Hiện trạng và giải pháp môi trường biển Việt Nam hiện nay

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP HOÀ CHÍ MINH TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA KHOA MOÂI TRÖÔØNG BOÄ MOÂN KYÕ THUAÄT MOÂI TRÖÔØNG ÑEÀ TAØI: OÂ NHIEÃM BIEÅN HIEÄN TRAÏNG & GIAÛI PHAÙP
TP.HCM, THAÙNG 05/2005 OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG BIEÅN HIEÄN TRAÏNG & GIAÛI PHAÙP
I – TOÅNG QUAN: Vieät Nam ñöôïc bao boïc caû 3 phía bôûi bieån Ñoâng. Dieän tích cuûa bieån ñaït tôùi 3 447 000 km2 ñöùng vaøo haøng thöù 3 treân theá giôùi veà dieän tích. Bieån Vieät Nam laø 1 vuøng bieån kín coù dieän tích lôùn hôn nhieàu so vôùi dieän tích ñaát lieàn. Ñöôøng bôø bieân daøi 3260km. Chieáu theo Coâng öôùc Quoác teá veà luaät bieån (1982-1994) thì Vieät Nam coù chuû quyeàn treân moät dieän tích khoaûng 1 trieäu km2, tính töø ñöôøng cô sôû ra ñeán 200 haûi lyù bao goàm 2 vònh lôùn laø vònh Baéc Boäøvònh Thaùi Lan, hai quaàn ñaûo Tröôøng Sa, Hoaøng Sa vaø haøng ngaøn hoøn ñaûo lôùn nhoû khaùc. Ñòa hình: Yeáu toá ñòa hình khaù ña daïng vaø coù 2 loaïi ñaëc tröng: daïng ñòa hình doác lôùn bao goàn khu vöïc phía baéc thuoäc tænh Quaûng Ninh khu vöïc keùo daøi töø Quaûng Trò ñeán Vuõng Taøu vôùi ñaëc tröng cô baûn cuûa daïng ñòa hình naøy laø nuùi cao treân luïc ñòa keùo daøi saùt bôø bieån, ñaùy doác taïo thaønh khu vöïc bieån saâu, bieán ñoäng khaù lôùn vaø daïng ñòa hình thoaûi vôùi ñaëc ñieåm ñòa hình nhoùm naøy laø söï bieán ñoäng cuûa cao trình khoâng lôùn, chuùng taïo thaønh caùc daõy ñoàng baèng roäng tren möùc chieàu vaø theàm luïc ñòa thoaûi roäng ôû möùc döôùi bieån. Nöôùc maën theo caùc doøng soâng laïch vaøo saâu trong daát lieàn 150-200 km. Khu vöïc töø Muõi Ngoïc ñeán muõi Ñoà Sôn (Haûi Phoøng) : khu vöïc naøy coù ñieàu kieän töï nhieân khaù khaéc ngieät vôùi muøa ñoâng laïnh keùo daøi, nhieät ñoä thaáp. Vuøng bieån thöôøng coù nuùi ñaù vaø ñoài thaáp, baõi bieån thöôøng xuaát hieän röøng suù veït. Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa khu vöïc naøy laø ccaùc vònh Haï Long, kyø quan kiaán taïo noåi tieáng giuùp ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá ña daïng. Khu vöïc töø cöûa Ñoà Sôn ñeán cöûa soâng Laùch : ñaëc tröng cao nhaát cuûa khu vöïc naøy laø söï hoaït ñoäng boài tuï cuûa heä thoáng soâng Hoàng, soâng Thaùi Bình ñòa hình hoi thoai thoaûi, theàm luïc ñòa roäng vaø noâng, ñaát ñai phì nhieâu. Tuy nhieân, thöôøng bò aûnh höôûng cuûa gioù laïnh, gioù, baõo. Nöôùc lôï vaøo khaù saâu. Ñaát coù bò nhieãm maën, trong vuøng nay ña dang sinh hoïc phong phuù. Khu vöïc mieàn trung töø cöûa song Laùch tôùi Vuõng Taøu : ñaëc ñieåm cuûa khu vöïc naøy laø ñìa hình khaù doác, keå caû ñaùy bieån, phuø sa raát ít, chuû yeáu laø caùc loaïi caùt bieån coù khinh teá khaùc nhau. Ngoaøi ra coøn coù caùc raïn san hoâ khaù ñieån hình. Khu vöïc naøy ngoaøi vieäc chòu moät phaàn gioù muøa Ñoâng Baéc laïnh, coøn chòu söï taùc doäng cuûa caùc côn baõo hình thaønh töø ngoaøi bieån Ñoâng ñoå vaøo. Möùc ñoä taøn phaù khaù lôùn. Tuy nhieân ñaây laïi laø moät vuøng xuaát phaùt cuûa nhieàu neàn vaên hoùa vaên minh khu vöïc coù giaù trò. Do bieån khaù saâu vieäc vaän chuyeån vaø khai thaùc haûi saûn ven bôø laø moät theá maïnh. Khu vöïc naøy coøn coù nhieàu ñaàm phaù, vuûng saâu maø caùc vuøng khaùc khoâng coù, nhö phaù Tam Giang…baõi caùt vaøng, caùt traéng giaøu Silic. Ña daïng sinh hoïc töông ñoái phong phuù. Khu vöïc töø Vuõng Taøu ñeán Haø Tieân vaø muõi Caø Mau : khu vöïc naøy coù nhieàu öu ñieåm cuûa töï nhieân, khí haäu oån ñònh, ít gioù baõo, khoâng laïnh. Ñòa hình doác thoai thoaûi ra bieån Ñoâng. Maën coù theå thaâm nhaäp raát saâu vaøo ñaát lieàn, ñaùy bieån khaù baèng, hôi doác haèng naêm coù theå ñöôïc boài 1 löôïng ohuø sa, tieàm naêng daàu vaø khí raát lôùn.Nhaát laø khu vöïc giaùp Vuõng Taøu, Coân ñaûo. Ñaây cuõng laø vuøng coù ña daïng sinh hoïc raát lôùn so vôùi caùc vuøng khaùc. Ña daïng sinh hoïc raát phong phuù. Khu vöïc Tröôøng Sa, Hoaøng Sa ; laø khu vöïc vuøng ñaûo naèm taäp trung phía Ñoâng cuûa Bieån Ñoâng. Taïo thaønh moät quaàn theå sinh thaùi ñaûo khaù ñaëc bieät. Maëc duø dieän tích khoâng lôùn. Khu vöïc naøy coù moät giaø trò ñaëc bieät trong moái quan heä sinh thaùi vuøng. Ñaëc ñieåm khí haäu & söï vaän ñoäng cuûa nöôùc bieån: Khí haäu vuøng ven bieån Vieät Nan mang tính chaát nhieät ñôùi aåm khaù ñieån hình. Ñoä aåm bình quaân naêm ñaït 80%. Nhieät löôïng haøng naêm nhaän ñöôïc ñaït treân 100Kcal/cm2/naêm. Nhieät ñoä bình quaân naêm xaáp æ 25 – 270C , toång nhieät höõu hieäu (>100C) ñaït 8000C/naêm laø nhöõng yeáu toá coù lôïi cho heä sinh thaùi ven bieån raát nhieàu. Tuy nhieân, do naèm keùo daøi qua nhieàu vó ñoä (8-23024B) neân khí haäu bieán ñoäng theo muøa vaø theo khu vöïc. Khu vöïc töø Quaûng Ninh ñeán Ñaø Naüng laø khu vöïc chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa giaù laïnh phía Baéc nhieät ñoä xuoáng thaáp vaøo caùc thaùng 11, 12, 1, 2. Nhaát laø khu vöïc phía Baéc (Haûi Phoøng, Thanh Hoaù, Nam Haø) nhieät ñoä nhieàu khi xuoáng thaáp döôùi 100C. Nöôùc bieån cuõng coù bieân ñoä nhieät khaù roäng. Ñieàu ñoù phaàn naøo taïo cho khu vöïc naøy coù ñaëc ñieåm cuûa vuøng AÙ nhieät ñôùi. Khu vöïc phía Nam ñeøo Haûi Vaân ñeán muõi Caø Mau khí haäu ít khaéc ngieät hôn, aûnh höôûng cuûa gioù raát haïn cheá, nhieät ñoä thaáp nhaát cuõng treân 180C. Noù laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân goùp phaàn phaân hoaù moâi tröôøng ven bieån. Veà hoaït ñoäng cuûa doøng bieån trong khu vöïc. Caùc taøi lieäu cho thaáy, trong nguoàn bieån Vieät nam coù 2 doøng chaûy khaù ñaëc tröng. Coù höôùng chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà. Ñoù laø doøng chaûy cuûa Bieån Ñoâng vaø doøng chaûy cuûa vònh Thaùi lan vaø ngöôïc laïi. Nhôø 2 doøng chaûy naøy maø quaù trình boài ñaép, söï dòch chuyeån cuûa haûi saûn vaø söï phaùt trieån cuûa heä sinh thaùi ven bieån môùi trôû neân ña daïng vaø phing phuù. Veà thuyû trieàu, thöôøng taïi vuûng bieån Vieät Nam coù cheá ñoä baùn nhaät trieàu, caøng xuoáng phía Nam cheá ñoä baùn nhaät trieàu caøng roõ. Bieân ñoä trieàu coù nôi leân ñeán 4m, bình quaân laø 1,5-2m. Cheá ñoä trieàu xuoáng phía Nam khaù ñaëc bieät do aûnh höôûng cuûa hai phía ; vònh Thaùi Lan vaø bieån Ñoâng, nen coù nôi ôû saâu trong ñaát lieàn nhöng vaãn coù nöôùc maën löu tröõ ( vuøng giaùp nöôùc). Ñaëc ñieåm naøy goùp phaàn môû roäng dieän tích cuûa vuøng ven bieån Viaät nam len raát nhieàu. II- TAØI NGUYEÂN BIEÅN VIEÄT NAM & THÖÏC TRAÏNG KHAI THAÙC: Trong phaàn naøy chuùng ta xeùt veà taøi nguyeân bieån Vieät Nam ôû caùc khía caïnh chính: nguoàn lôïi thuyû saûn, taøi nguyeân daàu khí, khoaùng saûn trong loøng bieån, taøi nguyeân du lòch bieån. Taøi nguyeân ñoäng thöïc vaät bieån: Ñaùnh giaù tröõ löôïng: Bieån Vieät nam laø moät vuøng bieån ngieät ñôùi neân coù nhöõng neùt ñaëc tröng sau: coù thaønh phaàn ña daïng loaøi (hieän nay môùi bieát ñöôïc 2038 loaøi caù bieån vaø khoaûng 1800 loaøi nhuyeãn theå), nhöng soá löôïn caù theå töøng loaøi khoâng lôùn. Caùc loaøi coù giaù trò kinh teá chieám moät tyû leä nhoû vaøo khoaûng 10%. Moät soá loaøi caù coù giaù trò kinh teá cao nhö caù Nuïc, caù Hoàng, caù Moái, caù Chæ Vaøng, caù Thu Ngöø, caù Muù, caùc loaøi cua soø ngao voïp… laø ñaëc saûn cuûa vuøng baõi trieàu ven bôø. Rieâng veà toâm ñeàn nay ñaõ bieát ñöôïc 101 loaøi, thuoäc 34 gioáng, cuûa 11 hoï, trong ñoù toâm He, toâm Huøm coù giaù trò kinh teá raát cao. Möïc: coù 7 loaøi möïc oáng, 8 loaøi möïc nang, 3 loaøi möïc sim, 7 loaøi baïch tuoäc. Taûo bieån coù: 653 loaøi rong bieån, 301 loaøi rong ñoû, 77 loaøi rong lam, 124 loaøi rong naâu, 151 loaøi rong luïc. Caùc loaøi coù giaù trò kinh teá cao chieám 14%. Ngoaøi ra coøn coù rong mô, rong caâu, rong möùc, rong kyø laân. San hoâ coù 298 loaøi thuoäc 76 gioáng vaø 16 hoï, nhöng hieän nay bò suy thoaùi do khai thaùc buøa baõi. San hoâ Seleractinia laø loaïi quan troïng nhaát taïo neân caùc raïn san hoâ. Ñoäng vaät treân caïn taïi caùc ñaûo: coù 66 loaøi daõ thuù, 170 loaøi chim, 43 loaøi boø saùt, 12 loaøi quyù hieám, 2 loaøi ñaëc höõu (voïc ñaáu traéng vaø soùc ñen). Treân caùc ñaûo bieån mieàn Nam Vieät Nam coù loaøi chim yeán haøng. Caùc ñaøn caù thöôøng coù quy moâ khoâng lôùn laïi phaân boá moät caùch raûi raùc. Cô theå caù thuoäc loaïi nhoû vaø trung bình, tuoåi thoï thaáp nhöng buø laïi khaû naêng taùi sinh vaø phuïc hoài tröõ löôïng töông ñoái nhanh do caù ñeû haàu nhö quanh naêm vaø thaønh nhieàu ñôït, taäp trung vaøo caùc vuï xuaân heø ôû caùc khu vöïc ven bôø, cöûa soâng vaø haûi ñaûo. Tính chung coù khoaûng 12 baõi caù chính ôû caùc khu vöïc ven bôø vaø 3 baõi caù tren caùc khu vöïc bieån ngoaøi khôi laø coù giaù trò hôn caû, khai thaùc moãi naêm töø 15-20 ngaøn taán. Tröõ löôïng caù bieån Vieät Nam vaøo khoaûng 3 trieäu taán/naêm trong ñoù caù noåi chieám gaàn 2/3, coøn laïi laø caù ñaùy. Thöïc traïng khai thaùc: Theo soá lieäu thoáng keâ 1996, toång saån löôïng thuyû san khai thaùc cuûa nöôùc ta leân tôùi 1,37 trieäu taán, trong ñoù 2/3 ñöôïc khai thaùc töø bieån. Toác ñoä khai thaùc thuyû saûn cuûa nöôùc ta trong 10 naêm gaàn ñaây taêng nhanh, song phöông tieän khai thaùc chuû yeáu vaãn coøn raát thoâ sô, coù coâng suaát nhoû. Caùc phöông tieän ñaùnh baét loaïi nhoû hôn 33 söùc ngöïa, chieám tôùi 80% neân chæ khai thaùc ñöôïc caùc loaøi thuyû saûn nhoû, coøn non ôû ven bôø vaø caùc cöûa soâng, maø khoâng coù khaû naêng ñaùnh baét xa bôø. Nöôùc ta coù khoaûng treân 420 000 ngöôøi lao ñoäng trong ngaønh ngö nghieäp, phaàn lôùn ñöôïc ñaøo taïo theo kieåu cha truyeàn con noái, chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm, thieáu trang bò kieán thöùc khoa hoïc nen thöôøng vi phaïm caùc quy ñònh, gaây thieät haïi ñeán caùc nguoàn lôïi vaø moâi tröôøng soán cuûa caùc loaøi thuyû saûn vaø haûi saûn. Nguoàn lôïi thuyû saûn cuûa Vieät Nam giaûm suùt ngieâm troïng trong thôøi gian gaàn ñaây khoâng chæ do ñaùnh baét tröïc tieáp maø coøn do söï bieán ñoäng veà moâi tröôøng soáng cuûa sinh vaät. Ñieån hình laø vieäc phaù röøng ngaäp maën ñeå nuoâi toâm, ñieàu naøy khoâng chæ taøn saùt quaàn theå sinh vaät döôùi röøng ngaäp maën, laøm maát caân baèng sinh thaùi maø coøn goùp phaàn laøm giaûm tröõ löôïng thuyû saûn xa bôø. Taøi nguyeân khoaùng saûn: Taøi nguyeân daàu khí: Vuøng bieån Vieät Nam coù dieän tích khoaûng 1 trieäu km2, trong ñoù vuøng coù trieån voïng daàu khí roäng 500000km2. Theàm luïc ñòa Vieät Nam coù khoaûng 5 beå traám tích coù khaû naêg chöùa daàu khí: beå traàm tích soâng Hoàng, beå traàm tích Trung boä, beå traàm tích Cöûu Long, beå traàm tích Nam Coân Sôn vaø beå traàm tích Thoå Chu – Maõ Lai. Trong ñoù 2 beå ñöôïc khai thaùc nhieàu nhaát laø Nam Coân Sôn vaø Cöûu Long. Vuøng vònh Baéc boä coù nhöõng daáu hieäu cho thaáy nhöõng maïch daàu taäp trung vôùi tröõ löôïng raát ñaùng keå. Ôû vuøng theàm luïc ñòa mieàn Trung vaø mieàn Nam ñaõ phaùt hieän ba khu vöïc coù tröõ löôïng daàu lôùn laø Quaûng Trò – Thuøa thieân, Phuù Quoác – Haø Tieân vaø Taây Nam Coân Ñaûo. Tröõ löôïng daàu ngoaøi khôi theàm luïc ñòa Vieät nam öôùc tính 1,7 tyû thuøng, chieám 25% tröõ löôïng daàu naèm döôùi ñaùy bieån Ñoâng, cho pheùp khai thaùc töø 30000-40000 thuøng 1 ngaøy. Nhö vaäy, saûn löôïng daàu thoâ khai thaùc haøng naêm coù theå ñaït 20 trieäu taán. Ngoaøi daàu, vuøng theàm luïc ñòa Vieät Nam coøn coù moät tröõ löôïng khí ñoát öôùc tính vaøo khoaûng 3000 tyû m3. Saûn löôïng khai thaùc naêm 2000 ñaït khoaûng 4 trieäu m3. Nhö vaäy. Tröõ löôïng daàu khí döï baùo cuûa toaøn boä theàm luïc ñòa Vieät Nam laø khoaûng 9 tyû taán quy ra daàu, tröõ löôïng khai thaùc coù theå ñaït moät nöûa. Ngöôøi ta cho raèng daàu moû laø moät loaïi vaøng ñen cuûa toå quoác do giaù trò kinh teá cuûa noù raát cao. Tuy nhieân, ñaõ noùi ñeán vaøng ñen caàn phaûi suy nghó ñeán nhöõng heä luî töø vieäc khai thaùc vaø söû duïng noù. Trong ñoù, hai vaán ñeà ñang ñöôïc quan taâm nhaát phaûi keå ñeán laø nguy cô caïn kieät cuûa nguoàn taøi nguyeân daàu hoaû vaø söï huyû hoaïi moâi tröôøng do söï söû duïng nguyeân lieäu, chöa keå ñeán nhöõng thaûm hoaï sinh thaùi cuïc boä do söï coá traøn daàu. Traàm troïng hôn laø söï thaêm doø daàu cuûa ngaønh khai thaùc daàu khí theàm luïc ñòa vaø khí töï nhieân ñoàng haønh ñang thaûi töï do trong khoâng khí cuûa caùc moû daàu theàm luïc ñòa Vieät Nam. Caùc khoaùng saûn trong loøng bieån: Vuøng bieån Vieät Nam naèm goïn trong phaàn phía Taây vaønh ñai quaëng thieác Thaùi Bình Döông, coù tröõ löôïng lôùn vôùi haøm löôïng thieác trong quaëng leân tôùi 70%. Caùc daûi ñaát ven bieån coøn coù theå tìm thaáy caùc sa khoaùng, trong ñoù coù giaù trò lôùn nhaát laø quaëng Titan, quaëng Ziricon vaø caùt thaïch anh. Trong caùc loaïi sa khoaùng treân thì quaêïng Titan ñaõ ñöôïc khai thaùc ñeå ñaùp öùng cho caùc nhu caàu cuûa nhieàu ngaønh coâng nghieäp nhö saûn xuaát que haøn ñieän, cheá taïo dioxit Titan nhaân taïo. Tinh quaëng ziricon ñaõ ñöôïc söû duïng trong coâng nghieäp ñoà söù, gaïch men. Ñaùy bieån Vieät Nam coù nhieàu loaïi ñaát hieám giaù trò, laø nguyeân lieäu cho caùc ngaønh cheá taïo hôïp kim, vaät lieäu cao caáp vôùi caùc ñaëc tính beàn, sieâu nhieät,… Khoaùng saûn quan troïng nhaát ôû ñaùy bieån laø caùc khoái quaëng keát thaïch roäng ñeán haøng ngaøn caây soá vuoâng, trong ñoù coù chöùa nhieàu kim loaïi vôùi haøm löôïng khoaûng 20-25% mangan, 14% saét, 2% niken, 0.5% ñoàng, 0.5% coâban vaø nhieàu nguyeân toá phoùng xaï, ñaát hieán khaùc… Taøi nguyeân du lòch bieån: Vôùi 3260 km ñöôøng bôø bieån vôùi nhieàu baõi caùt traéng, ñeïp, ñaày naéng, nhieàu danh lam thaéng caûnh vaø haûi saûn phong phuù, ña daïng. Bieån Vieät Nam ñang laø nôi thu huùt du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc. Nhieàu trung taâm du lòch ven bieån noåi tieáng töø Traø Coå ôû Ñoâng Baéc ñeán Vuõng Taøu – Haø Tieân ôû mieàn Taây Nam ñaõ ñoùn môøi ñöôïc haøng chuïc vaïn du khaùch ñeán nghæ ngôi, thaêm quan haøng naêm. Tieàm naêng du lòch bieån coøn raát lôùn. Trong töông lai neáu ñöôïc ñaàu tö cô sôû haï taàng vaø ñoäi nguõ laøm du lòch, chaéc chaén du lòch bieån seõ trôû thaønh moät ngaønh quanb troïng vaø coù hieäu quaû kinh teá raát lôùn ôû nöôùc ta. Nhöõng raëng san hoâ cuûa mieàn Trung coù theå trôû thaønh khu du lòch goïi laø “coâng vieân ven bieån” cuøng vôùi noù laø vieän Haûi Döông coù beà daøy nghieân cöùu treân 100 naêm, ñuû laøm say meâ caùc nhaø du lòch vaø caùc nhaø nghieân cöùu. Mieàn Taây Nam Boä Vieät Nam coù du lòch laøng vöôøn vôùi phöông tieän di chuyeån eâm ñeàm laø xuoàng nhoû vaø vôùi caùc vöôøn traùi caây phong phuù, saïch vaø ñeïp laø ñieåm khoâng phaûi nôi naøo treân theá giôùi cuõng ñeàu coù – laø moät lôïi ñieåm cuûa du lòch sinh thaùi lyù töôûng. Röøng ñöôùc Caø Mau vôùi toác ñoä laán bieån xaáp xæ 100m/naêm coù nhieàu heä taàng khaùc nhau laø moät ñieàu haáp daãn, ñaëc bieät taïi Vieät Nam coøn coù caùc saân chim vôùi haøng traêm loaøi sinh soáng taäp trung cuõng laø moät ñoäng löïc thu huùt khaùch thaêm quan. Rieâng veà baõi taém Vieät Nam coù caùc baõi bieån noåi tieáng töø laâu ñôøi nhö Traø Coå, Saàm Sôn, Ñoà Sôn, Cöûa Tuøng, Sôn Traø, Nha Trang, Quy Nhôn, Vuõng Taøu vaø ñaëc bieät laø baõi bieån Haø Tieân laø söï keát hôïp giöõa bieån ñoài nuùi vaø ñaûo taïo thaønh moät quaàn theå töï nhieân phong phuù vaø ña daïng. Bóa bieån Vieät Nam luon coù hình theá baèng thoaûi ít soùng, luoân naéng aám vaø ít nguy hieåm laø moät theá maïnh cho du lòch.
Beân caïnh ñoù doïc ven bieån Vieät Nam coù caùc di tích khaûo coå vaø vaên hoaù laâu ñôøi cuûa caùc neàn vaên minh xa xöa cuûa caùc daân toâïc taïo neân söï ña daïng cho hoaït ñoäng du lòch, ñoù laø du tích Baïch Ñaèng cuûa Haûi Phoøng, phoá Hieán cuûa Haûi Höng, nhaø thôø ñaù Phaùt Dieän,Thaønh Nhaø Hoà cuûa Thanh Hoaù, caàu Hieàn Löông vaø thò xaõ Ñoâng Haø cuûa Quaûng Trò thaønh phoá Hueá, baùn ñaûo Sôn Traø, caùc heä thoáng thaùp Chaøm, thaønh coå Ñoà Baøn, thaønh phoá Nha Trang… luoân laø nhöõng ñieåm thu huùt ñaëc bieät vôùi du khaùch. Keát hôïp giöõa töï nhieân vaø truyeàn thoáng vaên hoaù cuûa daân toäc laø moät theá maïnh ít nôi coù cuûa du lòch ven bieån Vieät Nam. Coâng taùc du lòch chöa coù quaûn lyù, daãn ñeán gia taêng oâ nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi ñoàng thôøi laøm xaáu caûnh quan do nhaân daân töï khai thaùc ñoù laø söï bieán ñoåi khoù khaéc phuïc nhaát, ví duï nhö caùc di tích lòch söû nhö Hoäi An, Hueá, Thaønh Ñoà Baøn… III- OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG BIEÅN VAØ GIAÛI PHAÙP: OÂ nhieãm moâi tröôøng ven bieån: Moâi tröôøng ven bieån Vieät Nam hieän nay ñöôïc xem laø ñang xuoáng caáp nghieâm troïng, aûnh höôûng ñeán nguoàn taøi nguyeân bieån vaø cuoäc soáng daân cö. Haàu heát caùc nhaø maùy coâng nghieäp ñeàu ñoå nöôùc thaûi chöa ñöôïc xöû lyù vaøo moâi tröôøng vaø vaán ñeà oâ nhieãm ñang laø moät thöïc traïng ñaùng baùo ñoäng ôû caùc vuøng ven bieån Vieät Nam.Vuøng nöôùc thaûi töø coáng raõnh caùc ñoâ thò cuõng laøm oâ nhieãm moâi tröôøng ven bieån: haàu heát nöôùc thaûi töø caùc coáng raõnh keânh raïch cuûa thaønh phoá ñoâng daân ñeàu ñoå ra bieån. Quaù trình naøy phaûi ñi qua vuøng ven bieån, ñi qua vuøng ñaát öôùt ven bieån laøm oâ nhieãm vuøng naøy vaø khi ñoå ra bieån thì laøm oâ nhieãm caû moät vuøng nöôùc ven bôø 10 – 20 km. Ngoaøi ra nöôùc thaûi sinh hoaït cuõng ñöôïc thaûi tröïc tieáp töø caùc khu daân cö ven bieån, ngö daân ven bieån; thaønh phaàn cuûa noù chuû yeáu laø caùc chaát höõu cô, phaân, raùc, thöùc aên thöøa… goùp phaàn laøm oâ nhieãm moâi tröôøng bieån ven bôø. Taïi nhieàu cöûa soâng, chaát löôïng nöôùc bò suy thoaùi nghieâm troïng, ñaëc bieät laø Ñaø Naüng, Haûi Phoøng, Vuõng Taøu… Ngay taïi cöûa soâng Hoàng haøm löôïng ñoàng, keõm, thuoác tröø saâu ñeàu cao hôn möùc cho pheùp haøng chuïc laàn. Taïi caùc vuøng ven bieån nhö Vinh , Vuõng Taøu haøm löôïng ñoàng trong nöôùc bieån cuõng cao hôn 2.5 – 4.6 laàn cho pheùp. Coù khoaûng 3% vuøng bieån ven bôø nöôùc ta coù haøm löôïng cacbon vöôït quaù möùc ñoä an toaøn maø nguyeân nhaân chuû yeáu laø do doø ræ daàu töø treân caùc taøu treân bieån. OÂ nhieãm daàu ñaõ trôû thaønh vaán ñeà thôøi söï ñaùng löu yù vôùi gaàn 10 ñieåm ven bieån ñöôïc phaùt hieän oâ nhieãm cao gaây nguy hieåm cho sinh vaät bieån. Caùc thaønh phoá ven bieån nhö Haûi Phoøng, Vinh, Hueá, Ñaø Naüng, Vuõng Taøu, Caø Mau, Tp HCM… thaûi haøng trieäu taán chaát thaûi coâng nghieäp, noâng nghieäp vaø sinh hoaït moãi ngaøy ra cöûa soâng vaø ven bieån gaây oâ nhieãm naëng. Beân caïnh ñoù bieån coøn gaùnh chòu caùc vaät lieäu laéng ñoïng cuûa khí thaûi khi möa xuoáng, nhöõng tai naïn lieân tieáp cuûa taøu chôû daàu trong thôøi gian gaàn ñaây. Taïi nhieàu vuøng bieån vaø baõi taém, daàu caën döôùi daïng parafin chìm vaø lô löûng trong nöôùc coù theå thaáy ñöôïc baèng maét thöôøng. Caùc baõi taém hieän nay dang raát thu huùt khaùch du lòch, vaø ñoù cuõng chính laø nguyeân nhaân gaây neân tình traïng oâ nhieãm bieån. Do yù thöùc veà moâi tröôøng cuûa khaùch du lòch chöa cao vaø chöa coù caùc bieän phaùp quaûn lyù chaët cheõ neân gaây ra caùc tình traïng xaû raùc böøa baõi gaây oâ nhieãm … Ngaønh khai thaùc daàu khí hieän nay cuûng ñang phaùt trieån khaù maïnh, nhöng do khoâng coù caùc bieän phaùp khai thaùc hôïp lyù, chöa quan taâm ñeán cheá bieán thu hoài khí ñoàng haønh vaø baûo veä choáng roø ræ maø tröõ löôïng daàu ñang daàn bò caïn kieät. Caùc cuoäc thaêm doø ñæa chaát cuõng gaây oâ nhieãm vaø taùc ñoäng xaáu ñeán heä sinh thaùi xung quanh do khoâng coù caùc bieän phaùp xöû lyù sau khi khai thaùc, daãn ñeán roø ræ ra moâi tröôøng xung quanh. 2.OÂ nhieãm bieån do daàu: Việt Nam là một quốc gia biển, với chiều dài bờ biển hơn 3.260 km và một vùng biển rộng hơn 1 triệu km2, gấp 3 lần diện tích đất liền. Hoạt động khai thác, sử dụng biển đã diễn ra trên nhiều lĩnh vực: nghề cá, khai thác dầu khí, du lịch biển và giao thông vận tải biển, là những hướng phát triển kinh tế biển của Việt Nam hiện nay. Những hoạt động phát triển này có ảnh hưởng mạnh đến sự bền vững của hệ sinh thái ven biển, gây ô nhiễm môi trường biển. Một trong những nguồn đó là từ tàu biển chủ yếu là do tai nạn và xả thải bừa bải của các tàu thuyền lưu thông. Việc kiểm soát ô nhiễm biển do dầu hiện nay vẫn đang là một vấn đề nhức nhối đối với nhiều quốc gia vì rất nhiều lý do: Thứ nhất, dầu bị đổ ra biển có thể lan đi rất xa, làm ô nhiễm cả một vùng biển rộng lớn, huỷ hoại nghiêm trọng chất lượng nước biển và làm chết các nguồn sinh vật biển. Người ta tính toán được rằng cứ một tấn dầu đổ ra biển có thể lan ra làm nhiễm bẩn trên một diện tích tối thiểu 12km2 mặt biển với một lớp dầu dày từ 1/1000mm. Lớp dầu này ngăn cách nước với không khí cũng đủ làm cho sinh vật sống trong nước bị chết ngạt. Dầu mỏ lan nhanh trên mặt biển do tính chất lý – hoá học của nó, dưới tác động của dòng chảy, thuỷ triều và của gió, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và sự sống của các loài sinh vật, động vật sống ở biển và thực vật của rừng ngập mặn. Ô nhiễm biển do dầu từ các con tàu gây ra trong các vụ tai nạn có tác hại rất lớn về nhiều mặt (khí hậu, môi trường, kinh tế), ảnh hưởng gián tiếp đến sự phát triển của ngành du lịch và nuôi trồng thuỷ sản. Trong khi đó, việc xử lý và thu gom dầu đổ lại rất tốn kém và đòi hỏi trình độ khoa học công nghệ cao mà hiện nay rất nhiều nước không có khả năng đáp ứng được. Trong tổng số lượng hàng hoá thông qua cảng có khoảng 28% là sản phẩm dầu nhập và xuất khẩu của nước ta ngày càng gia tăng. Lượng dầu thô xuất khẩu hàng năm khoảng 9 triệu tấn, nhập hơn 6 triệu tấn (1996). Thứ hai, không một ai có thể đảm bảo được rằng các vụ tai nạn hàng hải đắm tàu chở dầu lại không thể xảy ra; các hoạt động khai thác dầu khí lại vẫn cần thiết được tiến hành để phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh tế của quốc gia ven biển; không ai có thể nói trước rằng có xảy ra sự cố hay không trong quá trình khai thác. Nhưng theo GESAMP, nguồn ô nhiễm từ hoạt động khai thác dầu khí chỉ chiếm 1%. Trong những năm gần đây, nhu cầu xăng dầu của Việt nam ngày càng tăng, công cuộc thăm dò khai thác dầu khí ở nước ta cũng trở nên nhộn nhịp, quan hệ thương mại quốc tế với Việt nam được mở rộng với nguy cơ sự cố tràn dầu do đâm va, mắc cạn trên các vùng biển của Việt nam trở nên nghiêm trọng. Việc vận chuyển dầu khai thác được tại mỏ vào các nhà máy lọc dầu của Việt Nam trong tương laicũng chủ yếu bằng các đội tàu dầu, vì chúng ta chưa thể xây dựng lắp đặt hệ thống ống dẫn dầu trên biển. Đây cũng là nguy cơ xảy ra các vụ tai nạn, gây sự cố tràn dầu trên vùng biển Việt Nam. . OÂ nhieãm daàu treân bieån : Sol khí bay hôi quang oxy hoùa Lôùp moûng treân maët nöôùc Maùng daàu treân maët nöôùc Hình: Quaù trình xaâm nhaäp vaø phaân taùn cuûa daàu traøn treân bieån Khi xaûy ra söï coá traøn daàu, veát daàu to coù theå loang ra raát nhanh ôû maët bieån, vuøng bôø bieån, baõi taém, vuøng canh taùc nuoâi troàng thuûy saûn,…Daàu loang treân maët nöôùc laøm giaûm quaù trình trao ñoåi Oxy cuûa lôùp nöôùc maët, laøm ngaït nhieàu loaøi thuûy sinh vaät. Coù moät soá chaát hoøa tan raát ñoäc nhö Toluen, Xylen, Napthtalen… Nhöõng chaát bay hôi gaây tình traïng ñoäc haïi cho sinh vaät, daàu gaây ngaït baèng caùch boïc kín mang caù vaø ñoäng vaät thuûy sinh ( taùc haïi raát lôùn tôùi tôùi caùc loaøi chim, caù saáu laøm hö haïi moâi tröôøng soáng cuûa chuùng , laøm aûnh höôûng ñeán caûnh quan gaàn bôø vaø vuøng du lòch, kinh teá,… Ngoaøi ra, caën daàu laéng xuoáng ñaùy laøm oâ nhieãm traàm tích ñaùy bieån. Traàm tích ñaùy bò daàu caën baùm vaøo, ñaëc bieät laø thaønh phaàn thôm, coù laãn caùc vi löôïng ñoäc haïi ñoái vôùi sinh vaät baùm ñaùy nhö loaøi giun, nhuyeãn theå, caù aên chìm, vi khuaån trong lôùp buøn ñaùy, truøng loã, reâu, giaùp xaùc… Để có thể thực hiện được cả hai mục đích phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường theo hướng phát triển bền vững, chiến lược đề ra là áp dụng các công cụ quản lý môi trường để điều chỉnh và quản lý các hoạt động kinh tế, các phương tiện tham gia hoạt động trên biển. Mặt khác, do tính chất nghiêm trọng của vấn đề ô nhiễm môi trường biển từ tàu biển và đặc điểm quốc tế của hàng hải, việc xây dựng các cơ sở pháp lý để kiểm soát các hoạt động của con người có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc bảo vệ môi trường biển.


Nhöõng giaûi phaùp: Xaây döïng moät chieán löôïc quoác gia veà khai thaùc toaøn dieän cuõng nhö baûo veä heä sinh thaùi moâi tröôøng ven bieån bao goàm caùc vaán ñeà: Boài ñaép cuûa caùc ñoàng baèng ven bieånvaø caùc coâng taùc choáng xoùi moøn neân haïn cheá söï cöôõng böùc töï nhieân ñeå söû duïng maø taän duïng töï nhieân (ñaép ñe ngaên maën quaù sôùm laøm haïi ñeán quaù trình hình thaønh ñoàng baèng laø khoâng neân). Haïn cheá quaù trình laán ñaát cuûa coàn caùt ven bieån do gioù ñaåy saâu vaøo ñaát lieàn taïi khu vöïc mieàn Trung. Caân baèng giöõa nuoâi troàng haûi saûn vaø baûo veä khu vöïc röøng ngaäp maën, nhaát laø giöõa phaùt trieån nuoâi toâm vaø khu röøng ñöôùc ven bieån mieàn Nam Vieät Nam baèng caùch phoå bieán caùc bieän phaùp khoa hoïc kyõ thuaät cho ngö daân, traùnh söû duïng caùc thuoác kích thích taêng tröôûng gaây nguy haïi tôùi moâi tröôøng. Vaø höôùng daãn caùch nuoâi troàng maø khoâng aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng sinh thaùi cuûa röøng ngaäp maën. Khai thaùc haûi saûn theo muøa vaø theo ñònh möùc khoâng neân laøm haïi moâi tröôøng töï nhieân cuûa khu vöïc nhaát laø vieäc noå mìn. Hieän nay, nhöõng giaûi phaùp nhaèm baûo veä söï ña daïng sinh hoïc cuûa Vieät Nam taäp chung chuû yeáu ôû caùc vuøng bieån vaø ven bieån. Caàn tieáp tuïc ñaåy maïnh quy hoaïch laïi ngheà caù ven bôø baèng caùch haïn cheá caùc loaïi daùnh baét thoâ sô gaàn bôø, khuyeán khích phaùt trieån caùc ñoäi taøu daùnh baét xa bôø vôùi nhöõng chnh1 saùnh öu ñaõi veà thueá, tín duïng ñeå ngö daân ñaàu tö mua saém thieát bò vaø duïng cuï hieän ñaïi. Taêng cöôøng coâng taùc baûo veä nguoàn lôïi thuyû saûn ven bôø. Keát hôïp giöõa phaùt trieån khinh teá, du lòch vaø baûo veä moâi tröôøng. Taïi caùc khu du lòch, xaây döïng ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù moâi tröôøng, tieán haønh khieåm tra dònh kyø, neân coù cam keát cuûa ngöôøi khinh doanh caùc dòch vuï veà vaán ñeà moâi tröôøng. Ñöa ra caùc ñieàu lueät veà quaûn lyù baèng caùch phaït haønh chính doái vôùi caùc doanh nghieäp vi phaïm. Tuyeân truyeàn yù thöùc baûo veä moâi tröôøng cho ngöôøi daân ñòa phöông vaø khaùc du lòch tren caùc phöông tieän ñaïi chuùng, tôø dôi, aùp phích… Khai thaùc khoaùng saûn taïi caùc theàm luïc ñòa phaûi ñöôïc leân keá hoaïch phuø hôïp, caân nhaéc giöûa lôïi ích khinh teá vaø moâi tröôøng phaùt trieån beàn vöõng. Ñöa ra caùc tieâu chuaån xaû thaûi vaø kieåm soaùt chaët cheõ ñoái vôùi caùc xí nghieäp vaø khu coâng nghieäp. Neân coù moät chöông trình nhaø nöôùc ñeå ñaùnh giaù khoc hoïc toaøn boä khu heä sinh thaùi moâi tröôøng ven bieån. Keát hôïp giöõa nuïc teâu kinh teá vaø muïc tieâu sinh thaùi trong qua trình coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù laø con ñöôøng daãn ñeán phaùt trieån beàn vöõng:
Muïc tieâu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi maø hieän nay nhieàu nöôùc ñang höôùng tôùi ñoù laø söï phoàn thònh veà khinh teá, söï coâng baèng veà xaõ hoäi vaø söï trong saïnh veà moâi tröôøng sinh thaùi. Nhaán maïnh Phaùt trieån beàn vöõng laø moät quaù trình tieán boä cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi döïa treân cô sôû keát hôïp chaët cheõ giöõa caùc yueá toá kinh teá, nhaân vaên, moâi tröôøng vaø coâng ngheä.Söï tieán haønh coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ôû nöôùc ta hieän nay chính laø quaù trình keát hôïp toát nhaát boán yeáu toá ñoù.
Treân thöïc teá, muïc tieâu kinh teá vaø muïc tieâu sinh thaùi tren bình dieän hoeït ñoäng laø ñoái laäp nhau. Do ñoù raát caàn söï can thieäp coù yù thöùc cuûa con ngöôøi vaøo caùc quaù trình naøy. Ngaøy nay, söï keát hôïp cuûa hai muc tieâu tren ñaõ trôû thaønh moät nguyeân taéc cô baûn cuûa phaùt trieån laâu beàn. Neáu khoâng chuû ñoäng vaø töï giaùc baûo veä sinh taùi thì söï nghieäp coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù khoù traùnh khoûi nhöõng haäu quaû tieâu cöïc, coøn neáu khoâng taêng tröôûng khinh teá nhanh thì khoù coù ñieàu kieän vaø phöông tieän ñeå naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng soáng. Ñoù chính laø hai maët cuøng song song toàn taïi vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån chung – söï phaùt trieån cuûa cuoäc soáng loaøi ngöôøi treân traùi ñaát.
Coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ôû nöôùc ta trong ñieàu kieän neàn khinh teá thò tröôøng môùi phaùt trieån neân coøn raát nhieàu khoù khaên vaø phöùc taïp. Do ñoù, vieäc ñöa muïc tieâu sinh thaùi vaøo luùc naøy khoâng deã daøng ñöôïc moïi ngöôøi chaáp nhaän vaø thi haønh moät caùch nghieâm tuùc. Thò tröôøng luoân khai thaùc taán coâng vaøo moâi tröôøng theå hieän ôû choã vì lôïi ích tröôùc maét ngöôøi ta baát chaáp phaùp luaät, khai thaùc oà aït, voâ toå chöùc vaøo caùc nguoàn taøi nguyeân nhieân nhieân coù vai troø quyeát ñònh söï soáng coøn cuûa ñaát nöôùc. Doái vôùi caùc nguoàn taøi nguyeân bieån, nhöõng kieåu khai thaùch chuïo giaät khoâng tính ñeán chu kyø sinh saûn cuûa caùc loaøi sinh vaät bieån, khai thaùc caùc phöông tieän taøn phaù moâi tröôøng nhö chaát noå, ñieän ñaõ laøm caïn kieät nguoàn taøi nguyeân naøy. Ñieàu naøy ñuôïc bieän minh baèng “Vì söï phaùt trieån khinh teá” nhöng thöïc teá laø phaù hoaïi khinh teá, ñaåy luøi söï nghieäp coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù keùo theo caû söï suy thoaùi veà moâi tröôøng moät caùch nghieâm troïng, ñaåy nhanh toác ñoä thuït luøi caû hai muïc tieâu kinh teá vaø sinh thaùi.
Nguoàn taøi nguyeân bieån Vieät Nam laø nguoàn taøi nguyeân phong phuù, ña daïng nhöng khoâng phaûi laû voâ taän ñeå con ngöôøi maëc söùc khai thaùc, baát chaáp nhöõng haäu quaû veà sinh thaùi vaø moâi tröôøng, daãn ñeán vieäc huyû dieät nguoàn lôïi maø chuùng ta töï cho laø daønh saün cho chuùng ta. Vaø nhöõng haäu quaû ñoù con chaùu chuùng ta phaûi gaùnh chòu khi thieân nhieân quay maët laïi vôùi con ngöôøi.
Söï phaùt trieån beàn vöõng cho töông lai ñoøi hoûi moãi ngöôøi chuùng ta tröôùc khi döôïc höôûng nhöõng gì lôïi ích töø thieân nhieân thì haõy neân suy nghó laø nhaän ñöôïc bao nhieâu laø ñuû ñeå coù theå tieáp tuïc maõi maõi. ( Đứng trước tình trạng và môi trường biển tiếp tục bị suy thoái do sức ép của nhiều yếu tố khác nhau, trong đó có ô nhiễm, dẫn tới suy giảm đa dạng sinh học, xin trao đổi một số gợi ý như sau: Tăng cường việc thực hiện luật bảo vệ môi trường hiện nay; cần lưu ý tới việc thực thi luật đối với dải ven biển ở cấp tỉnh và huyện; Xây dựng các văn bản dưới luật liên quan tới môi trường biển và vùng ven bờ nhằm cụ thể hoá Luật Bảo vệ Môi trường cho khu vực này. Thiết lập/khoanh vùng các khu bảo tồn thiên nhiên biển nhằm bảo tồn chức năng của các hệ sinh thái biển trong bối cảnh cân bằng giữa phát triển (khai thác) và bảo tồn. Tiến hành kiểm soát trên phạm vi toàn vùng biển hiện tượng thải dầu cặn và có kế hoạch và biện pháp ứng phó sự cố tràn dầu; xử lý, phòng ngừa ô nhiễm dầu có nguồn gốc đất liền. Quản lý tổng hợp vùng bờ biển là cách tiếp cận để ứng dụng cho toàn dải ven bờ Việt Nam. Đánh giá tác động môi trường của các dự án xây dựng ở ven biển và biển (cảng, khu công nghiệp, khai thác biển...) Thu phí môi trường và tài nguyên đối với những cơ quan, tổ chức và cá nhân khai thác và sử dụng tài nguyên biển - ven biển dùng cho hoạt động bảo vệ môi trường và bảo tồn thiên nhiên biển. Kiểm soát ô nhiễm biển cần được tiến hành trong mối quan hệ với quản lý toàn bộ lưu vực, trên toàn bộ đất liền. Đào tạo, giáo dục, nâng cao  nhận thức của cộng đồng và của cấp chính quyền địa phương (huyện, xã/phường). Tăng cường tiềm lực cho các đơn vị/nhóm các nhà khoa học về môi trường biển, đưa lực lượng này tham gia vào hoạt động nghiên cứu làm cơ sở cho công tác quản lý môi trường của các nhà quản lý, hoạch định chính sách. Tận dụng có hiệu quả sự giúp đỡ/trợ giúp/hợp tác quốc tế tại Việt Nam cũng như nước ngoài. Tham gia và thực hiện các công ước quốc tế liên quan và thực hiện tốt chúng tại Việt Nam.