Hiệu quả chọn lọc
Với cách tính này, hiệu quả chọn lọc còn đ-ợc gọi là tiến bộ di truyền hàng năm (?g). Khoảng cách thế hệ là tuổi trung bình của bố mẹ tại các thời điểm đời con của chúng đ-ợc sinh ra. Khoảng cách thế hệ đ-ợc tính theo đơn vị thời gian là năm. Khoảng cách thế hệ đối với gia súc cái phụ thuộc vào các yếu tố: - Tuổi đẻ lứa đầu: tuổi đẻ lứa đầu càng sớm khoảng cách thế hệ càng ngắn và ng-ợc lại; - Thời hạn sử dụng làm giống: thời hạn sử dụng làm giống càng ngắn khoảng cách thế hệ càng ngắn và ng-ợc lại; - Khoảng cách giữa 2 lứa đẻ: khoảng cách giữa 2 lứa đẻ càng ngắn khoảng cách thế hệ càng ngắn và ng-ợc lại. 35 Khoảng cách thế hệ đối với gia súc đực phụ thuộc vào các yếu tố: - Tuổi phối giống lần đầu: tuổi phối giống lần đầu càng sớm khoảng cách thế hệ càng ngắn và ng-ợc lại; - Thời hạn sử dụng làm giống: thời hạn sử dụng làm giống càng sớm khoảng cách thế hệ càng ngắn và ng-ợc lại; - Số gia súc sinh ra hàng năm: số gia súc sinh ra hàng năm khi con đực còn non nhiều hơn so với khi con đực đã già sẽ rút ngắn đ-ợc khoảng cách thế hệ và ng-ợc lại.
Bạn đang xem nội dung tài liệu Hiệu quả chọn lọc, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Ch−¬ng iV: HiÖu qu¶ chän läc
4.1. Kh¸i niÖm
HiÖu qu¶ chän läc (Selection Response), ký hiÖu R, lµ sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh
trung b×nh cña ®êi con sinh ra tõ nh÷ng bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung
b×nh cña toµn bé thÕ hÖ bè mÑ.
Li sai chän läc (Selection Differential), ký hiÖu S, lµ sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh
trung b×nh cña c¸c bè mÑ ®−îc chän läc so víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña toµn bé thÕ hÖ
bè mÑ.
VÝ dô: Trong mét ®µn bß s÷a cã n¨ng suÊt trung b×nh 2500 kg/kú v¾t s÷a, chän ra nh÷ng
bß c¸i cã n¨ng suÊt cao nhÊt; n¨ng suÊt trung b×nh cña chóng lµ 3500 kg. Con g¸i cña nh÷ng
bß c¸i nµy cã n¨ng suÊt trung b×nh 2800 kg.
Ta cã:
HiÖu qu¶ chän läc = Trung b×nh ®êi con - Trung b×nh toµn bé bè mÑ
R = 2800 kg - 2500 kg = 300 kg
Li sai chän läc = Trung b×nh bè mÑ ®−îc chän läc - Trung b×nh toµn bé bè mÑ
S = 3500 kg - 2500 kg = 1000 kg
4.2. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ chän läc
4.2.1. Mèi quan hÖ gi÷a hiÖu qu¶ chän läc vµ li sai chän läc
HiÖu qu¶ chän läc mét tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh b»ng tÝch cña hÖ sè di truyÒn víi li sai chän
läc cña tÝnh tr¹ng ®ã.
R = h2S
Nh− vËy, hai nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ chän läc cña mét tÝnh tr¹ng ®ã lµ hÖ
sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng vµ li sai chän läc ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã.
Li sai chän läc phô thuéc vµo tû lÖ chän läc (tû lÖ c¸c c¸c bè mÑ ®−îc chän läc so víi
tæng sè bè mÑ) vµ ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng chän läc. H×nh 4.1. m« t¶ mèi
quan hÖ phô thuéc cña li sai chän läc ®èi víi tû lÖ chän läc vµ ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh
cña tÝnh tr¹ng.
H×nh 4.1. HiÖu qu¶ chän läc phô thuéc vµo tû lÖ chän läc vµ ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh
cña tÝnh tr¹ng. §¬n vÞ tÝnh cña li sai chän läc lµ ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh
(a): Chän läc 50%, σP = 2, S = 1,6
(b): Chän läc 20%, σP = 2, S = 2,8
(c): Chän läc 20%, σP = 1, S = 1,4
33
Cã thÓ quan s¸t mèi quan hÖ gi÷a hiÖu qu¶ chän läc vµ li sai chän läc qua s¬ ®å sau:
ThÕ hÖ bè mÑ
R
S
ThÕ hÖ con
H×nh 4.2. Mèi quan hÖ gi÷a hiÖu qu¶ chän läc vµ li sai chän läc. ë thÕ hÖ bè mÑ:
chªnh lÖch gi÷a trung b×nh cña c¸c bè mÑ ®−îc chän läc vµ trung b×nh quÇn thÓ lµ ly sai chän
läc. ë thÕ hÖ con: chªnh lÖch gi÷a trung b×nh cña thÕ hÖ con sinh ra tõ c¸c bè mÑ ®−îc chän
läc vµ trung b×nh quÇn thÓ lµ hiÖu qu¶ chän läc.
4.2.2. C−êng ®é chän läc
§Ó ®¬n gi¶n bít c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ chän läc, ng−êi ta tiªu chuÈn ho¸ li sai
chän läc theo ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng chän läc, do vËy h×nh thµnh mét kh¸i
niÖm míi ®ã lµ c−êng ®é chän läc, ký hiÖu i:
i = S/σP
Do ®ã: S = iσ
R = h2iσP
§é lín cña c−êng ®é chän läc phô thuéc vµo quy m« ®µn vËt nu«i còng nh− vµo tû lÖ
chän läc ¸p dông cho ®µn vËt nu«i nµy. Ng−êi ta ®· lËp c¸c b¶ng tra s½n, trong ®ã c¨n cø vµo
tû lÖ chän läc (p) t×m ra ®−îc c−êng ®é chän läc (i). Cã nhiÒu b¶ng tra kh¸c nhau øng víi c¸c
quy m« ®µn vËt nu«i kh¸c nhau. Tuy nhiªn, cã thÓ sö dông b¶ng tra s½n sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh
c−êng ®é chän läc cho bÊt cø ®µn vËt nu«i nµo.
B¶ng 4.1. C−êng ®é chän läc phô thuéc vµo tû lÖ chän läc (p) (n = ∞)
34
p i p i p i p i
0,0001 3,960 0,001 3,367 0,01 2,655 0,1 1,755
0,0002 3,790 0,002 3,170 0,02 2,412 0,2 1,400
0,0003 3,687 0,003 3,050 0,03 2,268 0,3 1,159
0,0004 3,613 0,004 2,962 0,04 2,154 0,4 0,966
0,0005 3,554 0,005 2,892 0,05 2,063 0,5 0,798
0,0006 3,057 0,006 2,834 0,06 1,985 0,6 0,644
0,0007 3,464 0,007 2,784 0,07 1,918 0,7 0,497
0,0008 3,429 0,008 2,740 0,08 1,858 0,8 0,350
0,0009 3,397 0,009 2,701 0,09 1,804 0,9 0,195
Trªn thùc tÕ, tû lÖ chän läc con ®ùc kh¸c víi con c¸i do vËy ph¶i tÝnh c−êng ®é chän läc
chung:
i®ùc + ic¸i
ichung =
2
MÆt kh¸c, nÕu viÖc chän läc thay thÕ gièng ®µn diÔn ra ngay trong ®µn vËt nu«i theo s¬ ®å
sau sÏ dÉn tíi 4 tû lÖ chän läc kh¸c nhau, v× vËy sÏ cã 4 c−êng ®é chän läc kh¸c nhau:
Bè MÑ
BB BM MB MM
§ùc C¸i
pBB: Tû lÖ chän läc trong ®µn bè ®Ó gi÷ ®êi con lµm ®ùc gièng
pBM: Tû lÖ chän läc trong ®µn bè ®Ó gi÷ ®êi con lµm c¸i gièng
pMB: Tû lÖ chän läc trong ®µn mÑ ®Ó gi÷ ®êi con lµm ®ùc gièng
pMM: Tû lÖ chän läc trong ®µn mÑ ®Ó gi÷ ®êi con lµm c¸i gièng
iBB + iBM + iMB + iMM
ichung =
4
C¸c tû lÖ chän läc trªn kh¸c nhau g©y ra c¸c c−êng ®é chän läc kh¸c nhau, dÉn tíi
møc ®é ®ãng gãp cho hiÖu qu¶ chän läc cña c¸c ph−¬ng thøc chän läc nµy còng kh¸c nhau.
Trong chän gièng bß s÷a, ng−êi ta ®· −íc tÝnh hiÖu qu¶ chän läc do tõng ph−¬ng thøc ®ãng
gãp nh− sau: Bè MÑ
45% 25% 25% 5%
§ùc C¸i
Nh− vËy, chän läc ®ùc gièng ®ãng vai trß chñ chèt ®èi víi hiÖu qu¶ chän läc.
4.2.3. Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ
C«ng thøc tÝnh hiÖu qu¶ chän läc vµ h×nh 4.2. cho thÊy thêi gian ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶
chän läc lµ kho¶ng thêi gian cña mét thÕ hÖ (tõ thÕ hÖ bè mÑ tíi thÕ hÖ con). Trong thùc tÕ,
kho¶ng c¸ch cña mçi thÕ hÖ dµi ng¾n phô thuéc vµo loµi gia sóc, vµo chÕ ®é qu¶n lý cña tõng
®µn gia sóc, v× vËy ng−êi ta th−êng tÝnh hiÖu qu¶ chän läc theo ®¬n vÞ thêi gian lµ 1 n¨m:
h2iσP
R(n¨m) =
L
trong ®ã, L lµ kho¶ng c¸ch thÕ hÖ (®¬n vÞ tÝnh lµ n¨m)
Víi c¸ch tÝnh nµy, hiÖu qu¶ chän läc cßn ®−îc gäi lµ tiÕn bé di truyÒn hµng n¨m (∆g).
Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ lµ tuæi trung b×nh cña bè mÑ t¹i c¸c thêi ®iÓm ®êi con cña chóng
®−îc sinh ra. Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ ®−îc tÝnh theo ®¬n vÞ thêi gian lµ n¨m.
Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ ®èi víi gia sóc c¸i phô thuéc vµo c¸c yÕu tè:
- Tuæi ®Î løa ®Çu: tuæi ®Î løa ®Çu cµng sím kho¶ng c¸ch thÕ hÖ cµng ng¾n vµ ng−îc l¹i;
- Thêi h¹n sö dông lµm gièng: thêi h¹n sö dông lµm gièng cµng ng¾n kho¶ng c¸ch thÕ hÖ
cµng ng¾n vµ ng−îc l¹i;
- Kho¶ng c¸ch gi÷a 2 løa ®Î: kho¶ng c¸ch gi÷a 2 løa ®Î cµng ng¾n kho¶ng c¸ch thÕ hÖ
cµng ng¾n vµ ng−îc l¹i.
35
Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ ®èi víi gia sóc ®ùc phô thuéc vµo c¸c yÕu tè:
- Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu: tuæi phèi gièng lÇn ®Çu cµng sím kho¶ng c¸ch thÕ hÖ cµng
ng¾n vµ ng−îc l¹i;
- Thêi h¹n sö dông lµm gièng: thêi h¹n sö dông lµm gièng cµng sím kho¶ng c¸ch thÕ hÖ
cµng ng¾n vµ ng−îc l¹i;
- Sè gia sóc sinh ra hµng n¨m: sè gia sóc sinh ra hµng n¨m khi con ®ùc cßn non nhiÒu h¬n
so víi khi con ®ùc ®· giµ sÏ rót ng¾n ®−îc kho¶ng c¸ch thÕ hÖ vµ ng−îc l¹i.
Còng nh− ®èi víi c−êng ®é chän läc, kho¶ng c¸ch thÕ hÖ gi÷a con ®ùc vµ con c¸i cã thÓ
kh¸c nhau, do ®ã:
Lchung = (L®ùc + Lc¸i)/2
Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ cña mét ®µn gia sóc sÏ lµ con sè trung b×nh kho¶ng c¸ch thÕ hÖ cña
c¸c c¸ thÓ trong ®µn:
L®µn = Σ Li/n
Lasley (1972) cho biÕt kho¶ng c¸ch thÕ hÖ trung b×nh (n¨m) cña mét sè lo¹i gia sóc nh−
sau:
Loµi gia sóc Con ®ùc Con c¸i
Bß thÞt, bß s÷a 3,0 - 4,0 4,5 - 6,0
Lîn 1,5 - 2,0 1,5 - 2,0
Gia cÇm 1,0 - 1,5 1,0 - 1,5
Van Vleck (1977) ®· tæng kÕt tãm t¾t c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi tiÕn bé di truyÒn ë bß s÷a
nh− sau:
- HÖ sè di truyÒn;
- Quy m« ®µn gia sóc;
- C−êng ®é chän läc;
- Tû lÖ thay thÕ bß ®ùc gièng;
- Tû lÖ bß c¸i ®−îc chän läc lµm c¸i sinh s¶n;
- Tû lÖ bß c¸i ®−îc chän läc ®Ó s¶n xuÊt bß ®ùc hËu bÞ;
- Sè bß c¸i ®−îc dïng ®Ó kiÓm tra chän läc bß ®ùc gièng;
- Tû lÖ bß ®−îc thô tinh nh©n t¹o;
- Tû lÖ chöa ®Î cña bß c¸i;
- Tû lÖ chän läc bß ®ùc gièng sau khi kiÓm tra c¸ thÓ vµ kiÓm tra ®êi con.
B¶ng 4.2. TiÕn bé di truyÒn hµng n¨m cña mét sè tÝnh tr¹ng n¨ng suÊt
ë c¸c loµi gia sóc kh¸c nhau (Charles Smith, 1984)
Gia C¸c TiÕn bé di truyÒn so víi trung b×nh hµng n¨m(%)
sóc tÝnh tr¹ng Dù tÝnh Thùc nghiÖm S¶n xuÊt
Cõu T¨ng träng 1,4 1,5 1,2
Tû lÖ thÞt 0,9
Sè con/æ 2,1 1,2 2,9
Bß thÞt T¨ng träng 1,4 0,8 0,3
Tû lÖ thÞt 0,5
Bß s÷a S¶n l−îng s÷a 1,5 2,1 0,9
Lîn T¨ng träng 2,7 1,8
Tû lÖ n¹c 1,6 2,1
Sè con/æ 3,0 0,5 1,5
Gµ T¨ng träng 3,2 4,1 6,1
Tû lÖ thÞt 2,2
S¶n l−îng trøng 2,1 1,1 1,3
VÝ dô sau ®©y minh ho¹ cho viÖc −íc tÝnh hiÖu qu¶ chän läc:
36
Mét quÇn thÓ bß thÞt ®−îc chän läc theo tÝnh tr¹ng khèi l−îng c¬ thÓ lóc 1 n¨m tuæi víi hÖ
sè di truyÒn b»ng 0,25; ®é lÖch tiªu chuÈn kiÓu h×nh b»ng 20kg. Lóc 1 n¨m tuæi, c¸c bß c¸i cã
khèi l−îng trung b×nh 175kg vµ khèi l−îng trung b×nh cña toµn bé 100 bß ®ùc lµ 200kg.
- ¦íc tÝnh khèi l−îng 1 n¨m tuæi cña 10 bß ®ùc gièng tèt nhÊt?
Ta cã: S®ùc = i®ùc σP
p®ùc = 10/100 = 0,1; do ®ã i®ùc = 1,755 (tra b¶ng 4.1)
S®ùc = 1,755 x 20 = 35,1kg (so víi khèi l−îng trung b×nh)
Do vËy, khèi l−îng trung b×nh cña 10 bß ®ùc gièng tèt nhÊt sÏ b»ng:
200 + 35,1 = 235,1kg.
- HiÖu qu¶ chän läc khi sö dông 10 bß ®ùc gièng nµy phèi gièng víi ®µn bß c¸i?
Do con c¸i kh«ng ®−îc chän läc nªn: ic¸i = 0;
i®ùc + ic¸i 1,755 + 0
R = h2σP = x 0,25 x 20
2 2
= 4,3875kg (so víi khèi l−îng trung b×nh)
Do vËy, ®êi con sÏ cã khèi l−îng lóc 1 n¨m tuæi nh− sau:
Con ®ùc: 200 + 4,3875 = 204,3875kg
Con c¸i : 175 + 4,3875 = 179,3875kg.
- HiÖu qu¶ chän läc khi sö dông 10 bß ®ùc gièng tèt nhÊt nµy phèi gièng víi 1/2 sè bß c¸i
tèt nhÊt ®µn?
Do chän läc 1/2 c¸i tèt nhÊt, p = 0,5 nªn: ic¸i = 0,798 (tra b¶ng 4.1);
i®ùc + ic¸i 1,755 + 0,798
R = h2σP = x 0,25 x 20
2 2
= 6,3825kg (so víi khèi l−îng trung b×nh)
Do vËy, ®êi con sÏ cã khèi l−îng lóc 1 n¨m tuæi nh− sau:
Con ®ùc: 200 + 6,3825 = 206,3825 kg
Con c¸i : 175 + 6,3825 = 181,3825 kg.
37
Các file đính kèm theo tài liệu này:
SP(4).PDF
