thµnh - ThÕ - Vü (1961) Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam håi thÕ kû XVII, XVIII vµ ®Çu XIX, NXB Sö häc, Hµ Néi. 51. Lª Träng Vò ( ), LÔ héi cæ truyÒn.... Tõ 2004 ThÞ x· H­ng yªn më réng ®Þa giíi hµnh chÝnh, diÖn tÝch lµ 46.8km2; d©n sè trªn 100.000 ng­êi bao gåm 7 ph­êng vµ 5 x·. QuÇn thÓ di tÝch Phè HiÕn gåm 128 di tÝch, 17 di tÝch xÕp h¹ng cÊp Quèc gia, 04 di tÝch xÕp h¹ng cÊp tØnh. TËp trung chñ yÕu ë Ph­êng Quang Trung, Hång Ch©u, HiÕn Nam, Lam S¬n, Trung NghÜa, B¶o Khª.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docGiá trị lịch sử - văn hoá của quần thể di tích Phố Hiến.doc
Luận văn liên quan