Hợp tác nghiên cứu để phát triển các giải pháp xử lý nước thải đô thị nhằm tái sử dụng cho mục đích nông nghiệp

nh÷ng c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i b»ng hå sinh häc ®· ®−îc nghiªn cøu vµ ®−a vµo øng dông tõ thÕ kû 19. Sau nh÷ng n¨m 1950, nh÷ng nghiªn cøu vÒ hå sinh häc ®· ®−îc c«ng bè réng r·i nh− c¸c c«ng tr×nh cña Gotastal (1954), Hermann vµ Gloyna (1958), Wenstrom (1955), Town (1957). Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 5 ƒ ë Hµn Quèc vµ Trung Quèc ng−êi ta ®· ¸p dông cã kÕt qu¶ kh¶ quan m« h×nh "§¶o trång thùc vËt n−íc ®a n¨ng". I.2. Trong n−íc ƒ Theo PGS. TS.TrÇn HiÒu NhuÖ (1998), nªn dïng c¸c c«ng tr×nh lµm s¹ch sau cho viÖc lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t. ƒ Vò ThÞ Thanh H−¬ng (2001) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vïng §ång b»ng B¾c Bé. ƒ ViÖn Khoa häc Thuû Lîi (2002) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t cho côm d©n c− x· VÜnh Quúnh. ƒ ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc - Trung t©m KHTN&CNQG ®· nghiªn cøu xö lý chÊt th¶i lµng nghÒ chÕ biÕn bón - b¸nh Phó §«, ngo¹i thµnh Hµ Néi b»ng kªnh oxy ho¸ håi l−u, bÓ läc sinh häc, hå sinh vËt ®¹t tiªu chuÈn n−íc th¶i x¶ vµo nguån. ƒ Vâ Kim Long (1978) ®· nghiªn cøu dïng hå sinh häc ®Ó xö lý n−íc th¶i cña x−ëng chÕ biÕn thÞt. ƒ GS.TS. TrÇn HiÒu NhuÖ vµ c¸c céng sù (DEWAST, 2002-2004) nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t theo m« h×nh ph©n t¸n. I.3. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi vµ trong n−íc I.3.1. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i trªn thÕ giíi ƒ Tõ ®Çu thÕ kû 19, ë Anh vµ Céng hoµ Liªn bang §øc ®· x©y dùng nh÷ng c¸nh ®ång chuyªn t−íi n−íc th¶i, tr−íc ®ã cã xö lý c¬ häc. ƒ Evilevit (1995), n¨ng suÊt cña c©y trång sÏ t¨ng ®¸ng kÓ nÕu cã ph©n lo¹i ph©n bãn v« c¬ bæ sung cho l−îng cËn th¶i khi bãn ruéng. ƒ T¹i Ba Lan, c¸c nghiªn cøu vÒ viÖc sö dông n−íc th¶i cho môc ®Ých n«ng nghiÖp ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c c¬ së (xÝ nghiÖp) s¶n xuÊt tinh bét. ƒ Theo Wimvander Hoek, IWMI (2001), t¸i sö dông n−íc th¶i trong n«ng nghiÖp cã thÓ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých. ƒ Smith (1994) cho r»ng viÖc sö dông bïn th¶i lµm ph©n bãn trong n«ng nghiÖp ®· ®em l¹i lîi Ých vÒ kinh tÕ vµ m«i tr−êng. ƒ Chang vµ CTV (1987) ®· nghiªn cøu vµ cho thÊy: Bãn bïn th¶i chøa c¸c kim lo¹i nÆng cã thÓ ®−îc tÝch luü trong s¶n phÈm trång trät vµ lµ nguyªn nh©n g©y h¹i cho ng−êi tiªu dïng. ƒ Van Den Berg (1993) cho r»ng: Khi sö dông bïn th¶i lµm ph©n bãn cÇn ph¶i nghiªn cøu kü v× nã cã thÓ lµm t¨ng mét sè bÖnh lý cña c©y trång vµ lµm « nhiÔm ho¸ häc. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 6 I.3.2. Tæng quan vÒ t×nh h×nh t¸i sö dông n−íc th¶i ë ViÖt Nam ƒ Dai Peters (CIP - Hµ néi) vµ §ç §øc Ng·i (ViÖn Sinh th¸i Tµi nguyªn Sinh vËt) ®· lµm thÝ nghiÖm dïng n−íc th¶i cña lµng nghÒ chÕ biÕn tinh bét dong, s¾n x· D−¬ng LiÔu vµ x· Minh Khai ®Ó t−íi lóa. ƒ H.T.L Trµ (2001) ®· nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc sö dông bïn th¶i ®Õn chÊt l−îng m«i tr−êng ®Êt vµ n¨ng suÊt cña c©y trång. ƒ ViÖn khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam (1994), ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ven ®«. ƒ Vò ThÞ Thanh H−¬ng (2001) cho r»ng: §èi víi mçi lo¹i c©y trång kh¸c nhau cÇn chän tû lÖ sö dông n−íc th¶i thÝch hîp ®Ó cho n¨ng suÊt tèi −u. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc ®Òu cho thÊy: Sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi cho c©y trång vµ nu«i thuû s¶n cã thÓ mang l¹i nguån lîi rÊt lín nh−: TËn dông ®−îc nguån n−íc, nguån dinh d−ìng trong n−íc th¶i, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vµ t¸c dông c¶i t¹o ®Êt. Tuy nhiªn, nÕu sö dông n−íc th¶i kh«ng qua xö lý th× t¸c h¹i lµ rÊt lín vµ ¶nh h−ëng l©u dµi, c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc lµ rÊt khã kh¨n. T¸c h¹i cña viÖc sö dông n−íc th¶i kh«ng qua xö lý sÏ thÓ hiÖn trong nhiÒu lÜnh vùc nh−: - Lµm « nhiÔm m«i tr−êng, « nhiÔm ®Êt, n−íc vµ kh«ng khÝ. - ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm. - ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ céng ®ång. I.4. Giíi thiÖu vÒ n¨ng lùc cña c¬ quan ®èi t¸c - ViÖn nghiªn cøu Kü thuËt M«i tr−ßng ICIM – Bucarest : I.4.1. Giíi thiÖu vÒ ViÖn ICIM ƒ ViÖn nghiªn cøu kü thuËt m«i tr−êng - ICIM Bucharest- Rumani ®−îc thµnh lËp n¨m 1952, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng chÝnh bao gåm: KÕt cÊu c«ng tr×nh thuû lîi, kü thuËt m«i tr−êng, kü thuËt vÖ sinh (xö lý n−íc th¶i, chÊt th¶i r¾n...), gi¸m s¸t m«i tr−êng, kinh tÕ vµ luËt m«i tr−êng, qui ho¹ch l·nh thæ, sinh th¸i ®« thÞ, x©y dùng c¸c khu mÉu, ®µo t¹o, kiÓm ®Þnh c¸c phßng thÝ nghiÖm cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ m«i tr−êng. ƒ Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖn ®· tiÕn hµnh rÊt nhiÒu nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc qui ho¹ch vµ xö lý m«i tr−êng kÕt hîp víi c¸c c¬ quan ®èi t¸c trong n−íc vµ quèc tÕ nh−: (i) Qu¶n lý hÖ thèng Quèc gia c¸c th«ng tin vÒ ph¸t th¶i chÊt « nhiÔm vµo kh«ng khÝ. (ii) Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p cÊp n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cho kho¶ng 20 thÞ trÊn. (iii) Nghiªn cøu kiÓm to¸n t¸c ®éng m«i tr−êng c¸c ho¹t ®éng cña nhµ m¸y, s©n bay. (iv) Gi¶i ph¸p cho kÕt cÊu c«ng tr×nh thuû lîi vµ c¸c b·i ch«n lÊp r¸c. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 7 I.4.2. Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc xö lý n−íc th¶i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng mµ ViÖn ICIM ®· thùc hiÖn. ƒ Ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t vµ qu¶n lý tæng hîp m«i tr−êng l−u vùc s«ng §anube ƒ Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c víi EC qu¶n lý quèc gia vÒ m¹ng l−íi th«ng tin ph¸t th¶i « nhiÔm trong kh«ng khÝ. ƒ Ch−¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý chÊt th¶i thµnh phè t¹i 2 thµnh phè cña Rumani - WHO. ƒ Dù ¸n ®¸nh gi¸ t¸c ®éng « nhiÔm vïng biªn giíi gi÷a 2 n−íc Bulgari vµ Rumani. ƒ Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c víi JICA nghiªn cøu vÒ qu¶n lý r¸c th¶i cho thµnh phè Bucarest. ƒ Ph¸t triÓn m« h×nh c¶nh b¸o l−u vùc s«ng Danube ƒ Ch−¬ng tr×nh quèc gia hîp t¸c víi Hoa Kú vÒ thay ®æi khÝ hËu. ƒ Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chÊt l−îng kh«ng khÝ, ph¸t th¶i « nhiÔm trong kh«ng khÝ, m¹ng l−íi gi¸m s¸t chÊt l−îng n−íc ë c¸c n−íc §«ng vµ Trung ¢u. ƒ Ch−¬ng tr×nh Quèc gia tæng hîp vÒ m«i tr−êng vµ søc kháe cña WHO ƒ Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c song ph−¬ng víi Bé M«i tr−êng V−¬ng quèc §an M¹ch vÒ ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng m«i tr−êng quèc gia cña Rumani. ƒ Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c víi T©y Ban Nha vÒ qu¶n lý m«i tr−êng. ƒ Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c song ph−¬ng víi Bé M«i tr−êng §an M¹ch vÒ n©ng cÊp hÖ thèng cÊp n−íc cho thµnh phè Caraiova. ƒ Nghiªn cøu sö dông vïng ®Êt −ít/ b·i läc ngÇm, thùc vËt n−íc vµ hå sinh häc ®Ó xö lý chÊt h÷u c¬ trong n−íc. ƒ Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ s¹ch vµ qu¶n lý chÊt th¶i c«ng nghiÖp ®Ó gi¶m thiÓu vµ xö lý chÊt th¶i t¹i nhµ m¸y s¶n xuÊt giÊy Letea t¹i Bacau. ... Mét sè th«ng tin trªn cho thÊy r»ng: ViÖn nghiªn cøu kü thuËt m«i tr−êng - ICIM Bucharest- Rumani cã thÕ m¹nh vÒ c«ng tr×nh nghiªn cøu trong lÜnh vùc m«i tr−êng, ®Æc biÖt c¸c vÊn ®Ò vÒ qui ho¹ch ®« thÞ, nghiªn cøu xö lý n−íc th¶i cho c¸c ®« thÞ nhá, thÞ x·, thÞ trÊn... Do vËy, ViÖn Khoa häc Thuû lîi ®· chän ®èi t¸c trªn ®Ó hîp t¸c, trao ®æi kinh nghiÖm trong qóa tr×nh thùc hiÖn dù ¸n: “Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp” Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 8 Ch−¬ng II: HiÖn tr¹ng khu vùc nghiªn cøu (thÞ trÊn lim - b¾c ninh) II.1. §Æc ®iÓm vïng x©y dùng m« h×nh (th«n Lòng Giang) II.1.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn a. VÞ trÝ ®Þa lý: Th«n Lòng Giang thuéc thÞ trÊn Lim, huyÖn Tiªn Du, c¸ch trung t©m huyÖn 1 km vµ c¸ch thÞ x· B¾c Ninh 6 km. Th«n cã ranh giíi tiÕp gi¸p: PhÝa B¾c gi¸p x· Vâ C−êng, phÝa Nam gi¸p x· Néi DuÖ, phÝa §«ng gi¸p x· Liªn B·o, phÝa T©y gi¸p x· Phó L©m. HiÖn nay trªn ®Þa bµn th«n cã hai tuyÕn ®−êng giao th«ng chÝnh ch¹y qua, ®ã lµ tuyÕn ®−êng quèc lé 1A cò vµ tuyÕn ®−êng s¾t Hµ Néi - L¹ng S¬n. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®Þa ph−¬ng ph¸t triÓn ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. - DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp: 134,0 ha - §Êt ë: 35,0 ha - §Êt kh¸c: 11,0 ha b. §Þa h×nh: T−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, cã cao ®é mÆt ®Êt thay ®æi tõ +3,90m ®Õn +5,80m, vïng ®Êt canh t¸c cã ®Þa h×nh thÊp h¬n so víi cao ®é chung toµn th«n vµ n»m ë phÝa b¾c cña th«n gi¸p ranh víi x· Phó L©m. Khu d©n c− cã ®Þa h×nh dèc tõ gi÷a th«n ®æ sang hai bªn, rÊt thuËn lîi cho viÖc tiªu tho¸t n−íc. c. KhÝ hËu, s«ng ngßi: N»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m lµ 230C, ®é Èm b×nh qu©n hµng n¨m tõ 70 ÷ 80%, l−îng m−a b×nh qu©n tõ 1400 ÷ 1500mm. L−îng m−a tËp chung chñ yÕu tõ c¸c th¸ng 5 ÷ th¸ng 9. d. Thuû v¨n: Trªn ®Þa bµn th«n cã dßng s«ng Tiªu T−¬ng ch¶y qua, nh−ng hiÖn nay dßng s«ng nµy ®· bÞ båi lÊp nghiªm träng, do qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ nhanh. Ng−êi d©n sèng hai bªn bê s«ng ®· lÊn chiÕm lµm thu hÑp mÆt c¾t, c¸c lo¹i r¸c th¶i, phÕ th¶i do c¸c ho¹t ®éng sèng cña con ng−êi ®æ xuèng còng lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hiÖn nay. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy mÆt c¾t dßng s«ng thay ®æi rÊt nhiÒu, hiÖn nay Bs«ng = 3÷8m, Hs«ng = 1,2÷1,5m, ®Æc biÖt l−îng bïn d−íi ®¸y s«ng rÊt dµy Hbïn = 1,2÷1,5m. Tõ nh÷ng nguyªn nh©n trªn ®· lµm cho kh¶ n¨ng tiªu tho¸t cña dßng s«ng bÞ ¶nh h−ëng nghiªm träng. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 9 II.1.2. T×nh h×nh d©n sinh kinh tÕ, x· héi a. D©n sè vµ lao ®éng: - ThÞ trÊn Lim bao gåm 3 th«n: Lòng Giang, Lòng S¬n vµ th«n DuÖ §«ng. Th«n Lòng Giang cã 1157 hé víi 5275 nh©n khÈu. Tæng sè lao ®éng chÝnh lµ 2110 ng−êi, chiÕm 40,0% tæng sè d©n. Tû lÖ b×nh qu©n ®Êt n«ng nghiÖp lµ: 0,0254 ha trªn ®Çu ng−êi. b. T×nh h×nh kinh tÕ: Nguån thu nhËp chÝnh cña nh©n d©n th«n Lòng Giang chñ yÕu vÉn lµ n«ng nghiÖp. Ngoµi ra cã thu nhËp tõ thñ c«ng nghiÖp, kinh doanh dÞch vô vµ ch¨n nu«i. B×nh qu©n thu nhËp ®Çu ng−êi toµn th«n lµ 360kg thãc/ng−êi/n¨m. II.2. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng thÞ trÊn lim II.2.1. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng n−íc a. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i ®« thÞ Dù ¸n ®· chän 6 ®iÓm lÊy mÉu n−íc th¶i ®« thÞ trong khu vùc thÞ trÊn Lim ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i. KÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy c¸c mÉu n−íc th¶i ®Òu cã c¸c chØ tiªu BOD5, SS, P tæng sè, N tæng sè, NH4+ vµ Coliform v−ît qu¸ tiªu chuÈn n−íc th¶i cho phÐp rÊt nhiÒu lÇn (TCVN 5945 - 1995 cét B). §iÒu nµy chøng tá nuíc th¶i sinh ho¹t ®« thÞ bÞ « nhiÔm h÷u c¬ cao. B¶ng: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc th¶i ThÞ trÊn Lim (lÊy ngµy 5/11/2005) TT ChØ tiªu §¬n vÞ N−íc r·nh 1 – L.Giang N−íc r·nh 2 – L.Giang N−íc s«ng Tiªu T−¬ng N−íc ao C¸c Cô – L. Giang N−íc th¶i xãm §«ng §¹o N−íc th¶i th«n DuÖ §«ng 1 pH - 7,14 6,72 7,38 7,01 6,86 6,82 2 TSMT mg/l 951,64 703,28 1176,2 1516,4 1492,5 854,5 3 BOD5 mg/l 358,60 886,66 108,36 68,32 1258,05 537.60 4 COD mg/l 652 1736,60 180,6 120,26 2544,1 896,52 5 ChÊt r¾n ll mg/l 570,2 1036,0 120,3 124,2 3182 386,02 6 Tæng Nit¬ mg/l 119,98 165,7 140,1 111,52 206,64 95,82 7 Amoniac mg/l 35,98 53,2 70 53,20 92,4 36,68 8 H2S mg/l 0,08 0,06 0,08 0,007 0,11 0,07 9 Cu mg/l 0,005 0,005 0,004 0,002 0,003 0,007 10 Cd mg/l 0,004 0,009 0,012 0,005 0,019 0,005 11 Zn mg/l 0,008 0,025 0,048 0,032 0,034 0,012 12 Coliform 16.000.000 16.000.000 720 000 11 000 60.000.000 16.000.000 13 E. Coli MPN/ 100ml 9.000 750.000 3.600 850 18.000 72.000 14 Cl.per- fringens KhuÈn l¹c/10ml 8.000 40.000 4.000 7.000 40.000 6.000 Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 10 b. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc trªn c¸c kªnh t−íi tiªu vµ ao hå khu vùc thÞ trÊn Lim KÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c mÉu n−íc th¶i cho thÊy nhiÒu chØ tiªu ph©n tÝch hµm l−îng c¸c chÊt dinh d−ìng, NH4+, NO3-, ®é dÉn ®iÖn EC, cÆn l¬ löng... ®Òu cao h¬n gi¸ trÞ cho phÐp, tuy nhiªn hµm l−îng BOD5 vµ COD cña c¸c mÉu nh×n chung ®¹t TCVN 5942-1995 cét B. Trong mÉu n−íc kªnh vµ ao hå thÊy cã thµnh phÇn mét sè kim lo¹i nÆng nh−ng ch−a v−ît qua giíi h¹n cho phÐp. B¶ng: ChÊt l−îng n−íc trªn kªnh t−íi, tiªu néi ®ång (lÊy ngµy 5/11/2005) ChØ tiªu Tªn mÉu pH DO (mg/l) COD (mg/l) Fe (mg/l) NH4+ (mg/l) NO3- (mg/l) R¾n L¬ löng (mg/l) Kªnh t−íi Th«n DuÖ §«ng 7,55 1,2 52,0 2,20 58,10 1,68 235,0 Kªnh tiªu th«n Lòng S¬n 7,07 5,12 30,4 4,18 4,20 1,77 936,5 Kªnh t−íi N1 Th«n Lòng S¬n 7,12 7,24 9,6 0,44 2,80 5,58 91,6 N−íc t¹i tr¹m b¬m th«n Lòng S¬n 7,25 8,32 16,1 0,82 0,84 4,96 238,6 B¶ng: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ao hå (lÊy ngµy 5/11/2005) ChØ tiªu Tªn mÉu pH DO (mg/l) COD (mg/l) Fe (mg/l) NH4+ (mg/l) NO3- (mg/l) SS (mg/l) Ao B−ím th«n DuÖ §«ng 7,47 9,28 36,8 0,74 0,76 1,52 131,0 Ao xãm B¾c Hîp th«n DuÖ §«ng 7,37 6,88 28,8 0,42 1,064 3,05 110,5 Ao §×nh xãm Phóc HËu th«n Lòng S¬n 7,02 7,20 20,1 0,52 6,44 4,72 116,3 Ao c¸ B¸c Hå 7,26 5,58 21,5 0,82 14,0 108,3 58,2 Ao sè 1 gi¸p ®−êng tµu - th«n Lòng Giang 7,05 6,25 25,6 1,38 15,12 100,5 161,5 Ao sè 2 gi¸p ®−êng tµu - th«n Lòng Giang 7,04 6,86 32,8 1,26 49,28 136,7 117,9 Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 11 c. §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t khu vùc thÞ trÊn Lim Qua ph©n tÝch mÉu n−íc giÕng khoan ch−a xö lý t¹i Lòng Giang cho thÊy: §a sè c¸c chØ tiªu ph©n tÝch tõ c¸c mÉu n−íc ®· ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp. HÇu hÕt mÉu n−íc cã chØ tiªu Fets v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp theo tiªu chuÈn n−íc ngÇm (TCVN 5944-1995) kh¸ cao. N−íc giÕng khoan trong thÞ trÊn th−êng ®−îc b¬m lªn cho qua bÓ läc c¸t. C¸c mÉu sau läc lÊy ®i ph©n tÝch cho kÕt qu¶ khi so víi tiªu chuÈn n−íc sinh ho¹t cña Bé Y tÕ ban hµnh (TC Bé Y tÕ - 2002) nh×n chung ch−a ®−îc ®¶m b¶o vÒ chÊt l−îng. B¶ng: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc ngÇm (ch−a xö lý) (lÊy ngµy 5/11/2005) B¶ng: Mét sè th«ng sè chÊt l−îng n−íc sinh ho¹t (n−íc ngÇm ®∙ qua xö lý) TT ChØ tiªu §¬n vÞ MÉu sè 1 MÉu sè 2 MÉu sè 3 MÉu sè 4 1 pH - 7,18 7,15 7,2 7,1 2 EC Ms/cm 290 259 650 1136 3 Fe ts mg/l <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 4 NO2- mg/l <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 5 NO3- mg/l 0,95 0,70 1,25 2,45 6 Coliform MPN/ 100ml 340 310 0 0 7 E. Coli MPN/ 100ml 0 0 0 0 8 Cl.per- fringens KhuÈn l¹c/10ml 0 0 0 0 NhËn xÐt chung : N−íc th¶i ®« thÞ lµ nguån chñ yÕu g©y « nhiÔm c¸c nguån n−íc trong khu vùc ThÞ TrÊn Lim. C¸c mÉu n−íc th¶i lÊy ë khu vùc n−íc th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña khu vùc thÞ trÊn Lim ®Òu cã c¸c chØ tiªu BOD5, SS, NH+4 vµ pH Fe (mg/l) NH4+ (mg/l) Coliform (MPN/100ml) E. Coli (MPN/100ml) 7,0 21,2 3,64 48000 110 Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 12 Coliform v−ît qu¸ tiªu chuÈn n−íc th¶i cho phÐp rÊt nhiÒu lÇn (TCVN 5945 - 1995 cét B). N−íc th¶i ®ang ¶nh h−ëng m¹nh mÏ, lµm gi¶m chÊt l−îng nguån n−íc mÆt trong khu vùc, n¬i bÞ ¶nh h−ëng râ rÖt nhÊt cña « nhiÔm do n−íc th¶i lµ khu vùc xung quanh c¸c gia ®×nh chuyªn giÕt mæ lîn, tr©u bß, quanh c¸c r·nh n−íc th¶i vµ c¸c ao chøa n−íc th¶i. Nguyªn nh©n lµ do t×nh tr¹ng tiªu tho¸t n−íc th¶i ë khu vùc nµy kÐm, bïn r¸c ø ®äng trong hÖ thèng cèng, r·nh n−íc th¶i lµm t¨ng t×nh tr¹ng « nhiÔm n−íc. HiÖn nay, m«i tr−êng kh«ng khÝ ë quanh khu vùc nguån n−íc th¶i nµy còng ®ang bÞ ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ do n−íc th¶i bèc lªn. §èi víi nguån n−íc ngÇm còng ®· cã dÊu hiÖu bÞ ¶nh h−ëng t¹i mét sè n¬i trong c¸c Th«n Lòng Giang, Lòng S¬n, DuÖ §«ng nh−ng ë møc ch−a nghiªm träng. C¸c ao hå trong th«n xãm bÞ « nhiÔm do n−íc th¶i ®« thÞ trong khu vùc ch−a ®−îc xö lý ch¶y vµo. II.3.2. HiÖn tr¹ng sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi HiÖn nay toµn bé hÖ thèng t−íi cña thÞ trÊn lµ do C«ng ty Thuû lîi B¾c §uèng ®¶m nhËn t−íi vµo hÖ thèng kªnh chÝnh, sau ®ã n−íc sÏ ®−îc b¬m hoÆc tù ch¶y vµo ®ång ruéng. Nh©n d©n ë ®©y ch−a cã tËp qu¸n dïng n−íc th¶i ®Ó t−íi trùc tiÕp, tuy nhiªn n−íc th¶i tõ hÖ thèng tho¸t n−íc cña c¸c th«n sÏ trµn vµo kªnh t−íi khi cã m−a, hoÆc n−íc th¶i ®−îc x¶ xuèng ao, sau ®ã ng−êi d©n l¹i b¬m n−íc tõ ao lªn ®Ó t−íi, do ®ã n−íc th¶i kh«ng ®−îc sö dông trùc tiÕp nh−ng ®· ®−îc pha lo·ng víi n−íc kªnh, ao hå ®Ó t−íi. Nh− ®· ph©n tÝch trong phÇn ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc, ®©y lµ nguån g©y « nhiÔm rÊt lín, v× vËy rÊt cÇn thiÕt ph¶i xö lý n−íc th¶i tr−íc khi sö dông lµm n−íc t−íi ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng c©y trång vµ søc khoÎ cña con ng−êi. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 13 Ch−¬ng III: quy tr×nh c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim – tØnh B¾c Ninh III.1. Lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang - thÞ trÊn Lim - tØnh B¾c Ninh III.1.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng XLNT cho khu vực m« h×nh. Lùa chän s¬ ®å m¹ng l−íi tho¸t n−íc, ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i, vÞ trÝ x©y dùng tr¹m b¬m vµ c«ng tr×nh xö lý ch¼ng nh÷ng ph¶i thuËn lîi cho viÖc x©y dùng tr−íc m¾t mµ cßn ph¶i chó ý ®Õn quy ho¹ch chung cña khu vực. Khi cã hÖ thèng tho¸t n−íc cña ®« thÞ th× c«ng tr×nh vÉn ®−îc tiÕp tôc sö dông hoÆc chØ c¶i t¹o ë møc ®é Ýt nhÊt. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i cho khu m« h×nh, nhãm chuyªn gia thùc hiÖn ®· rÊt chó ý ®Õn viÖc lång ghÐp thiÕt kÕ cña m×nh trong b¶n quy ho¹ch ph¸t triÓn thÞ trÊn Lim ®Õn n¨m 2020 ®· ®−îc phª duyÖt. Tæng sè hé d©n theo tÝnh to¸n ®Ó thiÕt kÕ c«ng tr×nh XLNT thÝ ®iÓm cho khu vùc nghiªn cøu m« h×nh tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i là khoảng 190 hộ với hơn 800 nh©n khẩu. L−îng n−íc sinh ho¹t b×nh qu©n lµ 90-100 l/ng−êi/ng® nªn tæng l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t tÝnh to¸n kho¶ng 80 m3/ng®. Dùa trªn hiÖn tr¹ng tho¸t n−íc th«n Lòng Giang vµ kh¶ n¨ng tài chÝnh cña Dù ¸n trong n¨m 2005-2006, l−îng n−íc th¶i tõ tiÓu khu n»m gi÷a ®−êng trôc chÝnh cña th«n vµ s«ng Tiªu T−¬ng sÏ ®−îc dÉn vµo c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t thÝ ®iÓm quy m« c«ng suÊt khoảng 30 m3/ng®. III.1.2. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc. §Ó xö lý n−íc th¶i cho khu m« h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc cã thÓ ¸p dông: BÓ tù ho¹i - khi l−îng n−íc th¶i d−íi 50m3/ngµy; NÕu l−u l−îng lín h¬n cã thÓ ph©n tiÓu l−u vùc ®Ó ¸p dông c¸c m« ®un bÓ tù ho¹i thiÕt kÕ ®Þnh h×nh; BÓ l¾ng hai vá cã n¾p ®Ëy hoÆc kh«ng cã n¾p - khi l−u l−îng n−íc th¶i trªn 50m3/ngµy. BÓ l¾ng c¸t - ¸p dông trong tr−êng hîp xö lý b»ng bÓ l¾ng hai vá kiÓu kh«ng cã n¾p, sè l−îng n−íc th¶i trªn 1000m3/ngµy vµ ®iÒu kiÖn qu¶n lý ®−îc ®¶m b¶o. III.1.3. Lùa chän c«ng nghÖ XLNT cho khu m« h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p sinh häc. §èi víi th«n Lòng Giang, ®Þa h×nh tho¸t n−íc ph©n t¸n thµnh nhiÒu l−u vùc nhá theo th«n, xãm vµ cã nhiÒu ao, hå, ®µm vµ m−¬ng s«ng nªn dïng m« h×nh tho¸t n−íc - xö lý n−íc th¶i ph©n t¸n kÕt hîp xö lý tËp trung theo th«n víi c«ng suÊt nhá lµ phï hîp. Bªn c¹nh ®ã t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ®Þa ph−¬ng ch−a cho phÐp x©y dùng hÖ thèng tho¸t n−íc tËp trung lín. ViÖc x©y dùng hÖ thèng tho¸t n−íc vµ xö lý n−íc th¶i cÇn ph©n ®o¹n nªn viÖc ¸p dông m« h×nh ph©n t¸n còng phï hîp vÒ mÆt kinh tÕ - ®Çu t−. Chi tiÕt s¬ ®å d©y truyÒn c«ng nghÖ vµ ph−¬ng ¸n tr×nh bµy sau: Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 14 T−íi ruéng N−íc th¶i sinh ho¹t, ch¨n nu«i c¸c gia ®×nh BÓ Biogas R·nh tho¸t n−íc Tr¹m b¬m n−íc th¶i BÓ l¾ng 2 vá BÓ läc sinh häc nhá giät Hå sinh häc tïy tiÖn Hå sinh häc xö lý bË ̣c II, th¶ bÌo Ph−¬ng ¸n 1 Nước thải sinh hoạt, chăn nuôi Hố ga, song chắn rác BÓ tù ho¹i víi c¸c v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ (bể cải tiến) R·nh tho¸t n−íc s©n nhµ/ngâ/côm d©n c− Ao/hå sinh häc tïy tiÖn bËc 1 Ao/hå sinh häc bËc 2, cã th¶ bÌo Ra hå XLNT tËp trung cña khu vùc - t−íi ruéng H×nh 3.4: M« h×nh XLNT quy m« hé gia ®inh hay nhãm hé gia ®inh (ngâ xãm) cu ̉a th«n Lu ̃ng Giang T¸ch cÆn, r¸c - ñ trong Biogas hay xö lý cïng r¸c th¶i H×nh 3.4: D©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶I – ph−¬ng ¸n 1 – Xö lý tËp chung Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 15 H×nh 3.5b. D©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i - ph−¬ng ¸n 2 - Xö lý t¹i chç kÕt hîp xö lý tËp trung. * Xö lý n−íc th¶i ch¨n nu«i: C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i ch¨n nu«i b»ng hÇm Biogas cã n¾p cè ®Þnh thÓ hiÖn trªn h×nh sau: H×nh 3.6.a. M« h×nh sö dông hÇm Biogas n¾p cè ®Þnh. KhÝ Gas HÇm Biogas N−íc th¶i ch¨n nu«i Ph©n gia sóc, ph©n ng−êi N−íc ra khái HÇm Biogas X¶ vµo cèng tho¸t chung dÉ̃n ®Õn khu XLNT ñ yÕm khÝ kh«ng hoµn toµn Bét than bïn Ph©n h÷u c¬ sinh häc T−íi ruéng N−íc th¶i sinh ho¹t + ch¨n nu«i tõ c¸c hé gia ®×nh BÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ (bể tự hoại cải tiến) R·nh tho¸t n−íc Hå sinh häc xö lý triÖt ®Ó, th¶ bÌo, tưới ruộng Ph−¬ng ¸n 2 (Xö lý t¹i chç kÕt hîp xö lý tËp trung) Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 16 Ta cã thÓ dï̀ng tói chøa Biogas b»ng chÊt dÎo thay phÇn vßm chøa khÝ b»ng bª t«ng. - Kü thuËt ñ khÝ b»ng tói chÊt dÎo H×nh 3.6.b. M« h×nh sö dông tói ñ khÝ Biogas b»ng chÊt dÎo. Trªn c¬ së c¸c s¬ ®å c«ng nghÖ chung ®−îc ®Ò xuÊt, ®Ò môc nµy ®· cô thÓ ho¸ c¸c ph−¬ng ¸n, tiÕn hµnh so c¸c ph−¬ng ¸n vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, kü thuËt, x· héi, m«i tr−êng vµ kiÕn nghÞ ¸p dông ph−¬ng ¸n phï hîp víi th«n Lòng Giang ®Ó lùa chän ¸p dông cô thÓ. B¶ng 3.4: KÕt qu¶ xö lý n−íc th¶i TT Th«ng sè Tr−íc xö lý Sau xö lý 1 pH 6,5 - 8,5 6,5 - 8,5 2 ChÊt l¬ löng (mg/l) 150 - 200 50-100 3 BOD5 (mg/l) 200-270 50 4 N- NH4+ (mg/l) 50-60 30 - 40 5 Tæng P (mg/l) 4-6 4-6 6 Coliforms(MPN/100ml) >5.106 5.104 III.1.5. ThuyÕt minh thiÕt kÕ c«ng nghÖ m« h×nh XLNT cho th«n Lòng Giang a. C¸c th«ng sè tÝnh to¸n. C¨n cø vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n−íc th¶i cña th«n Lòng Giang, chØ tiªu chñ yÕu vÒ thµnh phÇn tÝnh chÊt n−íc th¶i hiÖn t¹i lµ: + BOD5 = 270 mg/l. + SS = 250 mg/l. Theo TCVN 5945 - 1995: Tiªu chuÈn th¶i n−íc ra nguån lo¹i B: KhÝ Gas N−íc ra Ph©n h÷u c¬ sinh häc N−íc th¶i ch¨n nu«i Ph©n gia sóc, ph©n ng−êi BÕp Gas Tói ñ b»ng chÊt dÎo Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 17 + BOD5 = 50 mg/l. + SS = 100 mg/l. - X¸c ®Þnh møc ®é xö lý n−íc th¶i cÇn thiÕt Do nguån x¶ n−íc th¶i thuéc nguån lo¹i B, nªn tr−íc khi x¶, n−íc th¶i ph¶i ®¸p øng theo tiªu chuÈn cho phÐp, t−¬ng ®−¬ng víi møc ®é cÇn xö lý n−íc th¶i theo TCVN 5945 - 1995 vµ tiªu chuÈn ngµnh - Tiªu chuÈn thiÕt kÕ 20TCN51-84: Tho¸t n−íc m¹ng l−íi bªn ngoµi vµ c«ng tr×nh . + BOD5 = 50 mg/l. + SS = 100 mg/l. Møc ®é cÇn xö lý: [ ] %4,81%100* 270 50270%100*50 5 5 5 =−=−= NT BOD NT BOD L LBODE %60%100* 250 100250%100*100 =−=−= NT SS NT SS C CEss C¨n cø vµo c¸c yªu cÇu trªn, m« h×nh c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho côm d©n c− th«n Lòng Giang lµ xö lý s¬ bé t¸ch c¸c chÊt cÆn l¾ng trong n−íc th¶i b»ng c¸c bÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn theo kÕt qu¶ hîp t¸c trao ®æi c«ng nghÖ víi c¸c chuyªn gia t¹i ViÖn Nghiªn cøu M«i tr−êng ICIM – Rumani vµ kÕt hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña GS.TS. TrÇn HiÕu NhuÖ vµ ®ång nghiÖp ë Trung t©m Kü thuËt M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu C«ng nghiÖp (CEETIA), kÕt hîp xö lý trong hå sinh häc víi ®¶o trång thùc vËt næi hoÆc th¶ bÌo lµ phï hîp nhÊt (xem h×nh sau). H×nh 3.7: S¬ ®å xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t ë hé gia ®×nh - cụm hẹ́ gia đi ̀nh 1 2 Ghi chó: 1. N−íc th¶i vµo 2. L−íi ch¾n r¸c 3. Hè ga 4. BÓ tù ho¹i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn va ̀ ngăn lọc kỵ khi ́ (bÓ kiÓu c¶i tiÕn) b. TÝnh to¸n c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i theo phương án chọn - PA2 (hi ̀nh 3.5 b) Xö lý ph©n t¸n vµ xö lý t¹i chç (hé vµ nhãm hé gia ®×nh) b»ng bÓ tù ho¹i víi ng¨n läc kþ khÝ dßng h−íng lªn vµ xö lý cuèi cïng b»ng hå sinh häc kÕt hîp th¶ bÌo thùc vËt næi ®a n¨ng. - Ti ́nh toa ́n bÓ tù ho¹i víi v¸ch ng¨n máng vµ ng¨n läc kþ khÝ: 3 4 §Õn hå̀ sinh ho ̣c hoặc tr¹m xö lÝ tËp trung cña th«n hoÆc thÞ trÊn (tương lai) Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 18 B1. Lo¹i bÓ xö lý 3 m3/ng®: áp dụng cho quy mô 1-2 hô ̣ gia đi ̀nh (không chăn nuôi) Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau: Ng¨n l¾ng : LxBxH = 1,8x1x1,5 m Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 3 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH = 0,65x1x1,5 m Ng¨n läc : LxBxH = 1x1x1,5 m B2. Lo¹i bÓ xö lý công suâ ́t 5 m3/ng®: Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau: Ng¨n l¾ng : LxBxH = 1,8x1,5x1,8 m Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 4 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH = 0,8x1,5x1,8 m Ng¨n läc : chän 2 ng¨n: LxBxH = 1x1,5x1,8 m B3. Lo¹i bÓ tù hoa ̣i c¶i tiÕn ®Ó xö lý tËp trung cho cụm 40 hé d©n ë th«n Lòng Giang: Chän bÓ tù ho¹i cã kÝch th−íc th«ng thuû nh− sau: Ng¨n l¾ng : LxBxH = 2,5x2x2,4 m Khèi v¸ch ng¨n máng: chän 4 ng¨n, kÝch th−íc mçi ng¨n: LxBxH = 0,8x2x2,5 m Ng¨n läc: chän 2 ng¨n: LxBxH = 1x2x2,5 m N−íc th¶i sau khi qua bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn ®−îc dÉn ch¶y qua hå sinh häc lµ ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng ®−îc c¶i t¹o. DiÖn tÝch phÇn mÆt n−íc ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng ®· ®−îc c¶i t¹o dµnh cho xö lý n−íc th¶i. Trong ph¹m vi 300 m2 mÆt n−íc nµy sÏ th¶ bÌo kÕt hîp c©y thñy sinh b¶n ®Þa t¹o thµnh 1 bÌ thñy sinh vËt næi ®a n¨ng cã t¸c dông t¨ng c−êng kh¶ n¨ng xö lý n−íc th¶i cña hå sinh häc. Qua t¸c ®éng cña hÖ vi sinh vËt vµ thùc vËt næi trong hå sinh häc n−íc th¶i sÏ ®−îc lµm s¹ch tiÕp ®Õn møc cho phÐp, ®¹t tiªu chuÈn x¶ n−íc th¶i vµo nguån lo¹i B. ChiÒu s©u hå: Hn−íc=1,5m Sau khi qua hå sinh häc, hµm l−îng chÊt l¬ löng (SS) vµ BOD5 cßn l¹i: 36 mg/l Theo TCVN 5945 - 1995: Tiªu chuÈn th¶i n−íc ra nguån lo¹i B: BOD5 = 50 mg/l, SS = 100 mg/l th× chÊt l−îng n−íc th¶i sau bÓ tù ho¹i c¶i tiÕn vµ hå sinh häc theo tÝnh to¸n cã thÓ ®¸p øng tiªu chuÈn t¸i sö dông lµm n−íc t−íi. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 19 Ch−¬ng IV: Quy ho¹ch m«i tr−êng vµ x©y dùng m« h×nh ®iÓm xö lý m«i tr−êng th«n Lòng giang - thÞ trÊn Lim - Tiªn Du - b¾c NInh IV.1. ph−¬ng ¸n quy ho¹ch tiªu tho¸t n−íc th¶i TuyÕn tiªu sè 1: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa ao B¸c Hå. - DiÖn tÝch tiªu n−íc: 6,14 ha - ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 799 m TuyÕn tiªu sè 2: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa cèng ®−êng 270. - DiÖn tÝch tiªu n−íc: 5,33 ha - ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 641 m Trong ®ã: S«ng Tiªu T−¬ng dµi: 241 m TuyÕn tiªu sè 3: Tiªu n−íc xuèng d·y ao ch¹y däc ®−êng tµu. - DiÖn tÝch tiªu n−íc: 4,31 ha - ChiÒu dµi toµn tuyÕn lµ: 728 m IV.2. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè kü thuËt IV.2.1. C¬ së tÝnh to¸n hÖ thèng xö lý n−íc th¶i §Ó hÖ thèng xö lý n−íc th¶i ho¹t ®éng æn ®Þnh trong thêi gian dµi, c¸c th«ng sè ®−a vµo tÝnh to¸n ®−îc dù tÝnh ®Õn n¨m 2020 (b¶ng 4.1). Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, mét sè chØ tiªu ®−îc sö dông tÝnh to¸n, thiÕt kÕ hÖ thèng n−íc th¶i cho côm d©n c− nh− sau: Tiªu chuÈn tho¸t n−íc cho ng−êi ë n«ng th«n lµ: 120 (l/ng/ng®). Tiªu chuÈn tho¸t n−íc cho gia sóc lµ: 15 (l/ng/ng®) HÖ sè ph©n huû chÊt h÷u c¬ trong hå sinh vËt k = 0.1 ng®-1. Nång ®é BOD5 trong n−íc th¶i hiÖn t¹i lµ 240 (mg/l), dù b¸o ®Õn n¨m 2020 sÏ lµ 270 (mg/l). D©n sè ®−îc tÝnh ®Õn n¨m 2020: 6479 (ng−êi). C¸c tµi liÖu vÒ tù nhiªn, ®Þa chÊt, khÝ t−îng thuû v¨n, ®iÒu kiÖn x©y dùng c«ng tr×nh, nguån tiÕp nhËn n−íc th¶i: Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 20 B¶ng 4.1: C¸c th«ng sè tÝnh to¸n tho¸t n−íc STT Tªn tuyÕn D©n sè n¨m 2020 (ng−êi) Sè gia sóc (con) DiÖn tÝch tiªu (ha) §Þnh møc tho¸t n−íc (l/ng/ng®) 1 TuyÕn sè 1 2248 899 6,14 120 2 TuyÕn sè 2 1600 768 5,33 120 3 TuyÕn sè 3 1425 700 4,31 120 IV.2.2. TÝnh to¸n c¸c tuyÕn tiªu quy ho¹ch TuyÕn tiªu sè 1: L−u l−îng tho¸t n−íc: 0,684 (m3/s) MÆt c¾t vµ kÕt cÊu: + §o¹n s«ng Tiªu T−¬ng tõ Héi tr−êng th«n vÒ ®Õn ao B¸c Hå. §©y lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò tõ xa x−a ch¶y qua th«n, nªn theo mong muèn cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, muèn ®−îc n¹o vÐt vµ x©y t−êng kÌ b¶o vÖ ®o¹n s«ng nµy. MÆt c¾t ®−îc lùa chän nh− sau: B = 6m, H = 1,35 m, hai bªn bê x©y t−êng kÌ. + §o¹n tõ nèi tiÕp sau cèng ngÇm tõ C14 ÷ C28: MÆt c¾t r·nh ch÷ nhËt BxH=80x150 cm. KÕt cÊu r·nh ®¸y b»ng BT M150 dµy 10cm, hai thµnh x©y g¹ch v÷a XM M75 dµy 22cm, tr¸t v÷a XM M75 dµy 1,5cm, tÊm n¾p b»ng BTCT M200 kÝch th−íc BxLxh=124x50x10cm. 2. TuyÕn tiªu sè 2: Tiªu ra s«ng Tiªu T−¬ng ®o¹n tõ Héi tr−êng th«n vÒ phÝa cèng ®−êng 270 L−u l−îng tho¸t n−íc lµ 1893,5m3/h MÆt c¾t vµ kÕt cÊu: + §©y còng lµ ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng cò nªn mÆt c¾t ®−îc chän nh− sau: B = 3,7, H = 1,35 m, hai bªn bê x©y t−êng kÌ b»ng ®¸ x©y v÷a XM M100, tr¸t v÷a XM M75 dµy 2cm, ®¸y t−êng ®ãng cäc tre dµi 2,5m gia cè, mËt ®é 25cäc/m2. Cø 5m ta bè trÝ 1 khíp nèi bao t¶i nhùa ®−êng, däc hai bªn t−êng cã ®ôc lç tho¸t n−íc d=2cm. + Bê bªn ph¶i cã bè trÝ ®−êng giao th«ng ®Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c n¹o vÐt víi B®−êng = 2m, kÕt cÊu mÆt ®−êng b»ng BT M150 dµy 15cm. 3. TuyÕn tiªu sè 3: Tiªu n−íc xuèng d·y ao ch¹y däc ®−êng tµu L−u l−îng tho¸t n−íc lµ:1532,47m3/h MÆt c¾t vµ kÕt cÊu: + §©y lµ toµn bé d·y ao cò ch¹y däc theo ®−êng tµu, hiÖn ®ang bÞ x©m lÊn vµ « nhiÔm m«i tr−êng nghiªm träng. HiÖn t¹i mÆt c¾t ngang réng tõ 15-20m, b¶o ®¶m ®ñ ®Ó tiªu to¸n n−íc cña toµn tuyÕn, tuy nhiªn cÇn cã gi¶i ph¸p b¶o vÖ vµ chèng x©m lÊn l©u dµi. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 21 VI.3.3. Dù to¸n quy ho¹ch Khèi l−îng x©y dùng chñ yÕu §VT Khèi l−îng I. Khèi l−îng chñ yÕu: 1. §Êt ®µo, ®¾p c¸c lo¹i 2. Bª t«ng c¸c lo¹i 3. G¹ch ®¸ x©y c¸c lo¹i 4. Cèt thÐp c¸c lo¹i II. Tæng kinh phÝ: Trong ®ã: - ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ d©n ®ãng gãp: - Kinh phÝ ®Ò tµi hç trî (thiÕt kÕ x©y dùng m« h×nh) m3 m3 m3 kg ® ® ® 4917.17 383.58 1231.74 36.289 2.732.785.000 2.259.464.440 473.320.605 IV.3. X©y dùng m« h×nh xö lý n−íc th¶i th«n Lòng Giang §Ò tµi ®· hç trî toµn bé kinh phÝ gióp ®Þa ph−¬ng hoµn thµnh c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh sau: + X©y bÓ xö lý n−íc th¶i: §· x©y dùng bÓ tù ho¹i xö lý n−íc th¶i cã v¸ch ng¨n máng dßng h−íng lªn, 6 ng¨n, c«ng suÊt 30 m3/ngµy ®ªm xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vµ ch¨n nu«i cho kho¶ng 40 hé gia ®×nh khu vùc xãm T©y, th«n Lòng Giang. + X©y dùng hÖ thèng r·nh dÉn n−íc th¶i vµo bÓ xö lý: 2 hÖ thçng r·nh, mçi r·nh cã chiÒu dµi 60 m ®· ®−îc x©y dùng ®Ó dÉn n−íc th¶i vµo bÓ xö lý, tr¸nh hiÖn t−îng n−íc th¶i ch¶y trµn lan t¹i khu vùc x©y dùng m« h×nh mµ kh«ng ®−îc ®−a qua bÓ xö lý. §ång thêi c¸c hè ga l¾ng cÆn, l−íi ch¾n r¸c còng ®−îc x©y dùng vµ l¾p ®Æt tr−íc khi bÓ xö lý ®Ó tr¸nh lµm t¾c bÓ. + X©y kÌ hai bªn m−¬ng lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò: §Ò tµi ®· hç trî toµn bé kinh phÝ x©y 2 bªn kÌ ®o¹n m−¬ng tho¸t n−íc chÝnh cña th«n lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò, mçi bªn dµi 60 m, cao 1,5 m. + C¶i t¹o hå sinh häc: Toµn bé ®o¹n m−¬ng dµi 60 m, s©u 1,5 m lµ dßng s«ng Tiªu T−¬ng cò ®· bÞ ¸ch t¾c tõ l©u ngµy ®· ®−îc n¹o vÐt, c¶i t¹o thµnh ®o¹n ao cã th¶ thùc vËt næi cã t¸c dông nh− mét hå sinh häc xö lý n−íc th¶i bËc hai sau khi n−íc th¶i ra khái bÓ xö lý. + L¾p ®Æt hÖ thèng cöa van cèng ®iÒu tiÕt BxH = 1x2 m t¹i cuèi kªnh tiªu dÉn n−íc vµo ruéng lóa ®Ó ®iÒu tiÕt l−îng n−íc th¶i khi ®−a vµo t−íi ruéng. + Ngoµi ra, mét sè thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i nh− m¸y nÐn khÝ cña Italy lo¹i B2500/24CM, N=1,5 KW, U=230 V, P=8,7 bar, Q=246 l/ph; m¸y b¬m n−íc th¶i cña Italy VFM-1,5 KW, Q=6-54 m3/h, H=19-3,2 m, U=230 V ®· ®−îc l¾p ®Æt vµ bµn giao cho ®Þa ph−¬ng qu¶n lý. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 22 Ch−¬ng V: M« h×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý chÊt th¶i th«n lòng giang - thÞ trÊn lim - tØnh b¾c ninh V.1 C¸c b−íc tæ chøc x©y dùng m« h×nh qu¶n lý Thùc hiÖn c«ng t¸c truyÒn th«ng trªn hÖ thèng th«ng tin cña ®Þa ph−¬ng ®Ó ng−êi d©n n¾m ®−îc néi dung mµ dù ¸n ®· thùc hiÖn ®−îc vµ chñ tr−¬ng tæ chøc x©y dùng m« h×nh qu¶n lý. Tæ chøc häp d©n ®Ó lÊy ý kiÕn vµ cö ng−êi tham gia tæ qu¶n lý vËn hµnh Tæ chøc tËp huÊn quy tr×nh qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý n−íc th¶i cho tæ qu¶n lý (cã sù tham gia cña l·nh ®¹o UBND x·). §iÒu tra ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña m« h×nh, lÊy ý kiÕn gãp ý cña ng−êi d©n §iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn m« h×nh. V.2 KÕt qu¶ ®¹t ®−îc V.2.1. X©y dùng ®−îc m« h×nh tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý phï hîp cho c¸c m« h×nh tr×nh diÔn c«ng nghÖ xö lý V.2.2. Tæ chøc truyÒn th«ng vµ tËp huÊn kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ V.3. NhËn xÐt chung M« h×nh qu¶n lý xö lý chÊt th¶i ph¶i ®−îc lùa chän dùa trªn nguyªn t¾c phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi vµ tr×nh ®é d©n trÝ. M« h×nh qu¶n lý xö lý chÊt th¶i sinh ho¹t nh»m t¸i sö dông trong n«ng nghiÖp phï hîp nhÊt lµ: §èi víi n−íc th¶i - Xö lý tËp trung cho th«n kÕt hîp víi xö lý t¹i chç ë hé gia ®×nh. §èi víi chÊt th¶i ch¨n nu«i - Xö lý t¹i chç ë tõng hé gia ®×nh. §èi víi r¸c th¶i sinh ho¹t - xö lý theo côm d©n c− M« h×nh tæ chøc qu¶n lý xö lý chÊt th¶i lµ mét kh©u quan träng kh«ng thÓ t¸ch rêi khi x©y dùng c¸c hÖ thèng xö lý chÊt th¶i vµ ph¶i cã lé tr×nh x©y dùng m« h×nh nµy ngay tõ giai ®o¹n kh¶o s¸t vµ lùa chän c«ng nghÖ ban ®Çu. C«ng t¸c th«ng tin – truyÒn th«ng – gi¸o dôc céng ®ång d−íi nhiÒu h×nh thøc lµ gi¶i ph¸p hç trî quan träng vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi khi x©y dùng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý xö lý chÊt th¶i. CÇn cã chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ tµi chÝnh phï hîp ®Ó x©y dùng c¸c hÖ thèng xö lý chÊt th¶i d−íi d¹ng m« h×nh tr×nh diÔn c«ng nghÖ ®Ó c¸c ®Þa ph−¬ng tù nh©n réng vµ duy tr× c«ng t¸c vËn hµnh qu¶n lý c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh xö lý ®· ®ù¬c x©y dùng. CÇn cã chÕ tµi xö ph¹t nh÷ng ®Þa ph−¬ng kh«ng qu¶n lý xö lý chÊt th¶i. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 23 Ch−¬ng VI: ChÊt l−îng n−íc th¶i sau sö lý, §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i th«n lòng giang Sau khi x©y dùng hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, dù ¸n ®· tiến hµnh quan tr¾c ®o ®¹c chÊt l−îng n−íc. N−íc th¶i s«ng Tiªu T−¬ng tr−íc bÓ xö lý cã hµm l−îng COD dao ®éng trong kho¶ng tõ 490-601 mgO2/l, cao gÊp 5, 6 lÇn tiªu chuÈn cho phÐp. Hµm l−îng BOD5, SS còng rÊt cao. N−íc th¶i sau khi qua bÓ xö lý hµm l−îng COD, BOD5, SS , Nts, Coliform . . . gi¶m ®¸ng kÓ. N−íc tiÕp tôc ®−îc dÉn qua m−¬ng xö lý, råi ch¶y theo hÖ thèng kªnh bª t«ng ®æ ra c¸nh ®ång. T¹i cuèi kªnh bª t«ng chÊt l−îng n−íc ®¹t tiªu chuÈn n−íc dïng cho n«ng nghiÖp (TCVN 5945-1995 cét B). H×nh 6.1: DiÔn biến COD n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý 0 100 200 300 400 500 600 700 16/6/2006 10/7/2006 15/8/2006 9/10/2006 24/11/2006 C O D (m gO /l) N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly N−íc th¶i sau bÓ xö ly N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn. H×nh 6.2: DiÔn biÕn BOD5 n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý 0 50 100 150 200 250 16/6/2006 10/7/2006 15/8/2006 9/10/2006 24/11/2006 B O D (m gO /l) N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly N−íc th¶i sau bÓ xö ly N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 24 H×nh 6.3: DiÔn biÕn SS n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý 0 50 100 150 200 250 300 350 400 16/6/2006 10/7/2006 15/8/2006 9/10/2006 24/11/2006 SS (m g/ l) N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly N−íc th¶i sau bÓ xö ly N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn. B¶ng 6.4: Hµm l−îng coliform tổng số n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý TT VÞ trÝ lÊy mÉu Coliform tổng số (MPN/100ml) 16/6/06 10/7/06 15/8/06 9/10/06 24/11/06 1 N−íc th¶i tr−íc bÓ xö lý 490.000 1.600.000 790.000 1.600.000 1.600.000 2 N−íc th¶i sau bÓ xö lý 49.000 11.000 13.000 11.000 9.300 3 N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö lý 37.000 9.200 13.000 11.000 9.100 4 N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn. 17.000 9.200 9.300 7.900 6.300 TCVN 5945-1995 cét B 10.000 Th«ng sè coliform tæng sè trong n−íc th¶i sau xö lý ë ®ît lÊy mÉu ®Çu tiªn (T6/2006) kh«ng ®¹t tiªu chuÈn TCVN 5945-1995. Sau khi bæ sung thªm chÕ phÈm vi sinh trong bÓ yÕm khÝ vµ ngoµi hå sinh häc theo ®Þnh kú 3 th¸ng mét lÇn, hµm l−îng Coliform ®· gi¶m ®¸ng kÓ vµ ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 25 H×nh 6.4: DiÔn biÕn amoni (NH4+) n−íc th¶i qua hÖ thèng xö lý 0 5 10 15 20 25 30 35 16/6/2006 10/7/2006 15/8/2006 9/10/2006 24/11/2006 A m on i ( m gN /l) N−íc th¶i tr−íc bÓ xö ly N−íc th¶i sau bÓ xö ly N−íc th¶i cuèi m−¬ng xö ly N−íc th¶i cuèi kªnh dÉn. NhËn xe ́t: N−íc th¶i ®« thÞ th«n Lòng Giang cã hµm l−îng c¸c chÊt gây « nhiÔm rÊt cao, c¸c chØ tiªu chÝnh nh− BOD5, COD, SS, NH4+, Coliform… cña hÇu hÕt c¸c mÉu ®−îc ph©n tÝch ®Òu v−ît xa tiªu chuÈn cho phÐp dïng lµm n−íc t−íi cho n«ng nghiÖp. Sau khi x©y dùng hÖ thèng xö lý, n−íc th¶i ®−îc dÉn qua bÓ xö lý, qua m−¬ng xö lý, råi ch¶y theo hÖ thèng kªnh bª t«ng ®æ ra c¸nh ®ång. T¹i cuèi kªnh bª t«ng chÊt l−îng n−íc ®¹t tiªu chuÈn n−íc dïng cho n«ng nghiÖp (TCVN 5945-1995 cét B). §Ó hÖ thèng xö lý n−íc th¶i vËn hµnh tèt, ®Þa ph−¬ng ph¶i thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kü thuËt ®· ®−îc h−íng dÉn, kh«ng g©y ¸ch t¾c, ngËp côc bé. §¶m b¶o l−u th«ng th−êng xuyªn dßng th¶i qua bÓ xö lý. M«i tr−êng ®Êt trong khu vùc dù ¸n ®· bÞ « nhiÔm kim lo¹i nÆng nghiªm träng. Hµm l−îng Cu, Zn, Cd trong tÊt c¶ c¸c mÉu ®−îc phân tích ®Òu rÊt cao, v−ît tiªu chuÈn cho phÐp. §Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc diÔn biÕn chÊt ®éc h¹i trong ®Êt n«ng nghiÖp vïng dù ¸n vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, nªn cã nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo vÒ chÊt l−îng ®Êt. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 26 Ch−¬ng VII: ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi cña viÖc t¸i sö dông n−íc th¶i ®· qua xö lý trong n«ng nghiÖp ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh trªn 2 « ruéng vô mïa n¨m 2006: mét « ®−îc t−íi b»ng n−íc th−êng vµ mét « ®−îc thö nghiÖm t−íi b»ng n−íc th¶i ®· qua xö lý. Hai « ruéng thÝ nghiÖm ®Òu cïng trång gièng lóa Khang d©n - Gièng lóa míi cã n¨ng suÊt cao ®−îc nh©n d©n ®Þa ph−¬ng −a chuéng vµ ®· ®−îc trång trªn c¶ ruéng ®¹i trµ. VII.1. T×nh h×nh sö dông gièng lóa, ph©n bãn, s©u bÖnh xuÊt hiÖn vµ thuèc diÖt s©u bÖnh ë khu thÝ nghiÖm: L−îng ph©n bãn ®−îc dïng rÊt Ýt: (3 - 4) kg ®¹m/sµo vµ (0 - 3) kgK2O/sµo vµ kh«ng dïng ph©n chuång. KÕt qu¶ cho thÊy t×nh h×nh s©u bÖnh xuÊt hiÖn còng nh− sö dông thuèc BVTV ®Ó diÖt trõ s©u bÖnh trªn khu thÝ nghiÖm còng gièng nh− ë khu ruéng cÊy ®¹i trµ. VII.2. Sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa trªn ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®∙ xö lý Theo dâi qu¸ tr×nh sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lóa ë ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ n−íc th−êng thÊy cã kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh− tr−íc khi thu ho¹ch, chiÒu cao c©y lóa, sè b«ng trong 1 khãm... ë ruéng t−íi b»ng n−íc th¶i ®· xö lý vµ n−íc th−êng nh− sau: B¶ng 7.1: Sinh tr−ëng, n¨ng suÊt lóa ë ruéng chØ ®¹o t−íi b»ng n−íc th¶i ®∙ xö lý vµ n−íc th−êng ë th«n Lòng Giang trong vô mïa n¨m 2006 C¸c chØ tiªu Ruéng ®èi chøng (T−íi b»ng Nth) T−íi b»ng NT®xl Sè nh¸nh m¹ khi cÊy 3-5 3-5 ChiÒu cao c©y lóa khi thu ho¹ch 0,95-0,98 0,97-1,0 Sè c©y lóa trong 1 khãm khi thu ho¹ch 8-10 10-12 Sè b«ng trong 1 khãm khi thu ho¹ch 8-9 10 Sè dÐ trong 1 b«ng khi thu ho¹ch 10 10-11 T−¬i 8,8 9,7 N¨ng suÊt b×nh qu©n (T/ha) Kh« 7,1 7,8 Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 27 KÕt luËn - kiÕn nghÞ 1. KÕt luËn Cho ®Õn nay, nh×n chung ë c¸c ®« thÞ nhá ViÖt Nam, vÊn ®Ò xö lý n−íc th¶i vÉn ch−a ®−îc quan t©m mét c¸ch ®óng møc. C¸c nghiªn cøu vµ c«ng tr×nh xö lý n−íc th¶i chñ yÕu tËp trung ë c¸c nhµ m¸y, khu c«ng nghiÖp vµ ®èi víi n«ng th«n lµ nh÷ng lµng nghÒ ph¸t triÓn g©y « nhiÔm lín. Trªn thùc tÕ, n−íc th¶i ®« thÞ còng lµ mét nguån g©y « nhiÔm ®¸ng kÓ vµ ¶nh h−ëng lín ®Õn m«i tr−êng vµ cuéc sèng, søc khoÎ cña ng−êi d©n bëi nã bao gåm n−íc th¶i tõ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng sinh ho¹t, chÕ biÕn, ch¨n nu«i vµ c¶ n−íc th¶i c«ng nghiÖp. Còng nh− nhiÒu ®« thÞ lo¹i nhá kh¸c, m«i tr−êng cña thÞ trÊn Lim nãi chung vµ th«n Lòng Giang nãi riªng ®ang bÞ ®e däa bëi n−íc th¶i sinh ho¹t, chÕ biÕn vµ ch¨n nu«i kh«ng qua xö lÝ. HiÖn tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng thÞ trÊn, ®Æc biÖt lµ « nhiÔm do n−íc th¶i ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng ®Êt, n−íc ®· thÓ hiÖn rÊt râ qua kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t cña ®Ò tµi còng nh− theo ph¶n ¸nh vÒ ®iÒu kiÖn sèng vµ søc kháe cña ng−êi d©n trong thÞ trÊn. §iÒu nµy ®· vµ ®ang g©y ra nhiÒu thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ søc khoÎ cña nh©n d©n tr−íc m¾t còng nh− l©u dµi. §Ó cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng vÒ c¶ t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ®¶m b¶o vÒ mÆt m«i tr−êng, vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng t¹i khu vùc thÞ trÊn Lim nãi riªng còng nh− c¸c ®« thÞ kh¸c ë ViÖt Nam cÇn ®−îc gi¶i quyÕt mét c¸ch kÞp thêi ®Ó b¶o ®¶m ®êi sèng s¶n xuÊt, sinh ho¹t vµ søc khoÎ cña ng−êi d©n. Song song víi ®ã, vÊn ®Ò t¸i sö dông n−íc th¶i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng cÇn ®−îc quan t©m v× ®©y chÝnh lµ mét nguån tµi nguyªn nh»m tiÕt kiÖm n−íc t−íi còng nh− c¸c chÊt dinh d−ìng trong n−íc th¶i thay cho ph©n bãn sö dông trong n«ng nghiÖp. KÕt qu¶ hîp t¸c nghiªn cøu gi÷a c¸c nhµ khoa häc ViÖn Khoa häc Thuû Lîi - ViÖt Nam vµ ViÖn Nghiªn cøu Kü thuËt M«i tr−êng - ICIM Bucarest - Rumani qua ®Ò tµi: “Hîp t¸c nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp” ®· ®−a ra vµ øng dông ®−îc mét sè c«ng nghÖ phï hîp ®Ó xö lý « nhiÔm do n−íc th¶i cña thÞ trÊn vµ t¸i sö dông ®Ó t−íi lóa. M« h×nh xö lý ®· khÐp kÝn tõ kh©u quy ho¹ch m«i tr−êng tæng thÓ cho th«n Lòng Giang vµ øng dông c«ng nghÖ xö lý t¹i chç bao gåm: x©y dùng hÖ thèng bÓ yÕm khÝ tù ho¹i dßng h−íng ng−îc 6 ng¨n c«ng suÊt 30 m3/ngµy; C¶i t¹o n¹o vÐt, kÌ bê ®o¹n s«ng Tiªu T−¬ng cò tr−íc ®©y thµnh hå sinh häc xö lý n−íc th¶i cã bæ sung thªm thùc vËt thuû sinh; X©y dùng hÖ thèng kªnh dÉn n−íc th¶i vµo khu xö lý, l¾p ®Æt hÖ thèng l−íi ch¾n r¸c... ®Ó lµm m« h×nh ®iÓm xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang. KÕt qu¶ m« h×nh xö lý cho thÊy kÕt qu¶ tèt vµ kh¶ quan, vËn hµnh qu¶n lý ®¬n gi¶n, chi phÝ x©y dùng kh«ng lín, cã thÓ ¸p dông réng r·i trong ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. N−íc th¶i sau khi xö lý ®¹t tiªu chuÈn 5945 - lo¹i B ®−îc thÝ nghiÖm t¸i sö dông ®Ó t−íi ruéng còng Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 28 cho n¨ng suÊt lóa tèt h¬n t−íi b»ng n−íc th−êng, ®ång thêi tiÕt kiÖm ®−îc l−îng n−íc t−íi vµ ph©n bãn dïng trong n«ng nghiÖp. 2. KiÕn nghÞ C¬ quan nghiªn cøu khoa häc phÝa ViÖt Nam vµ Rumani ®· lùa chän, ®Ò xuÊt c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i cho th«n Lòng Giang cã tÝnh kh¶ thi cao vµ ®¸p øng c¸c yªu cÇu sau ®©y: c«ng nghÖ phï hîp ®Ó xö lý n−íc th¶i cho ®Þa ph−¬ng víi tiªu chÝ hiÖu qu¶, rÎ tiÒn, dÔ vËn hµnh, kh«ng tèn ho¸ chÊt vµ n¨ng l−îng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. PhÇn c«ng nghÖ vµ quy ho¹ch m«i tr−êng do ®Ò tµi ®−a ra nÕu ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ sÏ gióp c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn m«i tr−êng th«n Lòng Giang mét c¸ch triÖt ®Ó. V× vËy chÝnh quyÒn th«n vµ thÞ trÊn cÇn tranh thñ mäi nguån kinh phÝ ®Ó cã thÓ x©y dùng c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh nh− ®· nªu trong phÇn quy ho¹ch m«i tr−êng ®Ó b¶o ®¶m ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng c¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ m«i tr−êng. VÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng chØ cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc trªn c¬ së cã sù hç trî cña nhµ n−íc vµ nç lùc cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. ThiÕu mét trong hai yÕu tè nµy kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò m«i tr−êng cã hiÖu qu¶. C¸c hé gia ®×nh cÇn cã hÖ thèng tiªu tho¸t n−íc b»ng g¹ch x©y, cÇn xö lý s¬ bé n−íc th¶i ch¨n nu«i trong gia ®×nh (qua hÖ thèng biogas vµ hè ga) tr−íc khi x¶ ra r·nh tiªu chung. CÇn x©y dùng hÖ thèng xö lý n−íc th¶i cho tõng côm d©n c− tr−íc khi x¶ vµo hÖ thèng tho¸t n−íc chung vµ ra kªnh t−íi ®Ó b¶o ®¶m vÖ sinh m«i tr−êng vµ b¶o ®¶m chÊt l−îng n−íc t−íi. CÇn tiÕp tôc nh©n réng m« h×nh xö lý n−íc th¶i, ®Æc biÖt lµ t¸i sö dông n−íc th¶i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó võa b¶o ®¶m môc tiªu gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr−êng, võa tËn dông ®−îc nguån tµi nguyªn n−íc th¶i nh»m b¶o ®¶m cho hÖ thèng xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i cã thÓ duy tr× vµ ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng. VÒ phÝa ®Þa ph−¬ng thÞ trÊn, th«n cÇn t¨ng c−êng gi¸m s¸t c¸c ®éi tù qu¶n, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn trong x· héi tham gia c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng ë ®Þa ph−¬ng. CÇn duy tr× c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr−êng, tuyªn truyÒn gi¸o dôc ng−êi d©n cã ý thøc b¶o vÖ m«i tr−êng ®Ó m«i tr−êng trong thÞ trÊn ngµy cµng tèt ®Ñp. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 29 Tµi liÖu tham kh¶o 1- Bé Khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr−êng (1995), C¸c tiªu chuÈn nhµ n−íc ViÖt Nam vÒ chÊt l−îng n−íc, Hµ Néi. 2- Bé N«ng NghiÖp – Bé thñy lîi (1978), Quy tr×nh t−íi tiªu n−íc cho lóa vµ mét sè c©y trång c¹n QT-NN.TL-9-78, Hµ Néi. 3- Bé N«ng NghiÖp & PTNT – “ChiÕn l−îc ph¸t triÓn vµ qu¶n lý tµi nguyªn n−ãc giai ®o¹n 2010 – 2020”, th¸ng 2002. 4- Bé X©y dùng, Bé N«ng NghiÖp & PTNT – “ChiÕn l−îc quèc gia cÊp n−íc vµ vÖ sinh n«ng th«n ®Õn n¨m 2020”, th¸ng 2/1999. 5- Bïi HiÕu, L−¬ng V¨n Hµo (1994), KÜ thuËt t−íi cho mét sè c©y l−¬ng thùc vµ hoa mµu, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp. 6- Chi côc vïng kinh tÕ míi, n−íc sinh ho¹t & VSMT n«ng th«n tØnh B¾c Ninh – “Quy ho¹ch n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n tØnh B¾c Ninh ®Õn 2010”, B¾c Ninh 2004. 7- Côc m«i tr−êng (2003), Nghiªn cøu c¬ së khoa häc lùa chän c«ng nghÖ ®iÓn h×nh nh»m øng dông c«ng nghÖ sinh häc sö lý chÊt th¶i b¶o vÖ m«i tr−êng, B¸o c¸o nhiÖm vô nghiªn cøu khoa häc vÒ m«i tr−êng, Bé tµi nguyªn vµ MT. 8- §¹i häc kiÕn tróc Hµ Néi – “§iÒu tra nghiªn cøu thùc tr¹ng m«i tr−êng ë cña khu d©n c− n«ng th«n vïng §BSH, ®Ò suÊt c¸c gi¶i ph¸p quy ho¹ch kiÕn tróc nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng”, Hµ Néi 2001. 9- §¹i häc má ®Þa chÊt – “B¶o vÖ n−íc d−íi ®Êt vïng ®ång b»ng B¾c Bé”, 1995. 10- §Ò tµi: “Nghiªn cøu c«ng nghÖ thÝch hîp nh»m xö lý chÊt th¶i sinh ra tõ c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« võa vµ nhá” - Bé KHCN vµ MT - Ch−¬ng tr×nh sö dông hîp lý tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng (KHCN-07) - TPHCM th¸ng 11/2000. 11- Lª ThÞ Kim Cóc, ViÖn khoa häc thñy lîi (1999), B¸o c¸o ®Ò tµi c«ng nghÖ sö lý n−íc th¶i. 12- Ng« KÕ S−¬ng, NguyÔn L©n Dòng (1997), S¶n xuÊt khÝ ®èt b»ng kü thuËt lªn men kÞ khÝ, Nxb N«ng nghiÖp, TP Hå ChÝ Minh. 13- Së KHCNMT B¾c Ninh, B¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr−êng tØnh B¾c Ninh. 14- TrÇn §øc H¹ - “Xö lý n−íc th¶i quy m« nhá vµ võa”, NXB KHKT, Hµ néi 2002. 15- TrÇn HiÕu NhuÖ & NguyÔn Quèc C«ng – “KiÕn nghÞ ¸p dông c¸c s¬ ®å tho¸t n−íc vµ vÖ sinh cho c¸c ®« thÞ ViÖt Nam” Tµi liÖu héi th¶o vµ triÓn l·m quèc tÕ “Tho¸t n−íc ®« thÞ ViÖt Nam”, Hµ Néi, trang 304 – 317 (2001). 16- TrÇn HiÕu NhuÖ, NguyÔn Quèc C«ng & TrÇn HiÒn Hoa – “M« h×nh vÖ sinh, xö lý n−íc th¶i t¹i chç hoÆc ph©n t¸n vµ ph¹m vi ¸p dông”, B¸o c¸o héi th¶o DEWATS, Hµ néi 2001. 17- Trung t©m Kü thuËt M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu c«ng nghiÖp – CEETIA. Héi th¶o b·i läc trång c©y xö lý n−íc th¶i. 3/2006. 18- ViÖn khoa hoc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam (1994), T¸c ®éng cña ®« thÞ hãa tíi sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vïng ven ®«, Hµ Néi. 19- Vò ThÞ Thanh H−¬ng (1996), §¸nh gi¸ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng n−íc vµ øng dông biÖn ph¸p hå sinh vËt ®Ó sö lý n−íc th¶i sinh ho¹t ë n«ng th«n ViÖt Nam, LuËn ¸n Th¹c sÜ Kü thuËt, Hµ Néi. Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p xö lý n−íc th¶i ®« thÞ nh»m t¸i sö dông cho môc ®Ých n«ng nghiÖp 30 20- Asian Institute of Technology. Constructed wetlands for wastewater treatment and Resource Recovery. Environmental Systems Reviews, No 41- 1996. 21- Constructed wetland design - Office of Research and Development 22- DEWATS. Decentralised WasteWater Treatmant in Developing countries. Ludwig Sasse, (1998). 23- Dohne E, Brenndorier M, Bacder W. Biogas in theorie and Practice. 24- Dr. G Oates and Dr, Klanaring Srioth, NU of singapore. Impact of technology change on starch processors. 25- Eikelboom, D.H. (2000), process control of activated sludge plants by microscopic investigation, IWA Publishing – London. 26- George Tchobanoglous, Franklin l.Burton - Wastewater engineering McGraw- Hill, Inc. 27- Hammer, D. A. (1990). Constructed wetlands for wastewater treatment. Chelsea, MI. Lewis Publishers, Inc. 28- James P.S. Sukias, Chris C. Tanner . HiÖn tr¹ng xö lý n−íc th¶i ë Newzealand- ViÖn nghiªn cøu n−íc vµ kh«ng khÝ Newzealand. 29- Julia F. Morton, Miarmi www.hoet.produe.edu/newcrop/morton/pineapple.html 30- Ludwig Sasse (1998), Decentralied wastewater treatment in developing countries. 31- Ministere de l’environnement et du de vie (1979), Lagunage naturel et lagunege ae’re’ procede’s d’e’puration des petites collctivite’s, Juin. 32- Palph A. Luken, APO, San francisco, Califorlia 96528 – Choosing an appropriate water treatment. 33- R.Guillierme. Directeur Ge’ne’ral de I’Institut Francais de Recherches Fruitle’res Outre – Mer 34- Shen Yaoliang et al Study on Performance of ABR Process Treating High Strength Starch Wastewater - T¹p chÝ n−íc vµ n−íc th¶i - Trung Quèc 35- Sun-Kee Han and Hang-Sik Shin. Journal of the Air & Waste Management Association, Volume 54 February 2004. 36- U.S. Environmental Protection Agency - Cincinnati, Ohio. 37- USEPA 1992). Process Design Manual: Wastewater Treatment/Disposal for Small Communities. Cincinnati, Ohio. (Report no. EPA-625/R-92/005). 38- W. Wesley Eckenfelder, Jr . Xö lý n−íc th¶i c«ng nghiÖp. Mc Graw Hill, third edition 39- Website : King Mongkut’s University of Technology Thonburi , Pracha- uthitRoad, Thungkru - Bangkok 10140, Thailand 40- www.Cabi-publising.org/pdf/books/0851995039chl 41- www.uga.edu/fruit/pineapple.htm. Pineapple-Ananas comosus Merr 42- Yong Jin Choi, 2001. Generation and Reuse of wastewater from Starch Industry. Thesis, 2001, Asian Institute of Technology