Hoàn thiện quy định pháp luật về tố tụng hình sự Việt Nam - Nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp
MỤC LỤC PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU PHẦN THỨ HAI: BÁO CÁO TỔNG THUẬT VỀ NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI PHẦN THỨ BA: CÁC CHUYÊN ĐỀ 1. Thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 2. Giới hạn của việc xét xử sơ thẩm 3. Một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm và hướng hoàn thiện 4. Đổi mới thủ tục phiên toà sơ thẩm hình sự 5. Nâng cao hiệu quả tranh tụng tại phiên toà xét xử sơ thẩm hình sự 6. Một số vấn đề về đảm bảo quyền bào chữa của bị cáo trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 7. Kháng cáo, kháng nghị phúc thẩm 8. Hoàn thiện quy định pháp luật về thủ tục phiên toà phúc thẩm vụ án hình sự 9. Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về thẩm quyền của Toà án cấp phúc thẩm 10. Áp dụng, thay đổi huỷ bỏ biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm vụ án hình sự 11. Thực tiễn xét xử của các Toà án quân sự và một số giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả xét xử của Toà án quân sự PHẦN THỨ NHẤT MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài:Quán triệt Nghị quyết 48 - NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 trong đó nhấn mạnh: “Đổi mới việc tổ chức phiên toà xét xử”, đồng thời “coi xét xử là hoạt động trong tâm của hoạt động tư pháp”, những quy định về thủ tục xét xử trong BLTTHS cần được sửa đổi, bổ sung một cách toàn diện. Theo quy định của BLTTHS hiện hành, quá trình giải quyết vụ án hình sự trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, trong đó giai đoạn xét xử được coi là giai đoạn có tính quyết định. Điều 9 BLTTHS quy định “ Không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của Toà án đã có hiệu lực pháp luật”. Ở nước ta, để đảm bảo việc xét xử được chính xác, khách quan, luật tố tụng hình sự quy định Toà án thực hiện nguyên tắc hai cấp xét xử, các cấp xét xử hiện nay là cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm. Để thực hiện nguyên tắc hai cấp xét xử, luật TTHS quy định hai thủ tục xét xử là: thủ tục xét xử sơ thẩm và thủ tục xét xử phúc thẩm. Thực tiễn xét xử trong một số năm vừa qua cho thấy mặc dù số lượng án hình sự hàng năm không giảm nhưng Toà án các cấp đã thực hiện tương đối tốt các quy định pháp luật TTHS trong xét xử tại cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm. Tuy nhiên, hiệu quả công tác xét xử vẫn chưa thật sự được nâng cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp. Thực tiễn vẫn xảy ra tình trạng án để quá hạn, án xử sai và còn không ít trường hợp xử oan người không phạm tội, gây bất bình trong nhân dân, bức xúc trong dư luận, làm giảm uy tín của các cơ quan tư pháp, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả giáo dục ý thức pháp luật và đấu tranh phòng chống tội phạm. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những tồn tại nói trên, trong đó có nguyên nhân rất quan trọng là những hạn chế, bất cập trong quy định của pháp luật TTHS. Trong giai đoạn hiện tại, cùng với việc tiếp tục đẩy nhanh quá trình cải cách kinh tế và cải cách nền hành chính quốc gia, công cuộc cải cách tư pháp cũng đang được Đảng và Nhà nước tích cực triển khai, coi đây như là khâu đột phá quan trọng, thúc đẩy quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Điều này đã thể hiện rõ nét trong các Nghị quyết của Đảng như: Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 là: “Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp phù hợp với mục tiêu, định hướng của chiến lược cải cách tư pháp”; Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 là: “Coi trọng việc hoàn thiện chính sách hình sự và thủ tục tố tụng tư pháp ”. Trước những yêu cầu của thực tiễn, việc nghiên cứu các quy định của pháp luật TTHS nói chung và các chế định của BLTTHS nói riêng về xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, đánh giá thực tiễn xét xử nhằm làm sáng tỏ về lý luận cũng như thực tiễn, tìm ra những hạn chế vướng mắc trong quy định pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật trong xét xử các vụ án hình sự, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả công tác xét xử các vụ án hình sự theo tinh thần cải cách tư pháp là hết sức cần thiết và cấp bách. 2. Tình hình nghiên cứu: Từ khi BLTTHS năm 2003 có hiệu lực thi hành đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về xét xử trong TTHS của các nhà nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Gần đây cũng có một số tác giả nghiên cứu về hoạt động xét xử nhưng ở những góc độ khác nhau, ví dụ: tác giả Phan Thị Thanh Mai với luận án Tiến sĩ luật học đề tài "Giám đốc thẩm trong TTHSViệt Nam" (bảo vệ tháng 5/2007) có đề cập tới việc tổ chức Tòa án để xét xử sơ thẩm và phúc thẩm có hiệu quả và chất lượng, hạn chế tình trạng vi phạm nghiêm trọng pháp luật trong quá trình giải quyết vụ án nhằm hạn chế lượng đơn từ, khiếu nại đề nghị giám đốc thẩm và hạn chế số lượng án bị kháng nghị giám đốc thẩm; Tác giả Vũ Gia Lâm với một số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành như: “Hoàn thiện một số quy định về xét xử sơ thẩm hình sự nhằm thực hiện có hiệu quả nguyên tắc hai cấp xét xử”(Tạp chí Tòa án nhân dân số 18/2006); “Hoàn thiện một số quy định về xét xử phúc thẩm hình sự nhằm thực hiện có hiệu quả nguyên tắc hai cấp xét xử” (Tạp chí TAND số 23/2006) đều ít nhiều đề cập đến các quy định pháp luật TTHS hiện hành về thủ tục xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, thực trạng áp dụng trong xét xử, những vướng mắc, bất cập và hướng hoàn thiện. Ở một số bài viết khác như: "Một số vấn đề về việc giao bản án của Tòa án cấp sơ thẩm theo luật tố tụng hình sự", của tác giả Trần Văn Độ đăng trên Tạp chí TAND, số 8 tháng 4/2007, trong đó với việc xác định rõ đối tượng và hình thức giao bản án, những hạn chế trong quy định của BLTTHS về việc giao bản án, đã làm rõ ý nghĩa pháp lý và ý nghĩa chính trị xã hội của việc giao bản án của Tòa án cấp sơ thẩm dưới góc độ bảo đảm nguyên tắc hai cấp xét xử. Ngoài ra còn một số tác giả khác như Trần Công Phàn với bài "Tiếp tục hoàn thiện các quy định của BLTTHS về xét xử phúc thẩm", tác giả Hồ Đức Anh với bài "Hoàn thiện các quy định của BLTTHS năm 2003 về phạm vi tranh luận và chủ thể tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm"; tác giả Vũ Thành Long với bài "Về thẩm quyền của Tòa án cấp phúc thẩm quy định tại khoản 3 Điều 249 BLTTHS " đăng trên Tạp chí Kiểm sát, số 20 tháng 10/2007 (số chuyên đề về hoàn thiện các quy định của BLTTHS theo định hướng cải cách tư pháp) và rất nhiều bài viết khác đăng trên các tạp chí chuyên ngành. Nhìn chung, nội dung các bài viết này chủ yếu là nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến xét xử theo các thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm như vấn đề hoàn thiện pháp luật về thủ tục xét xử sơ thẩm, phúc thẩm theo hướng cải cách tư pháp được đề ra trong các nghị quyết của Đảng.Tuy nhiên hầu hết các công trình nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu một cách đơn thuần và riêng lẻ các quy định pháp luật thực định và thực tiễn áp dụng pháp luật về từng giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm hoặc xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục giám đốc, tái thẩm, Ví dụ: nghiên cứu về thẩm quyền xét xử của Toà án, thủ tục xét xử sơ thẩm; thủ tục xét xử phúc thẩm; thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm; quyền hạn của Toà án cấp phúc thẩm . mà chưa đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện các chế định về xét xử và các chế định khác có liên quan trong tố tụng hình sự trong mối liên hệ chặt chẽ và thống nhất với nhau cũng như việc áp dụng các chế định này trong thực tiễn trên tinh thần của chiến lược cải cách tư pháp. Vì vậy nhóm nghiên cứu cho rằng việc lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện pháp luật TTHS nhằm nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp” để nghiên cứu dưới góc độ một đề tài khoa học cấp trường trong thời điểm hiện nay là rất cấp thiết và vẫn có tính thời sự. 3. Phương pháp nghiên cứu: Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác- Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Các phương pháp chủ yếu được sử dụng để nghiên cứu đề tài là: phương pháp phân tích, tổng hợp, đối chiếu, so sánh; phương pháp tổng kết lịch sử; phương pháp thống kê hình sự v.v 4. Mục đích và phạm vi nghiên cứu nghiên cứu của đề tài: Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác xét xử trong TTHS theo tinh thần cải cách tư pháp, trong đó chủ yếu tập trung vào các giải pháp hoàn thiện quy định của pháp luật TTHS về các chế định xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm các vụ án hình sự. - Nghiên cứu các quy định pháp luật về xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm và thực tiễn thi hành các quy định này trong xét xử trong mối quan hệ với các yêu cầu của cải cách tư pháp; - Đánh giá thực trạng các quy định pháp luật về xét xử và thực tiễn áp dụng các quy định này trong hoạt động xét xử tại cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm, xác định nguyên nhân của những hạn chế và vướng mắc khi áp dụng các quy định pháp luật trong xét xử; - Nghiên cứu đề xuất các giải pháp có cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả công tác xét xử trong tố tụng hình sự theo tinh thần cải cách tư pháp trong giai đoạn trước mắt cũng như lâu dài. 5. Những đóng góp của đề tài: Nhìn nhận một cách tổng quát trên phương diện nghiên cứu khoa học, đề tài có những đóng góp cơ bản sau: - Đề tài đã góp phần đáng kể trong việc phân tích, đối chiếu các chuẩn mực về hoạt động xét xử của hai giai đoạn xét xử sơ thẩm và phúc thẩm trong luật TTHS Việt Nam trên các phương diện lập pháp và thi hành pháp luật, có đối chiếu, so sánh với các quy định pháp luật của một số quốc gia trên thế giới có liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài. - Đánh giá được thực trạng xét xử các vụ án hình sự, việc áp dụng pháp luật có liên quan đến xét xử sơ thẩm, phúc thẩm từ đó đưa ra những giải pháp cho từng nhóm vấn đề nhằm nâng cao hiệu quả xét xử các vụ án hình sự trong bối cảnh cải cách tư pháp. - Đề tài đã chỉ ra được nhiều bất cập trong quy định của pháp luật TTHS về thẩm quyền xét xử, giới hạn xét xử, thủ tục tố tụng tại phiên toà sơ thẩm, phúc thẩm, quyền hạn của Toà án phúc thẩm trên cơ sở đó đề xuất những ý kiến sửa đổi, bổ sung những quy định của BLTTHS hiện hành về các quy định này. Với những kết quả nghiên cứu nói trên, đề tài có thể được sử dụng như là một tài liệu tham khảo có giá trị cho giảng viên và sinh viên tại các trường đào tạo pháp luật cũng như các nhà nghiên cứu lý luận và hoạt động thực tiễn. 6. Kết cấu của đề tài: Đề tài có các chuyên đề nghiên cứu sau: 1. Thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 2. Giới hạn của việc xét xử sơ thẩm. 3. Một số quy định của BLTTHS về chuẩn bị xét xử sơ thẩm và hướng hoàn thiện 4. Đổi mới thủ tục phiên toà sơ thẩm hình sự 5. Nâng cao hiệu quả tranh tụng tại phiên toà xét xử sơ thẩm hình sự 6. Một số vấn đề về đảm bảo quyền bào chữa của bị cáo trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 7. Kháng cáo, kháng nghị phúc thẩm 8. Hoàn thiện quy định pháp luật về thủ tục phiên toà xét xử phúc thẩm hình sự 9. Hoàn thiện pháp luật TTHS về thẩm quyền của Toà án cấp phúc thẩm 10. Áp dụng, thay đổi huỷ bỏ biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm vụ án hình sự 11. Thực tiễn xét xử của các Toà án quân sự và một số giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả xét xử của Toà án quân sự.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Hoàn thiện quy định pháp luật về tố tụng hình sự Việt Nam - Nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
hÈm quyÒn xÐt xö cña TAND cÊp tØnh, Tßa ¸n qu©n sù cÊp qu©n
khu; chÝn m−¬i ngµy ®èi víi bÞ c¸o trong vô ¸n thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña
Toà phúc thẩm TANTC, Tßa ¸n qu©n sù trung −¬ng, kÓ tõ ngµy nhËn ®−îc hå
s¬ vô ¸n. §èi víi bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam mµ ®Õn ngµy më phiªn tßa thêi h¹n
t¹m giam ®· hÕt, nÕu xÐt thÊy cÇn tiÕp tôc t¹m giam ®Ó hoµn thµnh viÖc xÐt
xö, th× Toµ ¸n ra lÖnh t¹m giam cho ®Õn khi kÕt thóc phiªn tßa.
- ViÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n
®−îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 243 vµ kho¶n 5 §iÒu 250 BLTTHS nh− sau:
§èi víi bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam bÞ xö ph¹t tï mµ ®Õn ngµy kÕt thóc
phiªn tßa thêi h¹n t¹m giam ®· hÕt, HĐXX ra quyÕt ®Þnh t¹m giam bÞ c¸o ®Ó
b¶o ®¶m viÖc thi hµnh ¸n, trõ tr−êng hîp: bÞ c¸o bÞ xö ph¹t tï, nh−ng ®−îc
h−ëng ¸n treo; thêi h¹n ph¹t tï b»ng hoÆc ng¾n h¬n thêi h¹n bÞ c¸o ®· bÞ t¹m
giam. §èi víi bÞ c¸o kh«ng bÞ t¹m giam, nh−ng bÞ xö ph¹t tï th× HĐXX cã
thÓ ra quyÕt ®Þnh b¾t t¹m giam bÞ c¸o ngay sau khi tuyªn ¸n, trõ c¸c tr−êng
hîp ®−îc ho·n chÊp hµnh h×nh ph¹t tï quy ®Þnh t¹i §iÒu 261 cña BLTTHS.
Thêi h¹n t¹m giam lµ bèn m−¬i l¨m ngµy, kÓ tõ ngµy tuyªn ¸n.
Trong tr−êng hîp hñy b¶n ¸n s¬ thÈm ®Ó ®iÒu tra l¹i hoÆc xÐt xö l¹i mµ
219
thêi h¹n t¹m giam ®èi víi bÞ c¸o ®· hÕt vµ xÐt thÊy viÖc tiÕp tôc t¹m giam bÞ
c¸o lµ cÇn thiÕt, HĐXX phóc thÈm ra quyÕt ®Þnh tiÕp tôc t¹m giam bÞ c¸o cho
®Õn khi VKS hoÆc Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm thô lý l¹i vô ¸n.
So víi quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n s¬
thÈm, th× viÖc quyÕt ®Þnh trong b¶n ¸n “tiÕp tôc t¹m giam bÞ c¸o bÞ ph¹t tö
h×nh ®Ó b¶o ®¶m thi hµnh ¸n” ch−a ®−îc BLTTHS quy ®Þnh. Ph¶i ch¨ng, ®©y
còng lµ mét thiÕu sãt khi ban hµnh BLTTHS n¨m 20003!
5. Mét sè kiÕn nghÞ hoµn thiÖn nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn trong giai
®o¹n thùc hiÖn chiÕn l−îc c¶i c¸ch t− ph¸p
Mét trong nh÷ng môc tiªu cña viÖc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh của
BLTTHS vÒ nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn lµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp
cña BLTTHS n¨m 2003 vÒ nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn. Nghiªn cøu quy ®Þnh
cña BLTTHS n¨m 2003, thÊy vÉn cßn mét sè h¹n chÕ bÊt cËp cÇn tiÕp tôc
nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn. Nh÷ng bÊt cËp ®ã lµ:
- Trong BLTTHS n¨m 2003 ch−a cã mét kh¸i niÖm ph¸p lý vÒ nh÷ng
biÖn ph¸p ng¨n chÆn. Quy ®Þnh t¹i §iÒu 79 ch−a chÝnh x¸c vÒ ®èi t−îng bÞ ¸p
dông vµ thÈm quyÒn ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn. T¹i §iÒu 79 BLTTHS chØ
quy ®Þnh bÞ can, bÞ c¸o lµ nh÷ng ng−êi cã thÓ bÞ ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn
nh−ng t¹i c¸c ®iÒu luËt cô thÓ l¹i quy ®Þnh c¶ ng−êi chuÈn bÞ ph¹m téi, ng−êi
®ang hoÆc ®· thùc hiÖn téi pham, ng−êi cã dÊu vÕt cña téi ph¹m ë trong ng−êi
hoÆc t¹i chç ë cña m×nh vµ ng−êi ®ang bÞ truy n· cũng lµ nh÷ng ng−êi cã thÓ
bÞ ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn. VÒ thÈm quyÒn ¸p dông, th× t¹i §iÒu 79
BLTTHS chØ quy ®Þnh c¬ quan ®iÒu tra, VKS, Toµ ¸n lµ nh÷ng c¬ quan cã
thÈm quyÒn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn nh−ng t¹i c¸c ®iÒu luËt tiÕp
theo vµ t¹i Ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù l¹i quy ®Þnh c¶ nh÷ng c¬ quan
vµ ng−êi kh¸c (kh«ng ph¶i lµ ng−êi cã chøc vô trong c¬ quan tiÕn hµnh tè
tông) còng cã quyÒn ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn nh−: §¬n vÞ bé ®éi biªn
phßng, H¶i quan, KiÓm l©m; Ng−êi chØ huy ®¬n vÞ qu©n ®éi ®éc lËp cÊp trung
220
®oµn vµ t−¬ng ®−¬ng; ng−êi chØ huy ®«ng biªn phßng ë h¶i ®¶o vµ biªn giíi;
ng−êi chØ huy tÇu bay, tÇu biÓn; vµ mäi c«ng d©n ®Òu cã quyÒn b¾t ng−êi
ph¹m téi qu¶ tang hoÆc ng−êi ®ang bÞ truy n·.
- ViÖc quy ®Þnh “B¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam” lµ mét biÖn ph¸p ng¨n
chÆn ®éc lËp lµ kh«ng chÝnh x¸c. Bëi lÏ, ®èi t−îng cã thÓ bÞ ¸p dông biÖn
ph¸p ng¨n chÆn nµy chØ lµ bÞ can, bÞ c¸o ®ang t¹i ngo¹i vµ ®· cã lÖnh t¹m
giam cña ng−êi cã thÈm quyÒn. Thñ tôc b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®−îc quy ®Þnh t¹i
kho¶n 2 §iÒu 80 BLTTHS nh− sau: LÖnh b¾t ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m, hä
tªn, chøc vô cña ng−êi ra lÖnh; hä tªn, ®Þa chØ cña ng−êi bÞ b¾t vµ lý do b¾t.
LÖnh b¾t ph¶i cã ch÷ ký cña ng−êi ra lÖnh vµ cã ®ãng dÊu. VÒ thÈm quyÒn, th×
nh÷ng ng−êi cã quyÒn ra lÖnh t¹m giam cã quyÒn ra lÖnh b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó
t¹m giam. Nh− vËy, vÒ lý luËn th× ®Ó b¾t mét bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam theo
quy ®Þnh t¹i §iÒu 88 BLTTHS ph¶i cã hai lÖnh viÕt lµ lÖnh t¹m giam vµ lÖnh
b¾t ®Ó t¹m giam. Nh−ng trªn thùc tÕ vµ theo h−íng dÉn cña TANDTC (nh− ®·
tr×nh bµy), th× c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ®Òu dïng mét lÖnh lµ “LÖnh b¾t
vµ t¹m giam ”, “QuyÕt ®Þnh b¾t vµ t¹m giam” ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn
“t¹m giam” ®èi víi bÞ can, bÞ c¸o ®ang t¹i ngo¹i. MÆt kh¸c, xÐt vÒ logic ng«n
ng÷ , th× b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam chØ lµ biÖn ph¸p thùc hiÖn lÖnh hoÆc
quyÕt ®Þnh t¹m giam ®èi víi bÞ can, bÞ c¸o ch−a bÞ t¹m gi÷, t¹m giam.
- ThÈm quyÒn vµ thñ tôc b¾t ng−êi ®ang cã lÖnh truy n· ®−îc quy ®Þnh
t¹i §iÒu 82 BLTTHS gièng nh− b¾t ng−êi ph¹m téi qu¶ tang lµ kh«ng hîp lý
mµ ph¶i x©y dùng mét ®iÒu luËt ®éc lËp quy ®Þnh vÒ viÖc b¾t ng−êi ®ang bÞ
truy n·.
- VÒ biÖn ph¸p t¹m giam, th×:
+ T¹i §iÒu 88 ch−a liÖt kª ®èi t−îng cã thÓ bÞ t¹m giam lµ ng−êi bÞ b¾t
theo lÖnh truy n·. MÆc dï, t¹i §iÒu 83 l¹i quy ®Þnh mét trong nh÷ng viÖc cÇn
lµm ngay sau khi b¾t hoÆc nhËn ng−êi bÞ b¾t theo lÖnh truy n· lµ “... c¬ quan
®· ra quyÕt ®Þnh truy n· cã thÈm quyÒn b¾t ®Ó t¹m giam ph¶i ra ngay lÖnh t¹m
221
giam vµ göi lÖnh t¹m giam ®· ®−îc VKS cïng cÊp phª chuÈn cho C¬ quan
®iÒu tra nhËn ng−êi bÞ b¾t. Sau khi nhËn ®−îc lÖnh t¹m giam, C¬ quan ®iÒu tra
nhËn ng−êi bÞ b¾t cã tr¸ch nhiÖm gi¶i ngay ng−êi ®ã ®Õn tr¹i t¹m giam n¬i
gÇn nhÊt”.
+ Thêi h¹n t¹m giam bÞ can vÞ can ®Ó ®iÒu tra quy ®Þnh t¹i §iÒu 120 ch−a
b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng ®iÒu tra. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 120, th× chØ cã téi ®Æc
biÖt nghiªm träng lµ cã tæng thêi h¹n t¹m giam ®Ó ®iÒu tra b»ng tæng thêi h¹n
®iÒu tra. Cßn téi Ýt nghiªm träng, téi nghiªm träng vµ téi rÊt nghiªm träng lµ
c¸c téi cã tæng thêi h¹n t¹m giam ®Ó ®iÒu tra ng¾n h¬n tæng thêi h¹n ®iÒu tra.
- VÒ viÖc thay thÕ c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn, th× t¹i c¸c §iÒu 92, 93
BLTTHS quy ®Þnh b¶o lÜnh, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m lµ biÖn
ph¸p ng¨n chÆn ®Ó thay thÕ biÖn ph¸p t¹m giam lµ kh«ng chÝnh x¸c. Quy ®Þnh
nh− vËy sÏ dÉn ®Õn c¸ch hiÓu lµ chØ ®−îc ¸p dông mét trong hai biÖn ph¸p
ng¨n chÆn nªu trªn khi ®· ¸p dông biÖn ph¸p t¹m giam.
- VÒ viÖc huû bá c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn, quy ®Þnh t¹i §iÒu 94 ch−a bao
hµm hÕt c¸c tr−êng hîp huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn b»ng viÖc tr¶ tù do ngay
t¹i phiªn toµ cho bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam trong theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 227.
- ViÖc b¾t t¹m giam bÞ c¸o sau khi tuyªn ¸n thùc chÊt lµ ¸p dông biÖn
ph¸p ng¨n chÆn t¹m giam. ViÖc cã hai ®iÒu luËt lµ §iÒu 227 vµ 228 BLTTHS
quy ®Þnh hai néi dung lµ huû bá vµ ¸p dông mét biÖn ph¸p ng¨n chÆn (t¹m
giam) ®èi víi bÞ c¸o sau khi tuyªn ¸n mµ kh«ng quy ®Þnh viÖc huû bá c¸c biÖn
ph¸p ng¨n chÆn kh¸c (b¶o lÜnh, cÊm ®i khái n¬i c− tró, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã
gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m) ®ang ®−îc ¸p dông lµ kh«ng hîp lý.
- Quy ®Þnh t¹i §iÒu 303 v… viÖc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®èi víi
ng−êi ch−a thµnh niªn ph¹m téi kh«ng cã tÝnh kh¶ thi.110
§Ó h¹n chÕ nh÷ng bÊt cËp cña BLTTHS n¨m 2003 vÒ nh÷ng biÖn ph¸p
107. Xem thªm: Th¹c sü Mai Bé, Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông H×nh sù vÒ viÖc ¸p dông biÖn
ph¸p ng¨n chÆn ®èi víi ng−êi ch−a thµnh niªn ph¹m téi, T¹p chÝ KiÓm s¸t, n¨m 2007, sè 3, tr 16 - 20.
222
ng¨n chÆn, vµ nh»m gãp thªm ý kiÕn hoµn thiÖn ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt
Nam, chóng t«i xin ®Ò xuÊt söa ®æi bæ sung mét sè quy ®Þnh sau:
Thø nhÊt, §iÒu 79 C¸c biÖn ph¸p vµ c¨n cø ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn
cÇn ®æi thµnh kh¸i niÖm biÖn ph¸p ng¨n chÆn nh− sau:
”§iÒu... BiÖn ph¸p ng¨n chÆn
BiÖn ph¸p ng¨n chÆn lµ nh÷ng biÖn ph¸p c−ìng chÕ Nhµ n−íc ®−îc quy
®Þnh trong Bé luËt Tè tông h×nh sù, do c¬ quan hoÆc ng−êi cã thÈm quyÒn
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ¸p dông ®èi víi bÞ can, bÞ c¸o vµ cã thÓ ®èi víi
ng−êi ch−a bÞ khëi tè khi cã c¨n cø do ph¸p luËt quy ®Þnh nh»m ng¨n chÆn téi
ph¹m, b¶o ®¶m cho c«ng t¸c ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n hoÆc
kh«ng cho hä tiÕp tôc ph¹m téi míi.
BiÖn ph¸p ng¨n chÆn gåm: B¾t, t¹m gi÷, t¹m giam, cÊm ®i khái n¬i c−
tró, b¶o lÜnh, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m”.
Thø hai, bá quy ®Þnh t¹i §iÒu 80 vµ kh«ng coi viÖc b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó
t¹m giam lµ mét biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®éc lËp. Néi dung quy ®Þnh t¹i §iÒu 80
nªn chuyÓn thµnh mét néi dung cña §iÒu 88.
Thø ba, t¸ch viÖc b¾t ng−êi ®ang bÞ truy n· ra khái §iÒu 82 vµ x©y dùng
mét ®iÒu luËt ®éc lËp quy ®Þnh vÒ viÖc b¾t ng−êi ®ang bÞ truy n· nh− sau:
”§iÒu ... B¾t ng−êi ®ang bÞ truy n·
1. §èi víi ng−êi ®ang bÞ truy n· th× bÊt kú ng−êi nµo còng cã quyÒn b¾t,
t−íc vò khÝ cña ng−êi bÞ b¾t vµ gi¶i ngay ®Õn C¬ quan C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t
hoÆc Uû ban nh©n d©n n¬i gÇn nhÊt. C¸c c¬ quan nµy ph¶i lËp biªn b¶n vµ
gi¶i ngay ng−êi bÞ b¾t ®Õn C¬ quan ®iÒu tra cÊp huyÖn, n¬i ng−êi ®ã bÞ b¾t.
2. Sau khi nhËn ng−êi bÞ b¾t vµ lÊy lêi khai cña ng−êi ®ã, C¬ quan ®iÒu
tra ph¶i ra lÖnh t¹m giam vµ gi¶i ngay ng−êi ®ã ®Õn tr¹i t¹m giam n¬i gÇn
nhÊt, ®ång thêi ph¶i th«ng b¸o cho c¬ quan ®· ra lÖnh truy n· biÕt.
223
Thêi h¹n t¹m giam ng−êi bÞ b¾t theo lÖnh truy n· lµ kh«ng qu¸ ba m−¬i
ngµy.
3. Sau khi nhËn ®−îc th«ng b¸o, c¬ quan ®· ra lÖnh truy n· ph¶i ra
quyÕt ®Þnh ®×nh n· vµ trong thêi h¹n kh«ng qu¸ ba m−¬i ngµy ph¶i ®Õn nhËn
ng−êi bÞ truy n·”
Thø t−, t¹i kho¶n 1 c¸c §iÒu 92 vµ 93 bá c©u: ”B¶o lÜnh lµ biÖn ph¸p
ng¨n chÆn ®Ó thay thÕ biÖn ph¸p t¹m giam” vµ c©u ”§Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã
gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m lµ biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®Ó thay thÕ biÖn ph¸p t¹m giam”.
Thø n¨m, söa l¹i quy ®Þnh t¹i §iÒu 120 vÒ thêi h¹n t¹m giam ®Ó ®iÒu tra
theo h−íng quy ®Þnh tæng thêi h¹n t¹m giam ®Ó ®iÒu tra (trong ®ã cã thêi gian
gia h¹n) b»ng tæng thêi h¹n ®iÒu tra vô ¸n theo lo¹i téi.
Thø s¸u, thay thÕ hai §iÒu 227 vµ §iÒu 228 BLTTHS b»ng mét ®iÒu luËt
míi quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi
tuyªn ¸n. Néi dung ®iÒu luËt ®ã cã thÓ nh− sau:
” §iÒu” ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n
Cïng víi viÖc ra b¶n ¸n, Héi ®ång xÐt xö ph¶i quyÕt ®Þnh viÖc ¸p dông,
thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn. ViÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn
ph¸p t¹m giam ®−îc thùc hiÖn nh− sau:
1. §èi víi bÞ c¸o kh«ng bÞ t¹m giam nh−ng bÞ ph¹t tï hoÆc tö h×nh th×
Héi ®ång xÐt xö cã thÓ ra quyÕt ®Þnh t¹m giam ngay nÕu cã c¨n cø cho r»ng bÞ
c¸o cã thÓ trèn hoÆc tiÕp tôc g©y ¸n.
Thêi h¹n t¹m giam ®èi víi bÞ c¸o bÞ ph¹t tï kh«ng qu¸ bèn m−¬i l¨m
ngµy; bÞ c¸o bÞ ph¹t tö h×nh th× thêi h¹n t¹m giam cho ®Õn khi thi hµnh ¸n.
2. §èi víi bÞ c¸o ®ang bÞ t¹m giam
a. Trong nh÷ng tr−êng hîp sau ®©y, Héi ®ång xÐt xö ph¶i huû bá biÖn
ph¸p t¹m giam, tuyªn bè tr¶ tù do ngay t¹i phiªn toµ cho bÞ c¸o, nÕu hä
kh«ng bÞ t¹m giam vÒ mét téi ph¹m kh¸c:
224
- BÞ c¸o kh«ng cã téi;
- BÞ c¸o ®−îc miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc ®−îc miÔn h×nh ph¹t;
- BÞ c¸o bÞ xö ph¹t b»ng c¸c h×nh ph¹t kh«ng ph¶i lµ h×nh ph¹t tï;
- BÞ c¸o bÞ xö ph¹t tï, nh−ng ®−îc h−ëng ¸n treo; hoÆc thêi h¹n ph¹t tï
b»ng hoÆc ng¾n h¬n thêi gian bÞ c¸o ®· bÞ t¹m giam.
b. Nh÷ng tr−êng hîp kh¸c, nÕu thêi h¹n t¹m giam ®· hÕt, th× Héi ®ång
xÐt xö cã thÓ ra quyÕt ®Þnh t¹m giam ngay nÕu cã c¨n cø cho r»ng bÞ c¸o cã
thÓ trèn hoÆc tiÕp tôc g©y ¸n.
Thêi h¹n t¹m giam ®èi víi bÞ c¸o bÞ ph¹t tï kh«ng qu¸ bèn m−¬i l¨m
ngµy; bÞ c¸o bÞ ph¹t tö h×nh th× thêi h¹n t¹m giam cho ®Õn khi thi hµnh ¸n”.
Thø b¶y, t¸ch quy ®Þnh t¹i §iÒu 243 thµnh hai ®iÒu luËt ®éc lËp. Mét
®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn
trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ xÐt xö phóc thÈm; vµ mét ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ viÖc
¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn sau khi tuyªn ¸n phóc thÈm.
Néi dung c¸c ®iÒu luËt nµy t−¬ng tù nh− c¸c ®iÒu luËt t−¬ng øng ë giai ®o¹n
xÐt xö s¬ thÈm.
Thø t¸m, söa ®æi §iÒu 303 theo h−íng chØ quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông biÖn
ph¸p t¹m giam ®èi víi ng−êi ch−a thµnh niªn ph¹m téi nh− sau:
”§iÒu ... ¸p dông, thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®èi víi ng−êi
ch−a thµnh niªn ph¹m téi
1. ViÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn (b¾t, t¹m gi÷, cÊm ®i khái n¬i
c− tró, b¶o lÜnh, ®Æt tiÒn hoÆc tµi s¶n cã gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m) ®èi víi ng−êi
ch−a thµnh niªn ph¹m téi ®−îc thùc theo quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 80, 81, 82, 86,
91, 92 vµ §iÒu 93 Bé luËt n”y.
2. Ng−êi tõ ®ñ 14 tuæi ®Õn d−íi 16 tuæi cã thÓ bÞ t¹m giam nÕu cã ®ñ c¨n
cø vµ theo thñ tôc quy ®Þnh t¹i §iÒu 88 Bé luËt nµy, nh−ng chØ trong nh÷ng
tr−êng hîp ph¹m téi rÊt nghiªm träng do cè ý hoÆc ph¹m téi ®Æc biÖt nghiªm
träng, trõ nh÷ng tr−êng hîp sau ®©y:
225
a. BÞ can, bÞ c¸o bá trèn vµ bÞ b¾t theo lÖnh truy n· hoÆc kh«ng cã lai
lÞch râ rµng;
b. BÞ can, bÞ c¸o ®−îc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn kh¸c nh−ng tiÕp tôc
ph¹m téi hoÆc cè ý g©y c¶n trë nghiªm träng ®Õn viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö;
c. BÞ can, bÞ c¸o ph¹m téi x©m ph¹m an ninh quèc gia vµ cã ®ñ c¨n cø
cho r»ng nÕu kh«ng t¹m giam ®èi víi hä th× sÏ g©y nguy h¹i ®Õn an ninh quèc
gia.
3. Ng−êi tõ ®ñ 16 tuæi ®Õn d−íi 18 tuæi cã thÓ bÞ t¹m giam nÕu cã ®ñ c¨n
cø vµ theo thñ tôc quy ®Þnh t¹i §iÒu 88 Bé luËt nµy, nh−ng chØ trong nh÷ng
tr−êng hîp ph¹m téi nghiªm träng do cè ý, ph¹m téi rÊt nghiªm träng hoÆc
ph¹m téi ®Æc biÖt nghiªm träng, trõ nh÷ng tr−êng hîp sau ®©y:
a. BÞ can, bÞ c¸o bá trèn vµ bÞ b¾t theo lÖnh truy n· hoÆc kh«ng cã lai
lÞch râ rµng;
b. BÞ can, bÞ c¸o ®−îc ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn kh¸c nh−ng tiÕp tôc
ph¹m téi hoÆc cè ý g©y c¶n trë nghiªm träng ®Õn viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö;
c. BÞ can, bÞ c¸o ph¹m téi x©m ph¹m an ninh quèc gia vµ cã ®ñ c¨n cø cho
r»ng nÕu kh«ng t¹m giam ®èi víi hä th× sÏ g©y nguy h¹i ®Õn an ninh quèc gia.
4. ViÖc thay ®æi, huû bá biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®−îc thùc hiÖn nh− quy
®Þnh chung ®èi víi ng−êi ®· thµnh niªn”.
226
thùc tiÔn xÐt xö cña c¸c Toµ ¸n qu©n sù vµ mét sè
gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l−îng, hiÖu qu¶ xÐt xö
cña Toµ ¸n qu©n sù
TS. Nguyễn Đức Mai
Toà án Quân sự Trung ương
1. Thực tiễn xét xử của các Tòa án Quân sự
Trong nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng ph¸p luËt cña n−íc ta ngµy cµng ®−îc
hoµn thiÖn ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc vµ héi
nhËp quèc tÕ. Trong c¸c n¨m 2002 - 2003, HiÕn ph¸p 1992, LuËt tæ chøc
TAND vµ Ph¸p lÖnh tæ chøc TAQS còng ®−îc söa ®æi bæ sung, c¸c TAQS khu
vùc ®−îc t¨ng thÈm quyÒn xÐt xö; C¸c Bé luËt nh−: BLHS , BLTTHS,
BLDS,... ®Òu ®−îc söa ®æi bæ sung b−íc ®Çu ®· kh¾c phôc ®−îc mét sè v−íng
m¾c trong thùc tiÔn xÐt xö. §©y lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c TAQS tiÕn hµnh ®æi
míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng nh»m n©ng cao chÊt l−îng xÐt xö ®¸p øng yªu cÇu
c¶i c¸ch t− ph¸p theo tinh thÇn NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW vµ NghÞ quyÕt sè
49-NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ.
Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c TAQS ®· cã nhiÒu cè g¾ng kh¾c phôc khã
kh¨n, hoµn thµnh tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh. ChÊt l−îng vµ hiÖu qu¶
xÐt xö nãi chung vµ xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n h×nh sù nãi riªng cña c¸c TAQS
®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c vô ¸n ®· thô lý, b¶o
vÖ cã hiÖu qu¶ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. C¸c sai sãt
nghiªm träng trong ¸p dông ph¸p luËt vÒ c¬ b¶n ®· ®−îc kh¾c phôc. C¸c b¶n
¸n vµ quyÕt ®Þnh cña c¸c TAQS cã søc thuyÕt phôc cao, ®−îc d− luËn ®ång
t×nh, ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. Th«ng qua
ho¹t ®éng xÐt xö, c¸c TAQS ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¸o dôc, n©ng cao
ý thøc ph¸p luËt cho c¸n bé, chiÕn sü vµ nh©n d©n; t¨ng c−êng kû luËt vµ n©ng
cao søc m¹nh chiÕn ®Êu cña Qu©n ®éi.
227
1.1. Mét sè tån t¹i trong thùc tiÔn xÐt xö cña c¸c TAQS
Theo thèng kª cña ngµnh TAQS trong c¸c n¨m 2003 - 2007, sè vô ¸n
h×nh sù bÞ c¶i söa theo c¸c tr×nh tù phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm chiÕm kho¶ng
0,7% tæng sè c¸c vô ¸n ®· xÐt xö s¬ thÈm. Sè b¶n ¸n s¬ thÈm bÞ hñy ®Ó ®iÒu
tra l¹i hoÆc xÐt xö s¬ thÈm l¹i chiÕm tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. Bªn c¹nh nh÷ng −u
®iÓm lµ c¬ b¶n, ho¹t ®éng xÐt xö cña c¸c TAQS còng cßn nh÷ng tån t¹i, h¹n
chÕ nhÊt ®Þnh thÓ hiÖn chñ yÕu ë mét sè vÊn ®Ò sau:
1.1.1. VÒ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS: C¸c sai sãt nµy x¶y ra c¶
ë giai ®o¹n chuÈn bÞ xÐt xö còng nh− t¹i phiªn tßa s¬ thÈm thuéc c¸c tr−êng
hîp sau ®©y:
* Mét sè tr−êng hîp do nghiªn cøu kh«ng kü hå s¬ vô ¸n; xem xÐt, ®¸nh
gi¸ kh«ng ®Çy ®ñ, toµn diÖn c¸c t×nh tiÕt, chøng cø, tµi liÖu cã trong hå vô ¸n
nªn trong mét sè tr−êng hîp, ThÈm ph¸n chñ to¹ phiªn toµ ®· kh«ng ph¸t hiÖn
kÞp thêi viÖc ®iÒu tra phiÕn diÖn, kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc nh÷ng vi ph¹m nghiªm
träng thñ tôc tè tông trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, truy tè nªn quyÕt ®Þnh ®−a vô ¸n
ra xÐt xö. Sai sãt nµy dÉn ®Õn t¹i phiªn tßa H§XX ph¶i ra quyÕt ®Þnh tr¶ hå s¬
yªu cÇu ®iÒu tra bæ sung hoÆc ra b¶n ¸n thiÕu c¨n cø v÷ng ch¾c.
* X¸c ®Þnh kh«ng ®óng t− c¸ch tè tông cña nh÷ng ng−êi tham gia phiªn
tßa (ng−êi bÞ h¹i; ng−êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n; bÞ ®¬n
d©n sù;...) th−êng chiÕm tû lÖ cao so víi c¸c d¹ng sai sãt kh¸c. Sai sãt nµy dÉn
®Õn viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n kh«ng ®óng, ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn quyÒn, lîi Ých
hîp ph¸p cña ®−¬ng sù. Mét sè b¶n ¸n s¬ thÈm ®· bÞ huû ®Ó xÐt xö l¹i v× lý do
nµy, lµm cho qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n kÐo dµi, l·ng phÝ thêi gian, c«ng søc
vµ chi phÝ cña nhµ n−íc vµ c«ng d©n. C¸c sai sãt nµy th−êng lµ nhÇm lÉn gi÷a
ng−êi bÞ h¹i víi nguyªn ®¬n d©n sù (vÝ dô: trong tai n¹n giao th«ng, vî n¹n
nh©n lµ ®¹i diÖn hîp ph¸p cña ng−êi bÞ h¹i nh−ng l¹i x¸c ®Þnh lµ nguyªn ®¬n
d©n sù); ng−êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan víi nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n
d©n sù hoÆc ng−êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña bÞ c¸o (vÝ dô: Tr−êng hîp bÞ c¸o lµ
228
ng−êi cã nh−îc ®iÓm vÒ t©m thÇn, th× bè cña bÞ c¸o ph¶i lµ ng−êi ®¹i diÖn hîp
ph¸p nh−ng l¹i x¸c ®Þnh lµ ng−êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n);
ng−êi lµm chøng l¹i x¸c ®Þnh lµ ng−êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô cã liªn quan
(mÆc dï hä kh«ng cã quyÒn lîi hoÆc nghÜa vô g× cÇn gi¶i quyÕt trong vô ¸n).
* Mét sè Ýt tr−êng hîp TAQS ch−a tu©n thñ nghiªm c¸c quy ®Þnh cña
BLTTHS vÒ thñ tôc tè tông nh−: tèng ®¹t quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n kh«ng ®¶m
b¶o thêi gian quy ®Þnh; trong quyÕt ®Þnh ®−a vô ¸n ra xÐt xö kh«ng ghi téi
danh, ®iÒu kho¶n BLHS mµ ViÖn kiÓm s¸t truy tè; H§XX chÊp nhËn ý kiÕn cña
kiÓm s¸t viªn bæ sung c¸o tr¹ng theo h−íng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o;...
ViÖc thùc hiÖn c¸c tr×nh tù, thñ tôc ë mét sè phiªn tßa còng ch−a ®Çy ®ñ
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (nh−: Kh«ng x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ c¨n c−íc cña nh÷ng
ng−êi tham gia tè tông; gi¶i thÝch kh«ng ®Çy ®ñ, cô thÓ vÒ quyÒn, nghÜa vô
cña hä, nhÊt lµ ®èi víi bÞ c¸o; kh«ng c«ng bè lêi khai cña nh÷ng ng−êi v¾ng
mÆt t¹i phiªn tßa, kÕt luËn gi¸m ®Þnh, kh«ng xem xÐt vËt chøng; kh«ng yªu
cÇu c¸c bªn ®èi ®¸p l¹i ®Çy ®ñ c¸c ý kiÕn tranh luËn kh¸c nhau vÒ c¸c vÊn ®Ò
cÇn gi¶i quyÕt trong vô ¸n;... ). Mét sè thÈm ph¸n chñ täa phiªn tßa cßn lóng
tóng trong ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh xÐt hái vµ tranh luËn theo quy ®Þnh cña
BLTTHS,... Nh÷ng thiÕu sãt nµy lµm h¹n chÕ tÝnh chÊt d©n chñ, vai trß tÝch
cùc cña KSV, luËt s− vµ ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa
theo yªu cÇu cña c¶i c¸ch t− ph¸p nãi chung.
* ChÊt l−îng cña mét sè b¶n ¸n s¬ thÈm còng cßn nh÷ng h¹n chÕ nh−:
b¶n ¸n viÕt dµi dßng, lËp luËn trïng lÆp, thiÕu chÆt chÏ vµ kh«ng ®−a ra c¸c
chøng cø chøng minh; nhÇm lÉn gi÷a phÇn “NhËn thÊy” vµ “XÐt thÊy”; c¸c
quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n kh«ng râ rµng, chÝnh x¸c, viÖn dÉn kh«ng ®Çy ®ñ,
chÝnh x¸c ®iÒu kho¶n BLHS, BLDS cÇn ¸p dông; kh«ng xö lý vËt chøng;...
Biªn b¶n nghÞ ¸n lËp kh«ng ®óng quy ®Þnh cña BLTTHS,...
1.1.2. VÒ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLHS:
* VÒ x¸c ®Þnh téi danh vµ ¸p dông ®iÒu kho¶n BLHS: Do ®¸nh gi¸ kh«ng
229
toµn diÖn, ®Çy ®ñ, kh¸ch quan vÒ c¸c chøng cø, c¸c t×nh tiÕt buéc téi, gì téi;
t×nh tiÕt t¨ng nÆng, t×nh tiÕt gi¶m nhÑ TNHS cña bÞ c¸o; kh«ng ®iÒu tra lµm râ
nh÷ng m©u thuÉn trong lêi khai cña bÞ c¸o, ®−¬ng sù, ng−êi lµm chøng, kÕt
luËn gi¸m ®Þnh... nªn trong mét sè vô ¸n H§XX ®· x¸c ®Þnh kh«ng ®óng b¶n
chÊt ph¸p lý, sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n dÉn ®Õn viÖc x¸c ®Þnh téi danh
kh«ng ®óng vµ ¸p dông kh«ng chÝnh x¸c ®iÒu kho¶n cña BLHS. Mét sè
tr−êng hîp do nhÇm lÉn vÒ ®èi t−îng bÞ x©m h¹i nªn H§XX ®· x¸c ®Þnh
kh«ng chÝnh x¸c téi danh ®èi víi hµnh vi pham téi cña bÞ c¸o (vÝ dô: Do nhÇm
lÉn tµi s¶n th«ng th−êng víi vò khÝ qu©n dông hoÆc ph−¬ng tiÖn kü thuËt qu©n
sù dÉn) hoÆc kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng ý thøc chñ quan - lçi cña bÞ c¸o (vÝ dô:
tr−êng hîp "cè ý g©y th−¬ng tÝch" dÉn ®Õn chÕt ng−êi - kho¶n 3 §iÒu 104
BLHS l¹i x¸c ®Þnh lµ "giÕt ng−êi" - kho¶n 2 §iÒu 93 BLHS); ViÖc ¸p dông
mét sè t×nh tiÕt ®Þnh téi (“do v−ît qu¸ giíi h¹n phßng vÖ chÝnh ®¸ng”; “trong
tr¹ng th¸i tinh thÇn bÞ kÝch ®éng m¹nh”,...) hoÆc t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh
ph¹t t¨ng nÆng (“giÕt trÎ em”; “ph¹m téi cã tÝnh chÊt c«n ®å”,...) trong mét sè
tr−êng hîp kh«ng chÝnh x¸c.
* VÒ ¸p dông c¸c t×nh tiÕt ®Þnh t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ TNHS: Trong mét
sè tr−êng hîp H§XX ®· ¸p dông kh«ng ®óng hoÆc bá sãt t×nh tiÕt ®Þnh khung
t¨ng nÆng, t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ TNHS (VÝ dô: Do cã m©u thuÉn tõ
tr−íc, bÞ c¸o ®· dïng dao rùa chÐm m¹nh vµo ®Çu n¹n nh©n lµm n¹n nh©n ng·
xuèng ®Êt nh−ng vÉn chÐm tiÕp nhiÒu nh¸t vµo ®ïi, vµo ng−êi n¹n nh©n. N¹n
nh©n dïng ch©n ®¹p vµo tay bÞ c¸o lµm r¬i dao nh−ng bÞ c¸o l¹i nhÆt dao lªn
vµ chÐm tiÕp nhiÒu nh¸t vµo ®ïi ng−êi bÞ h¹i. Theo kÕt luËn gi¸m ®Þnh, n¹n
nh©n bÞ th−¬ng tÝch tû lÖ 6%. B¶n ¸n s¬ thÈm chØ ¸p dông ®iÓm a (dïng hung
khÝ nguy hiÓm) kho¶n 1 §iÒu 104 BLHS ®Ó xö ph¹t bÞ c¸o lµ ®· bá lät t×nh tiÕt
"cã tÝnh chÊt c«n ®å" quy ®Þnh t¹i ®iÓm i kho¶n 1 §iÒu 104 BLHS). Cã tr−êng
hîp H§XX cßn lóng tóng, nhÇm lÉn trong viÖc ¸p dông c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ
TNHS quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 vµ kho¶n 2 ®iÒu 46 BLHS; cïng mét t×nh tiÕt
230
gi¶m nhÑ nh−ng l¹i ¸p dông c¶ kho¶n 1 vµ kho¶n 2 §iÒu 46 BLHS;... Trong
mét sè vô ¸n mÆc dï ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn nh−ng vÉn ¸p dông §iÒu 47 BLHS ®Ó
xö ph¹t bÞ c¸o d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t hoÆc tuy ¸p dông điÒu
luËt nµy nh−ng l¹i kh«ng xö ph¹t bÞ c¸o d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh
ph¹t mµ ®iÒu luËt quy ®Þnh.
* VÒ ®−êng lèi xö lý: ViÖc x¸c ®Þnh vai trß cña c¸c bÞ c¸o trong vô ¸n
®ång ph¹m trong mét sè tr−êng hîp kh«ng chÝnh x¸c dÉn ®Õn viÖc c¸ thÓ hãa
TNHS vµ h×nh ph¹t ®èi víi c¸c bÞ c¸o lµ kh«ng phï hîp tÝnh chÊt, møc ®é cña
hµnh vi ph¹m téi. ViÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh BLHS vÒ ®ång ph¹m kh«ng ®Çy
®ñ (trong phÇn nhËn ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n kh«ng ph©n tÝch vµ ¸p
dông ®iÒu 20, ®iÒu 53 BLHS hoÆc chØ ¸p dông ®iÒu 20 BLHS.
Mét sè vô ¸n do kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cña
hµnh vi ph¹m téi, hËu qu¶ vô ¸n, nh©n th©n ng−êi ph¹m téi, còng nh− c¸c t×nh
tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ TNHS nªn ®· quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t hoÆc lµ qu¸ nhÑ
hoÆc qu¸ nÆng ®èi víi bÞ c¸o, ®Æc biÖt lµ ®èi víi téi “vi ph¹m quy ®Þnh vÒ
§KPTGT§B”. §èi víi lo¹i téi nµy, mét sè TAQS qu¸ nhÊn m¹nh vÒ nh©n
th©n cña bÞ c¸o, viÖc kh¾c phôc hËu qu¶ sau khi tai n¹n x¶y ra hoÆc ®¬n miÔn
truy cøu tr¸ch nhiÖm hoÆc xin gi¶m nhÑ cña gia ®×nh ng−êi bÞ h¹i ®Ó xö ph¹t
nhÑ (chñ yÕu cho h−ëng ¸n treo), mét sè TAQS kh¸c l¹i qu¸ nhÊn m¹nh yªu
cÇu xö lý nghiªm kh¾c ®Ó k×m chÕ tai n¹n GT§B nªn xö ph¹t qu¸ nÆng. T×nh
tr¹ng nµy kh«ng ®¶m b¶o ®−êng lèi xö lý nghiªm minh vµ thèng nhÊt gi÷a c¸c
TAQS ®èi víi lo¹i téi ph¹m nµy.
Mét trong nh÷ng mÆt h¹n chÕ chung cña c¸c Toµ ¸n nãi chung vµ cña
TAQS nãi riªng lµ tû lÖ ¸p dông h×nh ph¹t tï chiÕm ®¹i ®a sè (kho¶ng 80% sè
bÞ c¸o ®· bÞ kÕt ¸n). Trong khi ®ã, c¸c h×nh ph¹t kh¸c (c¶nh c¸o, ph¹t tiÒn, c¶i
t¹o kh«ng giam gi÷) hÇu nh− c¸c Toµ ¸n rÊt Ýt ¸p dông.
1.1.3. VÒ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña BLDS: C¸c sai sãt nµy chñ yÕu khi
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò båi th−êng thiÖt h¹i trong tr−êng hîp tÝnh m¹ng, søc kháe bÞ
231
x©m h¹i nh−: x¸c ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ c¸c kho¶n hoÆc møc thiÖt h¹i buéc bÞ
c¸o ph¶i båi th−êng; buéc båi th−êng nh÷ng kho¶n chi phÝ, thu nhËp bÞ mÊt
hoÆc bÞ gi¶m sót kh«ng hîp lý (nh−: tiÒn x©y mé, cóng lÔ, ¨n uèng,...). Cã
tr−êng hîp H§XX ®· nhÇm lÉn hoÆc x¸c ®Þnh c¸c kho¶n båi th−êng tiÒn cÊp
d−ìng, tæn thÊt vÒ tinh thÇn kh«ng ®óng quy ®Þnh cña BLDS. Ngoµi ra, trong
mét sè tr−êng hîp H§XX x¸c ®Þnh kh«ng chÝnh x¸c ng−êi ®−îc h−ëng båi
th−êng; kh«ng buéc c¸c bÞ c¸o liªn ®íi båi th−êng trong tr−êng hîp ®ång
ph¹m hoÆc kh«ng x¸c ®Þnh phÇn mµ mçi bÞ c¸o ph¶i liªn ®íi båi th−êng;
nhÇm lÉn gi÷a båi th−êng víi båi hoµn;...
1.2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i
Nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i trong thùc tiÔn xÐt xö cña c¸c TAQS lµ do mét sè
nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y:
1) Nh÷ng bÊt cËp trong hÖ thèng ph¸p luËt cña n−íc ta nãi chung vµ ph¸p
luËt h×nh sù, d©n sù vµ tè tông. MÆt kh¸c, viÖc gi¶i thÝch, h−íng dÉn ¸p dông
ph¸p luËt cña c¬ quan cã thÈm quyÒn còng ch−a ®Çy ®ñ, kÞp thêi. Nh÷ng
khiÕm khuyÕt nµy ®· ®−îc chØ ra trong NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW cña Bé
ChÝnh trÞ: "Ph¸p luËt trong lÜnh vùc t− ph¸p ch−a hoµn thiÖn, thiÕu ®ång bé vµ
cßn nhiÒu s¬ hë. C«ng t¸c x©y dùng, gi¶i thÝch, h−íng dÉn vµ tuyªn truyÒn,
phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt, trong ®ã cã ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc t− ph¸p cßn
nhiÒu bÊt cËp vµ h¹n chÕ".
2) Sù h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, kü n¨ng nghÒ nghiÖp vµ ý thøc
tr¸ch nhiÖm cña mét sè ThÈm ph¸n TAQS còng lµ mét nguyªn nh©n quan
träng lµm h¹n chÕ chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xÐt xö cÇn ®−îc kh¾c
phôc. Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy, mét sè Ýt ThÈm ph¸n ch−a nªu cao tinh thÇn
tr¸ch nhiÖm, kh«ng th−êng xuyªn tù gi¸c häc tËp, nghiªn cøu, cËp nhËt kiÕn
thøc ph¸p luËt ®Ó n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp. Sù h¹n
chÕ vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp lµm cho ThÈm ph¸n kh«ng
cã ph−¬ng ph¸p khoa häc ®Ó xem xÐt, ®¸nh gi¸ chøng cø mét c¸ch kh¸ch
232
quan, toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ dÉn ®Õn sai lÇm trong qu¸ tr×nh xÐt xö c¸c vô ¸n.
Mét sè ThÈm ph¸n cßn chñ quan, ®¬n gi¶n, thiÕu thËn träng vµ tØ mû trong
nghiªn cøu hå s¬ vô ¸n vµ lµm c¸c c«ng t¸c chuÈn bÞ cho viÖc xÐt xö t¹i phiªn
toµ nªn bÞ ®éng, lóng tóng kh«ng kÞp thêi xö lý c¸c t×nh huèng ph¸t sinh trong
qu¸ tr×nh xÐt xö;...
3) Ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m ®èc viÖc xÐt xö, tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö vµ
h−íng dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt cña TAQS cÊp trªn ®èi víi c¸c TAQS
cÊp d−íi còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng
ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c TAQS. Nh×n chung, c«ng t¸c kiÓm tra,
gi¸m ®èc ¸n, tæng kÕt, rót kinh nghiÖm xÐt xö trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®·
®−îc c¸c TAQS quan t©m, tiÕn hµnh th−êng xuyªn vµ ®· ph¸t huy t¸c dông
kÞp thêi, thiÕt thùc ®èi víi thùc tiÔn xÐt xö. Bªn c¹nh ®ã, trong c«ng t¸c tæ
chøc ho¹t ®éng xÐt xö, mét sè Ýt Ch¸nh ¸n, Phã ch¸nh ¸n c¸c TAQS ch−a thùc
sù quan t©m ®óng møc ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra, ®«n ®èc vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c
quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ chÊt l−îng xÐt xö, c¸c b¶n ¸n trong ho¹t ®éng xÐt
xö cña ThÈm ph¸n, Hội thẩm quân nhân vµ Th− ký To… án cña ®¬n vÞ m×nh.
ñy ban ThÈm ph¸n cña mét sè TAQS cÊp qu©n khu ho¹t ®éng ch−a ®ång ®Òu,
ch−a ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh trong viÖc s¬, tæng kÕt, rót kinh nghiÖm xÐt
xö vµ ch−a lµm tèt c«ng t¸c h−íng dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt ®èi víi
c¸c TAQS khu vùc, ch−a cã c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, cô thÓ ®Ó kh¾c phôc kÞp
thêi nh÷ng h¹n chÕ, sai sãt vÒ xÐt xö.
2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng chÊt l−îng, hiÖu qu¶ xÐt xö cña c¸c
Toµ ¸n Qu©n sù
C¶i c¸ch tæ chøc, ho¹t ®éng cña Toµ ¸n ®−îc x¸c ®Þnh lµ kh©u trung t©m
vµ xÐt xö lµ kh©u ®ét ph¸ cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch t− ph¸p ë n−íc ta giai ®o¹n
hiÖn nay. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng xÐt xö trùc tiÕp ®ông ch¹m ®Õn c¸c quyÒn vµ tù
do c¬ b¶n (kÓ c¶ quyÒn sèng) cña c«ng d©n nh»m xö lý nghiªm minh, ®óng
ng−êi, ®óng téi, ®óng ph¸p luËt, b¶o vÖ kÞp thêi c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p
233
cña c«ng d©n, kh«ng lµm oan ng−êi v« téi ®ång thêi kh«ng ®−îc bá lät téi
ph¹m. Ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n nãi chung vµ cña TAQS nãi riªng ®−îc
thùc hiÖn t¹i phiªn tßa víi sù tham gia ®Çy ®ñ cña c¸c chñ thÓ tiÕn hµnh vµ
tham gia tè tông nh»m x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n. N©ng cao chÊt
l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa vµ viÖc ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n ph¶i c¨n cø vµo
kÕt qu¶ tranh tông t¹i phiªn tßa trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ, toµn diÖn c¸c
chøng cø, ý kiÕn cña kiÓm s¸t viªn, cña ng−êi bµo ch÷a, bÞ c¸o,... lµ mét trong
nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p mµ NghÞ quyÕt sè 08-
NQ/TW vµ NghÞ quyÕt 49-NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ ®Ò ra. V× vËy, ®Ó kh¾c
phôc nh÷ng bÊt cËp, tån t¹i vµ v−íng m¾c trong thùc tiÔn, n©ng cao chÊt
l−îng, hiÖu qu¶ xÐt xö cña c¸c TAQS, cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé c¸c gi¶i
ph¸p cô thÓ theo c¸c h−íng sau ®©y:
2.1. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ t− ph¸p h×nh sù
MÆc dï ®· nhiÒu lÇn ®−îc söa ®æi bæ sung nh−ng hÖ thèng ph¸p luËt nãi
chung vµ ph¸p luËt trong lÜnh vùc t− ph¸p cña n−íc ta nãi riªng vÉn cßn nhiÒu
vÊn ®Ò kh«ng ®ång bé, thiÕu thèng nhÊt vµ tÝnh kh¶ ch−a cao. V× vËy, viÖc
tiÕp tôc hoµn thiÖn ph¸p luËt (bao gåm c¶ ph¸p luËt vÒ t− ph¸p h×nh sù) lµ hÕt
søc cÇn thiÕt nh»m thÓ chÕ hãa ®Çy ®ñ quan ®iÓm, t− t−ëng chØ ®¹o cña §¶ng
ta vÒ c¶i c¸ch t− ph¸p vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®· ®−îc x¸c ®Þnh
trong c¸c NghÞ quyÕt sè 48-NQ/TW vµ sè 49-NQ/TW ngµy 25/5/2005 cña Bé
ChÝnh trÞ; §¸p øng kÞp thêi yªu cÇu ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trong
t×nh h×nh míi; chèng bá lät téi ph¹m vµ ng−êi ph¹m téi, ®ång thêi kh«ng lµm
oan ng−êi v« téi, mäi hµnh vi ph¹m téi ®Òu ph¶i ®−îc ph¸t hiÖn vµ xö lý
nghiªm minh, kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. Chóng t«i cã mét sè kiÕn nghÞ söa ®æi bæ
sung mét sè quy ®Þnh cña BLTTHS, BLHS vµ BLDS, cô thÓ nh− sau:
* VÒ mét sè quy ®Þnh cña BLTTHS:
Thùc hiÖn t− t−ëng chØ ®¹o cña §¶ng trong NghÞ quyÕt sè 49-NQ/TW vÒ
ChiÕn l−îc c¶i c¸ch t− ph¸p: "§æi míi viÖc tæ chøc phiªn tßa xÐt xö, x¸c ®Þnh
234
râ h¬n vÞ trÝ, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña ng−êi tiÕn hµnh tè tông vµ ng−êi
tham gia tè tông theo h−íng b¶o ®¶m tÝnh c«ng khai, d©n chñ, nghiªm minh;
n©ng cao chÊt l−îng tranh tông t¹i c¸c phiªn tßa xÐt xö...", cÇn thiÕt ph¶i x©y
dùng mét c¬ chÕ tè tông míi, trong ®ã “ph©n ®Þnh râ thÈm quyÒn qu¶n lý
hµnh chÝnh víi tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n t− ph¸p trong ho¹t ®éng tè tông t−
ph¸p theo h−íng t¨ng quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cho ®iÒu tra viªn, kiÓm s¸t viªn
vµ thÈm ph¸n ®Ó hä chñ ®éng trong thùc thi nhiÖm vô, n©ng cao tÝnh ®éc lËp
vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ c¸c hµnh vi vµ quyÕt ®Þnh tè tông cña
m×nh. V× vËy, mét sè quy ®Þnh cña BLTTHS cÇn ®−îc söa ®æi bæ sung, cô thÓ
nh− ®©y:
1) Chóng t«i cho r»ng BLTTHS cÇn bæ sung mét nguyªn t¾c míi -
nguyªn t¾c tranh tông víi t− c¸ch lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña
TTHS. §©y còng lµ c¨n cø ®Ó hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh kh¸c cña BLTTHS vµ
lµ c¬ së ®Ó ph©n ®Þnh râ ba chøc n¨ng c¬ b¶n trong TTHS gi÷a bªn buéc téi,
bªn bµo ch÷a vµ Toµ ¸n; ph©n lo¹i c¸c chñ thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh TTHS;
x¸c ®Þnh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô tè tông cña hä còng nh− tr×nh tù tè tông t¹i
phiªn toµ.
2) Theo quy ®Þnh cña BLTTHS th× khi xÐt xö, thÈm ph¸n vµ héi thÈm ®éc
lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt (§iÒu 16); To… ¸n xÐt xö tËp thÓ v… quyÕt ®Þnh
theo ®a sè (§iÒu 17). MÆt kh¸c, theo §iÒu 185 BLTTHS, th× ®a sè c¸c thµnh
viªn trong H§XX lµ Héi thÈm. Tuy nhiªn, thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy do c¸c
héi thÈm th−êng lµ nh÷ng ng−êi kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô vÒ
xÐt xö nªn khi tham gia vµo qu¸ tr×nh xÐt xö, hä th−êng cã t©m lý û n¹i vµ phô
thuéc vµo thÈm ph¸n chñ to¹ phiªn toµ. V× vËy, trªn thùc tÕ nguyªn t¾c “khi
xÐt xö thÈm ph¸n vµ héi thÈm ®éc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt” trong nhiÒu
tr−êng hîp chØ mang tÝnh h×nh thøc dÔ dÉn ®Õn viÖc xÐt xö oan, sai. §Ó kh¾c
phôc thùc tr¹ng nµy, chóng t«i cho r»ng §iÒu 185 BLTTHS cÇn ®−îc söa ®æi
bæ sung theo h−íng quy ®Þnh c¸c thÈm ph¸n ph¶i chiÕm ®a sè trong H§XX.
235
3) Tr×nh tù xÐt hái t¹i phiªn toµ theo quy ®Þnh cña BLTTHS lµ ch−a phï
hîp víi chøc n¨ng cña c¸c bªn vµ Toµ ¸n trong TTHS. V× vËy, theo chóng t«i
cÇn söa ®æi bæ sung c¸c quy ®Þnh cña BLTTHS theo h−íng chuyÓn tr¸ch nhiÖm
chÝnh trong xÐt hái cho c¸c chñ thÓ thuéc bªn buéc téi vµ bªn bµo ch÷a. ViÖc
xÐt hái cña c¸c thµnh viªn H§XX chØ mang tÝnh chÊt bæ sung, hç trî cho c¸c
bªn khi cÇn thiÕt ®Ó lµm s¸ng tá c¸c t×nh tiÕt cña vô ¸n mµ v× lý do nµo ®ã c¸c
bªn kh«ng lµm râ ®−îc. Cã nh− vËy, H§XX, nhÊt lµ chñ to¹ phiªn toµ míi ®iÒu
kiÖn tËp trung theo dâi, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh tranh tông gi÷a c¸c bªn vµ xem xÐt,
®¸nh gi¸ c¸c t×nh tiÕt còng nh− c¸c chøng cø vÒ vô ¸n mét c¸ch kh¸ch quan,
toµn diÖn, ®Çy ®ñ ®Ó cã ph¸n quyÕt ®óng ®¾n vµ chÝnh x¸c vÒ vô ¸n.
4) Tr×nh tù ph¸t biÓu khi tranh luËn, ®èi ®¸p theo quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÒu
217 - 218 cña BLTTHS hiÖn hµnh võa kh«ng phï hîp víi l« gÝc còng nh− chøc
n¨ng cña c¸c bªn trong TTHS võa ch−a bao qu¸t ®Çy ®ñ c¸c chñ thÓ cã quyÒn
tham gia tranh luËn. V× vËy, c¸c quy ®Þnh t¹i §iÒu 217 vµ 218 BLTTHS cÇn
®−îc söa ®æi bæ sung theo h−íng x¸c ®Þnh tr×nh tù ph¸t biÓu khi tranh luËn, ®èi
®¸p b¾t ®Çu tõ c¸c chñ thÓ thuéc bªn buéc téi råi ®Õn c¸c chñ thÓ thuéc bªn bµo
ch÷a, trong ®ã bÞ c¸o vµ ng−êi bµo ch÷a cã quyÒn ph¸t biÓu sau cïng. §ång
thêi bæ sung quyÒn tranh luËn ®èi ®¸p cña ®¹i diÖn hîp ph¸p cña bÞ c¸o.
5) §Ó cã c¨n cø gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thÈm quyÒn gi÷a TAND vµ
TAQS, kh¾c phôc t×nh tr¹ng TAND kh«ng n¾m ®−îc quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh
tæ chøc TAQS nªn vÉn thô lý xÐt xö c¶ nh÷ng bÞ c¸o hoÆc téi ph¹m thuéc
thÈm quyÒn xÐt xö cña TAQS, cÇn bæ sung vµo cuèi quy ®Þnh t¹i §iÒu 173
BLTTHS néi dung sau ®©y: “Trong tr−êng hîp vô ¸n võa cã bÞ c¸o hoÆc téi
ph¹m thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña TAQS, võa cã bÞ c¸o hoÆc téi ph¹m thuéc
thÈm quyÒn xÐt xö cña TAND th× TAQS xÐt xö toµn bé vô ¸n”.
* VÒ mét sè quy ®Þnh cña BLHS:
1) VÒ mét sè t×nh tiÕt t¨ng nÆng TNHS ( kho¶n 1 §iÒu 48 BLHS): Trong
BLHS kh«ng quy ®Þnh râ thÕ nµo lµ “ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp”
236
nªn viÖc nhËn thøc vµ ¸p dông t×nh tiÕt nµy trong thùc tiÔn cßn cã sù kh¸c
nhau kh«ng ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, b×nh ®¼ng vµ sù thèng nhÊt trong ¸p
dông ph¸p luËt gi÷a c¸c Tßa ¸n. V× vËy, chóng t«i cho r»ng ®iÓm b kho¶n 1
§iÒu 48 BLHS cÇn bæ sung quy ®Þnh víi néi dung: "Ph¹m téi cã tÝnh chÊt
chuyªn nghiÖp lµ ph¹m téi nhiÒu lÇn, liªn tôc nh»m môc ®Ých vô lîi hay lµm
giµu bÊt chÝnh ®· trë thµnh cã hÖ thèng t¹o nªn nguån thu nhËp c¬ b¶n,
nguån sèng chñ yÕu cña ng−êi ph¹m téi". Ngoµi ra, c¸c t×nh tiÕt "ph¹m téi cã
tÝnh chÊt c«n ®å" (®iÓm d); "ph¹m téi v× ®éng c¬ ®ª hÌn" (®iÓm ®) còng cÇn
cã sù gi¶i thÝch chÝnh thøc trong BLHS.
2) T−¬ng tù, còng cÇn cã sù gi¶i thÝch trong BLHS vÒ c¸c t×nh tiÕt gi¶m
nhÑ TNHS quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS nh−: " người ph¹m téi ®· ng¨n
chÆn, lµm gi¶m t¸c h¹i cña téi ph¹m (®iÓm a); "ng−êi ph¹m téi tù nguyÖn söa
ch÷a, båi th−êng thiÖt h¹i, kh¾c phôc hËu qu¶" (®iÓm b); "ph¹m téi nh−ng
ch−a g©y thiÖt h¹i hoÆc g©y thiÖt h¹i kh«ng lín" (®iÓm g); “x©m ph¹m tµi s¶n
cña Nhµ n−íc” (®iÓm i);...
3) ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p t− ph¸p vÒ tÞch thu, båi th−êng theo quy ®Þnh
t¹i §iÒu 41 vµ §iÒu 42 BLHS, nhÊt lµ ®èi víi tµi s¶n bÞ mua ®i b¸n l¹i nhiÒu
lÇn, qua nhiÒu cÇu, tµi s¶n thuéc lo¹i cÊm l−u hµnh,... còng cÇn cã sù gi¶i thÝch
chÝnh thøc trong BLHS ®Ó cã sù nhËn thøc vµ ¸p dông thèng nhÊt trong xÐt xö.
4) §Ó kh¾c phôc khiÕm khuyÕt vÒ mÆt lËp ph¸p cÇn bá tõ "trªn" trong
quy ®Þnh t¹i ®iÓm d kho¶n 1 §iÒu 140 BLHS “ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ
trªn n¨m m−¬i triÖu ®ång ®Õn d−íi hai tr¨m triÖu ®ång”.
Bªn c¹nh viÖc söa ®æi, bæ sung c¸c quy ph¹m ph¸p luËt, c¸c c¬ quan cã
thÈm quyÒn cÇn quan t©m vµ t¨ng c−êng c«ng t¸c gi¶i thÝch, h−íng dÉn thi hµnh
ph¸p luËt ®Ó cã nhËn thøc vµ ¸p dông thèng nhÊt gi÷a c¸c c¬ quan ¸p dông. Thùc
tiÔn cho thÊy, do cã nhiÒu lý do kh¸c nhau, c¶ chñ quan vµ kh¸ch quan mµ mét
sè quy ®Þnh cña ph¸p luËt kh«ng ®−îc râ rµng, cô thÓ nªn khã ¸p dông trong thùc
tiÔn hoÆc cã nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau gi÷a c¸c chñ thÓ ¸p dông.
237
2.2. T¨ng c−êng ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m ®èc viÖc xÐt xö, tæng kÕt
thùc tiÔn xÐt xö vµ h−íng dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt
Ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m ®èc viÖc xÐt xö cña TAQS Trung −¬ng vµ
TAQS cÊp qu©n khu; c«ng t¸c tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö vµ h−íng dÉn ¸p dông
ph¸p luËt cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng xÐt xö cña c¸c TAQS.
Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c h¹n chÕ,
tån t¹i lµ do ho¹t ®éng nµy cã n¬i, cã lóc ch−a ®−îc quan t©m th−êng xuyªn,
®óng møc. V× vËy, ®Ó n©ng cao chÊt l−îng xÐt xö cña c¸c TAQS, TAQS Trung
−¬ng vµ TAQS cÊp qu©n khu cÇn thùc hiÖn tèt h¬n n÷a c¸c mÆt ho¹t ®éng nµy.
Phßng gi¸m ®èc kiÓm tra TAQS Trung −¬ng vµ c¸c ThÈm tra viªn c¸c
TAQS cÊp qu©n khu cã nhiÖm vô kiÓm tra c¸c b¶n ¸n, c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c
TAQS cÊp d−íi ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi, chÝnh x¸c nh÷ng sai sãt vÒ ¸p dông ph¸p
luËt cña c¸c TAQS vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi (rót kinh
nghiÖm hoÆc kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm). §ång thêi cÇn chó
träng vµ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c gi¶i quyÕt ®¬n th−, khiÕu n¹i liªn quan ®Õn
ho¹t ®éng xÐt xö; trùc tiÕp kiÓm tra c«ng t¸c xÐt xö cña c¸c TAQS cÊp d−íi.
ñy ban ThÈm ph¸n TAQS Trung −¬ng vµ TAQS cÊp qu©n khu cã vai trß
rÊt quan träng trong viÖc b¶o ®¶m ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt vµ tæng kÕt
thùc tiÔn xÐt xö ®Ó rót ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm cÇn thiÕt vµ cã gi¶i ph¸p
kh¾c phôc kÞp thêi, cã hiÖu qu¶ nh÷ng bÊt cËp, v−íng m¾c vµ sai sãt trong
thùc tiÔn xÐt xö. CÇn kiÖn toµn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Phßng gi¸m ®èc
kiÓm tra TAQS Trung −¬ng; ®éi ngò ThÈm tra viªn vµ ñy ban ThÈm ph¸n
TAQS c¸c cÊp ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt. Cã kÕ ho¹ch kiÓm tra ®Þnh kú vµ ®ét xuÊt ®èi víi ho¹t ®éng xÐt
xö cña c¸c TAQS cÊp d−íi. Th−êng xuyªn tæ chøc héi th¶o khoa häc, tËp
huÊn nghiÖp vô vµ nghiªn cøu x©y dùng c¸c ®Ò tµi, chuyªn ®Ò vÒ ¸p dông ph¸p
luËt trong xÐt xö.
238
2.3. N©ng cao chÊt l−îng ®éi ngò ThÈm ph¸n
N©ng cao chÊt l−îng cña ®éi ngò ThÈm ph¸n cña TAQS c¸c cÊp trong giai
®o¹n hiªn nay lµ mét ®ßi hái cÊp b¸ch xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ yªu cÇu cña
c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p. Néi dung cña gi¶i ph¸p nµy lµ x©y dùng ®éi ngò
ThÈm ph¸n cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt vµ giái vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô.
L·nh ®¹o c¸c TAQS ph¶i thùc hiÖn tèt quy chÕ tuyÓn chän, ®µo t¹o vµ sö
dông c¸n bé ngµnh TAQS ®¶m b¶o ®óng c¸c tiªu chuÈn theo quy ®Þnh cña
Ph¸p lÖnh vÒ thÈm ph¸n vµ héi thÈm. ViÖc t¸i bæ nhiÖm ThÈm ph¸n ph¶i c¨n cø
vµo chÊt l−îng hoµn thµnh nhiÖm vô cña ThÈm ph¸n trong nhiÖm kú, kiªn
quyÕt kh«ng ®Ò nghÞ t¸i bæ nhiÖm nh÷ng ng−êi hoµn thµnh nhiÖm vô ë møc ®é
thÊp. Cïng víi viÖc bæ nhiÖm, t¸i nhiÖm ThÈm ph¸n, ph¶i cã kÕ ho¹ch, h×nh
thøc vµ biÖn ph¸p ®µo t¹o, båi d−ìng toµn diÖn ®éi ngò c¸n bé ngµnh TAQS; cã
quy ho¹ch khoa häc, hîp lý vÒ sö dông ®éi ngò ThÈm ph¸n ®Ó kh«ng bÞ hÉng
hôt, lùa chän c¸c ThÈm ph¸n xuÊt s¾c ë TAQS cÊp d−íi ®Ó bæ nhiÖm ThÈm
ph¸n ë Tßa cÊp trªn; thùc hiÖn tèt viÖc lu©n chuyÓn c¸n bé, nhÊt lµ ®èi víi c¸c
ThÈm ph¸n gi÷ vÞ trÝ l·nh ®¹o. Nhµ n−íc cÇn ph¶i x©y dùng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch
®·i ngé tho¶ ®¸ng phï hîp víi lao ®éng ®Æc thï cña ThÈm ph¸n nh−: chÕ ®é
tiÒn l−¬ng, phô cÊp, chÕ ®é −u ®·i khi thi hµnh c«ng vô, bËc qu©n hµm (®èi víi
ThÈm ph¸n TAQS),... Ph¶i coi ThÈm ph¸n lµ mét nghÒ, do ®ã cÇn söa ®æi Ph¸p
lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nhân dân theo h−íng quy định chế độ bæ
nhiÖm ThÈm ph¸n suèt ®êi hoÆc víi nhiÖm kú dµi h¬n quy định hiện nay ®Ó hä
yªn t©m c«ng t¸c, cã thêi gian tu d−ìng, rÌn luyÖn, tÝch luü kinh nghiÖm.
2.4. C«ng t¸c bæ trî t− ph¸p
C¸c ho¹t ®éng bæ trî t− ph¸p liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xÐt xö cña c¸c
TAQS (ho¹t ®éng cña luËt s−; gi¸m ®Þnh t− ph¸p,...) cã vai trß hÕt søc quan
träng ®èi víi ho¹t ®éng xÐt xö. V× vËy, cïng víi viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt,
x©y dùng ®éi ngò thÈm ph¸n c¸c cÊp, viÖc n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng cña
LuËt s−, gi¸m ®Þnh viªn,... lµ còng hÕt søc cÇn thiÔt.
239
LuËt s− tham gia tè tông trong vô ¸n h×nh sù (do bÞ can, bÞ c¸o, ®−¬ng sù
mêi hoÆc theo yªu cÇu cña Tßa ¸n trong nh÷ng tr−êng hîp ph¸p luËt quy
®Þnh) cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc b¶o vÖ c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p
cña bÞ can, bÞ c¸o, ®−¬ng sù. B»ng ho¹t ®éng cña m×nh, luËt s− gãp phÇn b¶o
vÖ c«ng lý, c«ng b»ng x· héi, ph¸p chÕ XHCN vµ b¶o ®¶m sù d©n chñ trong
ho¹t ®éng xÐt xö.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®−îc sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®éi ngò
luËt s− vµ tæ chøc c¸c ®oµn luËt s− ë n−íc ta tõng b−íc ®−îc kiÖn toµn vµ ph¸t
triÓn c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. Nh÷ng quy ®Þnh cña BLTTHS 2003 ®· t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó luËt s− ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh trong qu¸ tr×nh gi¶i
quyÕt c¸c vô ¸n. Tuy nhiªn, thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy cßn cã mét sè vÊn ®Ò
(nh− tr×nh ®é n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¹o ®øc, tr¸ch nhiÖm cña luËt s−,...) cÇn
®−îc tiÕp tôc quan t©m nh»m x©y dùng ®éi ngò luËt s− cã ý thøc tr¸ch nhiÖm
cao, cã t©m trong s¸ng, cã n¨ng lùc nghÒ nghiÖp ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi
Ých hîp ph¸p cña bÞ can, bÞ c¸o, ®−¬ng sù; thùc hiÖn ®óng nghÜa vô, tr¸ch
nhiÖm cña m×nh trªn c¬ së quy ®Þnh cña ph¸p luËt,... ®¸p øng ®−îc yªu cÇu
cña x· héi. Ngoµi viÖc n©ng cao n¨ng lùc tr×nh ®é cña luËt s− (th«ng qua c¸c
h×nh thøc ®µo t¹o, båi d−ìng vÒ kiÕn thøc ph¸p luËt, kiÕn thøc x· héi, rÌn
luyÖn kü n¨ng thùc hµnh,...) cÇn ph¶i hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ luËt s− theo
h−íng x©y dùng ®éi ngò luËt s− chuyªn nghiÖp cã phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ tr¸ch
nhiÖm nghÒ nghiÖp cao.
C¸c ho¹t ®éng bæ trî t− ph¸p kh¸c nh−: gi¸m ®Þnh ph¸p y, gi¸m ®Þnh t©m
thÇn, gi¸m ®Þnh khoa häc h×nh sù... còng cã vai trß quan träng ®èi víi qu¸
tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n. §©y lµ ho¹t ®éng sö dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p khoa
häc, kü thuËt vµ kiÕn thøc, nghiÖp vô chuyªn ngµnh ®Ó kÕt luËn nh÷ng vÊn ®Ò
cã liªn quan ®Õn vô ¸n theo yªu cÇu cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông. KÕt luËn
gi¸m ®Þnh vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vô ¸n lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng tiÖn
chøng minh, nguån chøng cø chñ yÕu trong c¸c vô ¸n h×nh sù. Trong nh÷ng
240
n¨m qua, ho¹t ®éng gi¸m ®Þnh t− ph¸p ®· gãp phÇn quan träng ®èi víi ho¹t
®éng ¸p dông ph¸p luËt trong xÐt xö cña Tßa ¸n nãi chung vµ cña c¸c TAQS
nãi riªng. Nh×n chung c¸c kÕt luËn gi¸m ®Þnh ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, khoa
häc vµ lµ mét trong c¸c c¨n cø ®Ó Tßa ¸n gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vô ¸n. Tuy
nhiªn, c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p vµ thùc tiÔn xÐt xö trong giai ®o¹n hiªn nay
®· vµ ®ang ®Æt ra yªu cÇu cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt l−îng
ho¹t ®éng nµy, cô thÓ lµ:
- C¸c ngµnh, c¸c cÊp trong ph¹m vi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh cÇn
thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu mµ NghÞ quyÕt 49-NQ/TW ®· ®Ò ra: "Tõng b−íc
hoµn thiÖn c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh t− ph¸p. Thµnh lËp c¬ quan gi¸m ®Þnh ph¸p
y quèc gia. Sím hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ gi¸m ®Þnh..., hoµn thiÖn chÕ ®Þnh
gi¸m ®Þnh t− ph¸p, Nhµ n−íc cÇn ®Çu t− cho mét sè lÜnh vùc gi¸m ®Þnh ®Ó ®¸p
øng yªu cÇu th−êng xuyªn cña ho¹t ®éng tè tông. Quy ®Þnh chÆt chÏ, râ rµng
vÒ tr×nh tù, thñ tôc, thêi h¹n tr−ng cÇu vµ thùc hiÖn gi¸m ®Þnh. Ban hµnh quy
chÕ chuÈn gi¸m ®Þnh phï hîp víi tõng lÜnh vùc. X¸c ®Þnh râ c¬ chÕ ®¸nh gi¸
kÕt luËn gi¸m ®Þnh, b¶o ®¶m ®óng ®¾n, kh¸ch quan ®Ó lµm c¨n cø gi¶i quyÕt
vô viÖc".
- C¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh ph¸p y, ph¸p y t©m thÇn; gi¸m ®Þnh khoa häc
h×nh sù, tµi chÝnh kÕ to¸n,... cÇn ®−îc s¾p xÕp cho hîp lý, tinh gän. Cïng víi
sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, khoa häc kü thuËt ®· xuÊt hiÖn c¸c lo¹i téi ph¹m
trong lÜnh vùc m«i tr−êng, c«ng nghÖ th«ng tin,... vµ gi¸m ®Þnh vÒ lÜnh vùc
nµy còng lµ mét yªu cÇu ®Æt ra, do vËy cÇn sím cã ®éi ngò gi¸m ®Þnh viªn ë
nh÷ng lÜnh vùc ®ã.
- C¸c gi¸m ®Þnh viªn ph¶i ®¶m b¶o ®ñ c¸c tiªu chuÈn theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt. Ngoµi c¸c yªu cÇu vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n, phÈm chÊt chÝnh trÞ,
®¹o ®øc cßn ph¶i cã hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ ph¸p luËt tè tông. §Ó viÖc tham gia
tè tông t¹i phiªn tßa cña ng−êi gi¸m ®Þnh ®−îc thuËn lîi, cÇn quy ®Þnh tr¸ch
nhiÖm cô thÓ cña ng−êi gi¸m ®Þnh khi ®−îc Toµ ¸n triÖu tËp. §Ó b¶o ®¶m cho
241
viÖc n©ng cao chÊt l−îng tranh tông t¹i phiªn toµ, cÇn t¨ng c−êng ®éi ngò c¸n
bé lµm c«ng t¸c gi¸m ®Þnh t− ph¸p c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng.
- C¸c ph−¬ng tiÖn, trang thiÕt bÞ kü thuËt phôc vô cho c«ng t¸c gi¸m
®Þnh cÇn ®−îc hiÖn ®¹i hãa ®Ó ®¸p øng kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ nhanh chãng
c¸c yªu cÇu cña c«ng t¸c gi¸m ®Þnh. Nhµ n−íc cÇn ®¶m b¶o chÕ ®é thï lao
cho gi¸m ®Þnh viªn phï hîp khi hä tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh vµ tham gia tè tông
t¹i phiªn tßa./.
242
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2001 của Bộ Chính trị về một số
nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội.
2. Nghị quyết 48-NQ/TW ngày 24/05/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược
xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010,
định hướng đến năm 2020, Hà Nội.
3. Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược
cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.
4. Trần Văn Độ (2001), "Một số vấn đề về hoàn thiện thẩm quyền xét xử
của Tòa án các cấp", Tòa án nhân dân, (6).
5. Trần Văn Độ (2004), "Từ nguyên tắc hai cấp xét xử đến việc tổ chức Tòa
án các cấp", Nghiên cứu lập pháp, (10).
6. Trần Văn Độ (2007), "Nguyên tắc hai cấp xét xử và việc áp dụng nguyên
tắc đó vào việc tổ chức Tòa án các cấp", Nhà nước và pháp luật, (5).
7. Trần Văn Độ (2007), "Một số vấn đề về việc giao bản án của Tòa án cấp
sơ thẩm theo luật tố tụng hình sự", Tòa án nhân dân, (8).
8. Nguyễn Duy Lãm (2004), Từ điển giải thích thuật ngữ pháp lý thông
dụng, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.
9. Trần Đức Lương (2002), "Đẩy mạnh cải cách tư pháp đáp ứng yêu cầu
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam", Tạp chí
Cộng sản, (10).
10. Phan Thị Thanh Mai (2007), Giám đốc thẩm trong tố tụng hình sự Việt
Nam, Luận án tiến sĩ Luật học.
11. Nhà Pháp luật Việt - Pháp (1998), Bộ luật Tố tụng hình sự nước Cộng
hòa Pháp, bản dịch tiếng Việt, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
12. Trần Công Phàn (2007), "Tiếp tục hoàn thiện các quy định của Bộ luật
Tố tụng hình sự về xét xử phúc thẩm", Tòa án nhân dân, (20).
243
13. Ngô Hồng Phúc (2003), "Vấn đề nâng cao chất lượng tranh tụng tại
phiên tòa hình sự", Tòa án nhân dân, (2).
14. Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội.
15. Quốc hội (1999), Bộ luật hình sự, Hà Nội.
16. Quốc hội (2001), Hiến pháp sửa đổi, bổ sung, Hà Nội.
17. Quốc hội (2002), Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội
18. Quốc hội (2004), Bộ luật Tố tụng hình sự, Hà Nội.
19. Quy chế Rôm về Tòa án hình sự Quốc tế, ngày 01-7-2002.
20. Tòa án nhân dân tối cao (1988), Thông tư liên tịch số 01/LN ngày 08/12
của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư
pháp, Bộ Nội vụ hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng
hình sự năm 1988, Hà Nội.
21. Tòa án nhân dân tối cao (1989), Thông tư liên tịch số 01/LN ngày 12/01
của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư
pháp, Bộ Nội vụ hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng
hình sự năm 1988, Hà Nội.
22. Tòa án nhân dân tối cao (2003), Báo cáo tổng kết công tác năm 2002 và
phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2003 của ngành Tòa án nhân dân,
Hà Nội
23. Tòa án nhân dân tối cao (2004), Nghị quyết số 03/2004/NQ-HĐTP ngày
02/10 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn thi hành một số
quy định trong Phần thứ nhất "Những quy định chung" của Bộ luật Tố
tụng hình sự, Hà Nội.
24. Tòa án nhân dân tối cao (2004), Nghị quyết số 04/2004/NQ-HĐTP ngày
05/11 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi
hành một số quy định trong Phần thứ ba "Xét xử sơ thẩm" của Bộ luật
Tố tụng hình sự, Hà Nội.
244
25. Tòa án nhân dân tối cao (2004), Báo cáo tổng kết công tác năm 2004 và
phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2005 của ngành Tòa án nhân dân,
Hà Nội.
26. Tòa án nhân dân tối cao (2005), Nghị quyết số 05-2005/NQ-HĐTP ngày
08/12 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi
hành một số quy định trong Phần thứ tư "Xét xử phúc thẩm" của Bộ luật
Tố tụng hình sự, Hà Nội.
27. Tòa án nhân dân tối cao (2005), Báo cáo tổng kết công tác năm 2005 và
phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2006 của ngành Tòa án nhân dân,
Hà Nội.
28. Tòa án nhân dân tối cao (2006), Báo cáo tổng kết công tác năm 2006 và
phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2007 của ngành Tòa án nhân dân,
Hà Nội.
29. Tòa án nhân dân tối cao (2007), Báo cáo tổng kết công tác năm 2007 và
phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2008 của ngành Tòa án nhân dân,
Hà Nội.
30. Tòa án nhân dân tối cao, Báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa án các
năm, từ năm 2000 đến năm 2006, Hà Nội.
31. Tòa án nhân dân tối cao, Báo cáo tổng kết công tác năm 2003 và
phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2004 của ngành Tòa án nhân dân,
Hà Nội.
32. Tòa án nhân dân tối cao, Phụ lục báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa
án các năm từ năm 2002 đến năm 2005 (số liệu tính đến hết quý 3/2005),
Hà Nội.
33. Tòa án nhân dân tối cao, Phụ lục báo cáo tổng kết công tác ngành Tòa
án năm 2007, Hà Nội.
34. Trường Đại học Luật Hà Nội (1999), Từ điển giải thích thuật ngữ luật
học, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
245
35. Trường Đại học Luật Hà Nội (2006), Giáo trình luật tố tụng hình sự Việt
Nam, Nxb Tư pháp, Hà Nội.
36. Viện Khoa học kiểm sát (2002), Bộ luật Tố tụng hình sự Liên bang Nga
năm 2001, Phụ trương thông tin khoa học pháp lý.
37. Viện Khoa học pháp lý (2006), Từ điển luật học, Nxb Từ điển bách khoa;
Nxb Tư pháp, Hà Nội.
38. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2006), Thống kê kết quả hoạt động của
Viện kiểm sát nhân dân năm 2005 (Phụ lục báo cáo tổng kết công tác
ngành của Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2005), Hà Nội.
39. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2006), Báo cáo công tác của ngành kiểm
sát năm 2005, Hà Nội.
40. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2007), Báo cáo công tác của ngành kiểm
sát năm 2007, Hà Nội.
41. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2007), Thống kê kết quả hoạt động của
Viện kiểm sát nhân dân năm 2007 (Phụ lục báo cáo tổng kết công tác
ngành của Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2007, Hà Nội.
42. Viện Ngôn ngữ học (2004), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Hoàn thiện quy định pháp luật về tố tụng hình sự Việt Nam - Nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp.pdf
