Hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay
Lý do chọn đề tài Trưng cầu ý dân là một hình thức dân chủ tiến bộ đã được sử dụng từ cách đây hàng nghìn năm, trong đó nhà nước tạo cơ hội cho người dân được trực tiếp quyết định đối với một số công việc của Nhà nước. Thông qua hình thức dân chủ này, người dân được trực tiếp tham gia vào việc hoạch định các chính sách, quyết sách lớn của đất nước. Ngày nay, trên thế giới, nhiều nước đã và đang sử dụng hình thức này như là một phương thức hữu hiệu trong hoạt động quản lý, điều hành đất nước, xây dựng nhà nước pháp quyền, của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Ở Việt Nam, sớm nhận thức được vai trò đặc biệt quan trọng của hình thức dân chủ này, nên ngay sau khi đất nước mới giành được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh với cương vị là Chủ tịch Ủy ban dự thảo Hiến pháp đã chỉ đạo đưa vào Hiến pháp năm 1946 - bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam độc lập những quy định về trưng cầu ý dân với hình thức nhân dân phúc quyết. Sau này trong các bản Hiến pháp tiếp theo của Nhà nước ta, vấn đề trưng cầu ý dân tiếp tục được ghi nhận với các tên gọi khác nhau như trưng cầu ý kiến nhân dân trong Hiến pháp năm 1959 và Hiến pháp năm 1980 hay là trưng cầu ý dân trong Hiến pháp năm 1992. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, trong đó có lý do là quy định trong các bản Hiến pháp về trưng cầu ý dân còn quá chung chung, lại không có văn bản quy phạm pháp luật cụ thể hóa, nên trong thực tế hơn 60 năm xây dựng và phát triển của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, chúng ta chưa từng tổ chức trưng cầu ý dân. Mặt khác, về mặt khoa học pháp lý cũng chưa có những nghiên cứu sâu và trực diện về vấn đề này, cho nên cách hiểu về trưng cầu ý dân hiện nay cũng còn có những điểm chưa thống nhất. Trong điều kiện chúng ta đang phấn đấu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, thì việc phát huy dân chủ, huy động trí tuệ và tạo điều kiện cho nhân dân được tham gia quyết định các chính sách, quyết sách lớn của Nhà nước có ý nghĩa rất quan trọng cả về mặt lý luận cũng như về hiệu quả thực hiện pháp luật. Kinh nghiệm quản lý đất nước của cha ông từ xưa đến nay đã cho thấy, nhân dân bao giờ cũng là cội nguồn của quyền lực, quyết định sự hưng vong của xã tắc, bởi thế không bao giờ được xem nhẹ ý chí của nhân dân. Chính vì điều đó, nên trong thời gian gần đây trong nhiều văn kiện của Đảng, như Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa VII, Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng v.v đã xác định rõ sự cần thiết phải phát huy quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời đặt ra nhiệm vụ phải sớm xây dựng Luật trưng cầu ý dân. Trên cơ sở đó, vấn đề Hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay là vấn đề rất cấp thiết cả về mặt lý luận và thực tiễn. Lựa chọn vấn đề này làm luận văn thạc sĩ, chúng tôi hy vọng sẽ đóng góp một phần nhỏ bé của mình vào việc xây dựng các cơ sở pháp lý bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tạo nên sự thống nhất giữa ý Đảng, lòng dân, để hướng tới xây dựng một nền dân chủ mới - nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. 2. Tình hình nghiên cứu Như trên đã trình bày, trưng cầu ý dân là vấn đề ít được các nhà khoa học pháp lý của nước ta chú ý đến. Có lẽ vì vậy nên chưa có công trình khoa học lớn nào nghiên cứu sâu và trực diện về vấn đề này. Cho đến nay, mới chỉ có một số bài viết đề cập đến một số khía cạnh của vấn đề trưng cầu ý dân như: Bàn về chế định trưng cầu ý dân (Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 57, tháng 8 năm 2005); Trưng cầu ý dân ở Liên Xô và liên bang Nga (Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 59, tháng 9 năm 2005); Đánh giá kết quả trưng cầu ý dân ở Australia (Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 67, tháng 1 năm 2006); Trưng cầu ý dân và dự thảo Luật về trưng cầu ý dân (Tạp chí Nghiên cứu lập pháp - Hiến kế lập pháp, số 68, tháng 2 năm 2006); Thủ tục trưng cầu ý dân (Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 69, tháng 2 năm 2006). Ngoài ra, cũng còn có một số bài viết khác tuy không trực tiếp viết về vấn đề trưng cầu ý dân nhưng trong nội dung cũng có đề cập đến vấn đề trưng cầu ý dân như: Một số ý kiến về dân chủ trực tiếp (Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 128, tháng 12 năm 1998 v.v . 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam từ khi hình thành cho đến nay, phân tích những mặt hạn chế trong các quy định của pháp luật hiện hành để từ đó kiến giải những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay. * Phạm vi nghiên cứu: Trưng cầu ý dân bao gồm rất nhiều vấn đề đặt ra cần phải được quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, Luận văn chỉ tập trung vào việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn để hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay trên cơ sở phân tích và khái quát hóa pháp luật về trưng cầu ý dân trong lịch sử và hiện nay, tham khảo các quy định của pháp luật về trưng cầu ý dân ở một số nước, phân tích các yêu cầu của thực tế để làm nổi bật lên vấn đề quan tâm chủ yếu là hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân. 4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn * Mục đích của luận văn: Luận văn nghiên cứu về lý luận và thực tiễn pháp luật về trưng cầu ý dân để đề ra giải pháp và nội dung hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay. * Nhiệm vụ của luận văn: Để có thể đạt được mục đích nghiên cứu, luận văn đề ra các nhiệm vụ sau đây: - Tìm hiểu cơ sở lý luận của sự hình thành và phát triển của pháp luật về trưng cầu ý dân, vai trò của pháp luật về trưng cầu ý dân; mục tiêu hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân. - Phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật về trưng cầu ý dân, tìm ra những ưu điểm, những hạn chế và nguyên nhân của tình hình để từ đó đề xuất các giải pháp, nội dung cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Việc nghiên cứu của luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về Nhà nước và pháp luật, đặc biệt là các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về phát huy quyền làm chủ của nhân dân nói chung và về vấn đề trưng cầu ý dân nói riêng được thể hiện trong các văn kiện như Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa VII, Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII, Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng v.v Luận văn được thực hiện trên cơ sở áp dụng phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin và các phương pháp nghiên cứu, như phương pháp lịch sử cụ thể, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp luật học so sánh, khảo sát thực tế và có tham khảo kinh nghiệm của một số nước. 6. Những đóng góp của luận văn Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách toàn diện, tập trung và trực diện về vấn đề trưng cầu ý dân ở Việt Nam ở cả góc độ lịch sử và hiện tại; đưa ra một quan điểm thống nhất về trưng cầu ý dân và vai trò của trưng cầu ý dân trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; đề ra các giải pháp tổng thể cho việc hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay. 7. Ý nghĩa của luận văn Luận văn có đóng góp về lý luận cho việc phát huy dân chủ trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa và hoàn thiện hệ thống pháp luật; về mặt thực tiễn, góp phần hiện thực hóa các quy định của pháp luật về trưng cầu ý dân. Ngoài ra, luận văn cũng có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo, để nghiên cứu, giảng dạy, học tập, phục vụ cho việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về phát huy quyền làm chủ của nhân dân nói chung và pháp luật về trưng cầu ý dân nói riêng. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 9 tiết.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
hÕ nµy cã nghÜa vô ph¶i trao tr¶ l¹i cho chñ thÓ ®· ñy nhiÖm
quyÒn lùc cho m×nh ®Ó chñ thÓ nµy trùc tiÕp quyÕt ®Þnh, chñ thÕ ®ã kh«ng
ngoµi ai kh¸c chÝnh lµ nh©n d©n. V× vËy, chóng t«i cho r»ng trong hoµn thiÖn
ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ
tr−ng cÇu ý d©n trong HiÕn ph¸p, cã nh− vËy th× míi t¹o c¬ së HiÕn ®Þnh v÷ng
ch¾c cho viÖc luËt hãa c¸c quy ®Þnh vÒ tr−ng cÇu ý d©n.
Bªn c¹nh ®ã, HiÕn ph¸p míi chØ quy ®Þnh Quèc héi cã thÈm quyÒn
quyÕt ®Þnh viÖc tr−ng cÇu ý d©n. Tuy nhiªn, viÖc quy ®Þnh thÈm quyÒn nµy cña
Quèc héi chØ phï hîp víi c¸c cuéc tr−ng cÇu ý d©n trªn ph¹m vi toµn quèc,
liªn tØnh hoÆc ë mét tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng. Cßn ®èi víi c¸c
cuéc tr−ng cÇu ý d©n d−íi cÊp tØnh, nhÊt lµ ë cÊp c¬ së th× Quèc héi kh«ng cã
®ñ kh¶ n¨ng vµ còng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i xem xÐt, quyÕt ®Þnh. ChÝnh v× vËy,
viÖc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p vÒ tr−ng cÇu ý d©n còng cÇn ph¶i
tÝnh ®Õn c¸c cuéc tr−ng cÇu ý d©n d−íi cÊp tØnh vµ ®Ó lµm ®−îc viÖc nµy cÇn
më réng thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh tr−ng cÇu ý d©n, kh«ng chØ giíi h¹n Quèc héi
míi cã thÈm quyÒn nµy.
3.3.5. Ban hµnh LuËt tr−ng cÇu ý d©n
§Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n th× bªn c¹nh viÖc hoµn
thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ tr−ng cÇu ý d©n trong HiÕn ph¸p cßn cÇn ph¶i cô thÓ hãa
c¸c quy ®Þnh nµy b»ng mét ®¹o luËt cña Quèc héi. Cã nh− vËy th× vÊn ®Ò
tr−ng cÇu ý d©n míi ®−îc quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ, râ rµng vµ ®Çy ®ñ trong
82
mét v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý cao. Víi viÖc ban hµnh LuËt tr−ng cÇu ý d©n
sÏ gióp cho ng−êi d©n n¾m b¾t râ ®−îc c¸ch thøc thùc hiÖn quyÒn trùc tiÕp
quyÕt ®Þnh ®èi víi mét sè c«ng viÖc cña Nhµ n−íc; ®ång thêi, còng gióp cho
c¸c c¬ quan nhµ n−íc tiÕn hµnh tr−ng cÇu ý d©n theo ®óng quy tr×nh, b¶o ®¶m
®Ó cuéc tr−ng cÇu ý d©n thµnh c«ng, ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc.
Trªn c¬ së ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc, qua
nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n vµ mét sè
h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp gÇn gièng víi tr−ng cÇu ý d©n, ®ång thêi tham
kh¶o ph¸p luËt cña mét sè n−íc vÒ tr−ng cÇu ý d©n, chóng t«i cho r»ng ®Ó
LuËt tr−ng cÇu ý d©n ®−îc ban hµnh vµ ®i vµo cuéc sèng th× trong LuËt ph¶i cô
thÓ hãa ®−îc mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y:
- Quy ®Þnh râ quy m« cña c¸c cuéc tr−ng cÇu ý d©n:
Quy m« cña cuéc tr−ng cÇu ý d©n ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn tiªu chÝ lµ
ph¹m vi l·nh thæ. Theo ®ã, cã cuéc tr−ng cÇu ý d©n trªn ph¹m vi toµn quèc vµ
cã cuéc tr−ng cÇu ý d©n ë ®Þa ph−¬ng; trong tr−ng cÇu ý d©n ë ®Þa ph−¬ng l¹i
cã nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau, nh− tr−ng cÇu ý d©n trªn ph¹m vi mét vïng bao
gåm nhiÒu ®¬n vÞ hµnh chÝnh vµ tr−ng cÇu ý d©n trong ph¹m vi mét ®¬n vÞ
hµnh chÝnh. ë nhiÒu n−íc, ph¸p luËt quy ®Þnh cã hai lo¹i h×nh tr−ng cÇu ý d©n
lµ tr−ng cÇu ý d©n trªn ph¹m vi c¶ n−íc vµ tr−ng cÇu ý d©n ë ®Þa ph−¬ng, cô
thÓ nh− ë Thôy SÜ, Italia, Ph¸p v.v... võa cã tr−ng cÇu ý d©n ë ph¹m vi toµn
liªn bang võa cã tr−ng cÇu ý d©n ë ®Þa ph−¬ng [23]. Tuy nhiªn, ph¸p luËt mét
sè n−íc l¹i chØ quy ®Þnh vÒ lo¹i h×nh tr−ng cÇu ý d©n ë ®Þa ph−¬ng mµ kh«ng
cã tr−ng cÇu ý d©n trªn ph¹m vi c¶ n−íc, ®iÓn h×nh lµ Mü, Céng hßa liªn bang
§øc, NhËt B¶n [23] v.v...
§èi víi n−íc ta, ph¸p luËt ch−a quy ®Þnh râ rµng vÒ quy m« cña c¸c
cuéc tr−ng cÇu ý d©n, trong HiÕn ph¸p chØ quy ®Þnh thÈm quyÒn cña Quèc héi
quyÕt ®Þnh tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n. ChÝnh sù quy ®Þnh kh«ng râ rµng nµy ®·
dÉn ®Õn nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ quy m« cña c¸c cuéc tr−ng cÇu ý d©n.
83
C¸ch hiÓu thø nhÊt cho r»ng, quy ®Þnh ®ã hµm ý r»ng chØ cã tr−ng cÇu ý d©n
trªn ph¹m vi toµn quèc. C¸ch hiÓu thø hai cho r»ng, quy ®Þnh ®ã còng cã thÓ
hiÓu bao gåm c¶ c¸c cuéc tr−ng cÇu ý d©n liªn tØnh hoÆc ë mét tØnh, thµnh phè
trùc thuéc trung −¬ng. Qua nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi
n−íc ta cho thÊy, c¸c vÊn ®Ò mµ cuéc sèng ®Æt ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt th−êng
ph¸t sinh nhiÒu ë ®Þa ph−¬ng, nhÊt lµ ë cÊp c¬ së. Do ®ã, nÕu kh«ng quy ®Þnh
tr−ng cÇu ý d©n trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng, nhÊt lµ ë cÊp c¬ së th× sÏ kh«ng
gióp gi¶i quyÕt, th¸o gì c¸c vÊn ®Ò v−íng m¾c trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi
cña ®Þa ph−¬ng vµ nh− vËy lµ kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu thùc tÕ ®Æt ra. Bëi
nh− V.I. Lª-nin ®· tõng nãi: "CÇn ph¶i x©y dùng ngay chÕ ®é d©n chñ, b¾t ®Çu
tõ c¬ së, dùa vµo s¸ng kiÕn cña b¶n th©n quÇn chóng, víi sù tham gia thùc sù
cña quÇn chóng vµo tÊt c¶ ®êi sèng cña Nhµ n−íc" [27, tr. 337].
- Quy ®Þnh râ nh÷ng vÊn ®Ò ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n:
Nh− ®· nªu trªn, trong HiÕn ph¸p n¨m 1946 quy ®Þnh cô thÓ Nhµ n−íc
buéc ph¶i ®−a ra ®Ó nh©n d©n phóc quyÕt nh÷ng ®iÒu thay ®æi cña HiÕn ph¸p;
®ång thêi, còng quy ®Þnh nh÷ng viÖc quan hÖ ®Õn vËn mÖnh quèc gia còng
®−îc ®−a ra ®Ó nh©n d©n phóc quyÕt nÕu ®−îc Ýt nhÊt hai phÇn ba tæng sè nghÞ
viªn t¸n thµnh. Tuy nhiªn, ®Õn HiÕn ph¸p n¨m 1992 th× l¹i kh«ng cßn quy
®Þnh cô thÓ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®−a ra tr−ng cÇu ý kiÕn nh©n d©n. §©y chÝnh lµ
mét trong nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, do ®ã khi x©y dùng
LuËt tr−ng cÇu ý d©n ph¶i bæ sung quy ®Þnh râ nh÷ng vÊn ®Ò ®−a ra tr−ng cÇu
ý d©n, lµm c¬ së ph¸p lý cho c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc
tr−ng cÇu ý d©n.
VÒ nh÷ng viÖc cô thÓ ph¶i ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n, chóng t«i cho r»ng,
ë ph¹m vi quèc gia nªn quy ®Þnh nh− trong HiÕn ph¸p n¨m 1946, tøc ®èi víi
HiÕn ph¸p th× b¾t buéc ph¶i ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n bëi lÏ HiÕn ph¸p ®¹o luËt
c¬ b¶n trong hÖ thèng ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ h×nh thøc chÝnh thÓ, chÕ ®é
chÝnh trÞ cña quèc gia, tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc, quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n
84
cña c«ng d©n v.v... nªn khi HiÕn ph¸p ®· ®−îc th«ng qua th× cÇn ph¶i ®−îc
®−a ra tr−ng cÇu ý d©n. Cã nh− vËy, gi¸ trÞ tèi th−îng cña b¶n HiÕn ph¸p míi
®−îc ®Ò cao vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn quy ®Þnh ®−a ra
tr−ng cÇu ý d©n ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cña ®Êt n−íc, nh− vÊn ®Ò
chiÕn tranh vµ hßa b×nh, ký kÕt hoÆc gia nhËp mét sè ®iÒu −íc quèc tÕ ®Æc
biÖt quan träng v.v...
ë ph¹m vi ®Þa ph−¬ng, nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n nh−
®iÒu chØnh ®Þa giíi hµnh chÝnh; viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh lín cã nguy c¬
¶nh h−ëng ®Õn m«i sinh cña mét vïng réng lín hoÆc chủ trương và mức đóng
góp xây dựng cơ sở hạ tầng và các công trình phúc lợi công cộng (điện,
đường, trường học, trạm y tế, nghĩa trang, các công trình văn hóa, thể thao);
hương ước, quy ước làng văn hóa, nếp sống văn minh, giữ gìn an ninh trật tự,
bài trừ các hủ tục, mê tín dị đoan, tệ nạn xã hội v.v... còng cÇn ph¶i ®−îc ®−a
ra tr−ng cÇu ý d©n trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng. Tham kh¶o ph¸p luËt mét sè
n−íc cho thÊy ph¸p luËt Céng hßa liªn bang §øc quy ®Þnh tr−ng cÇu ý d©n ®èi
víi viÖc ®iÒu chØnh ®Þa giíi hµnh chÝnh cña c¸c bang trong Liªn bang; ph¸p
luËt NhËt B¶n quy ®Þnh viÖc tr−ng cÇu ý d©n dù ¸n c«ng tr×nh ®Çu t− x©y dùng
quan träng, nh− dù ¸n x©y dùng nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö [23] v.v…
- Quy ®Þnh cô thÓ nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng ®−îc ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n:
Tham kh¶o ph¸p luËt cña mét sè n−íc cho thÊy, bªn c¹nh viÖc quy
®Þnh c¸c vÊn ®Ò ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n, ®ång thêi còng quy ®Þnh c¶ c¸c vÊn ®Ò
kh«ng ®−îc ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n. Tuy nhiªn, vÒ c¸c vÊn ®Ò cô thÓ kh«ng ®−a
ra tr−ng cÇu ý d©n th× ë nh÷ng n−íc kh¸c nhau l¹i cã quy ®Þnh kh«ng gièng
nhau. ë Ph¸p, ph¸p luËt quy ®Þnh kh«ng ®−îc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n vÒ vÊn
®Ò tæ chøc quyÒn lùc nhµ n−íc, tháa thuËn vÒ khèi Liªn hiÖp Ph¸p (do khèi
Liªn hiÖp Ph¸p hiÖn kh«ng cßn tån t¹i v× vËy quy ®Þnh nµy kh«ng cßn hiÖu lùc
trªn thùc tÕ) vµ viÖc ñy quyÒn phª chuÈn c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ nªu c¸c ®iÒu
−íc quèc tÕ nµy kh«ng tr¸i víi HiÕn ph¸p. Trong LuËt tr−ng cÇu ý d©n n¨m
85
1995 cña Liªn bang Nga quy ®Þnh kh«ng ®−îc tr−ng cÇu ý d©n vÒ viÖc söa ®æi
quy chÕ c¸c chñ thÓ cña Liªn bang Nga, kÐo dµi hoÆc chÊm døt tr−íc thêi h¹n
nhiÖm kú cña Tæng thèng, cña Héi ®ång Liªn bang, cña Duma Quèc gia, vÒ
ng©n s¸ch liªn bang, viÖc thùc hiÖn vµ söa ®æi nghÜa vô tµi chÝnh cña Nhµ
n−íc, quy ®Þnh vµ söa ®æi c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, th«ng qua c¸c biÖn ph¸p khÈn
cÊp b¶o vÖ søc kháe, an ninh cho nh©n d©n, viÖc ©n x¸, ®Æc x¸. Ph¸p luËt Italia
quy ®Þnh kh«ng ®−îc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n vÒ c¸c vÊn ®Ò thuéc lÜnh vùc
thuÕ, ng©n s¸ch, phª chuÈn ®iÒu −íc quèc tÕ. Ph¸p luËt §an M¹ch quy ®Þnh
kh«ng ®−îc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n vÒ vÊn ®Ò nhËp quèc tÞch, ®Þa vÞ ph¸p lý
cña nhµ vua. Ph¸p luËt Thôy SÜ quy ®Þnh kh«ng ®−îc tr−ng cÇu ý d©n vÒ vÊn
®Ò tµi chÝnh ë cÊp ®é liªn bang mµ chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn ë cÊp ®é bang.
Ph¸p luËt Hunggary quy ®Þnh kh«ng ®−îc tr−ng cÇu ý d©n vÒ vÊn ®Ò ng©n
s¸ch, thuÕ vµ tæ chøc c¸n bé [23] v.v...
Nh− vËy, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, ph¸p luËt c¸c n−íc quy ®Þnh vÒ
c¸c vÊn ®Ò kh«ng ®−îc ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chuyªn
m«n s©u, cö tri khã cã thÓ n¾m b¾t ®−îc nÕu kh«ng ®−îc ®µo t¹o bµi b¶n, nh−
c¸c vÊn ®Ò vÒ ng©n s¸ch, tµi chÝnh quèc gia; c¸c vÊn ®Ò g¾n víi chÕ ®é, thÓ chÕ
chÝnh trÞ, uy tÝn cña nguyªn thñ quèc gia nh− c¸ch thøc tæ chøc quyÒn lùc nhµ
n−íc, ®Þa vÞ ph¸p lý cña nhµ vua hoÆc lµ c¸c vÊn ®Ò mµ ch−a tæ chøc tr−ng cÇu
ý d©n còng ®· biÕt kÕt qu¶ nÕu nh− cã tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n nh− viÖc t¨ng
l−¬ng, gi¶m thuÕ.
§èi víi n−íc ta trong x©y dùng LuËt Tr−ng cÇu ý d©n còng cÇn thiÕt
ph¶i quy ®Þnh râ rµng vµ cô thÓ mét sè vÊn ®Ò kh«ng ®−îc ®−a ra tr−ng cÇu ý
d©n nh− vÊn ®Ò thÓ chÕ chÝnh trÞ, c¸ch thøc tæ chøc quyÒn lùc nhµ n−íc nh»m
b¶o ®¶m sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi; kh«ng ®−îc ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n vÒ
c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thuÕ, ng©n s¸ch vµ nÒn tµi chÝnh quèc gia bëi v× ®©y
lµ vÊn ®Ò ®ßi hái ph¶i cã kiÕn thøc chuyªn m«n cao vµ rÊt am hiÓu lÜnh vùc
nµy míi cã thÓ ®−a ra ®−îc quyÕt ®Þnh hîp lý.
86
- Quy ®Þnh râ c¸c chñ thÓ cã quyÒn tr×nh s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n:
§Ó cã thÓ quyÕt ®Þnh tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n ®ßi hái ph¶i cã ng−êi ®Ò
nghÞ (®−a vÊn ®Ò) ra tr−ng cÇu ý d©n. Theo lÏ tù nhiªn, bÊt kú ai cho dï lµ c¬
quan, tæ chøc hoÆc c¸ nh©n còng ®Òu cã quyÒn nªu lªn ®Ò nghÞ ®−a mét vÊn ®Ò
ra ®Ó tr−ng cÇu ý d©n. Tuy nhiªn, ph¸p luËt c¸c n−íc ®Òu quy ®Þnh giíi h¹n
®èi víi mét sè chñ thÓ nhÊt ®Þnh, khi c¸c chñ thÓ nµy nªu ra ®Ò nghÞ tr−ng cÇu
ý d©n th× buéc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ph¶i xem xÐt ®Ó ra quyÕt ®Þnh
tæ chøc hoÆc kh«ng tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n, ng−êi ta gäi ®©y lµ c¸c chñ thÓ cã
quyÒn nªu s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n; cßn ®Ò nghÞ tr−ng cÇu ý d©n cña c¸c chñ
thÓ kh¸c th× kh«ng buéc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ph¶i xem xÐt.
VÒ c¸c chñ thÓ cã quyÒn s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n th× tïy theo truyÒn
thèng ph¸p lý vµ ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña mçi quèc gia mµ c¸c
n−íc cã quy ®Þnh kh¸c nhau. ë nhiÒu n−íc, th−êng quy ®Þnh chØ mét sè c¬ quan
nhµ n−íc nhÊt ®Þnh míi cã quyÒn s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n, vÝ dô nh− Céng hßa
Ph¸p, ChÝnh phñ vµ Quèc héi lµ hai chñ thÓ cã quyÒn s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n,
khi cã s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n cña mét trong hai chñ thÓ nµy th× buéc Tæng
thèng ph¶i xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh cã nªn tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n hay kh«ng; ë
Armenia, s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n thuéc vÒ Quèc héi. ë mét sè n−íc kh¸c, l¹i
quy ®Þnh nh©n d©n còng cã quyÒn s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n, ch¼ng h¹n nh− lµ
Thôy SÜ, ph¸p luËt n−íc nµy quy ®Þnh nÕu ng−êi d©n muèn tæ chøc tr−ng cÇu ý
d©n vÒ söa ®æi, bæ sung HiÕn ph¸p liªn bang cÇn ph¶i thu thËp ®ñ ch÷ ký cña
100.000 cö tri trong thêi gian lµ 18 th¸ng; cßn ë Italia, ng−êi d©n muèn tæ chøc
tr−ng cÇu ý d©n th× ph¶i thu thËp ®−îc ch÷ ký ñng hé cña 500.000 cö tri [23].
ë n−íc ta hiÖn nay, ph¸p luËt ch−a cã quy ®Þnh vÒ chñ thÓ cã quyÒn
s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n mµ chØ quy ®Þnh thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc tæ
chøc tr−ng cÇu ý d©n lµ thuéc vÒ Quèc héi. §©y lµ mét h¹n chÕ lín vÒ mÆt lËp
ph¸p, nªn mÆc dï quy ®Þnh Quèc héi lµ c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh
tr−ng cÇu ý d©n nh−ng do kh«ng quy ®Þnh chñ thÓ tr×nh s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý
87
d©n ra ®Ó Quèc héi xem xÐt quyÕt ®Þnh th× Quèc héi còng khã cã thÓ thùc hiÖn
®−îc thÈm quyÒn cña m×nh, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò nµy th× c¸c quy
®Þnh tiªn tiÕn cña ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n sÏ kh«ng kh¶ thi. V× vËy, trong
x©y dùng LuËt Tr−ng cÇu ý d©n cÇn ph¶i quy ®Þnh râ c¸c chñ thÓ cã quyÒn
tr×nh s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n ®Ó Quèc héi cã c¬ së xem xÐt, quyÕt ®Þnh.
VÒ c¸c chñ thÓ cô thÓ cã quyÒn s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n, th× hiÖn cã
nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, do tÝnh chÊt cña
vÊn ®Ò ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n gÇn gièng víi viÖc x©y dùng mét dù ¸n luËt, do
®ã nªn quy ®Þnh theo h−íng nh÷ng chñ thÓ nµo cã quyÒn tr×nh dù ¸n luËt th×
còng cã quyÒn tr×nh s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n ra tr−íc Quèc héi. Theo ®ã,
chñ thÓ cã quyÒn tr×nh s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n bao gåm: Chñ tÞch n−íc, ñy
ban Th−êng vô Quèc héi, Héi ®ång D©n téc vµ c¸c ñy ban cña Quèc héi,
ChÝnh phñ, Tßa ¸n Nh©n d©n tèi cao, ViÖn kiÓm s¸t Nh©n d©n tèi cao, MÆt
trËn Tæ quèc ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc thµnh viªn; riªng ®èi víi ®¹i biÓu Quèc
héi th× nªn quy ®Þnh khi cã ®Ò nghÞ cña Ýt nhÊt, mét phÇn ba tæng sè ®¹i biÓu
Quèc héi. Quan ®iÓm thø hai cho r»ng, v× tr−ng cÇu ý d©n lµ mét viÖc lµm rÊt
hÖ träng vµ tèn kÐm, do ®ã chØ nªn giao cho mét sè chñ thÓ nhÊt ®Þnh míi cã
quyÒn s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n, cô thÓ nªn giíi h¹n c¸c chñ thÓ nµy chØ bao
gåm: Chñ tÞch n−íc, ñy ban Th−êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ vµ ñy ban
Trung −¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam. Quy ®Þnh nh− vËy võa t¹o ®iÒu kiÖn
cho c¸c thiÕt chÕ quan träng trong tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc ta võa t¹o ®iÒu
kiÖn cho nh©n d©n th«ng qua ñy ban Trung −¬ng MÆt trËn Tæ Quèc ViÖt Nam
®−îc tr×nh kiÕn nghÞ vÒ viÖc tr−ng cÇu ý d©n.
Cßn vÒ vÊn ®Ò cã nªn quy ®Þnh nh©n d©n còng cã quyÒn nªu s¸ng kiÕn
tr−ng cÇu ý d©n hay kh«ng, th× cÇn ph¶i thÊy r»ng trong hÖ thèng chÝnh trÞ
n−íc ta, tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan ®¹i diÖn lµ ph¶i n¾m b¾t ®−îc t©m t−
nguyÖn väng cña nh©n d©n, trong tr−êng hîp thÊy r»ng nh©n d©n cã nguyÖn
väng chÝnh ®¸ng cÇn tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n th× c¸c chñ thÓ nµy sÏ tr×nh kiÕn
88
nghÞ tr−ng cÇu ý d©n. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cßn cã MÆt trËn Tæ quèc ViÖt
Nam lµ liªn minh chÝnh trÞ, ®¹i diÖn cho ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n, trong
tr−êng hîp MÆt trËn Tæ quèc thÊy cÇn thiÕt th× còng cã thÓ tr×nh kiÕn nghÞ vÒ
tr−ng cÇu ý d©n ®Ó Quèc héi xem xÐt, quyÕt ®Þnh. H¬n n÷a, viÖc nh©n d©n
tr×nh kiÕn nghÞ tr−ng cÇu ý d©n nh− thÕ nµo còng cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ ë n−íc
ta, ch−a biÕt nÕu quy ®Þnh th× nh©n d©n sÏ thùc hiÖn quyÒn nµy nh− thÕ nµo.
Tuy nhiªn, còng cã quan ®iÓm cho r»ng, tr−ng cÇu ý d©n lµ mét h×nh thøc d©n
chñ trùc tiÕp trong ®ã nh©n d©n ®−îc trùc tiÕp quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cña Nhµ
n−íc, liªn quan trùc tiÕp ®Õn quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh, do ®ã nh©n
d©n ph¶i cã quyÒn trùc tiÕp ®Ò ®¹t vÊn ®Ò thÊy cÇn thiÕt ®Ó tr−ng cÇu ý d©n. Cã
nh− vËy th× quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n míi ®−îc thùc hiÖn thùc chÊt trªn
thùc tÕ. Do ®ã, cÇn quy ®Þnh nh©n d©n còng cã quyÒn tr×nh kiÕn nghÞ vÒ tr−ng
cÇu ý d©n khi cã ®−îc mét sè l−îng ch÷ ký nhÊt ®Þnh.
- X¸c ®Þnh râ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n:
Trong bÊt kú mét cuéc tr−ng cÇu ý d©n nµo th× Nhµ n−íc còng ®ãng vai
trß lµ chñ thÓ tæ chøc cuéc tr−ng cÇu ý d©n, nãi c¸ch kh¸c bÊt kú mét cuéc
tr−ng cÇu ý d©n nµo còng ®Òu do Nhµ n−íc tæ chøc vµ thùc hiÖn nh©n danh Nhµ
n−íc, mµ ®¹i diÖn cô thÓ lµ mét c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn, cho dï ®ã lµ
cuéc tr−ng cÇu ý d©n toµn quèc hay lµ tr−ng cÇu ý d©n ë mét ®Þa ph−¬ng (mÆc
dï ph¸p luËt cña mét sè n−íc nh− Thôy SÜ, Italia cã quy ®Þnh lµ nh©n d©n cã
quyÒn s¸ng kiÕn tr−ng cÇu ý d©n nh−ng ®©y còng chØ lµ s¸ng kiÕn vµ c¬ quan
nhµ n−íc vÉn ph¶i ra quyÕt ®Þnh vµ ®øng ra tæ chøc cuéc tr−ng cÇu ý d©n) [23].
§Ó mét cuéc tr−ng cÇu ý d©n ®−îc tiÕn hµnh th× ph¶i cã c¬ quan quyÕt ®Þnh viÖc
tr−ng cÇu ý d©n, tøc c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n.
Do vÊn ®Ò ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n bao giê còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cña
quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng, h¬n n÷a viÖc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n l¹i rÊt tèn
kÐm, chÝnh v× vËy ph¸p luËt c¸c n−íc chØ trao thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh tæ chøc
tr−ng cÇu ý d©n cho mét sè lo¹i chñ thÓ nhÊt ®Þnh.
89
Tïy theo ®Æc ®iÓm t×nh h×nh, c¸ch thøc tæ chøc quyÒn lùc nhµ n−íc ë
c¸c n−íc kh¸c nhau nªn quy ®Þnh vÒ c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh tæ
chøc tr−ng cÇu ý d©n ë c¸c n−íc nµy còng cã sù kh¸c nhau. ë Ph¸p, Nga,
Ucraina, Ai CËp, Armenia, chñ thÓ ®−îc trao thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh tæ chøc
tr−ng cÇu ý d©n lµ Tæng thèng víi t− c¸ch lµ ng−êi ®¹i diÖn cña nh©n d©n; ë
Braxin, Hunggary, chñ thÓ cã quyÒn quyÕt ®Þnh tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n lµ
thuéc vÒ NghÞ viÖn [23] v.v...
ë n−íc ta, theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm 14, §iÒu 84 cña HiÕn ph¸p n¨m 1992
(®· ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2001) th× chØ cã Quèc héi míi cã quyÒn quyÕt
®Þnh viÖc tr−ng cÇu ý d©n. Quy ®Þnh nµy kh«ng phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn
cña ®Êt n−íc, bëi lÏ chØ nh÷ng viÖc quan hÖ ®Õn vËn mÖnh cña quèc gia th× míi
cÇn thiÕt ®Ó Quèc héi quyÕt ®Þnh viÖc tr−ng cÇu ý d©n; cßn nh÷ng viÖc tuy rÊt
quan träng nh−ng hoµn toµn thuéc thÈm quyÒn cña ®Þa ph−¬ng vµ còng chØ ®Ó
thi hµnh t¹i ®Þa ph−¬ng th× kh«ng cÇn thiÕt ph¶i do Quèc héi quyÕt ®Þnh viÖc
tr−ng cÇu ý d©n trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng ®ã. ViÖc quy ®Þnh Quèc héi quyÕt
®Þnh tr−ng cÇu ý d©n trong ph¹m vi mét ®Þa ph−¬ng sÏ g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n
trong thùc hiÖn, bëi Quèc héi n−íc ta kh«ng ho¹t ®éng chuyªn tr¸ch, trong khi
®ã sè l−îng c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh l¹i rÊt nhiÒu (cã 64 tØnh, thµnh phè trùc
thuéc trung −¬ng; trªn 700 huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh vµ trªn 10 ngh×n
x·, ph−êng, thÞ trÊn). V× vËy, ®Ò nghÞ nªn quy ®Þnh theo h−íng giao cho Quèc
héi quyÕt ®Þnh viÖc tr−ng cÇu ý d©n trong ph¹m vi c¶ n−íc vµ c¸c cuéc tr−ng
cÇu ý d©n trong ph¹m vi mét sè tØnh hoÆc mét tØnh, thµnh phè trùc thuéc tr−ng
−¬ng; cßn viÖc tr−ng cÇu ý d©n trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng nªn giao cho Héi
®ång nh©n d©n - c¬ quan quyÒn lùc nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng quyÕt ®Þnh.
Bªn c¹nh ®ã còng cÇn quy ®Þnh cô thÓ vÒ ®iÒu kiÖn ®Ó mét quyÕt ®Þnh
tr−ng cÇu ý d©n cã hiÖu lùc. Tõ tr−íc ®Õn nay, chØ cã trong HiÕn ph¸p n¨m
1946 míi cã quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn ®Ó mét quyÕt ®Þnh tr−ng cÇu ý d©n cã hiÖu
lùc, ®ã lµ khi ®−îc "hai phÇn ba tæng sè nghÞ viªn ®ång ý". V× vËy, ®Ó b¶o
90
®¶m tÝnh kh¶ thi cña c¸c quy ®Þnh vÒ tr−ng cÇu ý d©n trªn thùc tÕ, ®Ò nghÞ quy
®Þnh cô thÓ vÒ vÊn ®Ò nµy theo h−íng: quyÕt ®Þnh tr−ng cÇu ý d©n cña Quèc
héi ®−îc th«ng qua khi cã hai phÇn ba tæng sè ®¹i biÓu Quèc héi biÓu quyÕt
t¸n thµnh; quyÕt ®Þnh tr−ng cÇu ý d©n cña Héi ®ång nh©n d©n ®−îc th«ng qua
khi cã hai phÇn ba tæng sè ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n biÓu quyÕt t¸n thµnh.
- Quy ®Þnh râ tr×nh tù, thñ tôc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n:
Mét cuéc tr−ng cÇu ý d©n cã thµnh c«ng hay kh«ng phô thuéc rÊt
nhiÒu vµo tr×nh tù, thñ tôc tr−ng cÇu ý d©n. Bëi v×, môc ®Ých chÝnh cña viÖc
quy ®Þnh tr×nh tù, thñ tôc tr−ng cÇu ý d©n lµ nh»m b¶o ®¶m cho viÖc tr−ng cÇu
ý d©n ®−a ®Õn mét kÕt qu¶ chÝnh x¸c, ph¶n ¸nh ®−îc ®óng ®¾n ý nguyÖn cña
nh©n d©n. BÊt kú mét vi ph¹m nµo trong qu¸ tr×nh tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n
còng rÊt cã thÓ lµm sai lÖch kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n. Ch¼ng h¹n nh− trong viÖc
tuyªn truyÒn, vËn ®éng vÒ tr−ng cÇu ý d©n nÕu kh«ng ph¶i ®¶m tu©n thñ ®óng
quy ®Þnh vÒ thêi l−îng, c¸ch thøc tuyªn truyÒn, vËn ®éng t−¬ng xøng cho c¸c
ph−¬ng ¸n ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n sÏ dÉn ®Õn cö tri bÞ t¸c ®éng, bá phiÕu nhiÒu
cho ph−¬ng ¸n ®−îc tuyªn truyÒn, vËn ®éng nhiÒu h¬n; hoÆc trong viÖc cö tri
bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n, nÕu kh«ng tu©n thñ chÆt chÏ tr×nh tù, thñ tôc cã thÓ
dÉn ®Õn cö tri viÕt sai, viÕt háng vµo phiÕu dÉn ®Õn phiÕu kh«ng ®−îc coi lµ
hîp lÖ; hoÆc lµ trong viÖc kiÓm phiÕu, nÕu kh«ng tu©n thñ ®óng tr×nh tù, thñ
tôc sÏ cã thÓ dÉn ®Õn viÖc tÝnh nhÇm hoÆc bá sãt phiÕu v.v... TÊt c¶ nh÷ng vÊn
®Ò trªn sÏ dÉn ®Õn mét kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n kh«ng thËt sù chÝnh x¸c, nÕu
nh÷ng vi ph¹m nµy x¶y ra nhiÒu th× cßn cã thÓ dÉn ®Õn hËu qu¶ xÊu nhÊt lµ
lµm sai lÖch hoµn toµn kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n vµ nh− vËy còng ®ång nhÊt víi
viÖc ph¶n ¸nh sai lÖch ý chÝ cña nh©n d©n.
V× vËy, ë c¸c n−íc cã chÕ ®Þnh tr−ng cÇu ý d©n ®Òu thèng nhÊt víi
nhau ë chç ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc quy ®Þnh mét tr×nh tù, thñ tôc rÊt chÆt
chÏ vÒ tr−ng cÇu ý d©n nh»m cã thÓ thu nhËn ®−îc mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt ý
nguyÖn cña d©n chóng. ë mét sè n−íc nh− Thôy SÜ, Brazil, Ai CËp, tr×nh tù,
91
thñ tôc nµy ®−îc quy ®Þnh cô thÓ ngay trong HiÕn ph¸p [23]; ë mét sè n−íc
kh¸c nh− Thôy §iÓn th× tr×nh tù, thñ tôc nµy l¹i ®−îc quy ®Þnh cô thÓ trong
mét ®¹o luËt [11, tr. 647]. ë n−íc ta, trong HiÕn ph¸p kh«ng quy ®Þnh tr×nh tù,
thñ tôc tr−ng cÇu ý d©n. V× vËy, rÊt cÇn thiÕt ph¶i cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt
quy ®Þnh cô thÓ vµ chÆt chÏ vÒ tr×nh tù, thñ tôc tr−ng cÇu ý d©n phï hîp víi
®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc ®Ó cã thÓ ph¶n ¸nh
®−îc chÝnh x¸c ý nguyÖn cña nh©n d©n qua viÖc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n.
VÒ tr×nh tù, thñ tôc cô thÓ vÒ tr−ng cÇu ý d©n, do cã sù t−¬ng ®ång gi÷a
tr−ng cÇu ý d©n víi bÇu cö Tæng thèng hoÆc bÇu cö ®¹i biÓu NghÞ viÖn, nªn ë c¸c
n−íc khi quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc tr−ng cÇu ý d©n ®Òu cã sù tham kh¶o tr×nh
tù, thñ tôc bÇu cö. Trong mét sè tr−êng hîp do vÊn ®Ò ®−a ra tr−ng cÇu ý d©n g¾n
liÒn víi chÝnh s¸ch cña c¸c chÝnh ®¶ng tham gia tranh cö nªn cuéc tr−ng cÇu ý
d©n ®−îc tæ chøc kÕt hîp cïng víi cuéc bÇu cö NghÞ viÖn hoÆc bÇu cö Tæng
thèng, viÖc kÕt hîp nµy còng lµ mét biÖn ph¸p nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ cho
ng©n s¸ch quèc gia. §èi víi n−íc ta còng vËy, viÖc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n
còng gÇn gièng nh− ®èi víi viÖc bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi vµ ®¹i biÓu Héi ®ång
nh©n d©n c¸c cÊp. Do ®ã, tr×nh tù, thñ tôc tr−ng cÇu ý d©n còng nªn quy ®Þnh
t−¬ng tù nh− tr×nh tù, thñ tôc bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi vµ ®¹i biÓu Héi ®ång
nh©n d©n c¸c cÊp vµ ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ cho ng©n s¸ch nhµ n−íc th× còng nªn
quy ®Þnh viÖc kÕt hîp gi÷a tr−ng cÇu ý d©n víi viÖc bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi
vµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh.
- Quy ®Þnh râ vÒ ®iÒu kiÖn cña cö tri trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n:
VÒ mÆt chñ thÓ, tr−ng cÇu d©n ý lu«n cã hai lo¹i chñ thÓ c¬ b¶n, mét
bªn lµ Nhµ n−íc mµ ®¹i diÖn lµ c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn tæ chøc cuéc
tr−ng cÇu ý d©n vµ mét bªn lµ nh©n d©n; trong ®ã, nh©n d©n lu«n ®ãng vai trß lµ
chñ thÓ trung t©m cña tr−ng cÇu ý d©n. Nh©n d©n ë ®©y ®−îc ®Æt trong mèi
quan hÖ víi Nhµ n−íc nªn mang tÝnh phæ th«ng, chø kh«ng bã hÑp trong néi bé
cña mét c¬ quan, tæ chøc, mét giíi hay mét tÇng líp d©n c− trong x· héi. Thùc
92
tiÔn tr−ng cÇu ý d©n ë c¸c n−íc ®Òu cho thÊy, nh÷ng ng−êi ®−îc tham gia bá
phiÕu trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n lµ nh÷ng ng−êi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt cã
®ñ ®iÒu kiÖn tham gia bá phiÕu trong c¸c cuéc bÇu cö phæ th«ng. §iÒu nµy gi¶i
thÝch lý do t¹i sao ng−êi ta l¹i gäi nh÷ng tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n lµ
cö tri. VËy cö tri trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n lµ nh÷ng ng−êi theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt cã ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia biÓu quyÕt trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n.
Th«ng th−êng ph¸p luËt cña c¸c quèc gia ®Òu quy ®Þnh ng−êi tö ®ñ 18 tuæi trë
lªn cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ th× ®−îc tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý
d©n. C¸ biÖt cã n−íc nh− Céng hßa Liªn bang §øc quy ®Þnh ng−êi cã ®é tuæi
thÊp h¬n cô thÓ lµ tõ ®ñ 16 tuæi trë lªn còng cã quyÒn tham gia bá phiÕu trong
cuéc tr−ng cÇu ý d©n [23].
VÒ mét sè tr−êng hîp c«ng d©n do bÞ h¹n chÕ quyÒn c«ng d©n nªn
kh«ng ®−îc tham gia bá phiÕu trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n, hiÖn cã hai quan
®iÓm kh¸c nhau. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, nh÷ng ng−êi ®ang chÊp hµnh
h×nh ph¹t tï, ng−êi ®ang bÞ t¹m giam, t¹m gi÷ ®−îc phÐp tham gia bá phiÕu
tr−ng cÇu ý d©n, bëi v× vÒ mÆt nguyªn t¾c ng−êi ®ang bÞ t¹m giam, t¹m gi÷
ch−a ph¶i lµ ng−êi cã téi nªn kh«ng thÓ t−íc ®i quyÒn ®−îc tham gia bá phiÕu
tr−ng cÇu ý d©n cña hä, ®èi víi ng−êi ®ang chÊp hµnh h×nh ph¹t tï th× tuy hä
lµ ng−êi cã téi nh−ng còng kh«ng ph¶i v× thÕ mµ t−íc ®i quyÒn ®−îc tham gia bá
phiÕu tr−ng cÇu ý d©n cña hä. Quan ®iÓm thø hai cho r»ng, viÖc quy ®Þnh nh÷ng
ng−êi ®ang chÊp hµnh h×nh ph¹t tï, ng−êi ®ang bÞ t¹m giam, t¹m gi÷ ®−îc phÐp
tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n lµ kh«ng kh¶ thi, v× rÊt khã triÓn khai thùc
hiÖn trªn thùc tÕ; h¬n n÷a, quy ®Þnh nµy cÇn ®−îc ®Æt trong mèi t−¬ng quan víi
tr−êng hîp bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n, ph¸p luËt
vÒ bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi, bÇu cö ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp
kh«ng quy ®Þnh c¸c ®èi t−îng nµy ®−îc tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n.
VÒ vÊn ®Ò c«ng d©n ë n−íc ngoµi cã ®−îc phÐp tham gia bá phiÕu
tr−ng cÇu ý d©n hay kh«ng hiÖn còng cã hai lo¹i quan ®iÓm kh¸c nhau. Quan
93
®iÓm thø nhÊt cho r»ng, viÖc tham gia bá phiÕu biÓu quyÕt tr−ng cÇu ý d©n lµ
mét trong nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña c«ng d©n, kh«ng thÓ chØ v× lý do ®Þa lý mµ
t−íc ®i cña c¸c ®èi t−îng nµy quyÒn tham gia bá phiÕu biÓu quyÕt tr−ng cÇu ý
d©n, nhÊt lµ ®èi víi nh©n viªn ngo¹i giao, nh÷ng ng−êi c«ng t¸c t¹i c¬ quan
®¹i diÖn ë n−íc ngoµi, hä ra n−íc ngoµi v× ph¶i thùc thi c«ng vô cña Nhµ
n−íc. Quan ®iÓm thø hai cho r»ng, kh«ng nªn quy ®Þnh c«ng d©n ë n−íc ngoµi
®−îc tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n, bëi v× viÖc thùc hiÖn ë viÖc bá phiÕu
tr−ng cÇu ý d©n ë bªn ngoµi l·nh thæ lµ rÊt khã kh¨n; trong tr−êng hîp hä
muèn thùc hiÖn quyÒn c«ng d©n cña m×nh th× hä cã thÓ vÒ n−íc ®Ó tham gia
thùc hiÖn quyÒn biÓu quyÕt vÒ tr−ng cÇu ý d©n cña m×nh.
- Quy ®Þnh râ vÒ sè l−îng cö tri tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n ®Ó
cuéc tr−ng cÇu ý d©n cã hiÖu lùc:
VÒ sè l−îng cö tri tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n, ë c¸c n−íc kh¸c
nhau tïy theo truyÒn thèng ph¸p lý vµ thùc t¹i cña hÖ thèng chÝnh trÞ cña mçi
n−íc mµ cã sù quy ®Þnh kh¸c nhau: ë §an M¹ch quy ®Þnh tèi thiÓu ph¶i lµ
45%, ë Uruguay tèi thiÓu lµ 35%, ë ¤xtr©ylia vµ mét sè n−íc kh¸c quy ®Þnh
tèi thiÕu ph¶i lµ 50% cö tri tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n th× cuéc tr−ng
cÇu ý d©n ®ã míi cã hiÖu lùc; ng−îc l¹i, ë Thôy SÜ l¹i kh«ng quy ®Þnh tû lÖ tèi
thiÓu cö tri tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n mµ bÊt kÓ víi tû lÖ nh− thÕ nµo
th× cuéc tr−ng cÇu ý d©n ®ã còng ®Òu ®−îc coi lµ hîp lÖ [23].
ë nh÷ng n−íc quy ®Þnh tû lÖ tèi thiÓu cö tri tham gia trong mét cuéc
tr−ng cÇu ý d©n xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cho r»ng cã quy ®Þnh tû lÖ tèi thiÓu cö
tri tham gia trong mét cuéc tr−ng cÇu ý d©n th× míi b¶o ®¶m ®Ó kÕt qu¶ tr−ng
cÇu ý d©n s¸t thùc víi ý kiÕn cña ®a sè ng−êi d©n; ®ång thêi còng t¹o cho
ng−êi d©n ý thøc vµ cã tr¸ch nhiÖm h¬n ®èi víi c«ng viÖc cña ®Êt n−íc cña ®Þa
ph−¬ng. Tuy nhiªn, ë nh÷ng n−íc kh«ng quy ®Þnh tû lÖ tèi thiÓu cö tri tham
gia trong mét cuéc tr−ng cÇu ý d©n mµ ®iÓn h×nh lµ Thôy SÜ l¹i xuÊt ph¸t tõ
quan ®iÓm cho r»ng:
94
Trong bÊt cø t×nh huèng nµo còng ph¶i t«n träng tiÕng nãi
cña bé phËn tÝch cùc chÝnh trÞ trong sè cö tri, nh÷ng ng−êi kh«ng cã
tÝnh tÝch cùc kh«ng thÓ "th¾ng" ®−îc nh÷ng ng−êi cã tÝnh tÝch cùc
chÝnh trÞ. Ai kh«ng tham gia bá phiÕu lµ tù m×nh tõ bá quyÒn chÝnh
trÞ cña m×nh. QuyÕt ®Þnh cña trªn 50% sè cö tri tham gia bá phiÕu,
dï lµ thiÓu sè so víi tæng sè cö tri vÉn cã hiÖu lùc thi hµnh [21 tr. 3].
§èi víi n−íc ta, tham kh¶o kinh nghiÖm trong bÇu cö ®¹i biÓu Quèc
héi vµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp ®Òu quy ®Þnh ®èi víi khu vùc bÇu
cö mµ kh«ng cã ®ñ 50% tæng sè cö tri cã tªn trong danh s¸ch cö tri ®i bá phiÕu
th× sÏ tiÕn hµnh bÇu cö l¹i t¹i khu vùc ®ã. V× vËy, nªn quy ®Þnh râ sè l−îng cö tri
tèi thiÓu tham gia bá phiÕu tr−ng cÇu ý d©n ®Ó cuéc tr−ng cÇu ý d©n cã hiÖu
lùc, cô thÓ nªn quy ®Þnh ®èi víi mçi khu vùc bá phiÕu ph¶i cã trªn 50% tæng
sè cö tri cã tªn trong danh s¸ch cö tri tham gia bá phiÕu; tr−êng hîp ch−a cã
®ñ 50% tæng sè cö tri cã tªn trong danh s¸ch cö tri tham gia bá phiÕu tr−ng
cÇu ý d©n th× ph¶i tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n l¹i t¹i khu vùc tr−ng cÇu ý d©n ®ã.
- Quy ®Þnh râ viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n:
KÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n lµ vÊn ®Ò cèt lâi cña mét cuéc tr−ng cÇu ý
d©n, cã thÓ nãi r»ng mäi ho¹t ®éng xung quanh vÊn ®Ò tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n
®Òu h−íng tíi viÖc ®−a ®Õn mét kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n trung thùc, chÝnh x¸c,
ph¶n ¸nh ®−îc ®óng ý chÝ vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n. V× vËy, ®Ó cã ®−îc
kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n trung thùc, chÝnh x¸c th× tr−íc hÕt cÇn ph¶i cã cuéc
tr−ng cÇu ý d©n hîp ph¸p.
- C¸ch x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n:
§¹i ®a sè c¸c n−íc ®Òu quy ®Þnh c¸ch x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n
lµ ph−¬ng ¸n ®−a ra tr−ng cÇu ®−îc qu¸ nöa sè phiÕu t¸n thµnh. Quy ®Þnh nµy
nh»m b¶o ®¶m cho kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n ph¶n ¸nh ®−îc ý kiÕn cña ®¹i ®a sè
ng−êi d©n. Tuy nhiªn trong mét sè tr−êng hîp l¹i quy ®Þnh cÇn cã ®a sè tuyÖt ®èi
th× kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n míi cã hiÖu lùc (tøc cÇn ph¶i cã Ýt nhÊt hai phÇn ba lµ
95
phiÕu thuËn). Nh÷ng tr−êng hîp nµy diÔn ra chñ yÕu nµy chñ yÕu ®èi víi tr−ng
cÇu ý d©n vÒ thay ®æi HiÕn ph¸p, bëi lÏ cÇn ph¶i cã ®a sè tuyÖt ®èi nh− vËy
míi b¶o ®¶m cao h¬n r»ng sù thay ®æi ®ã sÏ nhËn ®−îc sù ñng hé cña cö tri.
Còng cã tr−êng hîp kh¸c cÇn cã ®iÒu kiÖn kÐp tøc ngoµi viÖc ph¶i ®¹t
®−îc ®a sè phiÕu tuyÖt ®èi cßn cÇn ph¶i cã thªm ®iÒu kiÖn kh¸c, ch¼ng h¹n nh−
tr−êng hîp cña Iraq khi tiÕn hµnh tr−ng cÇu ý d©n (n¨m 2005) c¸c nhµ lËp ph¸p
®· tuyªn bè r»ng HiÕn ph¸p míi ®−îc th«ng qua khi cã trªn 50% sè cö tri ñng hé
vµ kh«ng cã qu¸ 2/3 sè cö tri cña 3 tØnh trªn tæng sè 18 tØnh ph¶n ®èi; t−¬ng tù
nh− vËy trong viÖc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n t¹i tØnh British Columbia cña Canada
(th¸ng 5 n¨m 2005) vÒ viÖc thay ®æi hÖ thèng bÇu cö th¾ng víi ®a sè phiÕu t−¬ng
®èi cho hÖ thèng lËp ph¸p cña tØnh b»ng hÖ thèng phiÕu bÇu theo tû lÖ (STV),
ngoµi yªu cÇu ph¶i cã qu¸ b¸n sè phiÕu thuËn cßn ph¶i kÌm thªm ®iÒu kiÖn lµ
kh«ng ®−îc cã bÊt kú mét ®iÓm bá phiÕu nµo ph¶n ®èi, chÝnh v× vËy mÆc dï cã
gÇn 58% sè cö tri ®· bá phiÕu ñng hé cho viÖc thiÕt lËp hÖ thèng bÇu cö míi,
tuy nhiªn trong tæng sè 79 ®iÓm bá phiÕu l¹i cã 2 ®iÓm ®a sè ý kiÕn kh«ng t¸n
thµnh nªn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt cña bang nµy th× kÕt qu¶ cuéc tr−ng cÇu
ý d©n ®ã kh«ng dÉn tíi viÖc thiÕt lËp l¹i hÖ thèng bÇu cö cña bang [23].
ViÖc quy ®Þnh c¸ch x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n ë c¸c n−íc kh¸c
nhau cã sù kh¸c nhau nh− vËy lµ hoµn toµn phô thuéc vµo truyÒn thèng vµ
thùc t¹i hÖ thèng chÝnh trÞ cña mçi n−íc. §èi víi víi mét n−íc c¸ch x¸c ®Þnh
kÕt qu¶ tr−ng cÇu cña n−íc ®ã cho phÐp ph¶n ¸nh ®−îc ý kiÕn cña ®¹i ®a sè
nh©n d©n, nh−ng còng víi c¸ch ®ã nÕu ¸p dông ë n−íc kh¸c th× l¹i kh«ng ®−îc
cö tri ë ®ã chÊp thuËn v× kh«ng b¶o ®¶m ph¶n ¸nh ®óng ®−îc ý kiÕn cña cña
cö tri. V× vËy, nÕu kh«ng x©y dùng ®−îc mét c¸ch x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu
ý d©n phï hîp hoÆc nÕu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kh«ng thùc hiÖn ®óng c¸c quy
®Þnh vÒ c¸ch x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n sÏ dÉn ®Õn viÖc ph¶n ¸nh sai ý chÝ
cña nh©n d©n vµ cã thÓ g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ hÕt søc tiªu cùc. §iÓn h×nh nh−
trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n vÒ HiÕn ph¸p míi cña Iraq n¨m 2005 mÆc dï tr−íc
96
khi tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n c¸c nhµ lËp ph¸p ®· tuyªn bè HiÕn ph¸p míi ®−îc
th«ng qua khi cã trªn 50% sè cö tri ñng hé vµ kh«ng cã qu¸ 2/3 sè cö tri cña
3 tØnh trªn tæng sè 18 tØnh ph¶n ®èi, kÕt qu¶ trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n nµy
tuy phÇn lín cö tri ®· bá phiÕu thuËn, nh−ng t¹i 3 tØnh cã ng−êi Sunnis chiÕm
®a sè l¹i bá phiÕu trèng, cuèi cïng HiÕn ph¸p míi vÉn ®−îc th«ng qua nh−ng
qu¸ tr×nh tr−ng cÇu ý d©n gÇn nh− thÊt b¹i v× mét nhãm d©n sè ®· thÓ hiÖn râ ý
chÝ ph¶n ®èi, chÝnh v× vËy Iraq vÉn ch×m trong vßng xo¸y b¹o lùc.
- C¨n cø dïng ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n:
Cã mét thùc tÕ lµ trong tÊt c¶ c¸c cuéc tr−ng cÇu ý d©n kh«ng bao giê
sè ng−êi tham gia bá phiÕu ®¹t ®−îc 100% sè l−îng cö tri, thËm chÝ cã tr−êng
hîp tû lÖ sè cö tri tham gia bá phiÕu rÊt thÊp ch−a ®−îc 50% tæng sè cö tri. V×
vËy, nÕu c¨n cø vµo tæng sè cö tri ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n lµ mét
®iÒu rÊt khã thùc hiÖn. V× vËy, ®Ó b¶o ®¶m cã thÓ ph¸n ¸nh ®−îc t−¬ng ®èi s¸t
thùc ý kiÕn cña ®¹i ®a sè ng−êi d©n, c¸c n−íc ®Òu quy ®Þnh c¨n cø dïng ®Ó
x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n lµ c¨n cø trªn tæng sè phiÕu bÇu (bao gåm c¶
phiÕu hîp lÖ, kh«ng hîp lÖ vµ phiÕu tr¾ng) hoÆc chØ c¨n cø trªn tæng sè phiÕu
hîp lÖ. C¨n cø nµy cho phÐp ph¶n ¸nh ®óng ®−îc ý chÝ cña bé phËn cö tri
tham gia bá phiÕu nh− l¹i cã nh−îc ®iÓm lµ kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc ý chÝ bé
phËn cö tri kh«ng tham gia bá phiÕu, tuy nhiªn v× nh÷ng ng−êi nµy cã quyÒn
bá phiÕu nh−ng hä l¹i kh«ng tham gia bá phiÕu th× Nhµ n−íc kh«ng thÓ cã
c¸ch nµo kh¸c lÊy ®−îc ý kiÕn cña hä vµ khi ®ã buéc hä ph¶i chÊp nhËn ý kiÕn
cña ®¹i ®a sè cö tri ®· tham gia bá phiÕu.
Trong lÞch sö chóng ta ®· tõng chøng kiÕn viÖc tån t¹i nh÷ng c¨n cø
x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tr−ng cÇu cÇu ý d©n rÊt ph¶n khoa häc, ph¶n d©n chñ nh−
tr−êng hîp Na-p«-lª-«ng ¸p ®Æt trong viÖc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n ë Thôy SÜ
vÒ viÖc ®Æt Thôy SÜ trong liªn minh víi Ph¸p, cô thÓ lµ sè ng−êi kh«ng tham
gia bá phiÕu ®−îc tÝnh lµ ®ång ý; hoÆc ng−îc l¹i nh− ë Céng hßa Phæ tr−íc
®©y, sè ng−êi kh«ng tham gia bá phiÕu l¹i ®−îc tÝnh vµo sè ng−êi ph¶n ®èi,
97
chÝnh v× vËy trong hai cuéc tr−ng cÇu ý d©n do Céng hßa Phæ tæ chøc th× tû lÖ
phiÕu thuËn rÊt thÊp chØ ®¹t 39% vµ 15% [23]
- Gi¸ trÞ ph¸p lý cña kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n:
KÕt qu¶ cña cuéc tr−ng cÇu ý d©n cã gi¸ trÞ buéc mäi c¬ quan nhµ
n−íc vµ c«ng d©n ph¶i chÊp thuËn vµ thùc hiÖn. Bëi v×, tr−ng cÇu ý d©n lµ h×nh
thøc thùc hiÖn quyÒn lùc nh©n d©n, lµ biÓu hiÖn cao nhÊt cña chñ quyÒn nh©n
d©n. T¹i §iÒu 2 HiÕn ph¸p n¨m 1992 cña n−íc ta x¸c ®Þnh "TÊt c¶ quyÒn lùc
nhµ n−íc thuéc vÒ nh©n d©n..." [49 tr. 13]. Do ®ã, khi ®· cã kÕt qu¶ tr−ng cÇu
ý d©n th× ®ã chÝnh lµ ý chÝ cña nh©n d©n vµ ®−îc nhiªn cã gi¸ trÞ tèi cao buéc
c¸c c¬ quan nhµ n−íc vµ mäi c«ng d©n cã nghÜa vô chÊp hµnh. V× kÕt qu¶
tr−ng cÇu ý d©n ph¶n ¸nh tÝnh tèi cao cña quyÒn lùc nh©n d©n nªn kÕt qu¶
tr−ng cÇu ý d©n kh«ng cÇn ph¶i phª chuÈn mµ cã gi¸ trÞ thi hµnh
Tuy nhiªn, do tr−ng cÇu ý d©n lµ mét thñ tôc víi nh÷ng tr×nh tù hÕt søc
phøc t¹p nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái trong thùc hiÖn cã thÓ cã nh÷ng sai sãt lµm
sai lÖch kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n. V× vËy, kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n chØ cã thÓ cã
hiÖu lùc ph¸p lý nÕu nh− qu¸ tr×nh tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n lµ hoµn toµn ®óng
ph¸p luËt. Do ®ã, ph¸p luËt c¸c n−íc ®Òu quy ®Þnh dµnh mét kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh cho viÖc xem xÐt gi¶i quyÕt c¸c khiÕu n¹i, tè c¸o liªn quan ®Õn cuéc
tr−ng cÇu ý d©n; ®ång thêi, mét sè n−íc cã quy ®Þnh thñ tôc t¹i Tßa ¸n xem
xÐt viÖc tu©n thñ ph¸p luËt trong viÖc tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n. ChØ sau khi kÕt
qu¶ tr−ng cÇu ý d©n ®−îc c«ng bè chÝnh thøc hoÆc sau khi cã tuyªn bè cña
Tßa ¸n vÒ tÝnh hîp ph¸p cña cuéc tr−ng cÇu ý d©n th× kÕt qu¶ cña cuéc tr−ng
cÇu ý d©n míi cã hiÖu lùc thi hµnh. §©y kh«ng ph¶i lµ thñ tôc phª chuÈn kÕt
qu¶ tr−ng cÇu ý d©n mµ chØ lµ viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng khiÕu n¹i liªn quan ®Õn
tr−ng cÇu ý d©n nh»m b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c cña kÕt qu¶ tr−ng cÇu ý d©n
Ngoµi ra, ®Ó b¶o ®¶m cho kÕt qu¶ cña cuéc tr−ng cÇu ý d©n ®−îc thi
hµnh trªn thùc tÕ, tr¸nh t×nh tr¹ng ch−a thùc hiÖn ®· l¹i tæ chøc cuéc tr−ng cÇu
ý d©n kh¸c ®Ó phñ nhËn kÕt qu¶ cña cuéc tr−ng cÇu ý d©n tr−íc ®ã, ph¸p luËt
98
cña mét sè n−íc còng cÊm kh«ng ®−îc t¸i tiÕn hµnh tr−ng cÇu ý d©n vÒ vÊn ®Ò
®· ®−îc tr−ng cÇu ý d©n trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n tr−íc ®ã mµ kÕt qu¶ cña
nã tr¸i víi ý kiÕn cña nhµ cÇm quyÒn hoÆc cho phÐp tiÕn hµnh tr−ng cÇu ý d©n
lÇn thø hai vÒ cïng mét vÊn ®Ò nh−ng thêi gian tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n lÇn thø
hai ph¶i c¸ch cuéc tr−ng cÇu ý d©n lÇn thø nhÊt mét kho¶ng thêi gian nhÊt
®Þnh. Ch¼ng h¹n, LuËt Tr−ng cÇu ý d©n cña Italia quy ®Þnh thêi h¹n nµy ph¶i
lµ 5 n¨m, LuËt Tr−ng cÇu ý d©n cña Hunggary quy ®Þnh thêi h¹n nµy lµ 2 n¨m.
Do ®ã, trong LuËt tr−ng cÇu ý d©n còng cÇn quy ®Þnh cô thÓ khi ®· cã kÕt qu¶
tr−ng cÇu ý d©n th× ph¶i thùc hiÖn trong mét thêi gian bao nhiªu l©u sau th×
míi ®−îc tæ chøc mét cuéc tr−ng cÇu ý d©n kh¸c vÒ cïng mét vÊn ®Ò ®· ®−îc
®−a ra tr−ng cÇu ý d©n trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n tr−íc ®ã. Nªn ch¨ng quy
®Þnh ®èi víi cuéc tr−ng cÇu ý d©n trªn ph¹m vi c¶ n−íc lµ 5 n¨m, cßn ®èi víi
cuéc tr−ng cÇu ý d©n ë ®Þa ph−¬ng lµ 3 n¨m.
KÕt luËn Ch−¬ng 3
Nh− vËy, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, d©n chñ lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña
toµn nh©n lo¹i, suy cho cïng mäi cuéc tranh ®Êu cña con ng−êi ®Òu h−íng tíi
môc ®Ých lµ më réng nÒn d©n chñ. ë khÝa c¹nh nµy, quan ®iÓm cña M¸c-
Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ quan ®iÓm cña §¶ng ta ®Òu ®ång nhÊt víi
nhau ë chç coi Nhµ n−íc x· héi chñ nghÜa lµ c«ng cô, ph−¬ng tiÖn ®Ó ng−êi
d©n thùc hµnh d©n chñ, ®ång thêi Nhµ n−íc cã nghÜa vô b¶o ®¶m cho nÒn d©n
chñ ®−îc thùc thi b»ng toµn bé søc m¹nh c−ìng chÕ cña m×nh. Tuy nhiªn, d©n
chñ theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ quan
®iÓm cña §¶ng ta kh«ng ph¶i lµ d©n chñ h×nh thøc nh− trong chÕ ®é t− b¶n mµ
ë ®©y lµ d©n chñ x· héi chñ nghÜa; trong nÒn d©n chñ Êy, kh«ng nh÷ng quyÒn
con ng−êi, quyÒn c«ng d©n ®−îc b¶o ®¶m mµ c«ng d©n cßn cã quyÒn tham gia
vµo qu¶n lý nhµ n−íc, qu¶n lý x· héi.
D©n chñ x· héi chñ nghÜa ®−îc thùc thi d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c
nhau, cã thÓ lµ d©n chñ ®¹i diÖn, cã thÓ lµ d©n chñ trùc tiÕp. Trong tõng lo¹i
99
h×nh d©n chñ ®ã l¹i cã rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: d©n chñ ®¹i diÖn th× cã
h×nh thøc ®¹i diÖn th«ng qua c¸c c¬ quan nhµ n−íc, ®¹i diÖn th«ng qua c¸c tæ
chøc x· héi v.v...; d©n chñ trùc tiÕp cã h×nh thøc lÊy ý kiÕn nh©n d©n, tr−ng
cÇu ý d©n v.v... TÊt c¶ nh÷ng h×nh thøc thÓ hiÖn phong phó cña nÒn d©n chñ x·
héi chñ nghÜa ®ã ®Òu h−íng tíi môc tiªu lµ x©y dùng mét nÒn d©n chñ thùc sù,
nh»m khai th¸c mäi tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh trong nh©n d©n ®Ó råi quay trë l¹i
phông sù nh©n d©n. Trong c¸c h×nh thøc d©n chñ phong phó ®ã, tr−ng cÇu ý
d©n lµ sù thÓ hiÖn cao nhÊt cña d©n chñ trùc tiÕp, víi h×nh thøc nµy ng−êi d©n
®−îc trùc tiÕp quyÕt ®Þnh ®èi víi mét sè c«ng viÖc quan träng cña ®Êt n−íc,
cña ®Þa ph−¬ng. V× vËy, viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n ph¶i trªn
c¬ së quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ quan
®iÓm cña §¶ng ta vÒ vÊn ®Ò d©n chñ. Theo ®ã, hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tr−ng
cÇu ý d©n ph¶i nh»m thÓ chÕ hãa chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta vÒ viÖc
ph¸t huy d©n chñ trùc tiÕp nãi chung vµ viÖc nh©n d©n trùc tiÕp quyÕt ®Þnh mét
sè c«ng viÖc cña Nhµ n−íc nãi riªng trªn c¬ së nhËn thøc ®óng ®¾n mèi quan
hÖ gi÷a Nhµ n−íc vµ c«ng d©n; ®ång thêi, ph¶i ®−îc ®Æt trong tæng thÓ hoµn
thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ta, b¶o ®¶m cho c¸c quy ®Þnh vÒ tr−ng
cÇu ý d©n mang tÝnh kh¶ thi.
Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n lµ mét viÖc lµm rÊt khã kh¨n,
bëi lÏ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ vÊn ®Ò nµy qu¸ Ýt ái, trong khi
®ã chóng ta l¹i ch−a cã thùc tiÔn ®Ó kiÓm nghiÖm. ChÝnh v× vËy, ®Ó cã thÓ
hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n, ®−a c¸c quy ®Þnh nµy cña ph¸p luËt
vµo cuéc sèng ®ßi hái chóng ta ph¶i tiÕn hµnh rµ so¸t c¸c quy ®Þnh cña ph¸p
luËt hiÖn hµnh vÒ tr−ng cÇu ý d©n; rµ so¸t vµ tiÕn hµnh tæng kÕt viÖc thùc hiÖn
c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ mét sè h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp
kh¸c gÇn gièng víi tr−ng cÇu ý d©n; tham kh¶o ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n
cña c¸c n−íc. §Ó tõ ®ã cã c¬ së hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ tr−ng cÇu ý d©n
trong HiÕn ph¸p vµ ban hµnh LuËt tr−ng cÇu ý d©n.
100
KÕt luËn
Tr−ng cÇu ý d©n lµ mét h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp −u viÖt, cho phÐp
ng−êi d©n ®−îc trùc tiÕp quyÕt ®Þnh ®èi víi mét sè c«ng viÖc cña Nhµ n−íc. ë
n−íc ta, tr−ng cÇu ý d©n kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò cßn míi mÎ, c¸c quy ®Þnh cña
ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt sím trong lÞch sö hÖ thèng
ph¸p luËt cña ®Êt n−íc vµ tån t¹i trong tÊt c¶ c¸c b¶n HiÕn ph¸p tõ tr−íc ®Õn
nay. §iÒu ®ã kh«ng nh÷ng cho thÊy vai trß v« cïng quan träng cña h×nh thøc
d©n chñ trùc tiÕp nµy mµ cßn cho thÊy sù tån t¹i cña nã g¾n liÒn víi vÊn ®Ò
b¶n chÊt cña Nhµ n−íc ta - Nhµ n−íc x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n
d©n vµ v× nh©n d©n. Tuy nhiªn, v× ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh kinh tÕ - x· héi cña
®Êt n−íc nªn trong suèt chiÒu dµi lÞch sö h¬n 60 n¨m qua, Nhµ n−íc ta ch−a
tõng tæ chøc tr−ng cÇu ý d©n.
Trong ®iÒu kiÖn n−íc ta hiÖn nay, khi mµ yªu cÇu ph¸t huy d©n chñ x·
héi chñ nghÜa ®Æt ra nhiÖm vô ph¶i "x¸c ®Þnh c¸c h×nh thøc tæ chøc vµ cã c¬
chÕ ®Ó nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn d©n chñ trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ,
v¨n hãa, x· héi; tham gia c«ng viÖc chung cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ x· héi" [18]
th× viÖc t×m tßi, më réng viÖc ¸p dông c¸c h×nh thøc d©n chñ nãi chung vµ c¸c
h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp nãi riªng, trong ®ã cã h×nh thøc tr−ng cÇu ý d©n lµ
vÊn ®Ò cã tÝnh kh¸ch quan vµ cÊp thiÕt. MÆt kh¸c, t×nh h×nh chÝnh trÞ æn ®Þnh,
tr×nh ®é d©n trÝ ®−îc n©ng cao ®· t¹o ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho Nhµ n−íc ta
më réng vµ ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp. Do ®ã, nhiÖm vô ®Æt ra
cho chóng ta hiÖn nay lµ ph¶i hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n, t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi vµ b¶o ®¶m cho c«ng d©n ®−îc thùc hµnh h×nh thøc d©n chñ
trùc tiÕp nµy trªn thùc tÕ. Cã nh− vËy th× míi cã thÓ thu hót, ®éng viªn ®−îc
nh©n d©n ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña m×nh, tham gia qu¶n lý nhµ n−íc, qu¶n
lý x· héi; khai th¸c vµ ph¸t huy ®−îc mäi tiÒm n¨ng s¸ng t¹o trong nh©n d©n
lµm ®éng lùc to lín cho c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Tuy nhiªn,
101
còng ph¶i thÊy r»ng, tr−ng cÇu ý d©n kh«ng ph¶i lµ ch×a khãa v¹n n¨ng ®Ó
cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc mäi vÊn ®Ò khã kh¨n ®Æt ra ®èi víi Nhµ n−íc; nã chØ
lµ mét h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp hç trî cho Nhµ n−íc, gãp phÇn b¶o ®¶m
cho ý chÝ cña Nhµ n−íc phï hîp víi ý chÝ chung cña nh©n d©n.
MÆt kh¸c, tr−ng cÇu ý d©n lµ mét vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m mµ c¸c thÕ lùc thï
®Þch hay lîi dông nh− lµ mét chiªu bµi nh»m chèng ph¸ c¸c n−íc kh¸c. Trong
thêi gian gÇn ®©y, chóng ta ®· tõng chøng kiÕn mét sè cuéc tr−ng cÇu ý d©n ®·
®−a ®Õn chia rÏ d©n téc, chia rÏ sù toµn vÑn l·nh thæ cña mét sè quèc gia, nh−
cuéc tr−ng cÇu ý d©n ë M«ngtegr« ®Çu n¨m 2006 ®· ®−a ®Õn t¸ch M«ngtegr«
ra khái Liªn bang Secbia vµ M«ngtegr«; cuéc tr−ng cÇu ý d©n ë §«ng Timor
t¸ch §«ng Timor ra khái In®«nªxia v.v… ChÝnh v× vËy, trong viÖc hoµn thiÖn
ph¸p luËt vÒ tr−ng cÇu ý d©n còng ph¶i chó ý h¹n chÕ ®Ó x¶y ra nh÷ng kÏ hë
mµ c¸c thÕ lùc thï ®Þch cã thÓ lîi dông ®−îc g©y chia rÏ d©n téc vµ khèi ®¹i
®oµn kÕt toµn d©n, x©m ph¹m tíi sù toµn vÑn l·nh thæ cña ®Êt n−íc.
§Ó h×nh thøc tr−ng cÇu ý d©n ®−îc thi hµnh trªn thùc tÕ vµ cã hiÖu qu¶
th× kh«ng ph¶i chóng ta chØ cÇn cã nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt tèt ®iÒu chØnh
ho¹t ®éng nµy mµ ®iÒu quan träng n÷a lµ ph¶i lµm sao ®Ó nh©n d©n - nh÷ng
ng−êi trùc tiÕp tham gia bá phiÕu quyÕt ®Þnh trong cuéc tr−ng cÇu ý d©n ®−a
ra c¸c quyÕt ®Þnh s¸ng suèt. V× vËy, bªn c¹nh viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ
tr−ng cÇu ý d©n Nhµ n−íc cÇn cã chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m n©ng cao tr×nh
®é v¨n hãa, tri thøc cña nh©n d©n, t¨ng c−êng gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt vµ
®éng viªn nh©n d©n tÝch cùc tham gia vµo c«ng viÖc qu¶n lý nhµ n−íc, qu¶n lý
x· héi. §ång thêi, còng ph¶i bè trÝ nguån kinh phÝ, ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së vËt chÊt
vµ c¸c nguån lùc kh¸c cho c«ng t¸c tr−ng cÇu ý d©n. Cã nh− vËy, viÖc tr−ng
cÇu ý d©n míi ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thøc, tr¸nh ph« tr−¬ng h×nh thøc, g©y
l·ng phÝ tèn kÐm.
102
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
1. §µo Duy Anh (1957), H¸n - ViÖt tõ ®iÓn, Tr−êng - Thi xuÊt b¶n, Sµi Gßn.
2. Bé Néi vô (2006), Tê tr×nh sè 3402/TTr-BST ngµy 13/9 cña Bé Néi vô tr×nh
ChÝnh phñ vÒ dù ¸n Ph¸p lÖnh thùc hiÖn d©n chñ ë x·, ph−êng, thÞ
trÊn, Hµ Néi.
3. Bé T− ph¸p, Bé V¨n hãa Th«ng tin vµ Ban Th−êng trùc ñy ban Trung
−¬ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam (2000), Th«ng t− liªn tÞch sè
03/2000/TTLT/BTP-BVHTT- BTTUBT¦MTTQVN ngµy 31/3 h−íng
dÉn viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn h−¬ng −íc, quy −íc cña lµng, b¶n,
th«n, Êp, côm d©n c−, Hµ Néi.
4. Ph¹m V¨n C¸c (2000), Tõ ®iÓn Tõ H¸n - ViÖt, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ
Minh, Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
5. Lª §×nh Ch©n (1972), LuËt HiÕn ph¸p (cuèn h¹), Tñ s¸ch §¹i häc Sµi Gßn.
6. ChÝnh phñ (2003), NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP ngµy 07/7 ban hµnh kÌm
theo Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·, Hµ Néi.
7. ChÝnh phñ (2005), NghÞ ®Þnh sè 08/2005/N§-CP ngµy 24/01 vÒ quy ho¹ch
x©y dùng, Hµ Néi.
8. ChÝnh phñ (2006), "B¸o c¸o ®Æc biÖt cña ChÝnh phñ vÒ viÖc giao thiÖp víi
ChÝnh phñ Ph¸p do «ng Ph¹m V¨n §ång, Tr−ëng ph¸i ®oµn Quèc héi
ViÖt Nam sang Ph¸p tr×nh bµy t¹i kú häp thø 2 Quèc héi khãa I, ngµy
30 th¸ng 10 n¨m 1946", V¨n kiÖn Quèc héi toµn tËp, TËp 1, Nxb ChÝnh
trÞ quèc gia, Hµ Néi.
9. Chñ tÞch ChÝnh phñ l©m thêi n−íc ViÖt Nam d©n chñ Céng hßa (1945),
S¾c lÖnh sè 63-SL ngµy 23 th¸ng 11 n¨m 1945.
10. Mai ThÞ Chung (2001), Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ quyÒn khiÕu n¹i, tè c¸o
cña c«ng d©n trong ®iÒu kiÖn x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn ë n−íc
ta hiÖn nay, LuËn v¨n cao häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ
Minh, Hµ Néi.
103
11. NguyÔn §¨ng Dung (2001), LuËt HiÕn ph¸p ®èi chiÕu, Nxb Thµnh phè Hå
ChÝ Minh, Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
12. §¹i ViÖt sö ký toµn th− (1998), tËp II, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
13. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1994), NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø t¸m Ban
ChÊp hµnh Trung −¬ng khãa VII, Hµ Néi.
14. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1997), NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba Ban
ChÊp hµnh Trung −¬ng khãa VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
15. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), B¸o c¸o chÝnh trÞ cña Ban ChÊp hµnh
Trung −¬ng §¶ng khãa VIII t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX,
Hµ Néi.
16. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2005), "B¸o c¸o tæng kÕt s¸u n¨m thùc hiÖn
ChØ thÞ sè 30-CT/TW cña Bé ChÝnh trÞ (khãa VIII) vÒ x©y dùng vµ
thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së", Trong s¸ch: Quy chÕ d©n chñ ë
c¬ së ý §¶ng, lßng d©n, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
17. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2005), NghÞ quyÕt sè 48-NQ/TW ngµy 24/5 cña
Bé chÝnh trÞ vÒ ChiÕn l−îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt
ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2020, Hµ Néi.
18. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2006), B¸o c¸o chÝnh trÞ cña Ban ChÊp hµnh
Trung −¬ng §¶ng khãa IX t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X,
Hµ Néi.
19. Vâ TrÝ H¶o (2002), ViÖc lÊy ý kiÕn nh©n d©n trong qu¸ tr×nh x©y dùng
ph¸p luËt hiÖn nay. Nghiªn cøu lËp ph¸p, sè 9
20. Mai Trung HËu (2001), "Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ vÊn ®Ò d©n chñ", Trong
s¸ch: T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ d©n chñ, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia,
Hµ Néi.
21. Héi LuËt gia ViÖt Nam (2006), B¸o c¸o sè 303/HLGVN ngµy 09/6 vÒ
mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu kh¶o s¸t vÒ tr−ng cÇu ý d©n ë Thôy SÜ,
Hµ Néi.
104
22. Héi LuËt gia ViÖt Nam (2006), Tê tr×nh sè 469/TTr-HLGVN ngµy 03/10
vÒ dù th¶o LuËt tr−ng cÇu ý d©n tr×nh ñy ban Th−êng vô Quèc héi,
Hµ Néi.
23. Héi LuËt gia ViÖt Nam: Mét sè tµi liÖu tham kh¶o vÒ tr−ng cÇu ý d©n
(2006), Tµi liÖu l−u Héi LuËt gia ViÑt Nam
24. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh - Khoa Nhµ n−íc vµ Ph¸p luËt
(2004), Gi¸o tr×nh Lý luËn chung vÒ Nhµ n−íc vµ Ph¸p luËt, Nxb Lý
luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi
25. NguyÔn Duy L·m, Nguyªn Thµnh (2004), ThuËt ng÷ ph¸p lý dïng trong
ho¹t ®éng cña Quèc héi vµ Héi ®ång nh©n d©n, Nxb T− ph¸p, Hµ Néi.
26. V.I. Lªnin (1977), Toµn tËp, TËp 30, Nxb TiÕn bé, M¸txc¬va.
27. V.I. Lªnin (1978), Toµn tËp, TËp 31, Nxb TiÕn Bé, M¸txc¬va.
28. V.I. Lªnin (1981), Toµn tËp, TËp 32, NXb TiÕn bé, M¸txc¬va.
29. V.I. Lªnin (1976), Toµn tËp, TËp 34, Nxb TiÕn Bé, M¸txc¬va.
30. V.I. Lªnin (1976), Toµn tËp, TËp 35, Nxb TiÕn bé, M¸txc¬va.
31. V.I. Lªnin (1977), Toµn tËp, TËp 36, NXb TiÕn bé, M¸txc¬va.
32. V.I. Lªnin (1978), Toµn tËp, TËp 36, Nxb TiÕn Bé, M¸txc¬va.
33. V.I. Lªnin (1977), Toµn tËp, TËp 37, Nxb TiÕn Bé, M¸txc¬va.
34. LÞch sö ViÖt Nam, TËp I, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
35. L−u V¨n Lîi, NguyÔn Hång Th¹ch (2002) Ph¸p t¸i chiÕm §«ng D−¬ng vµ
chiÕn tranh l¹nh, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
36. C. M¸c - Ph. ¡ngghen (1980), TuyÓn tËp, TËp I, Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
37. NguyÔn V¨n M¹nh (1998), Mét sè ý kiÕn vÒ d©n chñ trùc tiÕp, Nhµ n−íc
vµ ph¸p luËt, sè 12 (128).
38. Hå ChÝ Minh (1995), Toµn tËp, TËp 4, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
39. Hå ChÝ Minh (2000), Toµn tËp, TËp 5, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
105
40. §ç M−êi (1997), Bµi ph¸t biÓu khai m¹c Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp
hµnh trung −¬ng §¶ng khãa VIII, Hµ Néi.
41. Nhµ ph¸p luËt ViÖt - Ph¸p: Kû yÕu Täa ®µm Dù th¶o LuËt tr−ng cÇu ý d©n
(2006), Tµi liÖu l−u Nhµ ph¸p luËt ViÖt – Ph¸p
42. Quèc héi (1946), HiÕn ph¸p n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa, Hµ Néi
43. Quèc héi (1959), HiÕn ph¸p n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa, Hµ Néi.
44. Quèc héi (1980), HiÕn ph¸p n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam,
Hµ Néi.
45. Quèc héi (1996), LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, Hµ Néi.
46. Quèc héi (2002), HiÕn ph¸p n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m
1992 (®· ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2001), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia,
Hµ Néi.
47. Quèc héi (2003), LuËt Tæ chøc Quèc héi, Hµ Néi.
48. Quèc héi (2004), Quy chÕ ho¹t ®éng cña Héi ®ång D©n téc vµ c¸c ñy ban
cña Quèc héi, Hµ Néi.
49. Quèc héi (2004), Quy chÕ ho¹t ®éng cña ñy ban Th−êng vô Quèc héi, Hµ Néi.
50. Quèc héi (2006), NghÞ quyÕt vÒ ch−¬ng tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh cña
Quèc héi, Hµ Néi.
51. NguyÔn Cöu ViÖt (2002), D©n chñ trùc tiÕp vµ Nhµ n−íc ph¸p quyÒn,
Nghiªn cøu lËp ph¸p, sè 2
52. §inh Ngäc V−îng (2005), "Bµn vÒ chÕ ®Þnh tr−ng cÇu ý d©n", Nghiªn cøu
lËp ph¸p, sè 57
53. §inh Ngäc V−îng (2005), "Tr−ng cÇu ý d©n ë Liªn X« vµ Liªn bang Nga",
Nghiªn cøu lËp ph¸p, sè 59
54. NguyÔn Tr·i (1976), Toµn tËp, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
55. Tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam (2004), Nxb Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi.
106
56. Tõ ®iÓn gi¶i thÝch thuËt ng÷ ph¸p lý th«ng dông (2001), Nxb §¹i häc
quèc gia, Hµ Néi.
57. Tõ ®iÓn Ph¸p - ViÖt, ph¸p luËt - hµnh chÝnh (1992), Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi.
58. Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt (1995), Nxb §µ N½ng, §µ N½ng.
TiÕng Anh
59. Black’s Law Dictionary (2004), Eighth Edition, Thomson West.
TiÕng Ph¸p
60. La Petite Larousse (1990).
Trang web
61. Vietnamnet: "VÊp" di s¶n? Nªn tr−ng cÇu ý d©n! Ngµy 30 th¸ng 3 n¨m
2005, ®Þa chØ
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Hoàn thiện pháp luật về trưng cầu ý dân ở Việt Nam hiện nay.pdf
