Lời mở đầu
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã khẳng định “Phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã (HTX) là vấn đề hết sức quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội. Chuyển đổi HTX kiểu cũ theo luật HTX đạt hiệu quả thiết thực, phát triển HTX kinh doanh tổng hợp đa ngành hoặc chuyên ngành để sản xuất hoặc kinh doanh dịch vụ tạo điều kiện mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh phù hợp với quá trình CNH – HĐH”.
Như vậy nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc rõ ràng đã làm sáng tỏ một điều rằng: Nền kinh tế Việt Nam trong thời kỳ bao cấp hay đổi mới nói chung và nền nông nghiệp Việt Nam nói riêng thì HTX vẫn là nền tảng của nền kinh tế bền vững phát triển. Thực tế đã cho ta thấy rất rõ phong trào hợp tác hoá ở nước ta trải qua nhiều bước thăng trầm. Tuy vậy, sau một thời gian hoạt động đặc biệt là giai đoạn xây dựng đất nước thời bình mô hình HTX kiểu cũ đã ngày càng tỏ ra không phù hợp với yêu cầu lịch sử phát triển kinh tế trong điêù kiện mới. Số HTX làm ăn có hiệu quả chỉ còn chiếm tỷ lệ thấp, đa số không thích ứng được với nền kinh tế thị trường sôi động, nhạy bén. Từ thực tế đó, vấn đề đặt ra là: làm thế nào để mô hình kinh tế hợp tác, HTX thích ứng được với nền kinh tế thị trường, đem lại hiệu quả cho những người trực tiếp tham gia HTX nói riêng và góp phần thúc đẩy cho nền nông nghiệp Việt Nam phát triển nói chung đang trở thành một đề tài quan trọng, cần thiết phải nghiên cứu, để tìm ra lời giải đáp thực sự sáng tạo và mang tính thuyết phục nhất. Như vậy qua sự phân tích trên cho thấy: việc nghiên cứu mô hình kinh tế hợp tác, HTX là nhiệm vụ của tất cả mọi người. Đặc biệt là đối với cán bộ và sinh viên thuộc chuyên ngành nông nghiệp. Để phục vụ cho cho kết quả học tập được tốt hơn, đồng thời để góp phần làm phong phú hơn cho quỹ những ý tưởng đã được các cơ quan Nhà nước xem xét và thực hiện em xin trình bày một số ý kiến của mình về việc phát triển kinh tế hợp tác, HTX trong nông nghiệp ở thời kỳ đổi mới.
Vì đây là lần đầu tiên thực hiện nghiên cứu một đề tài nên không thể tránh được những sai sót, em rất mong các thầy cô phê bình và góp ý cho em. Em xin chân thành cám ơn T.S Vũ Thị Minh đã giúp em hoàn thành đề án này.
Lưu ý : Mình đã kèm theo 2 font của đề án, các bạn chỉ cần giải nén và copy 2 font đó dô ổ C:\WINDOWS\Fonts là xong .
45 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2578 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Hợp tác xã kinh doanh tổng hợp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
¸c trong n«ng nghiÖp n«ng th«n c¶ níc ®· cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c: kho¶ng 10-15% sè HTX ®· tù ®æi míi chuyÓn ph¬ng thøc ho¹t ®éng vµ thu ®îc kÕt qu¶ tèt thÓ hiÖn: kinh tÕ hé gia ®×nh x· viªn ®îc tù chñ vµ ®îc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Quan hÖ HTX vµ hé x· viªn ®îc thùc hiÖn dùa trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, tho¶ thuËn, HTX chuyÓn ®Õn ho¹t ®éng sang kinh doanh dÞch vô cho hé x· viªn ë c¸c kh©u: híng dÉn x· viªn tiÕp cËn thÞ trêng, tiªu thô s¶n phÈm, tæ chøc s¶n xuÊt, chuyÓn giao c«ng nghÖ, ch¨m lo x©y dùng vµ qu¶n lý kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t huy c¸c viÖc lµm t×nh nghÜa, t¬ng trî, gióp ®ì lÉn nhau ®Ó gióp kinh tÕ hé ph¸t triÓn, bé m¸y qu¶n lý gän nhÑ, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, thùc hiÖn ®óng c¸c nguyªn t¾c vÒ ph©n phèi, tµi chÝnh, qu¶n lý tèt ®ång vèn…nhê ®ã ho¹t ®éng cña HTX cã hiÖu qu¶ râ rÖt, x· viªn g¾n bã víi HTX.
Nh÷ng HTX ho¹t ®éng yÕu kÐm. Trong nhiÒu n¨m chØ tån t¹i vÒ mÆt h×nh thøc, hé n«ng d©n kh«ng g¾n bã víi HTX vµ muèn bøt khái sù rµng buéc cña HTX do vËy c¸c tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c nµy tù gi¶i thÓ. Thùc chÊt
®©y lµ qu¸ tr×nh tan r· m« h×nh HTX kiÓu cò. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ë níc ta c¸c tæ chøc HTX kiÕu cò ®· tan r· hoµn toµn, hoÆc cßn l¹i chØ lµ h×nh thøc thùc tÕ chóng kh«ng ho¹t ®éng vµ kh«ng ®em l¹i lîi Ých cho kinh tÕ hé. VÝ dô: B¾c C¹n theo b¸o c¸o lµ cßn 2 HTX nhng thùc chÊt ®· gi¶i thÓ hÕt. Lµo Cai b¸o c¸o lµ cßn 178 HTX nhng thùc tÕ chØ cßn l¹i 14 HTX.
- ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c nh©n d©n tham gia HTX gi¶m tõ 91% xuèng cßn 45%.
- ë c¸c tØnh thuéc ®ång b»ng S«ng Hång: tÝnh ®Õn cuèi tahngs 12 n¨m 1996 toµn vïng cßn l¹i lµ 2.646 HTX trong ®ã cã 431 HTX ®· lµm thñ tôc gi¶i thÓ chiÕm 16,2%. Mét sè tØnh kh«ng cã t×nh tr¹ng gi¶i thÓ HTX n«ng nghiÖp: Th¸i B×nh, Ninh B×nh, Hµ Nam. Hµ T©y.
-ë B¾c Trung Bé: Thanh Ho¸ lµ tØnh cã sè HTX n«ng nghiÖp gi¶i thÓ nhiÕu nhÊt 87,5% trong khi NghÖ An vµ Hµ tÜnh kh«ng cã HTX nµo gi¶i thÓ.
- C¸c tØnh duyªn h¶i MiÒn Trung ®Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 cßn l¹i 917 HTX n«ng nghiÖp trong ®ã 166 HTX ®· gi¶i thÓ chiÕm 18%.
- C¸c tØnh T©y Nguyªn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 cßn l¹i 295 HTX n«ng nghiÖp trong ®ã HTX n«ng nghiÖp ®· gi¶i thÓ chiÕm 41%.
- Khu vùc §«ng Nam Bé tÝnh ®Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 theo b¸o c¸o cßn l¹i 398 HTX n«ng nghiÖp. Trong ®ã sè HTX ®· gi¶i thÓ lµ 127 chiÕm 32 %.
- Vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long tÝnh ®Õn cuèi th¸ng 12 n¨m 1996 tæng sè HTX cßn l¹i lµ 60 trong ®ã sè HTX lµm thñ tôc gi¶i thÓ lµ 22 chiÕm 36,6%.
Qua sè liÖu trªn ta thÊy moät ®Æc ®iÓm riªng cña c¸c tØnh trung du miÒn nói phÝa b¾c mÆc dï sè lîng HTX n«ng nghiÖp ®îc thµnh lËp nhiÒu h¬n mét sè tØnh ®ång b»ng, thµnh phè lín song trªn thùc tÕ sè HTX nh kh«ng ho¹t ®éng vµ còng kh«ng lµm thñ tôc gi¶i thÓ chiÕm tû lÖ cao h¬n nhiÒu
ViÖc tan r· c¸c HTX kiÓu cò g©y ra khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ x· héi: §ã lµ m©u thuÉn vÒ tranh chÊp ®Êt ®ai kinh tÕ hé n«ng d©n nghÌo gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ s¶n xuÊt v× c¸c kh©u dÞch vô tõ cung øng vËt t (§Çu vµo ) vµ tiªu thô s¶n phÈm (§Çu ra) ®Õn dÞch vô kü thuËt hé n«ng d©n ph¶i tù gi¶i quyÕt trong khi kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn hoÆc bÞ thua thiÖt trong viÖc trao ®æi s¶n phÈm n«ng s¶n víi thÞ trêng .
Tuy vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng NQ 10 Bé chÝnh trÞ cïng víi NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 6 ban chÊp chÊp hµnh TW kho¸ VI vµ luËt ®Êt ®ai n¨m 1993 víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc hé x· viªn ®îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi vµ ®îc hëng n¨m quyÒn: Sö dông chuyÓn ®æi, chuyÓn nhîng thõa kÕ vµ chÊp nhËn ®É cã t¸c dông t¹o bíc nghoÆt cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: §ã lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp liªn tôc t¨ng æn ®Þnh víi tèc ®é > 4%. §Æc biÖt lµ s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng ®¸ng kÓ
Tõ 1989 ®Õn nay ®· b¶ ®¶m ®ñ nhu cÇu tiªu dïng l¬ng thùc trong nø¬c vµ trë thµnh mét trong ba níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ khèi lîng l¬ng thùc xuÊt khÈu .
Mét sè ngµnh kh¸c còng t¹o ®îc nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ nh ngµnh chÌ, cµ phª cao su d©u t»m hoa qu¶ thuû s¶n ch¨n nu«i trång rõng. Kim ng¹ch n«ng s¶n t¨ng lªn víi tèc ®é cao.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong n«ng nghiÖp ®· ®îc t¨ng cêng mét bíc chñ yÕu th«ng qua viÖc tù mua s¾m cña kinh tÕ n«ng hé vµ kinh tÕ thÞ trêng
ViÖc ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü tthuËt c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®îc coi träng vµ ®· t¹o ®éc bíc ph¸t triÓn cho viÖc t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i t¨ng hiÖu qu¶ sö dông ®Êt… HiÖu qu¶ kinh tÕ ®îc n©ng lªn râ rÖt
C¬ cÊu néi bé ngµnh n«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn dÞch theo xu híng tiÕn bé. Tõng bíc kh«i phôc vµ h×nh thµnh c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. §Æc biÖt lµ sù h×nh thÇnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ tËp trung híng tíi môc tiªu ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ ngµy cµng cao. Nhê vËy ®êi sèng kinh tÕ , vËt chÊt tinh thÇn ë n«ng th«n tõng bíc ®îc c¶i thiÖn.
Tõ viÖc nghiªn cøu NQ 10Bé chÝnh trÞ vµ thùc tiÔn cho thÊy mét thùc tÕ: §ã lµ nhu cµu bøc xóc cña n«ng d©n hiÖn nay trong viÖc gi¶i thÓ nh÷ng HTX kiÓu cò kÐm hiÖu qu¶. Ngîc l¹i nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi th× ngêi n«ng d©n vÉn cã nhu cÇu x©y dùng nh÷ng HTX n«ng nghiÖp kiÓu míi phï hîp .
2. Kinh tÕ HTX trong n«ng nghiÖp tõ khi cã luËt HTX (1997-2003)
2.1- Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc
LÞch sö loµi ngêi ®· kh¼ng ®Þnh; Hîp t¸c , giao lu ,qua ®ã häc hái kinh nghiÖm, trao ®æi hµng ho¸ ph©n c«ng lao ®éng … lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña mäi d©n téc, mäi céng ®ång mäi c¸ thÓ. HTX n«ng nghiÖp kh«ng nÇm ngoµi quy luËt nµy. Tuy nhiªn sù hîp t¸c ph¶i dùa vµo tÝnh tù nguyÖn vµ bo¶ ®¶m tÝnh c«ng b»ng. Sù hëng thô ph¶i t¬ng xøng víi møc ®ãng gãp c«ng søc tiÒn cña bá ra vµ lîi nhuËn qua sù hîp t¸c ph¶i cao h¬n lîi nhuËn do tù th©n lµm ra. Ph¸ vì quy luËt nµy lµ ph¸ vì hîp t¸c. §Çu nh÷ng n¨m90 cu¶ thÕ kû XX, v× nhiÒu lý do kh¸c nhau, quy luËt nµy kh«ng ®îc thùc hiÖn ë phÇn lín c¸c HTX n«ng nghiÖp trong c¶ níc. ý thøc ®îc vÊn ®Ò nµy, sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII, §¶ng vµ nhµ níc ta ®· cã nhiÒu chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ®æi míi ho¹t ®éng cña c¸c HTX ho¹t ®éng theo luËt (Ban bÝ th TW §¶ng cã chØ thÞ 68 –1996 Quèc héi ®· ban hµnh luËt HTX chÝnh phñ ban hµnh 10 NghÞ ®Þnh híng dÉn viÖc triÓn khai luËt HTX )
TÝnh ®Õn thêi ®iÓm 1996 c¶ níc cã 13782 HTX n«ng nghiÖp. Sau h¬n ba n¨m(1997-2000) thùc hiÖn luËt HTX c¸c ®Þa ph¬ng ®· rµ so¸t, ph©n lo¹i, cho phÐp gi¶i thÓ 6222 HTX yÕu kÐm, trªn thùc tÕ kh«ng tån t¹i, sè HTX thùc sù chuyÓn ®æi lµ 7531 HTX. Tíi th¸ng 6/2000 c¶ níc ®· chuyÓn ®æi ®îc 5692 HTX chiÕm 75% so víi tæng sè HTX hiÖn cßn, trong ®ã cã 58% HTX ®îc cÊp giÊy ®¨ng ký kinh doanh. §ång thêi ®· cã 1319 HTX míi ®îc thµnh lËp. Nh÷ng c«ng viÖc chÝnh ®· ®îc lµm trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi lµ: KiÓm kª ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña HTX cò (B×nh qu©n 1 HTX cã 556 triÖu ®ång, 80%lµ TSC§ ) bµn giao cho chñ cô thÓ, qu¶n lý chuyÓn giao cho chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng qu¶n lý nh÷ng tµi s¶n, c¬ së vËt chÊt dïng cho c¶ céng ®ång d©n c, lµm râ c¸c kho¶n ph¶i thu (B×nh qu©n 1 HTX lµ148 ®ång ) nî ph¶i tr¶ (B×nh qu©n 1 HTX lµ 82,5 ®ång ) x¸c nhËn vµ thu håi ®îc 20%- 30% c«ng nî trong HTX, ph©n bæ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n vµ vèn quü ®îc kÕ thõa tõ HTX cò thµnh vèn gãp cña x· viªn trong HTX míi.
Lµm râ tiªu chuÈn x· viªn vµ cñng cè l¹i ban qu¶n lý. C¸c HTX quy ®Þnh l¹i tiªu chuÈn x· viªn (Lµ hé hay lao ®éng trong ®é tuæi ).
LËp danh s¸ch x· viªn (ë miÒn b¾c vµ miÒn trung, sè x· viªn HTX chiÕm tû lÖ 80%- 100%)
+ Tæ chøc bé m¸y cña HTX gän nhÑ, ban qu¶n trÞ 2-3 ngêi, bé m¸y gióp viÖc 4- 6 ngêi, chøc n¨ng nhiÖm vô cña tõng bé phËn ®îc lµm râ h¬n.
+ §Þnh l¹i néi dung, ph¬ng ph¸p ho¹t ®éng cña HTX, híng chñ yÕu vµo dÞch vô ®iÖn, níc, gièng, ph©n bãn, b¶o vÖ thùc vËt, tiªu thô s¶n phÈm…. Phï hîp víi ®iÒu kiÖn vèn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña c¸n bé HTX vµ c¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ dÞch vô cña HTX. Nhê vËy tû lÖ c¸c HTX kinh doanh æn ®Þnh cã l·i ngµy cµng t¨ng, nhiÒu m« h×nh míi ®iÓn h×nh tiÕn tiÕn xuÊt hiÖn. Tõng bíc kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß vÞ trÝ cña m×nh trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. N¨m 1998 tæng s¶n phÈm trong níc do khu vùc kinh tÕ HTX t¹o ra ®¹t kho¶ng 32979 tû ®ång (t¨ng 17% so víi 1997). N¨m 1993 íc tÝnh ®¹t 35100 tû (t¨ng 6,6% so víi 1998) chiÕm 9% GDP c¶ níc. Gi¸ trÞ s¶n lîng cña c¸c HTX tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng 10,8%, x©y dùng vµ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng lµ 14%.
Sau qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi hÇu hÕt c¸c HTX ®· kÕ thõa, tiÕp nhËn, qu¶n lý sö dông c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®iÖn, níc, ®êng giao th«ng, vèn quü vµ kinh nghiÖm tæ chøc c¸c dÞch vô tÝch luü ®îc tõ nhiÒu n¨m qua. Mét sè n¬i ë miÒn nói phÝa B¾c khi xo¸ bá HTX mµ kh«ng cã h×nh thøc tæ chøc kh¸c phï hîp thay thÕ, nªn ®· x¶y ra t×nh tr¹ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt kh«ng ®îc qu¶n lý chÆt chÏ, bÞ thÊt tho¸t h háng, xuèng cÊp nÆng nÒ, s¶n xuÊt gÆp nhiÒu khã kh¨n. NhiÒu HTX chuyÓn ®æi ®· huy ®éng vèn vµ c«ng søc lao ®éng cña x· viªn kÕt hîp víi sù hç trî cña HTX ®· tu bæ n©ng cÊp vµ x©y dùng mét sè c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, nhÊt lµ phong trµo kiªn cè ho¸ kªnh m¬ng sè HTX lµ dÞch vô thuû n«ng chiÕm 95%, b¶o vÖ thùc vËt 62%, khuyÕn n«ng 48%, cung øng gièng c©y trång 41%, cung øng vËt t 36%,®iÖn 52%, lµm ®Êt 15%, tiªu thô s¶n phÈm 10%. Mét sè HTX cßn tæ chøc chÕ biÕn n«ng s¶n vµ lµm ngµnh nghÒ (HTX §«ng Xu©n ë Sãc S¬n – Hµ Néi) nhiÒu HTX ë miÒn Trung cã vèn lín ®· cho x· viªn vay l¹i ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh. NhiÒu HTX ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc t×m tßi, híng dÉn n«ng d©n ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, ¸p dïng gièng míi, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, mïa vô… C¸c HTX còng ®· rµ so¸t l¹i ®Þnh møc thu chi cña c¸c dÞch vô phÇn lín ®· gi¶m gi¸ nhng vÉn n©ng cao chÊt lîng dÞch vô cho x· viªn. ë Thanh Ho¸ nhiÒu HTX ®· gi¶m 30% phÝ dÞch vô thuû n«ng, phÝ b¶o vÖ thùc vËt ®· gi¶m tõ 0,8kg thãc/sµo xuèng cßn 0,5kg/sµo, ë nhiÒu n¬i gi¸ ®iÖn gi¶m tõ 1000-1100®/kwh xuèng cßn 550-700®/ kwh.
§a sè c¸c HTX míi thµnh lËp, x· viªn tham gia tù nguyÖn nªn mét sè cã lîng vèn lín ( ë An Giang 800000-830000® trªn cæ phÇn, Hng Yªn 200000-30000® trªn cæ phÇn, cã n¬i tö 2-3 triÖu ®ång trªn cæ phÇn. NhiÒu HTX lµm tèt c¸c dÞch vô cho x· viªn, ë An giang 80% HTX lµm dÞch vô 1-2 kh©u: Tíi tiªu lµm ®Êt, hoÆc cung øng vËt t ®· lµm gi¶m gi¸ dÞch vô vÒ níc 80-130 kg thãc/ha/vô, gi¶m gi¸ cµy xíi 25kg –30kg/ ha. NhiÒu HTX liªn kÕt víi doanh nghiÖp nhµ níc tiªu thô tèt s¶n phÈm do n«ng d©n lµm ra: Nh HTX B×nh Hoµ B¾c ë Long An, cac ë khu vùc gÇn n«ng tr¬ßng s«ng hËu (CÇn Th¬) vïng Lam S¬n( Thanh Ho¸). Mét sè HTX ë Nam Bé ®· thu hót n«ng d©n kh«ng cã ®Êt s¶n xuÊt vµo lµm dÞch vô, t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cho hä. ë MiÒn Trung HTX ®iÓn h×nh næi bËt lµ HTX Duy S¬n 2 (Qu¶ng Nam) ®©y lµ HTX miÒn nói, quy m« th«n, ngoµi viÖc lµm tèt c¸c dÞch vô tíi tiªu , dÞch vô ®iÖn c«ng suÊt 1200 Kw ®Ó cung cÊp cho x· viªn, dÞch vô b¶o vÖ thùc vËt. DÞch vô gièng,dÞch vô vËt t… HTX cßn më réng mèi quan hÖ liªn kÕt hîp t¸c víi c¸c ngµnh , c¸c cÊp, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, nh liªn kÕt víi nhµ m¸y lµm ®Õ giµy xuÊt khÈu, doanh thu trªn 8 tû ®ång/n¨m liªn kÕt may víi nhµ may xuÊt khÈu, doanh thu trªn 2 tû ®ång, dÖt xuÊt khÈu, xëng m©y tre ®an xuÊt khÈu doanh thu trªn 2 tû ®«µng. S¶n phÈm cña HTX ®îc xuÊt khÈu ®i nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Hµng n¨m t¹o thªm viÖc lµm cho gÇn 100 lao ®éng víi thu nhËp æn ®Þnh tõ 300-500 ng×n ®ång/th¸ng/lao ®éng. Doanh thu HTX n¨m 2000 lµ trªn 21,5 tû®ång.
ë miÒn nói phÝa B¾c næi lªn cã HTX Phï Nam, huyÖn V¨n ChÊn, tØnh Yªn B¸i, t¹i HTX nµy ®· ho¹t ®éng dÞch vô s¶n xuÊt, cung øng gièng vµ vËt t qua nhiÒu cöa hµng ë tÊt c¶ c¸c tô ®iÓm d©n c, c¸c b¶n lµng. HTX cßn tËn dông diÖn tÝch, tæ chøc trång c©y ¨n qu¶. S¶n xuÊt kinh doanh, khai th¸c c¸t, sái v«i, kinh doanh vËn t¶i vµ tiªu thô ng«, lóa, s¾n, chÌ,…. Nhê vËy mµ doanh thu hµng n¨m cña HTX ®¹t 4-5 tû ®ång. Bªn c¹nh viÖc c¸c HTX n«ng nghiÖp tËp trung ph¸t triÓn cho néi bé cña m×nh, c¸c HTX n«ng nghiÖp cßn më réng liªn doanh, liªn kÕt hîp t¸c kinh doanh víi nhau vµ c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ HTX kh¸c t¹o ra liªn minh HTX. Liªn minh HTX cã t¸c dông v« cïng to lín trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸, dÞch vô, tiªu thô s¶n phÈm trªn thi trêng trong vµ ngoµi níc.
Qua mét sè kÕt qu¶ th«ng kª vÒ kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi chung vµ cña HTX n«ng nghiÖp nãi riªng sau thêi kú ban hµnh LuËt HTX ®Õn nay. Mét sè nhµ nghiªn cøu kinh tÕ ®· thãng kª dîc nh÷ng b¶ng sè liÖu sau:
B¶ng 1: Tæng sè HTX N«ng nghiÖp ph©n theo lo¹i h×nh dÞchvô
Vïng
Tæng sè
Lµm ®Êt
Gièng c©y trång
Thuû n«ng
Sè lîng
%
Sè lîng
%
Sè lîng
%
C¶ níc
7171
1495
20,85
4259
59,39
6284
87,63
§BSH
3311
846
25,55
2022
61,07
3241
97,89
§«ng B¾c
802
27
3,37
464
57,86
593
73,94
T©y b¾c
242
10
4,13
101
41,74
96
39,67
B¾c Tung Bé
1388
267
19,24
1073
77,31
1298
93,52
Duyªn H¶i MiÒn Trung
697
200
28,69
378
54,23
654
93,88
T©y Nguyªn
116
19
16,38
47
40,52
64
55,17
§«ng Nam Bé
191
55
28,80
82
42,93
112
63,87
§BSCL
424
77
16,75
92
21,70
216
50,94
Vïng
B¶o vÖ thùc vËt
Tiªu thô s¶n phÈm
Cung øng vËt t
SL
%
SL
%
SL
%
C¶ níc
4323
60,28
538
7,50
3457
48,21
§BSH
2520
76,11
191
5,77
1291
38,99
§«ng B¾c
359
44,76
89
11,10
530
66,08
T©y B¾c
69
28,51
9
3,72
95
39,26
B¾c Trung Bé
1114
80,26
83
5,98
865
62,32
Duyªn H¶i MiÒn Trung
168
24,10
64
9,18
275
39,45
T©y Nguyªn
38
32,76
29
25
84
72,41
§«ng Nam Bé
32
16,75
39
20,42
111
58,12
§BSCL
23
5,42
34
8,02
206
48,58
B¶ng 2. Tæng sè HTX n«ng nghiÖp míi thµnh lËp ph©n theo lo¹i h×nh dÞch vô
Vïng
Lµm ®Êt
Gièng c©y trång
Thuû n«ng
Sè lîng
%
Sè lîng
%
Sè lîng
%
C¶ níc
131
14,03
410
43,90
557
59,60
§BSH
11
17,74
24
38,71
56
90,32
§«ng B¾c
6
4,65
56
43,41
66
51,16
T©y B¾c
1
3,45
11
37,93
3
10,34
B¾c T.Bé
23
9,20
197
78,80
220
88,00
DH MiÒn Trung
3
37,50
7
87,50
T©y Nguyªn
7
25,00
13
46,43
4
14,29
§«ng Nam Bé
18
40,00
20
44,00
13
28,89
§BSCL
65
16,97
86
22,45
188
49,09
Vïng
B¶o vÖ thùc vËt
Tiªu thô s¶n phÈm
Cung øng
Sè lîng
%
Sè lîng
%
Sè lîng
%
§BSH
307
32,87
135
14,46
478
51,18
§«ng B¾c
36
27,91
29
22,48
63
48,84
T©y B¾c
5
17,24
9
81,03
B¾c T.Bé
191
76,4
31
12,40
158
63,20
DH MiÒn Trung
1
12,50
3
37,5
T©y Nguyªn
7
25,00
14
50,00
21
75,00
§«ng Nam Bé
12
26,67
21
46,67
31
68,89
§BSCL
21
5,48
31
8,09
179
46,74
B¶ng 3. tæng sè HTX n«ng nghiÖp chuyÓn ®æi ph©n theo lo¹i h×nh dÞch vô
Vïng
Lµm ®Êt
Gièng c©y trång
Thuû n«ng
Sè lîng
%
Sè lîng
%
Sè lîng
%
C¶ níc
1364
21,87
3849
61,71
5727
91,82
§BSH
835
25,70
1998
61,50
3185
98,03
§«ng B¾c
21
3,12
408
60,62
527
78,31
T©y B¾c
9
4,23
90
42,25
93
43,66
B¾c T.Bé
244
21,44
876
76,98
1078
94,73
DH MiÒn Trung
200
29,03
375
54,43
647
93,90
T©y Nguyªn
12
13,64
34
37,64
60
68,18
§«ng Nam Bé
37
25,34
62
42,47
109
74,66
§BSCL
6
14,63
6
14,63
28
68,29
Vïng
B¶o vÖ thùc vËt
Tiªu thô s¶n phÈm
Cung øng vËt t
Sè lîng
%
Sè lîng
%
Sè lîng
%
C¶ níc
4016
64,39
103
6,46
2979
47,76
§BSH
2486
76,52
182
5,60
1277
39,30
§«ng B¾c
323
47,99
60
8,92
476
69,39
T©y B¾c
64
30,05
9
4,23
86
40,38
B¾c T. Bé
923
81,11
52
5,57
747
62,13
DH MiÒn Trung
167
24,24
64
9,29
273
39,48
T©y Nguyªn
31
35,25
15
17,05
63
71,59
§«ng Nam Bé
20
13,70
18
12,33
88
54,79
§BSCL
2
4,88
3
7,32
27
65,85
(TrÝch tõ: Niªn gi¸m thèng kª)
2.2. Nh÷ng h¹n chÕ
Qua nh÷ng b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy tõ khi cã LuËt HTX th× sè lîng HTX chuyÓn ®æi vµ míi thµnh lËp ph©n theo lo¹i h×nh dÞch vô kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó nhng bªn c¹nh ®ã cßn tån t¹i kh¸ nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËt HTX:
Nh×n chung, hiÖn nay chóng ta vÉn cßn lÉn lén cha râ rµng vÒ kh¸i niÖm HTX. NhiÒu ngêi vÉn cho r»ng HTX cã chøc n¨ng nh doanh nghiÖp vµ mang tÝnh chÊt kinh doanh. NhiÒu n¬i cßn coi viÖc x· viªn ®ãng gãp cæ phÇn vµ ph©n chia lîi nhuËn theo cæ phÇn nh doanh nghiÖp, ®ã lµ mét sù tiÕn bé míi nhng ®iÒu ®ã ®· lµm cho nhiÒu t nh©n ®éi lèt danh nghÜa HTX ®Ó kinh doanh trèn thuÕ Nhµ níc. B¶n chÊt HTX kh«ng mang tÝnh chÊt kinh doanh vµ phi lîi nhuËn, HTX chØ gióp c¸c x· viªn kinh doanh vµ theo nguyªn t¾c mét ngêi mét phiÕu. MÆc dï chóng ta cã nhiÒu chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn HTX nhng nh×n chung phong trµo HTX vÉn cha cã sù ph¸t triÓn thùc sù. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ:
- C¸c thÓ chÕ vÒ HTX cha s¸t thùc tÕ. LuËt HTX còng nh c¸c quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh, kiÓm tra thuÕ, vÒ vèn, ®Êt ®ai kh«ng thùc sù s¸t thùc víi t×nh h×nh n«ng d©n quy m« nhá s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¸c quy ®Þnh nµy hÇu nh chØ phï hîp cho tÇng líp n«ng d©n kh¸ gi¶ ë n«ng th«n, trong khi tÇng líp nµy l¹i kh«ng cã nhu cÇu thµnh lËp HTX nh tÇng líp trung b×nh vµ nghÌo.
- C¸c ban ngµnh TW vµ ®Þa ph¬ng cha thùc sù cã c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ, c¸c ch¬ng tr×nh lín cÊp Nhµ níc ®Ó dÇu t ph¸t triÓn HTX nh kiÓu ch¬ng t×nh gièng, ch¬ng tr×nh 135.
- NhËn thøc vÒ HTX vµ ph¸t triÓn HTX n«ng nghiÖp cña c¸c ®Þa ph¬ng rÊt h¹n chÕ, ®©u ®ã chóng ta vÉn cßn m« h×nh HTX cña tØnh uû, UBND tØnh… Nhµ níc chØ ®¹o thµnh lËp HTX mang nÆng tÝnh chØ ®¹o tõ trªn xuèng vµ hµnh chÝnh. NhiÒu n¬i cha nhËn thøc ®îc vai trß cña HTX hiÖn nay lµ tËp hîp hoä gia ®×nh n«ng d©n, gióp ®ì kinh tÕ hé ph¸t triÓn. Khi ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña HTX, cha níi nµo dïng chØ tiªu ®¸nh gi¸ lîi Ých mµ c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n ®îc hëng khi tham gia HTX, hiÖn nay chóng ta ®¸nh gi¸ l·i cña HTX lµ chÝnh, do vËy vai trß cña HTX víi kinh tÕ n«ng hé kh«ng ®îc coi träng.
- HTX cßn lóng tóng trong ®iÒu hµnh, chØ ®¹o s¶n xuÊt, tæ chøc lµm dÞch vô. Cã HTX chØ thùc hiÖn ®îc 1- 2 kh©u dÞch vô, tØ lÖ l·i cßn thÊp, mét sè HTX cha tÝnh ®óng khÊu hao TSC§ theo quy ®Þnh cña Nhµ níc, cha ®a c«ng qu¶n lý vµo ®¬n gi¸… vai trß cña HTX trong ®iÒu hµnh vô , tham gia dån «, ®æi thöa, tõ « thöa nhá thµnh « thöa lín. ®iÒu hµnh s¶n xuÊt khuyÕn n«ng ë mét sè n¬i cßn lu mê.
- §éi ngò c¸n bé t¹i c¸c ®Þa ph¬ng h¹n chÕ n¨ng lùc vÒ c¸c kiÕn thøc HTX còng nh thµnh lËp HTX trong bèi c¶nh míi, kinh tÕ thÞ trêng vµ s¶n xuÊt theo híng chuyªn m«n ho¸ vµ chuyªn nghiÖp ho¸.
- ThiÕu c¸c líp ®µo t¹o n«ng d©n vÒ thµnh lËp HTX: chóng ta vÉn chØ coi träng viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé HTX trong c¬ cÊu l·nh ®¹o dÞa ph¬ng mµ kh«ng cho r»ng viÖc ®µo t¹o n«ng d©n tù thµnh lËp c¸c HTX cã thÓ tæ chøc cho mäi n«ng d©n cã nhu cÇu. 76,1% tæng sè c¸n bé HTX vµ 91,8% c¸n bé ban kiÓm so¸t cha ®îc quan t©m ®µo t¹o. VÉn cßn tÝnh tr¹ng vi ph¹m hoÆc cha thùc hiÖn ®óng luËt HTX nh: dïng dÊu cò, cha chia l·i theo tû lÖ.
- Kh«ng cã kinh phÝ nghiªn cøu vÒ HTX n«ng nghiÖp trong nhiÒu n¨m qua c¶ Bé n«ng nghiÖp- ph¸t triÓn n«ng th«n vµ Bé KHCN ®Òu cã rÊt Ýt kinh phÝ nghiªn cøu vÒ lÝ luËn còng nh x©y dùng HTX. Kinh phÝ cha chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ch¬ng tr×nh c«ng nghÖ nhng chóng ta Ýt cã kinh phÝ vÒ thÓ chÕ n«ng th«n ®Ó ®ãn nhËn c«ng nghÖ míi. Cßn nhiÒu HTX vÉn gÆp khã kh¨n vÒ vèn, sè vèn cßn l¹i thùc chÊt lµ sè nî ph¶i thu, tæng sè nî HTX cã chiÒu híng t¨ng. Bªn c¹nh ®ã HTX cã hµng tr¨m triÖu ®ång tiÒn vèn nhng cha cã ph¬ng ¸n sö dông hiÖu qu¶ nªn ph¶i göi ng©n hµng.
Thùc tr¹ng ®· cho thÊy râ mét ®iÒu r»ng:
- HTX chËm tham gia vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n cã nhiÒu mµ xÐt vÒ gãc ®é triÕt lý chñ yÕu lµ sù t¸c ®éng ®ång thêi cña 3 lo¹i triÕt lý “träng n«ng” cña nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng chËm ph¸t triÓn triÕt lý “®ãng cöa” híng néi cña m« h×nh CNH cæ ®iÓn vµ triÕt lý “b×nh qu©n”, b¶o ®¶m x· héi cña m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung trong mét thêi kú dµi tríc ®©y. MÆc dï nÒn kinh tÕ níc ta ®ang chuyÓn theo m« h×nh ph¸t triÓn hiÖn ®¹i phï híp voÝ c¬ chÕ thÞ trêng, song tiÕn tr×nh nµy vÉn bÞ tr× trÖ bëi 3 lo¹i quan ®iÓm mang tÝnh triÕt lý nªu trªn hiÖn ®ang chi phèi trong c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cô thÓ. NhiÒu HTX vµ m« h×nh HTX n«ng nghiÖp ho¹t ®éng vµ mang tÝnh chÊt ¸p ®Æt, khi thÞ trêng vµ cha thùc sù b×nh ®¼ng so víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
- Trong hÖ thèng HTX nhÊt lµ HTX n«ng nghiÖp tuy ®· tham gia vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn nhng sù ph¸t triÓn l¹i diÔn ra chËm ch¹p vÒ kh¸ch quan vµ do kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam cßn s¬ khai, yÕu kÐm cã tÝnh hÖ thèng. Quan hÖ tiÒn hµng cha ph¸t triÓn, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ng©n hµng cha ®ñ søc vËn hµnh nÒn kinh tÕ, thÓ chÕ cha hoµn toµn phï hîp víi thÓ chÕ chung cña tiÕn tr×nh kinh tÕ hiÖn ®¹i thÕ giíi, hÖ thèng doanh nghiÖp cßn non yÕu sù qu¶n lý cña Nhµ níc cßn nÆng theo quan ®iÓm vµ triÕt lý cña m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. B¶n th©n kinh tÕ n«ng nghiÖp vÉn cßn lµ kinh tÕ tiÓu n«ng chËm ph¸t triÓn. Vµ chñ quan do n¨ng lùc néi t¹i cña HTX n«ng nghiÖp cßn qu¸ yÕu, t tëng cña x· viªn cßn mang nÆng tÝnh bao cÊp, cha rhùc sù hiÓu biÕt vÒ héi nhËp vµ ph¸t triÓn.
- LuËt HTX ®· béc lé nhiÒu nhîc ®iÓm cÇn söa ®æi, bæ sung cho phï híp víi t×nh h×nh míi. HÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ, tµi chÝnh, tÝn dông, vay vèn… cña Nhµ níc ®èi víi HTX cßn bÊt cËp vµ cha ®ång bé. HTX hiÖn nay vÉn cha ®îc vay vèn cña ng©n hµng. NhiÒu nguån ®Çu t, dù ¸n lín cha ®îc giµnh cho kinh tÕ HTX, HTX cha cã t c¸ch ph¸p nh©n, x· viªn cha ®îc hëng chÕ bé BHXH.
- Tr×nh ®é KHCN ¸p dông vµo s¶n xuÊt ë c¸c HTX cßn thÊp so víi c¸c níc trong khu vùc, cha thùc sù thùc hiÖn tèt quan hÖ bèn nhµ: nhµ n«ng, nhµ khoa häc, doanh nghiÖp Nhµ níc, Nhµ níc trong viÖc g¾n s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm.
Tãm l¹i, sau 50 n¨m x©y dùng ®æi míi, ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ HTX nãi chung vµ HTX n«ng nghiÖp nãi riªng ®· tr¶i qua nhiÒu bíc th¨ng trÇm nhng nã ®· ®ãng mét vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n c¶ trtong thêi chiÕn vµ thêi b×nh. §ã lµ nÒn t¶ng vµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn thÓ chÕ CNXH ë níc ta. Trong thêi gian tíi ph¸t triÓn HTX n«ng nghiÖp vÉn lµ ph¬ng ch©m tÝch cùc lµ chiÕn lîc cña §¶ng vµ Nhµ níc ®Ó tiÕn tíi mét môc tiªu lín cña n¨m 2020 trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp.
PhÇn ba
Ph¬ng híng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn
kinh tÕ HTX n«ng nghiÖp
I/ Ph¬ng híng ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp.
Kinh tÕ HTX ®· vµ ®ang lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mét lÇn n÷a NghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh vai trß vµ ý nghÜa to lín cña lÜnh vùc kinh tÕ HTX, quyÕt t©m tiÕp tôc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ HTX trong mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN “kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng trong ®ã HTX lµ nßng cèt. C¸c HTX dùa trªn së h÷u c¸c thµnh viªn vµ së h÷u tËp thÓ, liªn kÕt réng r·i nh÷ng ngêi lao ®éng c¸c hé s¶n xuÊt, kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa kh«ng giíi h¹n quy m«, lÜnh vùc vµ ®Þa bµn. Ph¸t triÓn HTX kinh doanh tæng hîp ®a ngµnh hoÆc chuyªn ngµnh”.
C¨n cø vµo môc tiªu cña §¶ng vµ Nhµ níc ®· ®Ò ra mµ ®Æc biÖt lµ môc tiªu CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ®Ó ph¸t triÓn hoµn thiÖn kinh tÕ hîp t¸c trong n«ng nghiÖp níc ta giai ®o¹n hiÖn nay (2001- 2010) th× chóng ta cÇn hiÓu râ vµ nªn thùc hiÖn tèt mét sè ®Þnh híng sau:
Mét lµ, ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c g¾n víi môc tiªu CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ ho¸ ®o× sèng kinh tÕ th× ph¶i kh«ng ngõng ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ HTX ®Ó kinh tÕ HTX ®ñ søc c¹nh tranh táng qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Cô thÓ lµ x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn bÒn v÷ng dùa trªn c¬ së ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh, phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ trêng vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng. ¸p dông nhanh thµnh tùu KHCN vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®¹t møc trung b×nh, tiªn tiÕn trong khu vùc vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ vÒ gi¸ trÞ gia t¨ng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch. T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Më réng thÞ trêng tiªu thô n«ng s¶n trong vµ ngoµi níc, t¨ng thÞ phÇn cña c¸c n«ng s¶n chñ yÕu trªn thÞ trêng thÕ giíi. N«ng th«n cã kÕt cÊu kinh tÕ hîp lý, n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô cïng ph¸t triÓn, tõng bíc h×nh thµnh liªn kÕt chÆt chÏ cã hiÖu qu¶ gi÷a n«ng nghiÖp- c«ng nghiÖp- dÞch vô trªn tõng ®Þa bµn vµ trong c¶ níc, thùc hiÖn ®« thÞ ho¸, b¶o ®¶m ®ñ viÖc lµm kh«ng cßn ®ãi nghÌo, x· héi n«ng th«n v¨n minh d©n chñ vµ c«ng b»ng, ®êi sèng d©n c ®îc n©ng cao râ rÖt. Giai ®o¹n 2001- 2010 phÊn ®Êu ®¹t c¸c chØ tiªu cô thÓ: n¨m 2010 tæng s¶n phÈm trong níc ®¹t gÊp ®«i 2000 trong ®ã gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 4,5%. Duy tr× kho¶ng 4 triÖu ha ®Êt ®Ó trång lóa. PhÊn ®Êu ®¹t nhÞp ®é t¨ng tæng s¶n phÈm trong níc 7%/n¨m. Trong ®ã tû träng n«ng nghiÖp trong GDP kho¶ng 16- 17%. Tû täng ngµnh ch¨n nu«i trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng lªn 30%. Thuû s¶n ®¹t s¶n lîng 2,5- 3 triÖu tÊn. B¶o vÖ tèt 10 triÖu ha rõng tù nhiªn, hoµn thµnh trång 5 triÖu ha rõng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng l©m, thuû s¶n ®¹t kho¶ng 8- 9 tû USD trong ®ã thuû s¶n kho¶ng 3 tû USD. Víi nh÷ng yªu cÇu nãi trªn ®ßi hái kinh tÕ n«ng hé vµ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m¹nh mÏ: kinh tÕ hîp t¸c, HTX cÇn ®îc ph¸t triÓn ®Ó nh©n thªm søc m¹nh cña kinh tÕ hé, kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ Nhµ níc híng dÉn, hç trî kinh tÕ hé, trang tr¹i, kinh tÕ hîp t¸c vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn.
Hai lµ, kinh tÕ hîp t¸c víi nhiÒu h×nh htøc hîp t¸c mµ nßng cèt lµ HTX dùa trªn së h÷u cña c¸c thµnh viªn vµ së h÷u tËp thÓ, liªn kÕt réng r·i nh÷ng ngêi lao ®éng, c¸c hé s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng giíi h¹n vÒ quy m«, vÒ ®Þa bµn, vÒ ph©n phèi theo lao ®éng, theo vèn gãp vµ møc ®é tham gia dÞch vô ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm. Thµnh viªn kinh tÕ tËp thÓ bao gåm c¶ ngêi Ýt vèn vµ nhiÒu vèn, cïng gãp vèn vµ gãp søc trªn c¬ së t«n träng nguyªn t¾c tù nguyÖn b×nh ®¼ng, cïng cã lîi vµ qu¶n lý d©n chñ. §ång thêi ph¸t triÓn kinh tÕ HTX ph¶i theo ®Þnh híng XHCN díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN vËn ®éng theo yªu cÇu vµ c¸c quy luËt kh¸ch quna vèn cã cña nã. Mét mÆt kinh tÕ thÞ trêng t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy mäi nguån lùc, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ mÆt kh¸c kinh tÕ thÞ trêng cßn mÆt tr¸i cña nã nh t¹o nªn sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, nh÷ng hiÖn tîng nh trèn lËu thuÕ, lµm hµng gi¶, c¹nh tranh phi kinh tÕ… bëi vËy môc tiªu ®Þnh híng XHCN nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu ®èi víi mäi vÊn ®Ò nh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p. l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung, trong ®ã cã khu vùc kinh tÕ n«ng th«n vµ kinh tÕ hîp t¸c. Cho nªn ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c cÇn ph¶i ®Æt trong yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta ®Ó kh¾c phôc t tëng û l¹i, chê ®îi cho r»ng vµo HTX ®Ó ®îc sù trî gióp, ®îc bao cÊp… ®ång thêi c©n fthÊy râ vai trß, tr¸ch nhiÖm gióp ®ì cña Nhµ níc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, tríc hÕt ®èi víi ®èi tîng ®ång ®¶o n«ng hé nghÌo cã nhu cÇu hîp t¸c, còng nh c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ níc ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã kinh tÕ hîp t¸c, HTX. Nh÷ng viÖc lµm nãi trªn nh»m môc tiªu t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ hîp t¸c, HTX ph¸t triÓn víi t c¸ch lµ mét bé phËn kh«ng t¸ch rêi cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn thoe ®óng chñ tr¬ng, ®êng lèi cña §¶ng.
Ba lµ, kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX lÊy lîi Ých kinh tÕ lµm chÝnh bao gåm lîi Ých kinh tÕ cña c¸c thµnh viªn vµ lîi Ých tËp thÓ. ®ång thêi coi träng lîi Ých x· héi cña thµnh viªn, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tiÕn lªn lµm giµu cho c¸c thµnh viªn, ph¸t triÓn céng ®ång. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX ph¶i trªn c¬ së quan ®iÓm toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ- chÝnh trÞ- x· héi c¶ hiÖu qu¶ tËp thÓ vµ cña c¸c thµnh viªn. Ph¶i t«n träng c¸c môc tiªu nguyªn t¾c cña qu¸ tr×nh hîp t¸c theo ®óng luËt HTX n¨m 1996.
Bèn lµ, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX n«ng nghiÖp cÇn pahØ ®µo t¹o, n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc cho khu vùc kinh tÕ nµy. VÊn ®Ò cã tÇm chiÕn lîc hµng ®Çu lµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX cã chÊt lîng, cã tinh thÇn céng ®ång cao, biÕt tin vµo ngêi lao ®éng trong HTX, biÕt tiÕp thu ý kiÕn vµ nguyÖn väng s©u sa nhÊt cña hä. Ngêi qu¶n lý pahØ lu«n quan t©m vµ biÕt chuyÓn giao kü thuËt cång nghÖ s¶n xuÊt, kinh doanh ®Ó cho ngêi lao ®éng biÕt vËn ®éng vµ thuyÕt phôc quÇn chóng x· viªn ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi nhÊt.
N¨m lµ, t¨ng cíng sù l·nh ®¹o cña c¸c cÊp uû §¶ng, n©ng cao vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc trong viÖc tiÕp tôc ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX n«ng nghiÖp Nhµ níc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch trî gióp kinh tÕ tËp thÓ trong qu¸ t×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn, th«ng qua viÖc gióp ®ì vµ ®µo t¹o, båi dìng c¸n bé, øng dông KHCN, n¾m b¾t th«ng tin, më réng thÞ trêng, x©y dùng c¸c quü hç trî vµ ph¸t triÓn, gi¶i quyÕt nî tån ®äng tríc ®©y. khuyÕn khÝch viÖc tÝch luü vµ sù dông cã hiÖu qu¶ vèn tËp thÓ trong HTX. Ph¸t huy vai trß liªn minh HTX ViÖt Nam cña MÆt trËn Tæ quèc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n trong viÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng quÇn chóng tham gia kinh tÕ tËp thÓ, thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ c¬ së, b¶o ®¶m c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t cña c¸c thµnh viªn, ng¨n ngõa tham nhòng, quan liªu.
S¸u lµ, ph¸t triÓn kinh tÕ heo ph¬ng ch©m tÝch cùc nhng v÷ng ch¾c. xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tiÔn, ®i tõ bËc thÊp ®Õn cao, ®¹t hiÖu qu¶ tÝch cù, v× sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, tr¸nh duy ý trÝ, nãng véi gß Ðp, ¸p ®Æt, ®ång thêi kh«ng bu«ng láng l·nh ®¹o ®Ó mÆc cho t×nh h×nh ph¸t triÓn tù ph¸t, chËm n¾m b¾t vµ ®¸p øng nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c cña nh©n d©n.
B¶y lµ, cïng víi sù ph¸t triÓn hoµn thiÖn kinh tÕ hîp t¸c, HTX trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp cÇn coi träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n: c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, x©y dùng, dÞch vô…
T¸m lµ, ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ liªn kÕt, hîp t¸c c¸c vïng, ®Þa ph¬ng, toµn quèc quan hÖ víi c¸c níc trong khu vùc vµ quan hÖ quèc tÕ th«ng qua hÖ thèng tæ chøc liªn minh HTX ViÖt Nam vµ tæ chøc liªn minh HTX quèc tÕ nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ kinh tÕ hîp t¸c häc hái kinh nghiÖm, t¨ng cêng quan hÖ hç trî gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng ®Ó ¸p dông vµo ViÖt Nam.
II/ Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ HTX n«ng nghiÖp ë níc ta
Sau khi cã luËt HTX 2003 ra ®êi th× chóng ta ®Òu thÊy con ®êng ®Ó ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ hîp t¸c, HTX n«ng nghiÖp ®· cso phÇn th«ng tho¸ng h¬n vµ ®· tiÕp cËn ®îc víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng mét c¸ch trùc tiÕp. Nhng qua ph©n tÝch thùc tr¹ng cña c¸c HTX n«ng nghiÖp ë níc ta ®· cho thÊy thùc tÕ cßn nhiÒu bÊt cËp. H¬n n÷a, qua nh÷ng ph¬ng híng ®· ®Ò ra, ®Ó thùc hiÖn ®îc nh÷ng ph¬ng híng Êy th× chóng ta cÇn ph¶i qu¸n triÖt tèt mét sè gi¶i ph¸p sau:
Thø nhÊt, cÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, CNH H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé vµ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸.
Kinh nghiÖm thùc tÕ cña mét sè níc trªn thÕ giíi ®· cho thÊy: tr×nh ®é ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt cho sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc HTX, tríc hÕt ë kh©u chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ tiªu thô n«ng s¶n, råi ®Õn cung øng vËt t, tiÕp thu KHCN… ®Õn lît m×nh sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn. Nh vËy, c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c kh«ng thÓ t¸ch rêi gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, bëi v× ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé, trang tr¹i gia ®×nh võa lµ môc tiªu, võa lµ gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña HTX kiÓu míi trong n«ng nghiÖp.
Thø hai, mÆc dï lîi nhuËn kh«ng ph¶i lµ môc tiªu mµ chØ lµ ph¬ng tiÖn ®Ó HTX tån t¹i, ph¸t triÓn vµ tõ ®ã míi cã thÓ hç trî ®îc thµnh viªn trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ riªng cña hä l©u dµi, bÒn v÷ng vµ ngµy mét tèt h¬n nªn viÖc ®¶m b¶o lîi nhuËn cho HTX n«ng nghiÖp lµ môc tiªu hµng ®Çu trong qu¸ t×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Muèn ®¶m b¶o vµ t¨ng nguån lîi nhuËn th× HTX ngoµi viÖc thu lîi nhuËn tõ cung øng dÞch vô víi gi¸ rÎ h¬n thÞ trêng cho c¸c hé x· viªn th× HTX ph¶i tÝch cù tæ chøc c¸c c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng ®Ó t×m ®Çu ra cho c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®îc tõ ®ã võa ®¸p øng ®îc nhu cÇu thÞ trêng võa t¨ng ®îc nguån vèn cña HTX.
Nhng tríc hÕt ta ph¶i ph©n tÝch kü vÊn ®Ò lîi nhuËn trong HTX n«ng nghiÖp.
Cã ý kiÕn cho r»ng HTX kiÓu míi ra ®êi tríc tiªn lµ v× nhu cÇu vµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi hé n«ng d©n, chø kh«ng ph¶i ®Ó thay thÕ kinh tÕ hé, ®ång thêi nã kh«ng coi lîi nhuËn lµ môc tiªu tèi thîng, mµ sù ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ cña kinh tÕ n«ng hé míi lµ môc tiªu chÝnh. Nhng còng vã kh«ng Ýt ý kiÕn quan ®iÓm cña c¸c nhµ khoa häc c¸c nhµ qu¶n lý vµ ngay c¶ cña rÊt nhiÒu c¸n bé HTX n«ng nghiÖp ®· cho r»ng, môc tiªu cña HTX n«ng nghiÖp lµ lîi nhuËn, v× nÕu kh«ng v× lîi nhuËn, kh«ng coi lîi nhuËn lµ môc tiªu hµng ®Çu cña HTX th× hîp t¸c ®Ó lµm g×? b×nh thêng nÕu kh«ng cã HTX th× mäi ho¹t ®éng dÞch vô gi÷a n«ng d©n vµ nh÷ng ngêi cung cÊp dÞch vô diÔn ra theo quan hÖ trùc tiÕp, tay ®«i. ChÝnh quan hÖ trao ®æi trùc tiÕp nh vËy ®· lµm cho thÞ trêng dÞch vô ë ®©y trë thµnh thÞ trêng cña ngêi b¸n. Lîi thÕ thuéc vÒ ngêi b¸n. hé n«ng d©n víi t c¸ch lµ ngêi mua dÞch vô sÏ bÞ chÌn Ðp vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lîng. ViÖc hé n«ng d©n tù m×nh ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cho s¶n xuÊt trong c¬ chÕ thÞ trêng nh vËy ®· kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶. §Ó chèng l¹i sù chÌn Ðp cña nhòng ngêi cung cÊp dÞch vô vµ n©ng ao chÊt lîng cña ho¹t ®éng dÞch vô c¸c hé gia ®Þnh b¾t buéc ph¶i liªn kÕt víi nhau cïng lµm dÞch vô thay v× tõng gia ®×nh tù lµm tríc ®©y. H×nh thµnh nªn HTX, khi ®ã HTX sÏ trë thµnh mét hé n«ng d©n lín, mét hé n«ng d©n chung ®øng ra lµm dÞch vô cho mäi nhµ. HTX nh vËy chÝnh lµ HTX cña nh÷ng hé n«ng d©n nã kh¸c víi HTX dÞch vô cña nh÷ng ngêi kinh doanh dÞch vô. Râ rµng víi vai trß mét HTX n«ng nghiÖp dÞch vô môc tiªu cña HTX kh«ng ph¶i lµ lîi nhuËn mµ lµ hç trî cho kinh tÕ gia ®×nh. NÕu nãi môc tiªu cña HTX lµ lîi nhuËn th× ®ã lµ läi nhuËn cña c¸c hé gia ®×nh x· viªn, chø kh«ng ph¶i läi nhuËn chung ®îc t¹o ra bëi HTX.
§Ó ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chÝnh m×nh, HTX còng cÇn ph¶i cã nguån lùu tµi chÝnh. Do vËy HTX còng cÇn t×m kiÕm lîi nhuËn, dï chØ chót Ýt. Nhng v× HTX lµ tæ chøc kinh tÕ cña chÝnh nh÷ng hé n«ng d©n lËp ra, nªn HTX kh«ng thÓ kiÕm lêi b»ng c¸ch kinh doanh ®èi víi c¸c hé x· viªn “kinh doanh trªn lng m×nh” ®Ó cã lîi nhuËn HTX ph¶i t×m c¸ch mua dÞch vô víi gi¸ rÎ ®Ó råi b¸n l¹i cho hé x· viªn víi gi¸ cao h¬n, nhng kh«ng ®îc cao h¬n gi¸ thÞ trêng tù do, hoÆc gi¸ dÞch vô mµ tõng hé n«ng d©n tù m×nh mua trong trêng hîp kh«ng HTX.
§iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu HTX n«ng nghiÖp coi lîi nhuËn lµ môc tiªu hµng ®Çu? Khi ®ã HTX n«ng nghiÖp kh«ng nh÷ng sÏ t×m c¸ch c¹nh tranh dÞch vô ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh dÞch vô trªn thÞ trêng mµ cßn kinh doanh ®èi víi hé x· viªn. Vµ nh vËy hé n«ng d©n ®· tù m×nh “®Î ra” tæ chøc kinh tÕ ®Ó råi chÝnh tæ chøc ®ã quay lai bãc lét m×nh. Hä ®· biÕn HTX thµnh mét tæ chøc tÝn dông chø kh«ng cßn lµ HTX n«ng nghiÖp lµm dÞch vô tÝn dông cho hé x· viªn n÷a. S©u thªm n÷a khi HTX n«ng nghiÖp v× môc tiªu lîi nhuËn ®¬ng nhiªn nguån tµi chÝnh (®Æc biÖt lµ c¸c quü kh«ng chia) cña HTX sÏ cã ®iÒu kiÖn ®îc t¨ng cêng Sù gia t¨ng nguån tµi chÝnh ®ã nh×n bÒ ngoµi lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô, ®iÒu ®ã sÏ lµm cho nh÷ng ngêi n¾m gi÷ kinh tÕ HTX lÇm tëng r»ng kÕt qu¶ ®ã cso ®îc lµ do c«ng søc lao ®éng cña x· viªn cña chÝnh m×nh. §©y chÝnh lµ nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn cho nh÷ng bÊt c«ng trong ph©n phèi cho tham « c«ng quü vµ lµ ®éng lùc thóc ®Èy ban qu¶n trÞ HTX kinh doanh dÞch vô kiÕm lêi tõ c¸c hé x· viªn cña m×nh ngµy cµng nhiÒu h¬n. Ngîc l¹i, nÕu kh«ng coi lîi nhuËn lµ mét yÕu tè quan träng cña kinh tÕ tËp thÓ th× rÊt dÔ dÉn ®Õn sù thê ¬ cña x· viªn ®èi víi HTX, v× hä cho r»ng vµo HTX lµm g× khi kh«ng cã lîi nhuËn? HoÆc lµ sù û l¹i cña x· viªn HTX, v× hä l¹i cho r»ng HTX ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hç trî bao cÊp cho hä. ®©y lµ mét mèi quan hÖ cùc kú phøc t¹p vµ kh«ng cã quan ®óng vÒ lî nhuËn cña HTX n«ng nghiÖp. ChÝnh v× vËy, viÖc t×m kiÕm lîi nhuËn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ, trªn c¬ së kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn mµ hç trî nhiÒu h¬n tèt h¬n cho kinh tÕ hé gia ®×nh x· viªn lµ mét qu¸ tr×nh vËn ®éng liªn tôc, kh«ng ngõng song song víi nhau. ChÝnh v× quan niÖm nh vËy, nªn mÆc dï kh«ng coi lîi nhuËn lµ môc tiªu hµng ®Çu, song nh÷ng quy ®Þnh vÒ ph©n phèi l·i vÉn lµ yÕu tè quan träng cña kinh tÕ HTX n«ng nghiÖp.
Muèn cã lîi nhuËn th× con ®êng c¬ b¶n lµ HTX ph¶i më réng c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng dÞch vô (bao gåm dÞch vô s¶n xuÊt, ®êi sèng, dÞch vô n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp) ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tËp trung mµ cô thÓ h¬n n÷a lµ c¸c HTX n«ng nghiÖp nªn ®i vµo chuyªn m«n ho¸ ®Ó ph¸t triÓn c¸c HTX chuyªn ngµnh nh»m ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña ®Þa ph¬ng n¬i ®· thµnh lËp HTX n«ng nghiÖp. Con ®êng ph¸t triÓn nµy cã vÎ nh dÔ dµng song ®ã lµ c¶ mét thö th¸ch lín ®Ó nh»m ph¸t triÓn ®æi míi HTX v× nÕu thµnh c«ng ht× kh«ng nh÷ng ®em lai nguån läi nhuËn t¬ng ®èi lín cho c¸c HTX n«ng nghiÖp mµ cßn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho tõng x· viªn. Qu¸ tr×nh héi nhËp ®ang diÔn ra trªn thÞ trêng quèc tÕ vµ c¶ thÞ trêng trong níc, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ang ®øng tríc thö th¸ch vÒ gi¶m gi¸ thµnh, chÊt lîng phï hîp víi thÞ trêng vµ æn ®Þnh… chÝnh nh÷ng yªu cÇu nµy ®ßi hái sù liªn kÕt n«ng d©n theo cïng ngµnh nghÒ cïng lÜnh vùc s¶n xuÊt ®Ó hîp t¸c nh»m tr¶ lêi c¸c ®ßi hái cña thÞ trêng.
Thø ba, ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn, tæng kÕt rót kinh nghiÖm, nh©n réng c¸c m« h×nh kinh tÕ hîp t¸c cã hiÖu qu¶ nh»m:
Gióp cho mäi ngêi n¾m ®îc sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ®Ó ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng nghiÖp víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c, HTX trong n«ng nghiÖp, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c níc trªn thÕ giíi vÒ kinh tÕ hîp t¸c HTX trong n«ng nghiÖp. ViÖc tuyªn truyÒn phæ biÕn vÒ luËt HTX vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn cña Nhµ níc gióp mäi ngêi ph©n biÖt ®äc sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a hai m« h×nh HTX kiÓu cò vµ HTX kiÓu míi. Môc ®Ých yªu cÇu, t¸c dông vµ c¸c bíc tiÕn hµnh cÇn thiÕt cña qu¸ t×nh chuyÓn ®æi x©y dùng HTX kiÓu míi. §ång thêi gãp phÇn n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé trong viÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ níc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX. Tr¸nh lÆp l¹i nh÷ng sai lÇm cò nh: chuyÓn ®æi h×nh thøc, ch¹y theo phong trµo “HTX c¶ lµng”…ngîc l¹i, kh«ng thÓ v× nhòng sai lÇm trong qu¸ tr×nh hîp t¸c ho¸ tríc ®©y mµ k× thÞ víi h×nh thøc kinh tÕ HTX.
TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr¬ng chuyÓn ®æi, x©y dùng HTX kiÓu míi theo ®óng luËt HTX. §ång thêi ph¶i coi träng viÖc tæng kÕt kinh nghiÖm thùc tiÔn vµ nh©n réng m« h×nh cã hiÖu qu¶… c«ng viÖc nµy tríc hÕt ph¶i do c¬ së, ®Þa ph¬ng thùc hiÖn, kÕt hîp víi sù gióp ®ì cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ c¬ së nghiªn cøu. Cïng víi viÖc lµm trªn , cÇn chó ý tæ chøc cho ®¹i diÖn c¸n bé HTX , n«ng d©n vïng s©u, vïng xa ®i tham quan thùc tÕ c¸c m« ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ë c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c häc tËp rót kinh nghiÖm.
Thø t, x©y dùng vµ lùa chän c¸c m« h×nh kinh tÕ hîp t¸c, HTX phï hîp víi tõng lÜnh vùc ho¹t ®éng, tõng ®Þa ph¬ng. ViÖc lµm nµy cã t¸c dông ph¸t huy hiÖu qu¶ thùc sù cña c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n. KhuyÕn khÝch h×nh thøc tæ, héi nghÒ nghiÖp, c¸c tæ nhãm hîp t¸c vÝ dô nh ë nh÷ng vïng s¶n xuÊt c©y c«ng nghiÖp, hµng ho¸ tËp trung trång chÌ, hoÆc cµ phª, mÝa, c©y ¨n qu¶, c©y dîc liÖu, gç nguyªn liÖu… nh÷ng tæ kinh tÕ hîp t¸c ho¹t ®éng tèt cã hiÖu qu¶ thùc sù cÇn híng dÉn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh HTX kiÓu míi. Tuy nhiªn hoµn toµn kh«ng ®îc gß Ðp chuyÓn thµnh HTX khi h×nh thóc tæ kinh tÕ hîp t¸c kh«ng cßn phï hîp voÝ yÕu cÇu, nguyÖn väng cña nh©n d©n. §èi víi lo¹i h×nh HTX nhÊt thiÕt ph¶i ph¸t triÓn vµ më réng m« h×nh HTX chuyªn ngµnh vÝ dô ®èi víi nh÷ng vïng trung du ¸p dông nh÷ng m« h×nh nµy ë nh÷ng n¬i trång chÌ cµ phª, trång rõng lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c¸c yªu cÇu kh¸c… bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn HTX chuyªn ngµnh nªn ph¸t triÓn HTX dÞch vô ®a chøc n¨ng kÕt hîp víi s¶n xuÊt më mang ngµnh nghÒ phï hîp víi c¶ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh nghÒ kh¸c trªn ®Þa bµn thÞ trÊn, thµnh phè nãi chung.
Thø n¨m, liªn quan ®Õn møc gãp vèn cña c¸c thµnh viªn, x· viªn HTX. Theo nghiªn cøu vµ kinh nghiÖm thùc tÕ ë nhiÒu níc vÒ m« h×nh kinh tÕ HTX th× cÇn h¹n chÕ c¸c thµnh viªn HTX gãp vèn qu¸ lín nh»m tr¸nh cho HTX hoÆc bÞ lîi dông lµ c¸i vá ph¸p nh©n HTX cho mét vµi c¸ nh©n hoÆc HTX sÏ bÞ lÖ thuéc vµo mét sè Ýt ngêi. Nh v©y mÆc dï cã tÝnh chÊt d©n chñ, b×nh ®¼ng, kh«ng phô thuéc vµo sè vèn gãp nhng thùc tÕ l¹i bÞ lÖ thu«c vµo sè vèn cña mét sè ngêi HTX sÏ dÔ bÞ hä g©y søc Ðp ch¹y theo môc tiªu t×m kiÕm lîi nhuËn tèi ®a b»ng c¸ch c¸c ho¹t ®éng kinh doanh víi ®èi tîng ngoµi thµnh viªn vµ t×m c¸ch chia cæ tøc víi tû lÖ lín nhÊt dÉn ®Õn m©u thuÉn quyÒn lîi. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cÇn ®¶m b¶o cho c¸c thµnh viªn gãp vèn lín kh«ng bÞ thua thiÖt nhng vÉn ph¶i ®¶m b¶o läi Ých tËp thÓ.
Thø s¸u, t¨ng cêng mèi liªn kÕt hîp t¸c gi÷a HTX víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c tríc hÕt lµ kinh tÕ Nhµ níc.
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, kinh tÕ Nhµ níc vÉn gi÷ vai trß quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña toµn ngµnh n«ng nghiÖp. Sù t¸c ®éng ®ã chñ yÕu th«ng qua c¸c hÖ thèng thuû n«ng giao th«ng cung cÊp ®iÖn, cung cÊp tÝn dông, khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m b¶o vÖ thùc vËt…trong mèi quan hÖ nµy, HTX ph¶i ®ãng vai trß ngêi ®¹i diÖn lµ cÇu nèi gi÷a kinh tÕ Nhµ níc vµ kinh tÕ hé. Mét mÆt, HTX thùc hiÖn viÖc tiÕp nhËn sù hç trî cña Nhµ níc, triÓn khai ch¬ng tr×nh dù ¸n cã liªn quan ®Õn kinh tÕ hé ë ®Þa ph¬ng. MÆt kh¸c HTX gióp doanh nghiÖp n«ng nghiÖp më réng ph¹m vi ho¹t ®éng, phôc vô trùc tiÕp cã hiÖu qu¶ ®Õn n«ng d©n. cßn doanh nghiÖp Nhµ níc t¹o ®iÒu kiÖn cho HTX më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng dÞch vô s¶n xuÊt kinh doanh nh HTX lµm ®¹i lý, ký hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm.
Thø b¶y, t¨ng cêng hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX b»ng c¸ch:
- Thêng xuyªn n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX th«ng qua ®µo t¹o båi dìng trong hÖ thèng c¸c trêng tõ tØnh ®Õn TW, kÕt hîp viÖc tham quan häc hái kinh nghiÖm trong vµ ngoµi níc.
- Nhµ níc cÇn cÊp mét kho¶n kinh phÝ cÇn thiÕt cho hÖ thèng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c, HTX.
Cïng víi hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi kinh tÕ hîp, HTX. CÇn t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, sù phèi hîp tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc x· héi nh: héi n«ng d©n, héi phô n÷, héi cùu chiÕn binh, liªn minh HTX trong viÖc tuyªn truyÒn vËn ®éng gióp ®ì ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c, HTX, phï hîp voÝ ®iÒu kiÖn thùc tiªn vµ nhu cÇu cña n«ng d©n ë tõng ®Þa ph¬ng.
Thø t¸m, x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn vµ HTX ttrªn tõng ®Þa bµn.
§Ó gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ nµy cÇn cã c¬ chÕ phèi hîp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Tæ chøc §¶ng thùc hiÖn vai trß l·nh ®¹o chung th«ng qua chñ tr¬ng, NghÞ quyÕt vµ vai trß g¬ng mÉu cña ngêi §¶ng viªn. ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cã quyÒn, cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra gi¸m s¸t HTX trong viÖc tu©n thñ ph¸p luËt vµ c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña ®¶ng Nhµ níc. Nhng tuyÖt ®èi kh«ng ®îc can thiÖp trùc tiÕp vµo c«ng viÖc néi bé cña HTX, kh«ng lµm thay chøc n¨ng cña HTX, song ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn hç trî, gióp ®ì cho HTX ho¹t ®éng theo ph¸p luËt.
Thø chÝn, ®èi víi liªn minh HTX: kiÖn toµn tæ chøc liªn minh HTX tõ TW ®Õn c¸c tØnh, thµnh phè thùc sù v÷ng m¹nh, kh¾c phôc mäi biÓu hiÖn hµnh chÝnh ho¸ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng b¶o ®¶m thùc hiÖn tèt vai trß ®¹i diÖn vµ hç trî cho khu vùc kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX. Tõng bíc hiÖn ®¹i ho¸ m¹ng líi th«ng tin trong ngµnh gióp cho ho¹t ®éng cña liªn minh HTX ViÖt Nam ®îc th«ng suèt kÞp thêi n©ng cao chÊt lîng c¸c ho¹t ®éng t vÊn vÒ thÞ trêng vµ KHCN ®µo t¹o b¶o l·nh tÝn dông… ®Ó liªn minh HTX ViÖt Nam thùc sù lµ tæ chøc ®¹i diÖn vµ hç trî thóc ®Èy kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX ph¸t triÓn.
Thø mêi, cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c vµ HTX tõ nay ®Õn n¨m 2010:
- Nªn cã chÝnh s¸ch xo¸ nî víi c¸c HTX n«ng nghiÖp gÆp thiªn tai, lò lôt, g©y thiÖt h¹i tµi s¶n vµ mét sè HTX n«ng nghiÖp tù gi¶i thÓ hoÆc tån t¹i chØ lµ h×nh thøc. Xo¸ nî thuÕ cho c¸c HTX tríc thêi ®iÓm thùc hiÖn thu thuÕ trùc tiÕp ®Õn hé. Ng©n s¸ch Nhµ níc sÏ cÊp bï cho ®Þa phong ®îc ChÝnh phñ cho xo¸ nî sè HTX cßn nî Nhµ níc.
- ChÝnh s¸ch ®Çu t tµi chÝnh ®èi víi kinh tÕ hîp t¸c trong n«ng nghiÖp: Quü tÝn dông n«ng th«n theo tinh thÇn chØ thÞ Bé chÝnh trÞ ngµy 13/10/2000 lµ t¨ng cêng h×nh thøc tÝn chÊp th«ng qua c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ chÝnh quyÒn cÊp x· ®Ó c¸c hé khã kh¨n vay vèn s¶n xuÊt. Nªn cho phÐp HTX n«ng nghiÖp huy ®éng cho vay néi bé t¨ng cêng kiÓm so¸t, chÊm døt t×nh tr¹ng cho vay nÆng l·i ë n«ng th«n. Nhµ níc cÇn giµnh mét tû lÖ chÝnh ®¸ng ng©n s¸ch Nhµ níc ®Çu t cho kinh tÕ HTX nh: ®Çu t cho c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé HTX vµ lao ®éng n«ng th«n, ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n.
- ChÝnh s¸ch thuÕ: Nªn miÔn thuÕ cho c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cña HTX n«ng nghiÖp gåm cung øng vËt t s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm.
- ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt: Nhµ níc cÇn cã c¬ chÕ kiÓm tra ®«n ®èc c¸c ®Þa ph¬ng khÈn tr¬ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®Õn hé n«ng d©n. CÇn thÓ chÕ ho¸ n¨m quyÒn trong luËt ®Êt ®ai. KhuyÕn khÝch qu¸ tr×nh tÝch tô, tËp trung ruéng ®Êt (trong ph¹m vi cho phÐp) tíi c¸c hé, trang tr¹i ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ång thêi cÇn tuyªn truyÒn ¸p dông kinh nghiÖm cña mét sè ®Þa ph¬ng vÒ viÖc dån ®iÒn ®æi thöa ®Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn c¬ giíi ho¸ cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
§èi víi c¸c tØnh miÒn nói vïng s©u, vïng xa, biªn giíi cÇn miÔn kh«ng thêi h¹n tiÒn thuª ®Êt mµ HTX sö dông ®Ó lµm c¸c c«ng tr×nh dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt. ®ång thêi ph¶i cã c¬ chÕ qu¶n lý chÆt chÏ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông ®Êt l·ng phÝ vµ c¸c hiÖn tîng tiªu cùc kh¸c.
- ChÝnh s¸ch thÞ trêng: CÇn ph¶i cung cÊp th«ng tin kÞp thêi cho c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ã lµ nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ trêng nh: nhu c©ï tiªu thô n«ng s¶n, t×nh h×nh s¶n xuÊt c¹nh tranh, sù biÕn ®éng gi¸ c¶.. trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ. Cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ ph¬ng thøc, vÒ ®iÒu kiÖn, yªu cÇu ®¶m b¶o tÝnh thèng suèt tÝnh to¸n kü hiÖu qu¶ kinh tÕ tríc khi quyÕt ®Þnh ph¬ng ¸n ®Çu t tæ chøc s¶n xuÊt.
- ChÝnh s¸ch ®µo t¹o sö dông c¸n bé HTX vµ ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng n«ng nghiÖp n«ng th«n: Nhµ níc cÇn pahØ cã nhiÒu ®Ò ¸n cô thÓ vÒ c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé HTX tríc hÕt ®ã lµ Chñ nhiÖm HTX, kÕ to¸n… rµ so¸t cñng cè hÖ thèng c¸c trêng ®µo to¹ vµ tµi liÖu gi¸o tr×nh, ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vÒ HTX n«ng nghiÖp theo tiªu chuÈn chung cña c¶ níc vµ phï hîp víi tõng ®Þa ph¬ng.
- ChÝnh s¸ch khuyÕn n«ng, KHCN: cÇn t¨ng cêng nghiªn cøu ¸p dông c¸c thµnh qu¶ míi nhÊt cña KHCN n©ng cao d©n trÝ ®µo t¹o båi do÷ng nh©n lùc t¹i chç, cung cÊp kÞp thêi c¸c tri thøc khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt cña n«ng nghiÖp.
§èi víi c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ tiªu thô n«ng s¶n ®îc hç trî kinh phÝ, hoÆc trî gi¸ mét phÇn cho viÖc ®Çu t øng dông tiÕn bé KHCN cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
KÕt luËn
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng å ¹t nh hiÖn nay ®©u ®©u còng chØ thÊy mäc lªn nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn hay doanh nghiÖp t nh©n… liÖu cã ai ®Æt ra c©u hái r»ng: ®Õn khi nµo ®ã m« h×nh kinh tÕ HTX hoµn toµn bÞ biÕn ®æi hay bÞ thay thÕ bëi mét m« h×nh kinh tÕ kh¸c hay kh«ng? Bëi lÏ r»ng ngay tríc m¾t kinh tÕ HTX ®· mang trong m×nh nã bao bÊt cËp, khã kh¨n: sù rµng buéc qu¸ lín gi÷a ngêi víi ngêi g©y ra sù tr× trÖ û l¹i lµm gi¶m ®i tÝnh n¨ng ®éng, mê ®i tÝnh s¸ng t¹o cña con ngêi dÉn ®Õn sù kh«ng thÓ thÝch nghi ®îc víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng qu¸ s«i ®éng, qu¸ nh¹y bÐn. Ph¶i ch¨ng ®Õn mét lóc nµo ®ã m« h×nh kinh tÕ HTX sÏ bÞ l·ng quªn?
L¹i cã mét vÊn ®Ò n÷a ®Æt ra r»ng trong thêi ®¹i ®æi míi, xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®a c¸c quèc gia xÝch l¹i gÇn nhau theo híng hîp t¸c ho¸ liªn hiÖp ho¸ (tiªu biÓu nh tæ chøc WTO mµ s¾p tíi ViÖt Nam cã thÓ sÏ gia nhËp, tæ chøc ASEM…) cã nh vËy thÕ giíi míi ph¸t triÓn æn ®Þnh trong hoµ b×nh. Râ rµng hîp t¸c ho¸ lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong viÖc ph¸t triÓn l©u dµi vµ æn ®Þnh tõ ®ã chóng ta l¹i cµng kh¼ng ®Þnh mét ®iÒu r»ng:
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam- nÒn kinh tÕ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn sÏ kh«ng thÓ vµ kh«ng bao giê xo¸ bá mét c¸ch s¹ch tr¬n m« h×nh kinh tÕ HTX. CNXH muèn ph¸t triÓn ph¶i dùa trªn søc m¹nh céng ®ång- hay ®ã chÝnh lµ søc m¹nh d©n téc. ChÝnh v× vËy m« h×nh kinh tÕ HTX kiÓu míi ®· ®îc söa ®æi ®Ó thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn ®ã lµ kinh tÕ ViÖt Nam XHCN trong t¬ng lai, cho ngµy mai vµ cho c¶ mai sau…
B¶n th©n em lµ mét cö nh©n t¬ng lai nguyÖn sÏ cèng hiÕn cho sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt níc søc khoÎ vµ kiÕn thøc cña tuæi thanh xu©n bÊt kÓ khi nµo ®Êt níc cÇn. Bëi lÏ môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh kh«ng ph¶i chØ lµ khÈu hiÖu mµ lµ íc m¬ cña toµn §¶ng, toµn d©n mµ cßn lµ íc m¬ ch¸y báng trong mçi tr¸i tim cña mçi mét sinh viªn nh chóng em.
Tµi liÖu tham kh¶o
T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Sè 2 n¨m 2004
Sè 5 n¨m 2004
Sè 2 n¨m 2001
T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ T3/2004
T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o T6/2001
T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 280 - T9/2001
T¹p chÝ lý luËn chÝnh trÞ sè 12/2001
T¹p chÝ nghiªn cøu Trung Quèc sè 6/2000
Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ doanh nghiÖp n«ng nghiÖp - NXB Thèng kª
Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ c¸c m« h×nh kinh tÕ HTX N«ng nghiÖp ë níc ta
Cuèn N«ng nghiÖp Ch©u ¢u, nh÷ng kinh nghiÖm ph¸t triÓn
Cuèn Kinh tÕ hîp t¸c trong n«ng nghiÖp ë níc ta hiÖn nay
Cuèn lý luËn vÒ kinh tÕ hîp t¸c, HTX vµ sù vËn dông ë níc ta.
Môc lôc
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 062. H7907p tc x kinh doanh t7893ng h7907p.doc