Giáo dục pháp luật cho đồng bào người Chăm ở tỉnh Ninh Thuận hiện nay

h«ng chØ lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao thu nhËp cho nh©n d©n mµ cßn lµ n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c dÞch vô kinh tÕ, x· héi míi gi¶m nghÌo toµn diÖn chø kh«ng chØ riªng kinh tÕ nh− tinh thÇn V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· nªu: "Kh«ng chê kinh tÕ ph¸t triÓn cao råi míi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi mµ ngay trong tõng b−íc vµ suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, t¨ng tr−ëng kinh tÕ ph¶i lu«n g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi" [16, tr. 31]. Bëi vËy, viÖc x©y dùng ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc ph¸p luËt víi néi dung cô thÓ, thiÕt thùc vµ ®a d¹ng hãa h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo d©n téc Ýt ng−êi (trong ®ã cã ®ång bµo ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn) lµ rÊt quan träng. CÇn x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng néi dung ph¸p luËt cÇn thiÕt, b¾t buéc, nh÷ng néi dung ph¸p luËt liªn quan cÇn phæ biÕn, gi¸o dôc. §iÓm 70 quan träng n÷a lµ ph¶i nghiªn cøu kÕ thõa tinh hoa trong c¸c luËt tôc cña ®ång bµo d©n téc vËn dông vµo c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt. 3.2.2. KÕt hîp gi¸o dôc ph¸p luËt víi n©ng cao d©n trÝ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ vïng ®ång bµo Ch¨m ë Ninh ThuËn VÊn ®Ò gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ë Ninh ThuËn nãi chung, cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn nãi riªng kh«ng thÓ t¸ch rêi víi viÖc n©ng cao d©n trÝ vµ ch¨m lo ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao ®êi sèng cña ®ång bµo. Trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lu«n ch¨m lo ®Õn ®êi sèng vËt chÊt, còng nh− n©ng cao d©n trÝ cho ®ång bµo d©n téc thiÓu sè (trong ®ã cã ®ång bµo ng−êi Ch¨m). NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 7 Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng (khãa IX) vÒ c«ng t¸c d©n téc thÓ hiÖn râ môc tiªu cô thÓ ®Õn n¨m 2010 lµ: Ph¸t triÓn kinh tÕ, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao møc sèng ®ång bµo c¸c d©n téc. §Õn n¨m 2010, c¸c vïng d©n téc vµ miÒn nói c¬ b¶n kh«ng cßn hé ®ãi, gi¶m hé nghÌo xuèng d−íi 10%, gi¶m dÇn kho¶ng c¸ch chªnh lÖch møc sèng gi÷a c¸c d©n téc, c¸c vïng. ... N©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, ch¨m sãc søc kháe, n©ng cao møc h−ëng thô v¨n hãa cña ®ång bµo, hoµn thµnh phæ cËp gi¸o dôc trung häc c¬ së, n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ gi¸o dôc, ®Èy m¹nh viÖc d¹y vµ häc ch÷ d©n téc [19, tr. 35-36]. Thêi gian qua, ®−îc sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao d©n trÝ trong vïng ®ång bµo ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu, lµ niÒm tù hµo cña ®ång bµo; tuy nhiªn, vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ: t×nh tr¹ng nhiÒu ng−êi d©n kh«ng biÕt ch÷, kinh tÕ gia ®×nh khã kh¨n kh«ng cã tiÒn theo häc..., mµ tõ mï ch÷ ®Õn mï 71 luËt lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái vµ "kh«ng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, vïng d©n téc Ýt ng−êi nÕu kh«ng g¾n víi viÖc n©ng cao d©n trÝ, tr×nh ®é hiÓu biÕt kiÕn thøc ph¸p luËt cho c¸n bé vµ nh©n d©n" [41, tr. 7]. Bëi vËy, t¨ng c−êng gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn ph¶i ®−îc kÕt hîp víi viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, xãa ®ãi, gi¶m nghÌo, tõng b−íc n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ®ång bµo Ch¨m, n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi d−ìng nh©n tµi, b¶o tån vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa tèt ®Ñp cña ®ång bµo ng−êi Ch¨m, ®−a ®ång bµo ng−êi Ch¨m ph¸t triÓn t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng trÝ tuÖ cña ®ång bµo. 3.2.3. §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt, −u tiªn lùa chän nh÷ng h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt phï hîp, cã hiÖu qu¶ víi ®ång bµo d©n téc Ch¨m Mét thµnh c«ng cña c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt trong thêi gian qua ë Ninh ThuËn lµ ®· sö dông ®−îc nhiÒu h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt hÊp dÉn, cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, víi ®èi t−îng gi¸o dôc ph¸p luËt lµ ng−êi Ch¨m cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc thï th× ngoµi viÖc duy tr× vµ t¨ng c−êng c¸c h×nh thøc gi¸o dôc cã hiÖu qu¶, cÇn tËp trung chó ý c¸c h×nh thøc mang tÝnh ®Æc thï phï hîp víi tr×nh ®é d©n trÝ vµ t©m lý cña ng−êi Ch¨m, ch¼ng h¹n nh− gi¸o dôc ph¸p luËt qua lÔ héi truyÓn thèng cña ng−êi Ch¨m, gi¸o dôc ph¸p luËt qua c«ng t¸c hßa gi¶i... 3.2.4. Chó träng viÖc ph¸t triÓn lùc l−îng lµm c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt Trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng, yÕu tè con ng−êi bao giê còng ®ãng vai trß quan träng. VÊn ®Ò nµy cµng quan träng h¬n ®èi víi ho¹t ®éng gi¸o dôc ph¸p luËt v× lùc l−îng lµm c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt chÝnh lµ cÇu nèi ®−a ph¸p luËt vµo cuéc sèng. ë Ninh ThuËn trong thêi gian qua lùc l−îng lµm 72 c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt ®· ®−îc quan t©m x©y dùng kiÖn toµn mét b−íc vÒ mÆt sè l−îng còng nh− chÊt l−îng, tuy nhiªn lùc l−îng nµy vÉn ch−a thùc sù ®¸p øng ®−îc yªu cÇu thùc tiÔn ®Æt ra. NhÊt lµ lùc l−îng lµm c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt ®èi víi nh÷ng nhãm ®èi t−îng cô thÓ. V× vËy, chó träng ph¸t triÓn lùc l−îng lµm c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt, kiÖn toµn vÒ sè l−îng vµ n©ng cao chÊt l−îng lµ ph−¬ng h−íng quan träng mµ tØnh Ninh ThuËn cÇn quan t©m. 3.3. Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng c−êng gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo ng−êi ch¨m ë tØnh Ninh ThuËn hiÖn nay 3.3.1 T¨ng c−êng gi¸o dôc ph¸p luËt ph¶i g¾n víi viÖc n©ng cao d©n trÝ cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m Nh×n chung, so víi c¸c d©n téc thiÓu sè kh¸c trong vïng th× ®ång bµo ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn cã tr×nh ®é v¨n hãa kh¸ cao, hÇu hÕt c¸c x· ë trong tØnh cã ®ång bµo ng−êi Ch¨m sinh sèng ®Òu cã häc sinh, sinh viªn ng−êi Ch¨m theo häc t¹i c¸c tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng, ®éi ngò gi¸o viªn, y, b¸c sÜ, c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc lµ ng−êi d©n téc Ch¨m chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ. Cã thÓ nãi, trong céng ®ång ng−êi Ch¨m ®· vµ ®ang h×nh thµnh mét ®éi ngò trÝ thøc kh¸ râ nÐt. Tuy nhiªn, so víi mÆt b»ng chung trong c¶ n−íc th× tr×nh ®é d©n trÝ cña ng−êi Ch¨m vÉn cßn thÊp, vÉn cßn tån t¹i nhiÒu luËt tôc l¹c hËu, nÆng nÒ ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn ®êi sèng céng ®ång ng−êi Ch¨m. Bëi vËy, ph¶i ®Çu t− cho gi¸o dôc, ®Çu t− x©y dùng b¶o vÖ c¬ së vËt chÊt tr−êng líp. §éng viªn, gióp ®ì gi¸o viªn, häc sinh n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc. §Èy m¹nh phong trµo khuyÕn häc, khuyÕn tµi gióp ®ì con em nghÌo häc giái cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc häc. KhuyÕn khÝch, gióp ®ì cho anh chÞ em thanh niªn ng−êi Ch¨m häc tËp trong c¸c lÜnh vùc kü thuËt vµ häc nghÒ. XÐt ®Ò nghÞ miÔn gi¶m häc phÝ cho häc sinh nghÌo ng−êi Ch¨m ë c¸c 73 cÊp häc. Quan t©m gi¶i quyÕt bè trÝ viÖc lµm cho sinh viªn ng−êi ch¨m tèt nghiÖp ra tr−êng. Cñng cè ®éi ngò qu¶n lý vµ gi¸o viªn c¸c tr−êng d©n téc néi tró trong tØnh t¹o sù ®oµn kÕt trong nhµ tr−êng, quan t©m gi¸o dôc chÝnh trÞ t− t−ëng cho häc sinh ë c¸c tr−êng d©n téc néi tró, gi¶i quyÕt tèt c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch cho gi¸o viªn vµ häc sinh. Quan t©m ®Çu t− söa ch÷a, n©ng cÊp c¬ quan lµm viÖc cña ban biªn so¹n ch÷ Ch¨m. Hoµn thiÖn hÖ thèng gi¸o tr×nh, gi¸o khoa ch÷ Ch¨m tiÕn tíi ®−a vµo gi¶ng d¹y t¹i c¸c tr−êng phæ th«ng trong c¸c lµng x· Ch¨m vµ trung t©m båi d−ìng chÝnh trÞ huyÖn ë nh÷ng huyÖn cã ®ång bµo Ch¨m sinh sèng tËp trung (huyÖn Ninh Ph−íc, Ninh H¶i). Bªn c¹nh viÖc n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, viÖc tuyªn truyÒn nhËn thøc cho ®ång bµo Ch¨m vµ c¸n bé ®¶ng viªn vÒ ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ vÊn ®Ò d©n téc. §ång thêi, vËn ®éng hä thùc hiÖn tèt nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc lµ c«ng viÖc rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. ViÖc gi¸o dôc, tuyªn truyÒn nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ vÊn ®Ò d©n téc sÏ lµm cho c¸c thµnh viªn trong céng ®ång ch¨m, nhÊt lµ c¸c chøc s¾c t«n gi¸o, nh©n sÜ, trÝ thøc ch¨m, c¸c giµ lµng tiªu biÓu hiÓu vµ n¾m b¾t ®−îc nhiÒu th«ng tin vÒ t×nh h×nh ®ång bµo d©n téc trong n−íc vµ quèc tÕ. ViÖc lµm nµy lµ tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc trong ®êi sèng céng ng−êi Ch¨m gãp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh ®oµn kÕt d©n téc Ch¨m vµ trong céng ®ång c¸c d©n téc ë ®Þa ph−¬ng. Thùc hiÖn gi¶i ph¸p trªn, theo t¸c gi¶ luËn v¨n, cÇn ph¶i giao tr¸ch nhiÖm cô thÓ cho tõng cÊp, tõng ngµnh cña hÖ thèng chÝnh trÞ trong tØnh vÒ vÊn ®Ò nµy, cã c¬ chÕ phèi hîp cô thÓ gi÷a c¸c ban ngµnh, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi trong viÖc chØ ®¹o néi dung vµ tæ chøc thùc hiÖn viÖc tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc cho c¸n bé vµ ®ång bµo d©n téc Ch¨m. 74 3.3.2. Ch¨m lo ph¸t triÓn kinh tÕ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m CÇn nghiªn cøu, vËn dông vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®éng viªn khuyÕn khÝch ®ång bµo ng−êi Ch¨m ph¸t huy néi lùc, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa theo h−íng ®a d¹ng hãa ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh phï hîp víi tõng vïng. §Èy m¹nh phong trµo øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l−îng n«ng s¶n hµng hãa. Lµm tèt c«ng t¸c xãa ®ãi gi¶m nghÌo b»ng nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc cô thÓ. §i ®«i víi viÖc trång c©y l−¬ng thùc vµ ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm cÇn khuyÕn khÝch ®ång bµo trång nh÷ng c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n tr¸i cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®ång bµo vay vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®ång thêi gióp ®ång bµo vÒ mÆt kü thuËt, ch¨n nu«i. Quan t©m x©y dùng vµ qui ho¹ch ®ång cá vµ n−íc uèng ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i. KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn nh÷ng c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô du lÞch ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng trong ®ång bµo Ch¨m. Cñng cè vµ ph¸t huy nh÷ng lµng nghÒ truyÒn thèng. Quan t©m ®Õn viÖc c¶i tiÕn kü thuËt, nguyªn liÖu vµ gióp ®ì h−íng dÉn thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm. Nghiªn cøu cñng cè vµ tõng b−íc ph¸t triÓn ®ång bé c¬ së h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt trong vïng ®ång bµo Ch¨m. §Æc biÖt ®Çu t− x©y dùng hÖ thèng thñy lîi nh− hå chøa n−íc, kªnh m−¬ng ®ª ®Ëp. TiÒm n¨ng ®Êt ®ai cßn kh¸ lín ë vïng Ch¨m nh−ng bÞ thiÕu n−íc nªn s¶n xuÊt cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Chó träng ph¸t triÓn m¹nh phong trµo "Nhµ n−íc vµ nh©n d©n cïng lµm" ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. CÇn ®iÒu chØnh hîp lý vÊn ®Ò ®Êt canh t¸c cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m, nhÊt lµ vÊn ®Ò ruéng Kut, ruéng gh«i cÇn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt tháa ®¸ng. ChÝnh s¸ch trî c−íc, trî gi¸ cho ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè trong ®ã cã ®ång bµo Ch¨m ®· ®−îc thùc hiÖn nh−ng trªn thùc tÕ hä vÉn kh«ng 75 cã kh¶ n¨ng mua. Ph¶i ch¨ng cÇn cã c¬ chÕ cho ®ång bµo vay vèn nhiÒu h¬n vµ dµi h¹n h¬n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n. MÆt kh¸c, cÇn cã nh÷ng héi nghÞ chuyªn ®Ò phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan vµ gi÷a c¸c cÊp tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p kh¶ thi. CÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Þnh h−íng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ, c«ng nh©n kü thuËt lµ con em ®ång bµo Ch¨m ®Ó t¹o nguån nh©n lùc cã tay nghÒ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng ®ång bµo Ch¨m. Cã chÝnh s¸ch −u tiªn, −u ®·i cho nhiÒu thanh niªn ng−êi Ch¨m ®i häc c¸c tr−êng khoa häc - kü thuËt - kinh tÕ tõ ch−¬ng tr×nh trung cÊp, c«ng nh©n kü thuËt cho ®Õn ®¹i häc. §©y lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh nÒn t¶ng lµm cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m ngµy cµng thªm tin t−ëng vµo ®−êng lèi l·nh ®¹o cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc, ®ång thêi cã ý nghÜa trong c«ng t¸c vËn ®éng ®ång bµo ®Êu tranh chèng l¹i sù xuyªn t¹c, kÝch ®éng cña kÎ thï nh»m chia rÏ khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc. MÆt kh¸c, vËn ®éng ®ång bµo tù lùc v−¬n lªn trong cuéc sèng x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo ph−¬ng ch©m "Nhµ n−íc vµ nh©n d©n cïng lµm" lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ph¸t huy cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm lùc trong ®ång bµo. Kinh tÕ, ®êi sèng cña ®ång bµo Ch¨m ph¸t triÓn sÏ thóc ®Èy hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò kh¸c trong ®ã viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo Ch¨m còng sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n. 3.3.3. Gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m ph¶i nghiªn cøu kÕ thõa c¸c yÕu tè hîp lý cña luËt tôc Ch¨m vµ vËn ®éng ng−êi Ch¨m c¶i tiÕn, xãa bá mét sè tËp tôc l¹c hËu Muèn ®−a luËt ph¸p vµo c¸c d©n téc Ýt ng−êi, cÇn gi¶i quyÕt ®−îc mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n, ®ã lµ viÖc nghiªn cøu kÕ thõa tinh hoa trong c¸c luËt tôc cña ®ång bµo d©n téc, so s¸nh sù gièng nhau, kh¸c nhau gi÷a luËt ph¸p cña Nhµ n−íc vµ luËt tôc cña ®ång bµo d©n téc, trªn c¬ së ®ã vËn dông vµo c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt. 76 Còng gièng luËt tôc cña mét sè d©n téc Ýt ng−êi kh¸c, luËt tôc cña ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn ®· ®−îc ®óc kÕt, ch¾t läc vµ trë thµnh mét nÐt v¨n hãa ®Æc s¾c trong kho tµng v¨n hãa cña d©n téc ViÖt Nam. Trong hÖ thèng c¸c qui ®Þnh cña luËt tôc Ch¨m cã rÊt nhiÒu c¸c qui ®Þnh tiÕn bé phï hîp víi ph¸p luËt cña Nhµ n−íc, chøa ®ùng c¸c gi¸ trÞ cao vÒ ®¹o ®øc, ch¼ng h¹n luËt tôc trong lÜnh vùc h«n nh©n vµ gia ®×nh - qui ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh víi nhau, qui ®Þnh vÒ chÕ ®é mét vî, mét chång, vÒ tr¸ch nhiÖm nu«i d−ìng ch¨m sãc gi÷a cha mÑ vµ con c¸i vµ nhiÒu ®iÓm tiÕn bé vÒ b×nh ®¼ng nam n÷, lªn ¸n vµ cã c¸c chÕ tµi víi c¸c hµnh vi ngo¹i t×nh vµ lo¹n lu©n v.v... Nh÷ng −u ®iÓm, tinh hoa trong hÖ thèng luËt tôc cña ng−êi Ch¨m ®· gãp phÇn lín trong viÖc qui tô, b¶o vÖ gia ®×nh truyÒn thèng cña céng ®ång ng−êi Ch¨m, gãp phÇn quan träng trong viÖc gi÷ g×n c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng, ®¹o ®øc tèt ®Ñp, t¹o ®−îc sù g¾n kÕt ®iÒu hßa c¸c mèi quan hÖ x· héi trong céng ®ång mµ trong qu¸ tr×nh qu¶n lý nhµ n−íc cÇn kÕ thõa, ph¸t huy nh÷ng yÕu tè hîp lý ®ã. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng −u ®iÓm th× hÖ thèng luËt tôc cña ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng hñ tôc l¹c hËu, nÆng nÒ cÇn ph¶i ®−îc c¶i tiÕn, lo¹i bá cho phï hîp víi ®êi sèng míi hiÖn nay. Ch¼ng h¹n, trong tÝn ng−ìng t«n gi¸o Ch¨m cßn tån t¹i nhiÒu nghi lÔ r−êm rµ kÐo dµi thêi gian, tèn kÐm tiÒn b¹c cña ng−êi d©n, t¹o ra g¸nh nÆng cho x· héi vµ ¶nh h−ëng ®Õn vÖ sinh m«i tr−êng nh− lÔ tang cña ng−êi Ch¨m Bµlam«n, c¸c lÔ móa lín... Bëi vËy, cÇn vËn ®éng ng−êi d©n c¶i tiÕn dÇn mét sè tËp tôc ®Ó thùc hiÖn ®¬n gi¶n, tiÕt kiÖm vµ khoa häc h¬n. Nh÷ng nghi lÔ tÝn ng−ìng cña ®ång bµo Ch¨m hiÖn nay ra sao cÇn ph¶i ®−îc rµ so¸t vµ ®¸nh gi¸ l¹i ®Ó nÕu thÊy nh÷ng g× kh«ng cßn phï hîp n÷a th× vËn ®éng ®ång bµo bá dÇn, bá h¼n. Kiªn quyÕt kh«ng phôc håi l¹i nh÷ng h×nh thøc, nghi lÔ nµo ®· trë thµnh hñ tôc, lµ g¸nh nÆng cho mçi 77 ng−êi vµ cho céng ®ång (nhu lÔ chÐm tr©u tÕ thÇn, ch÷a bÖnh b»ng bïa phÐp, cÇu ®¶o...) Trong vÊn ®Ò nµy, vai trß cña c¸c vÞ chøc s¾c t«n gi¸o, nhÊt lµ cña ng−êi ®øng ®Çu chøc s¾c lµ rÊt quan träng v× thÕ cÇn ph¶i biÕt tranh thñ hä, qua hä vËn ®éng c¸c tÝn ®å nghe vµ lµm theo ®Ó xãa bá ®−îc tËp tôc l¹c hËu, b¶o tån, ph¸t huy nh÷ng tinh hoa truyÒn thèng d©n téc. Bªn c¹nh ®ã, viÖc æn ®Þnh t×nh h×nh an ninh chÝnh trÞ, ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ viÖc truyÒn b¸ c¸c luång v¨n hãa bªn ngoµi kh«ng phï hîp víi lîi Ých d©n téc, viÖc truyÒn ®¹o tr¸i phÐp ë c¸c vïng ®ång bµo Ch¨m ®ang ®Æt ra kh¸ bøc b¸ch, viÖc nµy cÇn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt b»ng c¸c biÖn ph¸p ®ång bé, trong ®ã gi¸o dôc ph¸p luËt b»ng c¸c biÖn ph¸p, h×nh thøc phï hîp, nªu cao ®−îc tinh thÇn ®oµn kÕt d©n téc, t«n gi¸o vµ gi÷a c¸c d©n téc, t«n gi¸o víi nhau, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó bµ con hiÓu râ vµ tin t−ëng vµo ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, gi÷ g×n an ninh chÝnh trÞ, kh¾c phôc nh÷ng tËp qu¸n l¹c hËu l©u ®êi c¶n trë b−íc ph¸t triÓn cña ®ång bµo trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc lµ v« cïng quan träng. 3.3.4. X©y dùng, kiÖn toµn ®éi ngò b¸o c¸o viªn, tuyªn truyÒn viªn ph¸p luËt, chó träng ®éi ngò céng t¸c viªn trî gióp ph¸p lý lµ c¸c vÞ chøc s¾c, giµ lµng, nh÷ng ng−êi cã uy tÝn trong céng ®ång ng−êi Ch¨m ChÊt l−îng c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, trong ®ã viÖc x¸c ®Þnh, x©y dùng, ®µo t¹o vµ båi d−ìng mét ®éi ngò b¸o c¸o viªn, tuyªn truyÒn viªn ph¸p luËt thùc sù cã n¨ng lùc vµ phÈm chÊt chÝnh trÞ v÷ng vµng, nhiÖt t×nh tËn t©m víi c«ng viÖc lµ v« cïng quan träng. Cã thÓ nãi, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt ra sao, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®−îc chuyÓn t¶i ®Õn nh©n d©n nh− thÕ nµo phô thuéc rÊt lín vµo ®éi ngò b¸o c¸o viªn, tuyªn truyÒn viªn ph¸p luËt. Trong nh÷ng n¨m qua, ®−îc sù quan t©m cña tØnh, ®éi ngò lµm c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt cña tØnh ®· ®−îc kiÖn toµn mét b−íc vÒ sè l−îng 78 còng nh− chÊt l−îng. Tuy nhiªn, ®Ó ®¸p øng ®−îc nhiÖm vô khã kh¨n, phøc t¹p trong ®iÒu kiÖn míi th× ®éi ngò thùc hiÖn c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt cña tØnh ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu thùc tiÔn ®Æt ra. Tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cßn h¹n chÕ, ch−a ®ång ®Òu. C¸n bé lµm c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt cña c¸c ngµnh ë ®Þa ph−¬ng nhÊt lµ ë c¬ së chñ yÕu lµ kiªm nhiÖm. §éi ngò céng t¸c viªn trî gióp ph¸p lý tuy cã ph¸t triÓn h¬n tr−íc nh−ng vÉn cßn thiÕu c¸n bé biÕt tiÕng d©n téc thiÓu sè, c«ng t¸c båi d−ìng kiÕn thøc ph¸p luËt, nghiÖp vô phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt vµ trî gióp ph¸p lý cho ®éi ngò nµy ch−a ®−îc th−êng xuyªn. Bëi vËy, ®Ó ®¸p øng ®−îc yªu cÇu, nhiÖm vô ®Æt ra th× ®ßi hái tØnh ph¶i quan t©m ®Çu t− h¬n n÷a, cÇn cã kÕ ho¹ch lùa chän, ®µo t¹o, båi d−ìng ®èi víi ®éi ngò b¸o c¸o viªn, tuyªn truyÒn viªn ph¸p luËt ®ñ vÒ sè l−îng, cã n¨ng lùc chuyªn m«n, nhiÖt t×nh, cã tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc, hiÓu biÕt phong tôc tËp qu¸n cña tõng ®Þa ph−¬ng, biÕt tiÕng d©n téc. Muèn vËy cÇn tæ chøc ®Þnh kú c¸c ®ît tËp huÊn, c¸c ch−¬ng tr×nh båi d−ìng kiÕn thøc ph¸p luËt ng¾n h¹n, ch−¬ng tr×nh båi d−ìng nghiÖp vô gi¸o dôc ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt vÒ tr×nh ®é ph¸p luËt vµ n¨ng lùc nghiÖp vô chuyªn m«n. §Æc biÖt, víi ®èi t−îng gi¸o dôc ph¸p luËt lµ ®ång bµo ng−êi Ch¨m, mét d©n téc thiÓu sè cã nÒn v¨n hãa ph¸t triÓn tõ l©u ®êi, rÊt riªng biÖt, ®a d¹ng, hÖ thèng luËt tôc chi phèi m¹nh tíi ®êi sèng céng ®ång ng−êi Ch¨m, sù mÆc c¶m vÒ qu¸ khø vµ tù ti d©n téc vÉn ¶nh h−ëng ®Õn céng ®ång. Do vËy, viÖc chó träng ®éi ngò b¸o c¸o viªn, tuyªn truyÒn viªn, céng t¸c viªn trî gióp ph¸p lý lµ vÊn ®Ò quan träng. Ngoµi viÖc hiÓu biÕt ph¸p luËt, ®éi ngò nµy ph¶i lµ ng−êi cã c¸ch nh×n, cã sù nhiÖt t×nh t©m huyÕt, cã hiÓu biÕt vÒ phong tôc, tËp qu¸n ng−êi Ch¨m, am hiÓu t©m lý ng−êi Ch¨m vµ biÕt tiÕng d©n téc Ch¨m. CÇn chó ý tíi viÖc thu hót ®éi ngò chøc s¾c ng−êi Ch¨m (c¸c s− c¶), tr−ëng hä, tr−ëng th«n, giµ lµng, nh÷ng ng−êi cã uy tÝn kh¸c trong céng ®ång ng−êi Ch¨m trong viÖc céng t¸c viªn trî gióp ph¸p lý v× nh÷ng ng−êi nµy lµ nh÷ng ng−êi cã kh¶ n¨ng tËp hîp nh÷ng ng−êi kh¸c, tiÕng nãi cña hä cã ¶nh h−ëng s©u réng trong céng ®ång 79 vµ gÇn nh− mang tÝnh quyÕt ®Þnh tr−íc c¸c vÊn ®Ò, sù kiÖn x¶y ra trong céng ®ång... Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ thu hót ®−îc ®éi ngò nµy th× tØnh ph¶i quan t©m cã chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®·i ngé tháa ®¸ng víi hä, ®éng viªn hä vµ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tiÕp cËn nh÷ng th«ng tin, kiÕn thøc ph¸p lý cÇn thiÕt nh− sö dông tñ s¸ch ph¸p luËt ë c¬ së, tæ chøc c¸c líp ®µo t¹o, båi d−ìng ng¾n h¹n ®Ó n©ng cao hiÓu biÕt cña hä vÒ ph¸p luËt, nh− §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· x¸c ®Þnh: "§éng viªn, ph¸t huy vai trß cña nh÷ng ng−êi tiªu biÓu cã uy tÝn trong d©n téc ë ®Þa ph−¬ng". 3.3.5. X¸c ®Þnh néi dung gi¸o dôc ph¸p luËt thiÕt thùc, lùa chän nh÷ng h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt phï hîp, cã hiÖu qu¶ víi ®ång bµo ng−êi Ch¨m Víi ®èi t−îng gi¸o dôc ph¸p luËt ®Æc thï lµ c¸n bé, nh©n d©n ë n«ng th«n vïng d©n téc thiÓu sè ng−êi Ch¨m, cÇn lùa chän nh÷ng néi dung ph¸p luËt phï hîp, ®¬n gi¶n, thiÕt thùc liªn quan trùc tiÕp ®Õn cuéc sèng hµng ngµy cña ng−êi d©n. Ph¶i g¾n víi yªu cÇu, nhiÖm vô chÝnh trÞ cña ®Þa ph−¬ng ®Ó lùa chän néi dung cho phï hîp. §Æc biÖt, nªn chó träng c¸c néi dung vÒ LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh, LuËt D©n sù, LuËt §Êt ®ai, Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së, Qui chÕ d©n chñ ë c¬ së, chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ d©n téc, t«n gi¸o... ViÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt ph¶i ®−îc lµm th−êng xuyªn chø kh«ng thÓ theo phong trµo hoÆc khi cã v¨n b¶n ph¸p luËt míi khi ®ã míi tuyªn truyÒn. Song song víi viÖc lùa chän néi dung gi¸o dôc ph¸p luËt phï hîp víi ®èi t−îng th× viÖc lùa chän h×nh thøc nµo ®Ó gi¸o dôc ph¸p luËt cã hiÖu qu¶ l¹i cµng quan träng h¬n. Qua thùc tiÔn triÓn khai c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt cho thÊy mçi h×nh thøc tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt ®Òu cã thÕ m¹nh riªng, −u ®iÓm riªng bæ trî cho nhau. Tuy nhiªn, ë mçi ®Þa 80 ph−¬ng víi mçi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh vµ ®èi t−îng ®Æc thï cÇn cã h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt phï hîp th× gi¸o dôc ph¸p luËt míi ®¹t hiÖu qu¶. V× vËy, kh«ng thÓ cïng mét lóc thùc hiÖn mét c¸ch trµn lan tÊt c¶ c¸c h×nh thøc mµ cÇn tËp trung chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt cã hiÖu qu¶ phï hîp víi ®Þa ph−¬ng, ®èi t−îng. §èi víi ®èi t−îng gi¸o dôc ph¸p luËt lµ ®ång bµo ng−êi Ch¨m víi nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc thï vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa lý, kinh tÕ, v¨n hãa - x· héi th× viÖc cô thÓ hãa c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt c¬ b¶n b»ng nh÷ng tê r¬i kÕt hîp víi tranh vÏ vµ phæ biÕn ®Õn tËn ng−êi d©n ®Ó khi nh×n vµo tranh vÏ c¸c tê r¬i ng−êi d©n hiÓu ®−îc néi dung cña ph¸p luËt mµ chóng ta cÇn göi tíi lµ v« cïng hiÖu qu¶. Bªn c¹nh h×nh thøc ®ã th× h×nh thøc tuyªn truyÒn miÖng còng lµ h×nh thøc cã hiÖu qu¶ cao, −u ®iÓm c¬ b¶n cña h×nh thøc nµy lµ huy ®éng ®−îc nhiÒu ph−¬ng tiÖn ho¹t ®éng tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt cã hiÖu qu¶ nh− tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua m¹ng l−íi ®µi truyÒn thanh c¬ së, qua ho¹t ®éng tuyªn truyÒn miÖng cña ®éi ngò b¸o c¸o viªn, tuyªn truyÒn viªn, céng t¸c viªn trî gióp ph¸p lý lµ c¸c giµ lµng, c¸c vÞ chøc s¾c, c¸c tr−ëng dßng hä, tr−ëng th«n, th«ng qua ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së... Theo t¸c gi¶ luËn v¨n, c¸c h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt ®−îc xem lµ phï hîp cã hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi ®ång bµo ng−êi Ch¨m lµ gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua hÖ thèng ph¸t thanh truyÒn h×nh, th«ng qua ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së vµ gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua c¸c sinh ho¹t lÔ héi truyÒn thèng. * Gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua hÖ thèng ph¸t thanh truyÒn h×nh Víi h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt nµy sÏ dÔ dµng t¸c ®éng ®Õn ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp nh©n d©n ë ®Þa ph−¬ng tõ thµnh thÞ ®Õn n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa,vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè... ph¹m vi t¸c ®éng réng lín vµ trùc tiÕp ®Õn tËn th«n, lµng, côm d©n c−... H×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt qua m¹ng l−íi truyÒn thanh võa mang tÝnh thêi sù, tuyªn truyÒn cã träng t©m, 81 träng ®iÓm võa b¶o ®¶m tÝnh kÕ ho¹ch ®Þnh h−íng l©u dµi. ë tØnh, Së T− ph¸p ph¶i chñ ®éng biªn so¹n, biªn dÞch song ng÷ b»ng tiÕng ViÖt - Ch¨m vµ th©u b¨ng catset giíi thiÖu nh÷ng chuyªn ®Ò ph¸p luËt liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng hµng ngµy cña ng−êi d©n, cÊp ph¸t cho c¸c ®µi truyÒn thanh cÊp huyÖn vµ hÖ thèng loa truyÒn thanh ë cÊp x· cã ®ång bµo Ch¨m sinh sèng. ë cÊp huyÖn, hÖ thèng truyÒn thanh vµ truyÒn h×nh huyÖn nªn më c¸c chuyªn môc t×m hiÓu ph¸p luËt, gi¶i ®¸p ph¸p luËt trªn ®µi truyÒn thanh, truyÒn h×nh ®Þa ph−¬ng, hÖ thèng loa truyÒn thanh cña c¸c x· ®Æt t¹i c¸c th«n ph¶i dµnh mét thêi gian ®¸ng kÓ ®Ó ph¸t ch−¬ng tr×nh ph¸p luËt nh−: giíi thiÖu néi dung c¬ b¶n cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt míi, c©u chuyÖn ph¸p luËt, phæ biÕn c¸c cuéc thi t×m hiÓu ph¸p luËt... phôc vô nhu cÇu n©ng cao kiÕn thøc ph¸p luËt cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. Së T− ph¸p nªn lùa chän cã tÝnh ®Þnh h−íng nh÷ng néi dung ph¸p luËt tuyªn truyÒn trªn m¹ng l−íi truyÒn thanh tõ tØnh ®Õn c¬ së phï hîp víi t×nh h×nh ®Þa bµn vµ ®Æc thï ®èi t−îng ng−êi nghe nh»m thu hót ®«ng ®¶o nh©n d©n quan t©m theo dâi ch−¬ng tr×nh. Ch−¬ng tr×nh ph¸t thanh vÒ ph¸p luËt nªn tËp trung vµo nh÷ng néi dung chñ yÕu: - Phæ biÕn cã hÖ thèng, th−êng xuyªn nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt c¬ b¶n, träng t©m cña trung −¬ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c, cuéc sèng hµng ngµy cña c¸n bé, nh©n d©n. - Gi¶i ®¸p ph¸p luËt, kiÕn nghÞ cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng liªn quan ®Õn nh÷ng qui ®Þnh ph¸p luËt, t×nh h×nh thùc thi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt ë c¬ së. - Th«ng tin ph¶n ¸nh t×nh h×nh ph¸p luËt ë ®Þa ph−¬ng, giíi thiÖu g−¬ng ng−êi tèt, viÖc tèt trong viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt, c¸c ho¹t ®éng t− ph¸p ë ®Þa ph−¬ng, c«ng t¸c hé tÞch, trî gióp ph¸p lý, x©y dùng qui −íc khu d©n c−, hßa gi¶i ë c¬ së... - TiÓu phÈm, c©u chuyÖn truyÒn thanh cã néi dung tuyªn truyÒn ph¸p luËt. 82 ViÖc gi¸o dôc ph¸p luËt qua hÖ thèng loa truyÒn thanh muèn ®¹t hiÖu qu¶ nh− mong muèn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh thêi l−îng, bè trÝ thêi gian ph¸t thanh cho phï hîp víi tËp qu¸n sinh ho¹t cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ®Ó thu hót ®«ng ®¶o ng−êi nghe, ph¸t huy cao nhÊt hiÖu qu¶ cña ch−¬ng tr×nh. * Gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua c«ng t¸c hßa gi¶i ë c¬ së ViÖc hßa gi¶i vèn ®· cã tõ l©u trong nh©n d©n ta, c¸c tæ hßa gi¶i ®−îc thµnh lËp ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vi ph¹m vµ tranh chÊp nhá trong nh©n d©n. §Ó qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nµy, vÒ mÆt Nhµ n−íc HiÕn ph¸p n¨m 1992 trong §iÒu 127 qui ®Þnh: "ë c¬ së thµnh lËp c¸c tæ chøc thÝch hîp cña nh©n d©n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc vi ph¹m ph¸p luËt vµ tranh chÊp nhá trong nh©n d©n theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt". §iÒu 1 Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i n¨m 1998 qui ®Þnh: Hßa gi¶i ë c¬ së lµ viÖc h−íng dÉn, gióp ®ì, thuyÕt phôc c¸c bªn ®¹t ®−îc tháa thuËn, tù nguyÖn gi¶i quyÕt víi nhau nh÷ng viÖc vi ph¹m ph¸p luËt vµ tranh chÊp nhá nh»m gi÷ g×n ®oµn kÕt trong néi bé nh©n d©n, phßng ngõa, h¹n chÕ vi ph¹m ph¸p luËt b¶o ®¶m trËt tù, an toµn x· héi trong céng ®ång d©n c− [46, tr. 2]. §Ó qui ®Þnh chi tiÕt mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së, kho¶n 1 §iÒu 2 NghÞ ®Þnh 160/1999/N§-CP ngµy 18/10/1999 cña ChÝnh phñ lµm râ: Hßa gi¶i ë c¬ së lµ viÖc h−íng dÉn, gióp ®ì, thuyÕt phôc c¸c bªn tranh chÊp ®¹t ®−îc tháa thuËn, tù nguyÖn gi¶i quyÕt víi nhau nh÷ng viÖc vi ph¹m ph¸p luËt vµ tranh chÊp nhá nh»m gi÷ g×n ®oµn kÕt trong néi bé nh©n d©n, cñng cè ph¸t huy nh÷ng t×nh c¶m vµ ®¹o lý truyÒn thèng tèt ®Ñp trong gia ®×nh vµ céng ®ång d©n c−, phßng ngõa h¹n chÕ vi ph¹m ph¸p luËt, b¶o ®¶m trËt tù trong céng ®ång d©n c− [10, tr 2]. 83 Khi nh©n d©n sèng tËp trung thµnh tõng côm d©n c− (xãm, lµng, th«n) th× h×nh thµnh nh÷ng t×nh c¶m xãm, th«n, lµng nh− tèi löa, t¾t ®Ìn cã nhau, nh−ng ®ång thêi còng b¾t ®Çu n¶y sinh nh÷ng m©u thuÉn, tranh chÊp nhá trong cuéc sèng ®êi th−êng nh− ®−êng ranh, lèi ngâ, ruéng v−ên, nhµ cöa... V× vËy, ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së võa gi÷ g×n ®−îc sù ®oµn kÕt gi÷a c¸c bªn, b¶o vÖ ®−îc t×nh lµng nghÜa xãm vµ thuÇn phong mü tôc, tr¸nh ®−îc kiÖn tông kÐo dµi tèn kÐm. C«ng t¸c hßa gi¶i vµ c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, cã thÓ nãi c«ng t¸c hßa gi¶i lµ mét h×nh thøc phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt thiÕt thùc vµ cã hiÖu qu¶, bëi v× hßa gi¶i kh«ng chØ dùa vµo ®¹o ®øc x· héi, t×nh lµng nghÜa xãm mµ cßn ph¶i dùa vµo ph¸p luËt vµ qua hßa gi¶i sÏ thùc hiÖn ®−îc viÖc phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt cho c¸c ®−¬ng sù vµ nh©n d©n. Víi ®Æc ®iÓm sèng tËp trung chñ yÕu ë vïng ®ång b»ng ven biÓn, vÒ h×nh th¸i c− tró, ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn sèng tËp trung ë nh÷ng khu vùc riªng gäi lµ c¸c play Ch¨m (th«n hay lµng) kh¸ t¸ch biÖt. Th«ng th−êng, mçi play Ch¨m lµ mét céng ®ång d©n c− theo mét t«n gi¸o nhÊt ®Þnh, nh−ng ®«i khi hä còng sèng xen ghÐp víi c¸c d©n téc kh¸c. Trong qu¶n lý nhµ n−íc, h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua c«ng t¸c hßa gi¶i lµ rÊt cã hiÖu qu¶ bëi tÝnh gÇn gòi víi cuéc sèng th−êng ngµy. Tõ nh÷ng m©u thuÉn, xÝch mÝch, tranh chÊp nhá gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, hä téc, lµng xãm, viÖc hßa gi¶i ®−îc thùc hiÖn trùc tiÕp víi ng−êi thËt, viÖc cô thÓ. C¸n bé hßa gi¶i dùa vµo ph¸p luËt lµm chuÈn mùc ®Ó gi¶i thÝch, thuyÕt phôc víi lêi lÏ gi¶n dÞ, dÔ hiÓu, thÊu t×nh ®¹t lý, råi lùa c¸ch vËn ®éng, khuyªn b¶o c¸c bªn thùc hiÖn ®óng ph¸p luËt nhÊt lµ c¸c viÖc trong tranh chÊp ®Êt ®ai, d©n sù, c¸c vi ph¹m ph¸p luËt nhá ch−a ®Õn møc ph¶i xö lý hµnh chÝnh hoÆc h×nh sù. §©y lµ h×nh thøc phæ biÕn gi¸o dôc 84 ph¸p luËt cã vai trß quan träng vµ phï hîp víi c¸c quan hÖ x· héi ë vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè nãi chung, vïng ®ång bµo ng−êi Ch¨m nãi riªng. Bëi lÏ lùc l−îng lµm c«ng t¸c hßa gi¶i - tuyªn truyÒn phæ biÕn ph¸p luËt kh«ng ph¶i ai kh¸c mµ chÝnh lµ ng−êi d©n téc, lµ "ng−êi cña lµng", ngoµi sù hiÓu biÕt ph¸p luËt hä cßn hiÓu biÕt phong tôc tËp qu¸n, truyÒn thèng dßng hä, ®Æc ®iÓm t©m lý, tÝn ng−ìng d©n téc, n¾m b¾t gia c¶nh cña c¸c ®èi t−îng cÇn hßa gi¶i vµ h¬n thÕ n÷a hä lµ nh÷ng ng−êi cã uy tÝn vµ ®−îc kÝnh nÓ trong céng ®ång nh− tr−ëng th«n, tr−ëng lµng, tr−ëng c¸c dßng hä (hiÖn Ninh ThuËn cã h¬n 70% hßa gi¶i viªn trong céng ®ång c¸c d©n téc Ýt ng−êi lµ tr−ëng th«n, tr−ëng lµng). Víi h×nh thøc nµy, chØ th«ng qua mét vô viÖc cô thÓ cÇn hßa gi¶i, c¸c hßa gi¶i viªn cã thÓ tiÕn hµnh cïng lóc lång ghÐp viÖc phæ biÕn ph¸p luËt cho nhiÒu ®èi t−îng trong gia ®×nh, dßng hä, lµng, xãm ®Ó gi¸o dôc ý thøc t«n träng ph¸p luËt, kªu gäi t×nh lµng nghÜa xãm vµ t×nh c¶m gia ®×nh, dßng hä... ®Ó "tr¸nh c¸i x¶y n¶y c¸i ung", ®Ó "m©u thuÉn to lµm cho nhá l¹i, m©u thuÉn nhá lµm cho mÊt ®i", ®Ó gi÷ g×n sù b×nh yªn trong mçi gia ®×nh, lµng, x·. Thùc tÕ trong céng ®ång ng−êi Ch¨m, tõ bao ®êi nay vÉn tån t¹i héi ®ång phong tôc hay héi ®ång hßa gi¶i do d©n bÇu chän víi c¸c thµnh viªn cã uy tÝn nh− s− c¶, tr−ëng hä... ®· hßa gi¶i thµnh nhiÒu vô xung ®ét, xÝch mÝch, tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn trong cïng mét dßng hä hoÆc gi÷a c¸c dßng hä víi nhau, ®iÒu hßa ®−îc c¸c mèi quan hÖ gia ®×nh, dßng hä, lµng x·... Tuy nhiªn, ®Ó h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua c«ng t¸c hßa gi¶i ®¹t hiÖu qu¶ th× viÖc bÇu ban hßa gi¶i ph¶i b¶o ®¶m d©n chñ, c«ng khai, lùa chän nh÷ng ng−êi cã uy tÝn cao trong céng ®ång, hiÓu biÕt phong tôc tËp qu¸n cña d©n téc. C¸c thµnh viªn tham gia tæ hßa gi¶i ph¶i ®−îc phæ biÕn gi¸o dôc c¸c néi dung cña ph¸p lÖnh vÒ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së t¹o ®iÒu kiÖn cho hä hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña m×nh. 85 * Gi¸o dôc ph¸p luËt qua ho¹t ®éng lÔ héi truyÒn thèng cña ®ång bµo d©n téc Ch¨m Mçi d©n téc ®Òu cã mét b¶n s¾c v¨n hãa riªng. Nãi ®Õn sinh ho¹t lÔ héi truyÒn thèng cña c¸c d©n téc còng cã nghÜa lµ nãi ®Õn v¨n hãa truyÒn thèng cña d©n téc ®ã. Muèn ®−a ph¸p luËt vµo ®êi sèng x· héi cña c¸c d©n téc kh«ng thÓ t¸ch rêi mµ ph¶i sö dông triÖt ®Ó c¸c yÕu tè truyÒn thèng d©n téc ®Ó phôc vô c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt. Mét trong nh÷ng lo¹i h×nh sinh ho¹t v¨n hãa truyÒn thèng g¾n bã mËt thiÕt víi cuéc sèng ng−êi Ch¨m ®ã lµ c¸c sinh ho¹t lÔ héi. Ng−êi Ch¨m cã rÊt nhiÒu lÔ héi, ngoµi c¸c lÔ héi lín nh− lÔ Tèng ¤n ®Çu n¨m Ch¨m lÞch (Rija nugar) nh»m môc ®Ých cÇu cho thÇn linh ban ph¸t m−a thuËn, giã hßa ®ång thêi tèng khø nh÷ng ®iÒu xÊu cña n¨m cò, ®ãn nhËn nh÷ng ®iÒu tèt lµnh trong n¨m míi; LÔ chÆn nguån n−íc (Kaphal©u kra−n) ®−îc tæ chøc vµo th¸ng 8 Ch¨m lÞch ë ®Çu nguån c¸c s«ng lín nh»m cÇu xin c¸c vÞ thÇn ng¨n chÆn lò lôt. LÔ nµy do nhiÒu lµng ë cïng khu vùc tæ chøc, cã sù tham gia cña c¸c chøc s¾c Ch¨mBµlam«n vµ Ch¨m Bµni; LÔ chÐm tr©u tÕ thÇn (Ng¨pkabau yang patau) lÔ ®−îc tæ chøc 7 n¨m mét lÇn vµo th¸ng 7 Ch¨m lÞch t¹i nói §¸ tr¾ng th«n Nh− B×nh x· Ph−íc Th¸i huyÖn Ninh Ph−íc. LÔ nµy g¾n liÒn víi nhiÒu truyÒn thuyÕt liªn quan ®Õn "sù tÝch con ch»n tinh" nªn ng−êi Ch¨m chñ yÕu lµ cóng ®Ó "ch»n tinh" khái quËy ph¸ mïa mµng vµ cuéc sèng cña con ng−êi. LÔ do «ng cai qu¶n ruéng ®Êt, thñy lîi («n hamuta); «ng cai ®Ëp (Binuk); thÇy kÐo ®µn Kanhi, bµ bãng, thÇy vç tham gia thùc hiÖn. LÔ cÇu xin thÇn mÑ xø së (Rija n−gar) lµ lÔ lín ®−îc ®«ng ®¶o ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn, B×nh ThuËn tham gia, thêi gian tiÕn hµnh vµo ngµy thø 5 vµ thø 6 cña tuÇn ®Çu th¸ng giªng lÞch Ch¨m. 86 Ngoµi c¸c nghi lÔ trªn, ng−êi Ch¨m cßn cã c¸c lo¹i lÔ nghi liªn quan ®Õn n«ng nghiÖp, chu kú c©y lóa nh− lÔ dùng chßi (pa®¨ng pa®ai tuan); lÔ cóng thÇn ruéng ®Î nhanh (lªu p« bhum); lÔ cóng lóa lµm ®ßng (D«k tian); lÔ mõng lóa vÒ nhµ (pa a paday tagik lan); lÔ cóng «ng (B¬ng kata); lÔ cóng bµ (B¬ng chabur); lÔ khai m−¬ng ®¾p ®Ëp (p¬h paub¬ng yang; lÔ móa ban ngµy (Rija harei); lÔ móa ban ®ªm (Rijadayop)... C¸c ho¹t ®éng lÔ héi truyÒn thèng thÓ hiÖn tôc lÖ, phong tôc l©u ®êi cña ®ång bµo Ch¨m, lµ nh÷ng nghi lÔ ®· ¨n s©u vµo nÕp sèng cña ®ång bµo Ch¨m. V× vËy, trong c¸c dÞp lÔ nµy tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ nªn chän c¸c néi dung ph¸p luËt vÒ nÕp sèng míi, vÒ trËt tù an toµn x· héi, vÒ h«n nh©n gia ®×nh, vÒ ®Êt ®ai... ®Ó phæ biÕn cho mäi ng−êi vµ ®Ó lµm tèt ®−îc viÖc nµy, ®iÒu quan träng lµ cÇn ph¸t huy tèt ®a vai trß cña c¸c vÞ chøc s¾c t«n gi¸o, giµ lµng, tr−ëng hä v.v... TriÓn khai c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt ë vïng s©u, vïng xa, vïng d©n téc Ýt ng−êi nãi chung, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè Ch¨m nãi riªng lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n ®ßi hái sù kiªn tr×, bÒn bØ vµ n¨ng ®éng, s¸ng t¹o kh«ng chØ cña c¬ quan Së T− ph¸p mµ cña tÊt c¶ c¸c c¬ quan tæ chøc h÷u quan ë ®Þa ph−¬ng, tr−íc hÕt lµ c¬ quan v¨n hãa th«ng tin, c¸c ®oµn thÓ thanh niªn, phô n÷... thùc tÕ cho thÊy r»ng, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi vµ tr×nh ®é d©n trÝ cña ®ång bµo d©n téc Ýt ng−êi, ho¹t ®éng phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt trªn ®Þa bµn nµy cÇn ®−îc thùc hiÖn víi ph−¬ng c¸ch riªng, ®Æc thï so víi nh÷ng vïng kh¸c mµ tr−íc hÕt lµ kÕt hîp víi n©ng cao ®êi sèng` v¨n hãa tinh thÇn. ViÖc tæ chøc ®−a néi dung ph¸p luËt vµo c¸c lÔ héi nµy cã nhiÒu thuËn lîi, gän kh«ng ®ßi hái ®Çu t− nhiÒu kinh phÝ, c¬ së vËt chÊt, thêi gian chuÈn bÞ. Ng−êi tham gia tæ chøc (chñ thÓ tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt) rÊt phong phó, trong ®ã nh÷ng nghÖ nh©n ë c¬ së lµ ®èi t−îng tÝch cùc. Víi h×nh thøc nµy sÏ thu hót ®«ng ®¶o quÇn chóng tham gia tù nguyÖn, kh¸c víi 87 c¸c cuéc häp hiÖn nay, th«ng th−êng mçi hé gia ®×nh chØ cã mét ng−êi ®Õn dù mang tÝnh ®¹i diÖn. Néi dung ph¸p luËt ®−a vµo c¸c lÔ héi nÕu sóc tÝch, hÊp dÉn, gÇn gòi, dÔ hiÓu, dÔ nhí (ng«n ng÷, c¸ch biÓu ®¹t phï hîp víi d©n téc Ch¨m vµ ®−îc truyÒn t¶i qua lêi th¬, ®iÖu h¸t) th× tÝnh vËn ®éng, thuyÕt phôc sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao, lµm gi¶m bít c¶m gi¸c, Ên t−îng bÞ ¸p ®Æt, gß Ðp, b¾t buéc cña qui ph¹m ph¸p luËt, lµm hßa quyÖn gi÷a qui ph¹m ph¸p luËt víi qui ph¹m ®¹o ®øc v× qui ph¹m ph¸p luËt do chÝnh ng−êi d©n cã uy tÝn, tµi n¨ng ®−îc quÇn chóng h©m mé nãi lªn nh− sù chØ b¶o, t©m sù phï hîp víi t©m t− ng−êi nghe. Nh÷ng néi dung ph¸p luËt kh«ng thÓ chuyÓn thµnh lêi th¬, ®iÖu h¸t truyÒn thèng th× nªn nãi (hoÆc ®äc) trùc tiÕp. Tãm l¹i, lång ghÐp néi dung ph¸p luËt vµo c¸c h×nh thøc sinh ho¹t truyÒn thèng lÔ héi cña ®ång bµo Ch¨m lµ mét "kªnh" th«ng tin trong hÖ thèng c¸c h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt, tuy cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh− néi dung ®−îc truyÒn t¶i th−êng kh«ng ®−îc ®Çy ®ñ, trän vÑn nghÜa cña ®iÒu luËt mµ chñ yÕu chØ nªu ®−îc tinh thÇn c¬ b¶n vµ l−îng th«ng tin trong mçi buæi kh«ng nhiÒu, khã theo tr×nh tù, hÖ thèng nh−ng nã lµ h×nh thøc bæ sung, kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c kªnh th«ng tin kh¸c (th«ng th−êng kh« khan, tÎ nh¹t, gß Ðp, thiÕu hÊp dÉn ng−êi nghe). Bëi vËy, cã thÓ nãi ®©y lµ h×nh thøc gi¸o dôc ph¸p luËt rÊt cã hiÖu qu¶ víi ®ång bµo ng−êi Ch¨m. 3.3.6. T¨ng c−êng vai trß l·nh ®¹o cña c¸c cÊp ñy ®¶ng, cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp vµ sù phèi kÕt hîp cña c¸c ban ngµnh, ®oµn thÓ ®èi víi c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt trong tØnh nãi chung vµ gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m nãi riªng §Æc thï cña c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp cña c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ vµ toµn x· héi. §©y lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó n©ng 88 cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c nµy. V× vËy, bªn c¹nh viÖc kh¼ng ®Þnh vai trß chÝnh yÕu cña Së T− ph¸p Ninh ThuËn vµ c¸c c¬ quan nhµ n−íc kh¸c trong héi ®ång phèi hîp phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt cña tØnh, cÇn ph¸t huy vai trß cña c¸c cÊp ñy ®¶ng trong viÖc l·nh ®¹o chÝnh quyÒn c¸c cÊp tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt víi néi dung, h×nh thøc ph−¬ng ph¸p phï hîp víi ®Þa bµn, ®èi t−îng d©n téc Ýt ng−êi. Thu hót, huy ®éng c¸c tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi, tæ chøc x· héi nghÒ nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ vµ c¶ céng ®ång tham gia c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt. Cã nh− vËy c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt nãi chung ë tØnh Ninh ThuËn, gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn míi ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶. Ho¹t ®éng tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt phô thuéc rÊt lín vµo ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc nhµ n−íc bëi v×, hä võa lµ chñ thÓ chÊp hµnh ph¸p luËt, võa lµ chñ thÓ tæ chøc, triÓn khai ®−a ph¸p luËt vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn cña nh©n d©n. N©ng cao tr×nh ®é l·nh ®¹o qu¶n lý, phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cho c¸n bé c«ng chøc, nhÊt lµ c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp x· lµ v« cïng quan träng. ChÝnh quyÒn cÊp x· lµ cÊp trùc tiÕp tæ chøc triÓn khai vµ trùc tiÕp kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc thi chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. CÊp x· lµ cÊp chÝnh quyÒn gÇn d©n nhÊt, trùc tiÕp thùc hiÖn vµ b¶o ®¶m trªn thùc tÕ viÖc ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, quyÒn vµ lîi Ých cña nh©n d©n cã ®−îc t«n träng vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn hay kh«ng tr−íc hÕt thÓ hiÖn ë ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn cÊp x·. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nãi: "CÊp x· lµ cÊp gÇn gòi d©n nhÊt, lµ nÒn t¶ng cña hµnh chÝnh. CÊp x· lµm ®−îc viÖc th× mäi c«ng viÖc ®Òu xong xu«i" [31, tr. 371]. ë Ninh ThuËn, trong ®iÒu kiÖn ®æi míi hiÖn nay, c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp x· nãi chung, ®Æc biÖt lµ c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp x· vïng s©u, vïng xa, vïng d©n téc Ýt ng−êi (trong ®ã cã vïng ®ång bµo Ch¨m sinh 89 sèng) cßn ch−a ®ång bé, tr×nh ®é n¨ng lùc cßn h¹n chÕ, ch−a ngang tÇm nhiÖm vô. Bëi vËy, x©y dùng, kiÖn toµn ®éi ngò c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp x· trong ®ã cã viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt cho hä nh»m x©y dùng mét cÊp chÝnh quyÒn c¬ së cã ®ñ kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®−îc c¸c nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n−íc vµ c¸c nhiÖm vô tù qu¶n t¹i céng ®ång c¬ së lµ nhiÖm vô träng t©m trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë Ninh ThuËn. ChÝnh quyÒn cÊp c¬ së trong s¹ch, v÷ng m¹nh kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o ®−a ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc vµo quÇn chóng nh©n d©n mµ cßn t¹o niÒm tin cho quÇn chóng nh©n d©n vµo sù l·nh ®¹o cña §¶ng, chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. 3.3.7. §Çu t− ph−¬ng tiÖn, ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt. Huy ®éng nguån lùc kinh phÝ tõ nhiÒu c¬ quan nh−ng tr−íc hÕt ph¶i lµ nguån lùc tõ c¬ quan nhµ n−íc C«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt còng nh− c¸c c«ng t¸c gi¸o dôc kh¸c lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng v× lîi Ých l©u dµi, kÕt qu¶, hiÖu qu¶ cuèi cïng cña nã kh«ng thÓ ®o ®Õm trùc tiÕp, cô thÓ, tøc thêi sau khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng gi¸o dôc. Bëi vËy, ®Ó c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt ®¹t hiÖu qu¶ th× ph¶i ®¶m b¶o kinh phÝ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng nµy. Trong ®iÒu kiÖn ®æi míi hiÖn nay, nguån kinh phÝ cho ho¹t ®éng gi¸o dôc ph¸p luËt vÉn chñ yÕu tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc do Héi ®ång nh©n d©n tØnh xem xÐt, quyÕt ®Þnh. Tuy nhiªn, Ninh ThuËn lµ mét tØnh cßn nghÌo, viÖc ®Çu t− kinh phÝ cho c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu, môc ®Ých ®Æt ra. ChÝnh v× vËy, viÖc huy ®éng mét phÇn kinh phÝ cho ho¹t ®éng gi¸o dôc ph¸p luËt tõ c¸c ngµnh kinh tÕ ë ®Þa ph−¬ng lµ hÕt søc quan träng. Ph¶i ®¶m b¶o c¸c ph−¬ng tiÖn lµm viÖc tèi thiÓu cho c¸c c¬ quan vµ c¸n bé lµm c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt, ph¶i x©y dùng, kiÖn toµn hÖ thèng tñ s¸ch ph¸p luËt, cã ®ñ ®Çu s¸ch ph¸p luËt víi gi¸ trÞ sö dông thùc sù, ®¶m b¶o chÕ ®é thï lao, cung cÊp s¸ch b¸o, tµi liÖu, ®Ò c−¬ng ®Çy ®ñ cho c¸n bé lµm c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt. 90 KÕt luËn Gi¸o dôc ph¸p luËt lµ mét kh©u quan träng trong qui tr×nh tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt, lµ cÇu nèi ®−a ph¸p luËt vµo cuéc sèng. Môc tiªu cña c«ng t¸c nµy lµ lµm cho mçi c¸ nh©n nãi riªng, céng ®ång x· héi nãi chung kh«ng chØ n¾m v÷ng ph¸p luËt mµ ph¶i hiÓu vµ lµm theo ph¸p luËt. Trong ®iÒu kiÖn §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n th× viÖc t¨ng c−êng c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch ®Æt ra ®èi víi toµn x· héi. Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ Nhµ n−íc cña 54 d©n téc anh em. Trong ®ã d©n téc Ch¨m lµ mét d©n téc thiÓu sè duy nhÊt ë ViÖt Nam ®· ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, ®· tõng cã mét quèc gia d©n téc ®éc lËp ph¸t triÓn c−êng thÞnh víi mét nÒn v¨n hãa rùc rì vµ ®éc ®¸o. Nh−ng do nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng (c¶ yÕu tè néi t¹i vµ kh¸ch quan) trong c¸c mèi quan hÖ lÞch sö, quèc gia d©n téc cña ng−êi Ch¨m ®· tan r·, céng ®ång ng−êi Ch¨m ®· trë thµnh mét bé phËn trong ®¹i gia ®×nh c¸c d©n téc ViÖt Nam. Sau trªn 300 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, tuyÖt ®¹i bé phËn ®ång bµo ng−êi Ch¨m ®· coi d©n téc m×nh lµ mét bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ t¸ch rêi céng ®ång quèc gia ViÖt Nam. XÐt trªn ph−¬ng diÖn lÞch sö téc ng−êi, ®Æc tr−ng v¨n hãa, tÝn ng−ìng, t«n gi¸o còng nh− tû lÖ d©n sè cã thÓ xem céng ®ång ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn lµ bé phËn tiªu biÓu cho d©n téc Ch¨m ë n−íc ta. Trong nh÷ng n¨m qua, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n téc cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta trong vïng ®ång bµo Ch¨m c¶ n−íc nãi chung, vïng ®ång bµo Ch¨m ë Ninh ThuËn nãi riªng ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, t×nh h×nh 91 kinh tÕ, v¨n hãa - x· héi cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc, ®êi sèng vËt chÊt còng nh− ý thøc ph¸p luËt cña ®ång bµo ®−îc n©ng lªn mét b−íc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã còng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®−îc xem xÐt mét c¸ch nghiªm tóc, hÖ thèng luËt tôc cña ng−êi Ch¨m trong ®ã cã c¶ nh÷ng hñ tôc l¹c hËu, nÆng nÒ vÉn gi÷ vai trß quan träng trong ®êi sèng céng ®ång, cã lóc, cã n¬i gÇn nh− thay thÕ ph¸p luËt, thiÕt chÕ x· héi truyÒn thèng trong mét sè lÜnh vùc ®−îc vËn hµnh chñ yÕu nhê luËt tôc, sù kh«i phôc trë l¹i nh÷ng nghi lÔ, hñ tôc r−êm rµ, tèn kÐm còng nh− mèi quan hÖ quèc tÕ gi÷a c¸c céng ®ång Ch¨m lu«n tiÒm Èn nh÷ng nh©n tè cã thÓ bÞ c¸c thÕ lùc thï ®Þch lîi dông g©y mÊt æn ®Þnh t×nh h×nh chÝnh trÞ ®Þa ph−¬ng nÕu kh«ng ®−îc ph¸t hiÖn kÞp thêi vµ gi¶i quyÕt tèt. Bëi vËy, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã cÇn ¸p dông ®ång bé nhiÒu biÖn ph¸p, trong ®ã tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cã ý nghÜa quan träng. V× vËy, cïng víi viÖc n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt cho ®ång bµo ng−êi Ch¨m, viÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt víi nh÷ng h×nh thøc ph−¬ng ph¸p phï hîp ®Ó c¸n bé, nh©n d©n vïng ®ång bµo ng−êi Ch¨m hiÓu râ chñ tr−¬ng, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®Ó hä ý thøc ®−îc quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n, ph¸t huy d©n chñ ë c¬ së... sÏ gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi trªn ®Þa bµn tØnh. 92 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Ban D©n téc - MiÒn nói Ninh ThuËn (5/2003), B¸o c¸o t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña ®ång bµo Ch¨m Ninh ThuËn, Ninh ThuËn. 2. Phan Xu©n Biªn (cïng nhãm t¸c gi¶) (1991), V¨n hãa Ch¨m, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 3. Bé C«ng an - Vô Qu¶n lý khoa häc vµ c«ng nghÖ (2001), C«ng t¸c an ninh ë vïng d©n téc Ch¨m trong t×nh h×nh hiÖn nay thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 4. Bé T− ph¸p (1996), Mét sè vÊn ®Ò gi¸o dôc ph¸p luËt ë miÒn nói vµ vïng d©n téc thiÓu sè, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 5. Bé T− ph¸p (1998), NghiÖp vô phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt, Nxb Thanh niªn, Hµ Néi. 6. Bé T− ph¸p (2004), "Sè chuyªn ®Ò vÒ thùc hiÖn ChØ thÞ 32/CT-TW cña Ban BÝ th− Trung −¬ng §¶ng", D©n chñ vµ ph¸p luËt, (4). 7. Bé T− ph¸p - Bé V¨n hãa Th«ng tin - Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - ñy ban D©n téc - Héi N«ng d©n ViÖt Nam (11-2004), Tµi liÖu héi nghÞ s¬ kÕt 5 n¨m thùc hiÖn NghÞ quyÕt liªn tÞch sè 01/1999/NQLT/TP-VHTT-NNPTNT-DTMN-ND ngµy 07/9/1999 vÒ phèi hîp phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt. 8. ChÝnh phñ (1998), ChØ thÞ sè 02/1998/CT-TTg ngµy 07/01 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc t¨ng c−êng c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt trong giai ®o¹n hiÖn nay, Hµ Néi. 9. ChÝnh phñ (1998), QuyÕt ®Þnh sè 03/1998/Q§-TTg ngµy 07/01 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc triÓn khai c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt tõ 1998 ®Õn 2002 vµ thµnh lËp héi ®ång phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt, Hµ Néi. 93 10. ChÝnh phñ (1999), NghÞ ®Þnh 160/1999/N§-CP qui ®Þnh chi tiÕt mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc hßa gi¶i ë c¬ së, Hµ Néi. 11. Côc Thèng kª tØnh Ninh ThuËn (2001), Niªn gi¸m thèng kª tØnh Ninh ThuËn n¨m 2000, Ninh ThuËn. 12. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1981), ChØ thÞ sè 121/CT-TW ngµy 26-10 cña Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng vÒ c«ng t¸c ®èi víi ®ång bµo Ch¨m, Hµ Néi 13. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1986), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VI, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 14. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1991), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 15. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1991), Th«ng tri sè 03/TT-TW ngµy 17/10 cña Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng vÒ c«ng t¸c ®èi víi ®ång bµo Ch¨m, Hµ Néi. 16. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 17. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 18. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2003), ChØ thÞ sè 32/ CT-TW ngµy 09/12 cña Ban BÝ th− vÒ t¨ng c−êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt, n©ng cao ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña c¸n bé, nh©n d©n, Hµ Néi. 19. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2003), NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 7 Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng (khãa IX), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 20. TrÇn Ngäc §−êng (1999), Gi¸o tr×nh lý luËn chung vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 21. TrÇn Ngäc §−êng, D−¬ng ThÞ Thanh Mai (1995), Bµn vÒ gi¸o dôc ph¸p luËt, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 94 22. Cao ThÞ Hµ (2003) Gi¸o dôc ph¸p luËt cho c¸n bé chÝnh quyÒn cÊp x· ë tØnh Qu¶ng TrÞ hiÖn nay, LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 23. Tr−¬ng TiÕn H−ng (2004), LuËt tôc cña Ng−êi Ch¨m vµ sù vËn dông trong qu¶n lý nhµ n−íc cña chÝnh quyÒn cÊp x· ë Ninh ThuËn, LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 24. Inrasara (1999), C¸c vÊn ®Ò v¨n hãa, x· héi Ch¨m, Nxb V¨n hãa d©n téc, Hµ Néi. 25. Khoa Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt - Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh (2004), Tµi liÖu häc tËp vµ nghiªn cøu m«n lý luËn chung vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, tËp I, Hµ Néi 26. Ph¹m Hµn L©m (1996), Gi¸o dôc ph¸p luËt cho nh©n d©n c¸c d©n téc Ýt ng−êi ë tØnh §¾k L¾k, LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 27. V.I. Lªnin (1978), Toµn tËp, tËp 33, Nxb TiÕn bé, M¸txc¬va. 28. NguyÔn §×nh Léc (1987), ý thøc ph¸p luËt chñ nghÜa x· héi vµ gi¸o dôc ph¸p luËt cho nh©n d©n lao ®éng, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ LuËt. 29. C. M¸c - Ph. ¡ngghen (1995), Toµn tËp, tËp 3, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 30. D−¬ng ThÞ Thanh Mai (1996), Gi¸o dôc ph¸p luËt qua ho¹t ®éng t− ph¸p ë ViÖt Nam (b»ng thùc tiÔn ho¹t ®éng cña Tßa ¸n vµ luËt s−), LuËn ¸n phã tiÕn sÜ LuËt häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 31. Hå ChÝ Minh (1995), Toµn tËp, tËp 5, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 32. NghÞ quyÕt liªn tÞch sè 01/1999/NQLT/TP-VHTT-NNPTNT-DTMN- ND ngµy 07/9/1999 vÒ phèi hîp phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt cho c¸n bé nh©n d©n ë n«ng th«n, vïng cao, vïng s©u, vïng xa, vïng d©n téc Ýt ng−êi, Hµ Néi. 95 33. Së T− ph¸p Ninh ThuËn (2004), B¸o c¸o sè 220/BC-STP ngµy 14/6 vÒ s¬ kÕt 5 n¨m thùc hiÖn NghÞ quyÕt liªn tÞch sè 01/1999/NQLT-TP- VHTT-NNPTNT-DTMN-ND, Ninh ThuËn 34. Së T− ph¸p Ninh ThuËn (2004), KÕ ho¹ch sè 319/STP-KH ngµy 30/7 thùc hiÖn KÕ ho¹ch sè 42/KH-TU ngµy 16/02/2004 cña TØnh ñy Ninh ThuËn, Ninh ThuËn. 35. §inh Xu©n Th¶o (1996), Gi¸o dôc ph¸p luËt trong c¸c tr−êng ®¹i häc, trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ ë n−íc ta hiÖn nay, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ LuËt häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 36. TØnh ñy Ninh ThuËn (2000), B¸o c¸o tæng kÕt sè 127/ BC-TU ngµy 28/12 vÒ t×nh h×nh triÓn khai vµ thùc hiÖn Th«ng tri 03/TT-TW vÒ c«ng t¸c ®èi víi ®ång bµo Ch¨m, Ninh ThuËn. 37. TØnh ñy Ninh ThuËn (2002), ChØ thÞ sè 23/CT-TU ngµy 02/8 vÒ viÖc t¨ng c−êng l·nh ®¹o c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt trong t×nh h×nh míi, Ninh ThuËn. 38. TØnh ñy Ninh ThuËn (2004), KÕ ho¹ch sè 42/ KH-TU ngµy 16/02 thùc hiÖn ChØ thÞ sè 32/CT-TW cña Ban BÝ th− vÒ t¨ng c−êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong c«ng t¸c phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt, n©ng cao ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña c¸n bé, nh©n d©n, Ninh ThuËn. 39. TrÇn V¨n TrÇm (2002), Gi¸o dôc ph¸p luËt cho c¸n bé vµ c«ng chøc trªn ®Þa bµn tØnh B×nh §Þnh - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 40. Trung t©m Khoa häc vÒ TÝn ng−ìng vµ t«n gi¸o, Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh (2004), VÊn ®Ò t«n gi¸o cña ng−êi Ch¨m ë Ninh ThuËn, Tæng quan ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé, Hµ Néi. 41. TrÇn §«ng Tïng (2001), Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ hßa gi¶i ë c¬ së, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 96 42. §µo TrÝ óc (1995), X©y dùng ý thøc vµ lèi sèng theo ph¸p luËt, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 43. ñy ban D©n téc (06/02/2004), B¸o c¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn Th«ng tri 03/TT-TW ngµy 17/10 cña Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng vÒ c«ng t¸c ®èi víi ®ång bµo Ch¨m, Hµ Néi. 44. ñy ban nh©n d©n tØnh Ninh ThuËn (2005), ChØ thÞ sè 14/2005/CT-UB ngµy 25/4/2005 vÒ viÖc t¨ng c−êng qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së, Ninh ThuËn. 45. ñy ban nh©n d©n tØnh Ninh ThuËn (2005), QuyÕt ®Þnh sè 61/2003/Q§- UB ngµy 20/5 vÒ viÖc ban hµnh kÕ ho¹ch thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt tõ 2003 ®Õn 2007, Ninh ThuËn. 46. ñy ban Th−êng vô Quèc héi (1998), Ph¸p lÖnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng hßa gi¶i ë c¬ së, Hµ Néi. 47. ViÖn Nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý - Bé T− ph¸p (1995), Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt trong c«ng cuéc ®æi míi, Nxb Thanh niªn, Hµ Néi. 48. ViÖn Nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý - Bé T− ph¸p (2000), Chuyªn ®Ò vÒ thùc tr¹ng hiÓu biÕt ph¸p luËt cña c¸n bé, nh©n d©n t¹i 6 vïng cã dù ¸n ®iÓm vÒ phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt, Hµ Néi. 49. Vô Phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt - Bé T− Ph¸p (1997), Mét sè vÊn ®Ò vÒ phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt trong giai ®o¹n hiÖn nay, Hµ Néi. 50. Vô Phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt - Bé T− ph¸p (3-2004), Phæ biÕn gi¸o dôc ph¸p luËt cho phô n÷ c¸c tØnh miÒn nói phÝa b¾c, Kû yÕu héi th¶o khoa häc, Hµ Néi.