Khái quát nét đẹp tranh dân gian Đông Hồ trong dạy học mỹ thuật cho học sinh phổ thông

Phô lôc më ®Çu Lý do chän ®Ò tµi Môc ®Ých nghiªn cøu §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu NhiÖm vô nghiªn cøu Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Néi dung ch­¬ng I: NÐt ®Ñp tranh d©n gian §«ng Hå. Kh¸i qu¸t vÒ tranh d©n gian §«ng Hå. Tranh §«ng Hå Tranh Hµng Trèng §Æc tr­ng nghÖ thuËt tranh D©n gian TÝnh gi¸o dôc cña tranh d©n gian ch­¬ng II: VËn dông nÐt ®Ñp tranh d©n gian §«ng Hå trong d¹y häc mü thuËt cho häc sinh phæ th«ng. Néi dung ®Ò tµi tranh d©n gian §«ng Hå ¶nh h­ëng tíi t×nh c¶m, nh©n c¸ch häc sinh. NÐt t­¬ng ®ång gi÷a ®­êng nÐt trong tranh d©n gian §«ng Hå víi nÐt vÏ cña häc sinh løa tuæi thiÕu niªn nhi ®ång. Vai trß cña ng­êi gi¸o viªn trong d¹y häc Mü thuËt ®Ó ph¸t huy sù s¸ng t¹o cña häc sinh. Ch­¬ng III KÕt luËn kiÕm nghÞ 3.1 KÕt luËn 3.2. kiÕn nghÞ tµi liÖu tham kh¶o Më ®Çu Lý do chon ®Ò tµi : Tranh kh¾c gç d©n gian ViÖt Nam lu«n g¾n bã vµ in ®Ëm dÊu Ên trong cuéc sèng tinh c¶m cña con ng­êi ViÖt Nam. Chñ ®Ò t­ t­ëng cïng nh÷ng ®Æc tr­ng ®éc ®¸o riªng biÖt cña tranh d©n gian lµ nh÷ng yÕu tè t¹o nªn gi¸ trÞ nghÖ thuËt tho¶ m·n nhu cÇu thÈm mÜ cña ng­êi xem. Thõa kÕ nh÷ng tinh hoa nghÖ thuËt cña tranh d©n gian ViÖt Nam. Ngµy nay ®· cã nhiÒu ho¹ sÜ nghiªn cøu, chuyªn s©u vµo lÜnh vùc nµy ®· t¹o nªn nhiÒu t¸c phÈm tranh kh¾c ®Ñp ®­îc nhiÒu ng­êi yªu thÝch ®ång thêi ®· gãp phÇn kh¼ng ®inh søc sèng vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña tranh d©n gian ViÖt Nam mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®©m ®µ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong thÕ giíi ®a d¹ng vÒ phong c¸ch héi ho¹ hiªn ®¹i. §Æc tr­ng ng«n ng÷ cña tranh d©n gian lµ gi¶n dÞ, ch©n chÊt dÔ hiÓu nh­ng lai bao hµm mét vÎ ®Ñp ®Çy Ên t­îng ®i vµo lßng ng­êi nhÊt lµ ®èi víi c¸c em løa tuæi thiÕu niªn nhi ®ång, bëi tinh hån nhiªn, vui t­¬i, hãm hØnh, méc m¹c, mµu s¾c tù nhiªn, ®­êng nÐt hinh khèi ®¬n gi¶n. Xem tranh d©n gian c¸c em nh­ tim thÊy mét tiªng nãi chung mang tÝnh céi nguån, t×m thÊy mét sù gÇn gòi dung dÞ, dÔ tiÕp cËn víi mong ­íc ®­îc vÏ vµ vÏ ®Ñp. Cã thÓ nãi, nh÷ng ®Æc tr­ng ®éc ®¸o cña tranh d©n gian sÏ lµ con ®­êng ng¾n vµ thuËn lîi ®Ó gi¸o dôc thÞ hiÕu thÈm mÜ cho häc sinh. Trªn c¬ së tõ dÔ ®Õn khã, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, cïng víi sù h­íng dÉn cña gi¸o viªn, tranh d©n gian sÏ ®ãng gãp mét phÇn nhá vµo c¸i chung trong viÖc gi¸o dôc n©ng cao nh©n thøc thÈm mÜ nãi chung vµ vÒ héi ho¹ nãi riªng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng suy nghÜ ®ã t«i m¹nh d¹n nghiªn cøu kho¸ luËn víi ®Ò tµi”Kh¸i qu¸t nÐt ®Ñp tranh d©n gian §«ng Hå trong d¹y häc mü thuËt cho häc sinh phæ th«ng”. Trong khu«n khæ mét kho¸ luËn nghiªn cøu nhá ch­a thÓ ®Ò cËp s©u tíi vÊn ®Ò cña tranh d©n gian, mong muèn cña ng­êi thùc hiÖn kho¸ luËn lµ ®­îc ®ãng gãp mét vµi suy nghÜ tõ nÐt ®Ñp tranh d©n gian §«ng Hå ®èi víi viÖc gi¸o dôc thÞ hiÕu thÈm mÜ cho häc sinh ë løa tuæi thiÕu niªn nhi ®ång. 2.Môc ®Ých nghiªn cøu: -T×m hiÓu nÐt ®Ñp trong tranh d©n gian §«ng Hå. -VËn dông nÐt ®Ñp tranh d©n gian §«ng Hå vµo d¹y häc Mü thuËt ë tr­êng Phæ th«ng. 3.®èi tù¬ng vµ pham vi nghiªn cøu: * §èi t­îng: T×m hiÓu nÐt ®Ñp cña tranh d©n gian §«ng Hå. * Pham vi: T×m hiÓu nÐt ®Ñp cña tranh d©n gian §«ng Hå cã sù so s¸nh ®èi chiÕu vµ liªn hÖ cña mét sè tranh thiÕu nhi. 4.Nhiªm vô nghiªn cøu: -T×m hiÓu nÐt ®Ñp cña tranh d©n gian: + Néi dung. + Bè côc. + H×nh m¶ng. + Mµu s¾c. -§­a ra c¸ch khai th¸c nÐt ®Ñp tranh d©n gian trong viÖc gi¸o dôc thÈm mÜ cho häc sinh phæ th«ng. 5.ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: - S­u tÇm, nghiªn cøu tµi liÖu. - Quan s¸t, liªn hÖ thùc tÕ. -Tæng hîp ph©n tÝch, so s¸nh ®èi chiÕu. néi dung ch­¬ng 1: nÐt ®Ñp tranh d©n gian ®«ng hå. 1.1.Kh¸i qu¸t vÒ tranh d©n gian. Tranh d©n gian ViÖt Nam tõ rÊt xa x­a ®· tån t¹i thùc sù trong ®êi sèng cña nh©n d©n. Tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 viÖc ch¬i tranh trong ngµy tÕt ®· trë thµnh mét phong tôc rÊt mùc ®­îc t«n träng, tranh ®­îc dïng ®Ó trang hoµng nhµ cöa, t«n kÝnh tæ tiªn, cÇu mng nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp, ®Ó giíi thiÖu cho nhau vÒ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ lÞch sö d©n téc. Nh÷ng tê tranh Êy ®· lµm bõng s¸ng nh÷ng c¨n nhµ tèi thÊp, ®· mang theo tiÕng c­êi vui ®Õn víi mäi nhµ vµ nh¸t lµ gióp mäi ng­êi nh­ c¶m giao víi tinh thÇn, yªn t©m cã cuéc sèng b×nh an vµ thÞnh v­îng. Trong c¶ n­íc, tõ B¾c vµo Nam cã nhiÒu n¬i lam tranh gi©n gian nh­ tranh §«ng Hå, tranh Hµng Trèng, tranh Kim Hoµng, tranh Lµng S×nh nh­ng cã hai vïng næi tiÕng vµ cã truyÒn thèng l©u ®êi h¬n c¶ lµ tranh §«ng Hå, tranh Hµng Trèng. Trong ®Ò tµi nµy t«i còng xin ®Ò cËp ®Õn hai dßng tranh chñ yÕu nµy. Tranh §«ng Hå: Tranh §«ng Hå ®­îc s¶n xuÊt lÎ tÎ ë mét sè tØnh Hµ Néi, Hµ T©y, VÜnh Phóc, Phó Thä, Th¸i Nguyªn, NghÖ An, nh­ng truy vÒ gèc ®Òu do ng­êi §«ng Hå di c­ mang theo nghÒ ®Õn n¬i míi. N¬i s¶n xuÊt tËp trung lµ lµng §«ng Hå(x· Song Hå, huyÖn ThuËn Thµnh, tØnh B¾c Ninh). §©y lµ mét lµng nhá n¨m ven s«ng §uèng vµ trªn ®­êng giao th«ng nèi xø B¾c (B¾c Ninh) víi xø §«ng (H¶i D­¬ng), chØ c¸ch Hµ Néi chõng 40 km. Vïng ®Êt nµy trï phó,n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, cã nhiÒu nghÒ thñ c«ng, ®êi sèng v¨n ho¸ cao, lÔ héi nhiÒu vµ ®Æc s¾c... tÊt c¶ ®· t¹o nªn c¸i n«i, lµ “bµ ®ì”cho mét dßng tranh ch©n quª®Ëm ®µ chÊt d©n téc. G¾n víi sinh ho¹t TÕt cã tranh-ph¸o-m·, ng­êi lµng §«ng Hå lµm c¶. Hµng m· §«ng Hå tõ nhiÒu thÕ kØ tr­íc ®· ®i vµo sö s¸ch, vµ m­êi n¨m qua t­ëng chõng ®· mai mét th× giê ®©y ®ang phôc håi vµ ph¸t triÓn ®¸p øng nhu cÇu t©m linh cña ®«ng ®¶o nh©n d©n, vµ cïng lµ mét thø nghÖ thuËt t¹o h×nh d©n gian, bæ sung vµ lµm hoµn chØnh thªm cho m¶ng trannh tÕt. Tranh tÕt cæ truyÒn cña §«ng Hå lµ tranh §iÖp, tõ giÊy ®Õn mµu ®Òu nhuÇn chÊt d©n téc. Gi¸y ®Ó in tranh lµ gi¸y dã ®­îc s¶n xuÊt ë §ång Cao( B¾c Ninh) vµ vïng B­ëi( Hµ Néi), nã máng mÞn vµ cã v©n ãng ¶ nh­ lôa, l¹i dai vµ co d·n khi Èm ­ít. ®Î ph¸t huy mÆt tèt vµ kh¾c phôc mÆt yÐu cña giÊy dã, nghÖ nh©n quÐt lªn nã mét líp ®iÖp lµm cho tê gi¸y dµy nuét, s¸ng tr¾ng víi nh÷ng thí s¸ng tèi®an xen song hµnh vµ lÊp l¸nh ¸nh b¹c, cã khi con ®­îc l­ít thªm n­íc hoa hoÌ vµng chanh hay n­íc gç vµng ®á cam, tõ nÒn giÊy ®· to¸t ra vÎ vinh hiÓn. Trªn nÒn giÊy Êy, nghÖ nh©n lÇn l­ît in v¸n gç c¸c m¶ng mµu c¹nh nhau vµ chång nhau, sau cïng in nÐt ®en to mËp, mµu vµ nÐt phèi hîp t¹o ra nh÷ng h×nh quen thuéc nh­ng lu«n míi. B¶ng mµu ë ®ay còng lµ nh­ng mµu tr¾ng ®iÖp-vµng hoe-®á vang, l¹i thªm mµu xanh chµm-sái son- than l¸ tre, toµn nh÷ng thø cã s½n trong thiªn nhiªn, bÒn tr­íc ¸nh s¸ng vµ th©n thuéc víi mäi ng­êi. B¶ng mµu ¸y kh¸ ®¬n gi¶n nh­ng do kü thuËt pha chÕ “tr¨m hay kh«ng b»ng tay quen” vµ nghÖ thuËt phèi mµu ®· t¹o ra nh÷ng hoµ s¾c phong phó vµ hµi hoµ. Tranh ®«ng Hå phæ biÕn nhÊt, còng ®Æc sÆc nhÊt vµ do ®Ëm sÆc d©n gian- d©n téc nhÊt, ®­îc nh©n d©n nhiÒu n­íc ­a thÝch vµ tuyÓn vµo nh÷ng bé s­u tËp tranh quý cña nh©n lo¹i. 1.1.2Tranh Hµng Trèng Tranh Hµng Trèng còng cã rÊt sím, cho ®Õn tr­íc c¸ch m¹ng thang t¸m n¨m 1945 ®ù¬c bÇy b¸n nhiÒu phè ë Hµng Trèng vµ c¸c phè l©n cËn nh­ Hµng Nãn- Hnµg Hßm- Hµng Qu¹t cña Hµ Néi. Tranh Hµng Tr«ng còng cã mét sè tranh tiªu biÓu nh­ tranh §«ng Hå, nh­ng ®i s©u vµo nh÷ng bé Tø b×nh vÒ ng­êi ®Ñp (Tè N÷) vµ c¶nh ®Ñp (Tø Quý), minh ho¹ c¸c t¸c phÈm v¨n häc lín, nh­ng ®Æc biÖt ®i s©u vµo m¶ng tranh thê ë c¸c ®iÖn miÕu, nhÊt lµ khai th¸c c¸c nh©n vËt trong ®¹o M·u cña b¶n ®Þa( Tam toµ, Tø phñ, «ng Hoµng, bµ Chóa, CËu C«). Tranh Hµng Trèng chñ yÕu lµ tranh thê, do ®ã ®­îc bµy b¸n quanh n¨m, tËp trung vµo mét sè dÞp lÔ TÕt. Tranh Hµng Trèng in trªn giÊy xuyÕn chØ vµ sau nµy lµ gi¸y b¸o khæ réng, chØ in nÐt cong t« mµu bót l«ng, mµu nhËp ngo¹i lµ phÈm ho¸ häc t­¬i. Do kü thuËt t« b»ng tay mµ t¹o ®­îc sù ®Ëm nh¹t, vên ®Î næi khèi nÐt thanh m¶nh vµ cong mÒm vµ duyªn d¸ng. §èi t­îng cña tranh Hang Trèng lµ tÇng líp thÞ d©n, nh÷ng ng­êi kh¸ gi¶ nªn bªn c¹nh tranh thê d¸n ë n¬i t«n nghiªm, th× nh÷ng tranh sinh ho¹t th­ßng ®ù¬c treo ë nh÷ng phßng kh¸ch t¹o mét kh«ng khÝ sang träng. §Æc tr­ng nghÖ thuËt tranh d©n gian Tranh d©n gian cã lÞch sö lau dµi vµ thùc sù lµ vèn t¹o h×nh ®ùoc c¸c thÕ hÖ c¶ x­a vµ nay ®Òu thÝch, nÕu chØ v× gi¸ trÞ néi dung th× khi x· héi thay ®æi nã kh«ng thÝch hîp n÷a, do ®ã phÇn quan träng chÝnh lµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt. Gi¸ trÞ nµy ®­îc biÓu hiªn ë bè côc, ë ®­êng nÐt, ë b¶ng mµu, ë quan niÖm tØ lÖ gi÷a c¸c h×nh. Tranh d©n gian x©y dùng c¸c h×nh ¶nh kh«ng phô thuéc vµo mÉu trong tù nhiªn, mµ cèt g©y Ên t­îng m¹nh theo yªu cÇu cña chñ ®Ò, v× thÕ c¶ ¸nh s¸ng, kh«ng gian, con ng­êi vµ c¶nh vËt ®Òu lµ ­íc lÖ. Tê tranh ®iÖp víi nÒn mµu tr¾ng hay vµng ®á ®Òu thÓ hiªn kh«ng gian rùc s¸ng, trong trÎo vµ réng r·i. Khong gian ­íc lÖ Êy ®ßi hái mäi h×nh ë trªn còng ph¶i ­íc lÖ lµm s¨«gÞ ®ùoc nhiÒu nhÊt, v× thÕ h×nh ®ùoc thÓ hiÖn nh×n tõ nhiÒu gãc ®é, tõ nhiÒu kho¶ng c¸ch ®Ó cã thÓ ph« diÔn ®­îc ®Çy ®ñ nhÊt, ch¼ng h¹n con lîn muèn râ nhÊt ph¶i ®ùoc vÏ ë thÕ nh×n ngang, nh­ng mâm l¹i nh­ nh×n tõ phÝa tr­íc, c¶nh høng c©y dõa ®­îc thu nhá l¹i ®Ó t­¬ng øng víi ng­êi trÌo vµ ng­êi høng hoÆc c¶nhTr¹ng chuét vinh quy, sau khi ®ç cao c­íi vî, chuét tiÕn sÜ c­ìi con ngùa còng chØ nhÊp nhØnh víi nã mµ th«i. TÊt c¶ c¸c h×nh trong tranh ®Òu ®ùoc ®µn ra cho¸n c¶ mÆt tranh, chóng kh«ng che khuÊt nhau mµ cïng ph¬i bµy râ rµng. Tõng h×nh trong tranh ®ù¬c c­êng ®iÖu cã khi ®Õn”ngoa ngo¾t”, song ®Òu thu vÒ nh÷ng h×nh c¬ b¶n. VÝ nh­ bÐ «m gµ nh­ h×nh qu¶ trøng, con l¬n nh­ h×nh ch÷ nhËt, c¸c cÆp. §å vËt trong tranh §¸nh vËt l¹i chç h×nh tam gi¸c, chç h×nh thang, chç nöa h×nh trßn, c¸c nh©n vËt trong tranh Høng dõa vµ §¸nh ghen võa hµi h­íc võa t¸o tîn. C¸i thÕ giíi ë trong d©n gian gåm ®ñ c¶ ba tÇng trêi-trÇn vµ d­ãi ®Êt, chØ cÇn vµi chi tiÕt lµ gîi ra c¸i kh«ng gian cÇn cho sù viÖc x¶y ra, ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiªn râ nÐt h¬n trong tranh liªn hoµn vÒ Th¹ch Sanh. Víi bè côc Êy, trõ tranh thê th× c¸c nh©n vËt ThÇn, PhËt ®­îc vÏ to ë gi÷a,c¸c nh©n vËt phô nhá h¬n vµ ë hai bªn, c¸c ng­êi th­êng d©n vµ sinh vËt l¹i nhá n÷a vµ ë d­íi. Tû lÖ nµy phô thuéc vµo viÔn cËn x· héi, tuú theo ®Þa vÞ cña tõng nh©n vËt ®Ó phãng to hay thu nhá. Tr¸i l¹i ë nh÷ng tê tranh TÕt th«ng th­êng,c¸c nh©n vËt vµ c¶nh vËt dï thùc tÕ hÕt søc chªnh lÖch nhau, nh­ng víi quan ®iÓm b×nh ®¼ng tÊt c¶ ®­îc tr×nh ra trªn mÆt tranh víi mét ®é lín t­¬ng ®­¬ng nhau. Lçi viÔn cËn ph¶n ¸nh t­ t­ëng b×nh qu©n cña n«ng d©n, tÊt c¶ ®Òu ®­îc t«n träng. VÒ ®­êng nÐt tranh d©n gian dïng h×nh chñ yÕu vÒ ®­êng nÐt ®­îc in, cã nh÷ng bøc in nÐt xong lµ hoµn thµnh,nhiÒu tranh sau khi in nÐt ®en míi dùa vµo ®ã mµ t« mµu cho t­¬i vµ ®éng. C¶ nh÷ng tranh ®­îc in mµu kÝn th× nÐt ®ù¬c in sau nªn rÊt râ. NÐt bao lÊy c¸c m¶ng mµu khiÕn m¶ng nµo còng ®­îc t¸ch b¹ch râ rµng, nÐt tuú tõng dßng tranh mµ cã sù kh¸c nhau. NÐt ë tranh §«ng Hå ®Ëm ch¾c, Ýt chi tiÕt vôn, nÐt ë tranh Hµng Trèng m¶nh mai, cã phÇn “tham lam” nªn h¬i rèi. Cßn vÒ b¶ng mµu dï mµu thuèc c¸i ë tranh ®iÖp hay mïa ho¸ häc chÊt ë nhiÒu dßng tranh kh¸c nhau, th× còng ®Òu ®»m th¾m, chØ rÊt Ýt mµu, thiªn vÒ s¸ng, hÇu nh­ kh«ng cÇn ®Õn mµu ghi trung gian. Nh÷ng mµu Êy dï inhay vÏ còng thËt khiªm tèn, chØ vµi mµu nh­ng do c¸ch chÕ biÕnkü thuËt in chång, in lÖch l¹i t¹o thªm mµu míi. Ngµy nay tranh d©n gian kh«ng chØ cã gi¸ trÞ lÞch sö, vÉn hµm chøa ®Çy ®ñ gi¸ trÞ cña mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®Ých thøc... C¸c ho¹ sü khai th¸c tranh d©n gian ë c¸c chÊt liÖu vµ quan niÖm thÈm mü, cho nã th¨ng hoa vµo t¸c phÈm th× hån d©n téc vµ chÊt thêi ®¹i sÏ lµ lÏ sèng tr­¬ng tån cïng thêi gian. 1.3. TÝnh gi¸o dôc cña tranh §«ng Hå. Tranh vÏ cña trÎ em rÊt gÇn gòi víi tranh d©n gian, nãi c¸ch kh¸c tranh d©n gian phï hîp víi t©m hån trÎ th¬ bëi tÝnh hån nhiªn, vui t­¬i, hãm hØnh, méc m¹c, mµu s¾c tù nhiªn, ®­ßng nÐt, h×nh khèi, ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu lµm cho trÎ yªu thÝch. Tranh d©n gian ph¶n ¸nh mäi mÆt cña ®êi sèng víi c¸i nh×n l¹c quan, t­¬i s¸ng, tõ x­a ®Õn nay ®­îc mäi ng­êi ham chuéng. Víi néi dung vµ h×nh thøc ®éc ®¸o tranh d©n gian lµ mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®­îc phæ biÕn s©u réng trong nh©n d©n. Tranh d©n gi¶n ph¶n ¸nh ®a d¹ng cuéc sèng x· héi, song ®èi víi ®Ò tµi trÎ emvµ nh÷ng con vËt ®­îc trÎ em ­a thÝch ®· ®­îc nghÖ sü nh©n gian göi hån m×nh trong bøc vÏ ®ã lµ: em bÐ c­ìi trªn m×nh nghÐ, ®Çu tre chiÕc läng l¸ sen, tay n©ng èng s¸o kÒ miÖng thæi,... lµ mét h×nh t­îng nghÖ thuËt ®Ñp yªu ®êi, yªu cuéc sèng, yªu lao ®éng ngay tõ tuæi th¬. Bøc tranh bÈy em bÐ ®u cµnh ®µo víi nh÷ng hoa vµ qua¬r tranh thÊt ®ång lµm ng­êi xem nøc lßng víi thÕ giíi trÎ con bô bÉm v« cïng ®¸ng yªu, hå hëi víi ­íc väng con trÎ h¹nh phóc, khoÎ m¹nh. Nh÷ng em bÐ «m gµ hay vÞt ë c¸c tranh LÔ TrÝ, Phó Quý, Vinh Hoa... ®Òu lµ nh÷ng ®øa trÎ kh«i ng« mµ mäi ng­êi lµm cha mÑ mong ­íc. Nh÷ng tranh vÒ c¸c cuéc vui ch¬i trong ngµy héi, ngµy tÕt nh­ móa rång, móa l©n, ®¸nh vËt,... cµng thÊy cuéc ®êi ph¬i phíi ®¸ng yªu c¶ ®en nh÷ng sinh vËt nh­ gµ ®µn lîn æ,... khi ®i vµo tranh còn mang niÒm vui hån hËu ®Ëm ®µ. Ng­ßi xem ®· nhËn ra ë con l¬n n¸i cã 5 con cã c¸i mån tñm tØm nh­ míi gÆp ®­îc ®iÒu g× lý thó. Gµ m¸i má cßn ngËm måi ®ang “tóc...tóc...”gäi ®µn con xóm xÝt chia måi. Gµ trãng d­ín cao cæ ®Çy khÝ ph¸ch che chë cho gµ mÑ gµ con. Trong tranh d©n gian con ng­êi dï trong lao ®éng vui ch¬i ®Òu rÊt tho¶i m¸i. Ch¼ng nh÷ng vui khi móa rång, móa l©n ... mµ vui ngay c¶ lóc ®i cµy, khi x«ng trËn. Bµ Tr­ng, Bµ Triªu mØm c­êi ®¸nh giÆc. Anh ®« vËt høng khëi trong cuéc ®¸u kh«ng hÒ cã ý ®­îc thua. Ngay c¶ nh÷ng bøc tranh thê nh­ Ngò Há Tø Ph¸p... c¸c nghÖ nh©n d©n gian víi c¶m quan nghÖ thuËt vµ thÈm mü trong s¸ng b¾t nguån tõ ®êi sèng, nh÷ng bøc tranh nh­ tr×nh bµy ë trªn t­ëng nh­ c¸c nghÖ sü d©n gianvÏ riªng cho trÎ em vËy. Trong tranh d©n gian, mét bé phËn kh¸ lín ®· ®i vµo ®Ò tµi lÞch sö, ph¶n ¸nh nh÷ng anh hïng cøu n­íc vµ gi÷ n­íc cña d©n téc, nh÷ng chiÕn c«ng lÉy lõng trong nhiÒu thêi kú lÞch sö ®­îc trÎ th¬ ­a thÝch kh«ng chØ vÒ néi dung tÝch truyÖn mµ c¶ vÒ nghÖ thuËt thÓ hiªn gi¶n dÞ, tù nhiªn mang ®Çy søc biÓu c¶m. b¾t gÆp ë ®©y nh÷ng Phï §æng Thiªn V­¬ng ®¹i ph¸ giÆc ©n, Tr­ng V­¬ng trõ giÆc H¸n,TriÖu Èn ®¸nh qu©n Ng«, Ng« quyÒn ®¸nh giÆc H¸n, TrÇn H­ng §¹o ®¸nh qu©n Nguyªn, Lª Th¸i Tæ quÐt s¹ch qu©n Minh, B¾c B×nh V­¬ng ®¸nh tan qu©n Thanh ... §inh Tiªn Hoµng tËp trËn víi trÎ môc ®ång, trong tranh Phï §æng Thiªn V­¬ng ®¸nh ph¸ giÆc ¢n, cËu bÐ lµng Giãng c­ìi trªn con ngùa hång ®ang b¨ng b¨ng phi n­íc ®¹i hay tay quay tÝt nh÷ng c©y tre ngµ, tung hoµnh gi÷a ®¸m giÆc ¢n ®ang rèi lo¹n vøt gi¸o méc,®øa ng· l¨n ra ®Êt ®øa co c¼ng ch¹y thôc mang...®»ng sau Phï §æng Thiªn V­¬ng biÓu t­îng Tæ quèc lµ nói non trung ®iÖp, hïng vÜ, d­íi ngän cê hång,c¶ hang qu©n chØnh tÒ vò khÝ ra qu©n tiÕp søc nh­ kÐo giµi v« tËn.tÊt c¶ nh÷ng tranh anh hïng Êy víi lßng yªu n­íc,yªu d©n ®· lµm xóc ®éng t©m hån c¸c nghÖ sÜ d©n gian,råi qua bµn tay tr©n träng cña nghÖ nh©n,®­îc hiªn ra trªn giÊy dã,dÉn d¾t tuæi th¬ ng­îc dßng lÞch sö vÒ víi cuéi nguån xa x­a ®Õn tËn nguång cña truyÒn thèng dùng n­íc vµ gi÷ n­íc vÎ vang cña d©n téc. ch­¬ng 2: VËn dông nÐt ®Ñp tranh d©n gian ®«ng hå trong d¹y häc mü thuËt cho häc sinh phæ th«ng 2.1. Néi dung ®Ò tµi tranh d©n gian §«ng Hå ¶nh h­ëng tíi t×nh c¶m, nh©n c¸ch häc sinh. Søc sèng cña tranh d©n gian §«ng Hå tån t¹i qua thêi gian, gi÷ ®­îc vÞ trÝ trong c¶m xóc thÈm mü cña mäi ng­êi víi gi¸ trÞ t­ t­ëng, vÎ ®Ñp hµi hoµ cña nã b¾t nguån tõ c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ cña ng­êi nghÖ sÜ, tõ quan niÖm thÈm mü cña nh©n d©n lao ®éng. PhÇn lín nghÖ nh©n lµm tranh d©n gian §«ng Hå lµd nh­ng ng­êi n«ng d©n thùc thô, hä am hiÓu t×nh c¶m vµ con ng­êi cña x· héi n«ng nghiÖp, hä sèng cuéc sèng cña ng­êi lao ®éng nªn hiÓu râ c¸i mµ hä vÏ ra, hä kh«ng chØ nÊm ch¾c ngo¹i h×nh mµ cßn t­êng t©n c¶ néi t©m n÷a. C¸c nghÖ nh©n n¾m b¾t ®­îc cuéc sèng cña nh©n vËt ®Ó råi t¸i tao kh«ng ph¶i sao chÐp lai thùc tÕ, mµ b»ng lèi t¹o h×nh, g¹n läc, s¾p xÕp l¹i cho thuËn m¾t vµ n©ng lªn ë tr¹ng th¸i nghÖ thuËt. Víi nh÷ng ®Ò tµi phong phó mu«n h×nh, mu«n vÎ cña cuéc sèng mµ tranh d©n gian §«ng Hå ph¶n ¸nh d· phÇn nµo t¸i t¹o l¹i cuéc sèng sinh ho¹t cña «ng cha ta. §Ó gîi lai nh÷ng sù kiªn lÞch sö oai hïng cña d©n téc, nh÷ng chiÕn c«ng oanh liÖt chèng ngo¹i x©m, x©y nÒn ®éc lËp tù chñ cña c¸c anh hïng d©n téc thña tr­íc, c¸c nghÖ nh©n®· kh¾c ho¹ nh÷ng h×nh ¶nh nh­ §inh Tiªn Hoµng cê lau tËp trËn, Bµ Tr­ng, Bµ TriÖu thóc qu©n diÖt giÆc, TrÇn H­ng §¹o chiÕn th¾ng qu©n Nguyªn, M«ng. Khi tiÕp xóc v¬i thÓ lo¹i lÞch sö ®ã c¸c em nh­ ®­îc ng­îc dong lich sö vÒ víi céi nguån xa x­a ®Õn t©n nguån cña truyÒn thèng dùng n­íc vµ gi÷ n­íc vÎ vang cña d©n téc. MÆc dï c¸c em ®· tõng ®­îc ®äc, ®­îc häc qua nh­ng bµi gi¶ng, nh÷ng trang s¸ch nh­ng khi nh×n thÊy h×nh ¶nh ®­îc ph¶n ¸nh qua d©n gian §«ng Hå miªu t¶ víi khÝ ph¸ch hiªn ngang dòng m·nh tr­íc qu©n thï cña c¸ch vÞ anh hïng ®· ®Ó l¹i trong c¸c em nh÷ng Ên t­îng tèt ®Ñp, niÒm tù hµo d©n téc, tõ ®ã h×nh thµnh ý thøc tr¸ch nhiÖm cña b¶n th©n m×nh víi quª h­¬ng ®Êt n­íc. Xem tranh”Gµ ®µn”, “Lîn ®µn” cña tranh d©n gian §ång Hå chóng ta thÊy ®Òu nh»m nãi lªn ­íc m¬ cña ng­êi n«ng d©n ®ång thêi còng lµ ®Ó chóc tông nhau khi chµo ®ãn mét n¨m míi. Song tr­íc khi chuyÓn sang chóc tông th× nã ®· lµ nh÷ng ph¶n ¸nh, m« t¶ sinh ho¹t hµng ngµy trong ®êi sèng n«ng nghiÖp cña nh©n d©n. Quanh n¨m ngµy th¸ng lao ®éng ®Ó m­u sinh. Hä chØ ­íc mong sao cã “c¬m ¨n ®ñ no, ¸o ®ñ mÆc, gµ ®Çy s©n, lîn ®Çy chuång” ®ã lµ nh÷ng ­íc m¬ hoµi b·o chÝnh ®¸ng mµ rÊt gi¶n dÞ, méc m¹c. H¬n thÕ n÷a cïng lóc víi nhiÖm vô m« t¶ vµ ph¶n ¸nh ­íc väng cuéc sèng, ng­êi nghÖ sü d©n gian ViÖt Nam cßn chøa trang søc quyÕn rò cña tê tranh nh÷ng t­ t­ëng vµ t×nh c¶m ®· ®ù¬c n©ng lªn. §©y lµ nh÷ng lîn mÑ, lîn con mang ®Çy ®ñ t×nh c¶m mÉu tö trong t­ thÕ ®ïm bäc, quÊn quýt víi ®«i m¾t lim dim hiÒn tõ. §Æc biÖt c¸c chi tiÕt gµ mÑ ngËm con måi rÊt nhÑ nhµng nh­ng con måi kh«ng thÓ tho¸t ®­îc vµ ®ßng thê còng kh«ng bÞ dËp n¸t ®Ó c¸c chó gµ con ®­îc mét miÕng måi ngon. T×nh mÑ con ë ®©y ph¶i ch¨ng ®· ®ùoc ng­ßi nghÖ sü d©n gian nh©n c¸ch ho¸ vµ tÊm lßng mÑ ch¾t chiu nu«i d­¬ng con c¸i, nhÞn miÕng ¨n ®Ó dµnh, cho con nh÷ng miÕng måi ngon lµnh nhÊt. §ã còng lµ ®¹o lý th«ng th­êng trong t×nh c¶m mÑ con ®· ¨n s©u vµo t©m hån chóng ta, ®· ®ù¬c coi lµ mét h×nh ¶nh ®Ñp, lµ mét rung c¶m nghÖ thuËt phong phó, mét h×nh t­îng võa cã ch©n, coa thiÖn, cã mü. TÊm lßng bµ mÑ ViÖt Nam ®· ¨n s©u vµo t©m hån ng­êi nghÖ sü d©n gian ViÖt Nam. TÊm lßng ng­êi mÑ ®· ch¾t chiu, dµnh dôm tÇn t¶o nu«i con, lÊy h¹nh phóc cña con lµm h¹nh phóc cña m×nh, con vui lµ mÑ vui, con no lµ mÑ no, con sung s­íng lµ mÑ sung s­íng, nã trë thµnh mét t×nh c¶m nh­ vèn s½n cã. Mét b¶n n¨ng trong t­ duy s¸ng t¹o vèn tiÒm tµng trong x­¬ng m¸u t©m hån nghÖ nh©n, råi tõ ®ã tê tranh quay trë l¹i cã t¸c dông x©y dùng t©m hån cho ng­êi xem qua nhiÒu thÕ hÖ nèi tiÕp vµ ®èi víi c¸c em häc sinh ë løa tuæi thiÕu niªn nhi ®ång, nã lµm n¶y sinh, nu«i d­ìng tinh thÇn, t×nh yªu th­¬ng kÝnh trong cha mÑ, anh em, b¹n bÌ vµ ®ång lo¹i, tõ ®ã h×nh thµnh ý thøc, nh©n c¸ch häc sinh trong thêi ®¹i míi. Víi néi dung phong phó cña tranh d©n gian §«ng Hå ®· t¸c ®éng tíi c¶m xóc thÈm mü trong c¸c em. C¸c em biÕt tr©n träng c¸i ®Ñp, yªu thiªn nhiªn c©y cá hoa l¸, nh÷ng con vËt bÐ nhá mµ gÇn gòi víi cuéc sèng hµng ngµy cña c¸c em, còng tõ ®ã biÕt gi÷ g×n vµ cã ý thøc lµm cho m«i tr­êng xung quanh s¹ch vµ ®Ñp h¬n. 2.2.NÐt t­¬ng ®ång gi÷ ®­êng nÐt trong tranh d©n gian §«ng Hå víi nÐt vÏ cña häc sinh løa tuæi thiÕu niªn nhi ®ång. C¸ch sö dông ®­ßng nÐt, mµu s¾c lµ hai yÕu tè quan träng t¹o nªn vÎ ®Ñp cña tranh, v× vËy hÇu hÕt tranh d©n gian §«ng Hå rÊt chó träng tíi ®­êng nÐt vµ mµu s¾c. D­íi bµn tay ®iªu luyÖn cña c¸c nghÖ nh©n, ®­êng nÐt t¹o nªn sù nhÊt qu¸n gi÷a h×nh vµ mµu, diÔn t¶ mét t×nh c¶m tÝnh c¸ch nh©n vËt b»ng nh÷ng nÐt ®­¬ng to, nhá, ®Ëm ®µ døt kho¸t, khoÎ nh­ng kh«ng kh« cøng, ch¾c nh­ng mÒm m¹i uyÓn chuyÓn mµ còng rÊt thanh tho¸t tÊt c¶ ®· t¹o nªn mét vÎ ®Ñp riªng cña tranh d©n gian §«ng Hå. HÇu hÕt tranh thiÕu nhi kh«ng h¼n c¸c em ®Òu vÏ nÐt bo, lÊy h×nh m¶ng mµ nhiÒu khi chØ lµ nh÷ng m¶ng mµu ®Æt c¹nh nhau, tuy nhiªn phÇn nhiÒu c¸c em còng th­êng sö dông nÐt ®Ó viÒn lÊy h×nh. Khi tiÕp cËn víi ®­êng nÐt trong tranh d©n gian kh«ng ph¶i c¸c em b¾t ch­íc c¸c nÐt vÏ ®ã mµ qua ®ã c¸c em nh­ ®ù¬c ®Þnh h×nh mét phong c¸ch, kh«ng dß dÉm, kh«ng lÖ thuéc. Qua tranh d©n gian §«ng Hå c¸c em nh­ ®­îc më réng h¬n tÇm m¾t vµo thª sgiíi tù nhiªn, mu«n mµu mu«n vÎ, ®­îc khuyÕn khÝch vµ khÝch lÖ vÏ. Víi nh÷ng em häc sinh cã n¨ng khiÕu c¸c em cã sù høng thó vµ hµo høng vÏ mét c¸ch say mª. Ng­îc lai, víi c¸c em häc sinh n¨ng khiªu h¹n chÕ còng c¶m thÊy tù tin hî khi thùc hµnh, c¶m gi¸c vÏ kh«ng cßn khã kh«ng cßn thÊy sî m«n mü thuËt. Qua tranh thiÕu nhi chónh ta thÊy c¸c em th­êng thÝch g× vÏ ®Êy, kh«ng ®¾n ®o, do dù ho¹c tÝnh to¸n mét c¸ch kü l­ìng. Víi phong c¸ch tù do suy nghÜ, tù do s¸ng t¹o vÒ nh÷ng chñ ®Ò ®· ®­îc nghe, ®ùoc thÊy vµ th«ng th­êng , c¸c em ë n¬i nµo th× hay vÏ c¶nh vËt n¬i ®ã. C¸c em vÏ theo c¶m xóc tù nhiªn vèn cã, nªn h×nh ë trong tranh cña c¸c em rÊt ngé nghÜnh, ng©y th¬, h«ng nhiªn, trong s¸ng nh­ chÝnh t©m hån c¸c em vËy. Xem tranh “Chäi gµ”.Hai chó gµ ngé nghÜnh xung quanh lµ nh÷ng ng­êi xem cæ vò nhiÖt t×nh, mµu s¾c trong tranh t­¬i t¾n bè côc ®¬n gi¶n thÓ hiÖn ®­îc néi dung thËt gi¶n dÞ méc m¹c hån nhiªn ngay th¬ trong s¸ng cña løa tuæi häc trß Tranh “chäi gµ” Ph¹m thÞ lÜnh Líp 7E Tr­êng THCS Hßa HiÕu 1- ThÞ X· Th¸i Hoµ -NghÖ An Sù méc m¹c gi¶n dÞ rÊt trÎ th¬ cßn thÓ hiÖn qua tranh “Th¶ diÒu”. Víi nh÷ng m¶ng mµu ®¬n gi¶n, ch¾c ®Ëm mang ®Ëm nÐt d©n gian, h×nh d¸ng nh©n vËt cßn ch­a ®óng vÒ gi¶i phÉu, nh­ng còng ch­a ®ñ ®Ó nªu mét sù sèng ®éng cña mét vïng quª. §©y chÝnh lµ nh÷ng yÕu tè t¹o nªn sù t­¬ng ®ång gi÷a tranh cña c¸c em víi tranh d©n gian. Tranh “Th¶ diÒu” Cao Thïy Dung Líp 8A Tr­êng THCS Hßa HiÕu 1- ThÞ X· Th¸i Hoµ- NghÖ An Víi nghÖ thuËt sö dông ®­êng nÐt, c¸c nghÖ nh©n lµm tranh d©n gian §«ng Hå ®· x©y dùng ®­îc nh÷ng h×nh t­îng ®iÓn h×nh, tinh gi¶n, phèi hîp c¸c ®­êng cong vµ ®­êng th¼ng, ch­a cÇn ®Õn mµu mµ ®· tao nªn d¸ng chung cña toÌ tranh coa c¸i ®Ñp ®¹i thÓ vµd ®øng chÊt cña ®èi t­äng miªu t¶. Khi tiÕp cËn víi tranh d©n gian §«ng Hå, ®Æc biÖt lµ víi ®­êng nÐt trong tranh, c¸c em nh­ c¶m nh©n thÊy mét c¸i g× ®ã rÊt gÇn gòi, ®ång c¶m, nh­ t×m thÊy mét chç dùa v÷ng ch¾c, mét ng­ßi b¹n th©n thiªn trong nÐt vÏ cña m×nh. MÆc dï gi÷a nÐt vÏ cña tranh d©n gian §«ng Hå vµ nÐt vÏ trong tranh cña c¸c em thiÕu nhi cã tiÕng nãi vµ nmh÷ng ®Æc tr­ng riªng song vÒ mét khÝa c¹nh nµo ®ã cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung. C¸i chung ë ®©y lµ nÐt t¹o nªn h×nh t­äng nh©n vËt ngé nghÜnh, h«ng nhiªn, v« t­ trong s¸ng. C¸c nh©n vËt trong tranh lu«n ë thÕ ®éng, kh«ng bÞ gß Ðp t¹o cho tranh lu«n cã nhÞp ®iÖu mang ®Çy tÝnh trang trÝ. Tranh d©n gian ®«ng Hå víi nh÷ng b¶ng mµu nguyªn chÊt lÊy tõ th¶o méc hay kho¸ng s¶n s½n cã trong thiªn nhiªn, víi nh÷ng kü n¨ngphèi mµu rÊt tµi t×nh, c¸c nghÖ nh©n ®· t¹o mçi tranh mçi vÎ ®Ñp. Thô c¶m tr­íc mµu s¾c cña thiªn nhiªn, cña t©m lý d©n téc c¸c nghÖ nh©n ®· ®­a lªn mÆt tranh d©n gian §«ng Hå mét c¸ch rÊt s¸ng t¹o. Víi ®­êng nÐt mµu s¾c cña tranh d©n gian §«ng Hå chóng ta thÊy ®­îc c¸i ch©n chÊt, thËt thµ cña t×nh c¶m vµ “ tranh d©n gian ViÖt Nam hiÒn lµnh nh­ h¹t lóa, cñ khoai, võa th«ng minh t­¬i t¾n, ®¾n ®o, th©n träng, l¹i võa dÏ dµng tho¶i m¸i, sinh ®éng vµ linh ho¹t khiÕn nh×n vµo nh­ móa h¸t. V¬i b¶ng mµu b×nh dÞ kh«ng nh÷ng lµm vui con m¾t mµ lµm t­¬i s¸ng c¶ kh«ng gian thay ®æi c¶ vÒ nh©n sinh quan, chuyÓn buån sang vui, ®ang cùc khæ gîi lªn niÒm tin høa hÑn” (NguyÔn §øc Nïng-C¸i ®Ñp cña tranh d©n gian) Trong tranh “Em cho gµ ¨n”.Cã thÓ thÊy c¸ch quan s¸t, nh©n xÐt cña tranh thiÕu nhi thËt tinh tÕ, s¸t víi thùc tÕ. ®µn gµ, hoa ,ong b­ím ng«i nhµ «ng mÆt trêi c©y cèi nãi lªn c¸i thùc tÕ ë trong cuéc sèng ®êi th­êng cña c¶c em, tuy h×nh hµi ch­a ®óng nh­ng còng nãi lªn ®­îc néi dung vµ ý ®å cña bøc tranh víi häc sinh líp 6 Tranh “Em cho gµ ¨n”NguyÔn ThÞ Hßa Líp 6G Tr­êng THCS Hßa HiÕu 1ThÞ X· Th¸i Hoµ- NghÖ An Tranh thiªu nhi c¸c em lu«n cã c¸i nh×n h«n nhiªn, t­¬i s¸ng , ©u yÕm vµ ch©n thËt víi c¸ch dïng mµu s¸c lu«n rùc rì, ®Ëm ®µ vµ m¹nh mÏ. ë tranh thiÕu nhi, c¸c em lu«n vÏ theo sù c¶m nh©n tù nhiªn vèn cã, kh«ng bÞ lÖ thuéc khung c¶nh, mµu s¾c hiÖn thùc, vÏ theo sù c¶m thô, suy nghÜ cña m×nh. Tranh “ Ch¨n tr©u” NguyÔn C¶nh Kiªn Líp 8C Tr­êng THCS Hßa HiÕu 1- ThÞ X· Th¸i Hoµ- NghÖ An Tranh “§¹i du¬ng” Chu ThÞ Hµ Líp 7A Tr­êng THCS Hßa HiÕu 1- ThÞ X· Th¸i Hoµ- NghÖ An Sù vui t­¬i, hãm hinh, mang tÝnh c¸ch ®iÖu cao ®­îc thÓ hiªn râ ë hai bøc tranh “Chäi gµ”, “§¹i d­¬ng”. ë “§¹i d­¬ng”chØ cÇn hai h×nh ¶nh: rong rªu vµ san h« t¹o cho ng­êi xem ®· thÊy mét ®ai d­¬ng mªnh m«ng, xanh biÕc. C¸ch chän h×nh ¶nh thËt khÐo, nã gièng nh­ bøc b×nh phong trong tranh “§¸nh ghen”- Tranh d©n gian §«ng Hå. Nh÷ng chó c¸ ®ñ mµu s¾c, hoa v¨n b¬i léi tung t¨ng, h×nh ¶nh®­îc kh¸i qu¸t vµ c¸ch ®iÖu ®ã lµ phong c¸ch cña “Gµ ®µn”, “Lîn ®µn”, nh÷ng m¶ng mµu nguyªn chÊt, t­¬i rãi trªn m×nh c¸ thÓ hiÖn sù sèng ®éng, ®ã lµ b¶n chÊt cña tranh d©n gian §«ng Hå. Víi “Chäi gµ” ta lai thÊy mét bè côc quen mµ kh«ng quen, ®èi xøng mµ kh«ng ®èi xøng, kh«ng trang trÝ mµ rÊt trang trÝ. Ph¶i ch¨ng “Chäi gµ” lµ “§Êu vËt” ? Víi c¸ch lùa chän chñ ®Ò,x©y dùng h×nh t­îng sÊp xÕp bè côc,®­êng nÐt vµ mµu s¾c,cïng víi c¸ch diÔn ®¹t c¶m xóc nhiÒu vÎ kh¸c nhau,xem tranh thiÕu nhi ta thÊy mÆc dï nh÷ng h×nh t­îng cßn ng­îng ngËp,sai sãt vÒ tØ lÖ,mµu kh«ng gièng thùc,nh­ng chÝnh v× thÕ l¹i t¹o nªn mét c¸i rÊt duyªn d¸ng vµ rÊt riªng. Qua mµu s¾c trong tranh dan gian §«ng Hå vµ tranh thiÕu nhi chóng ta thÊy nh­ cã sù gÇn gòi,cã sù ¶nh h­ëng lÉn nhau.C¸c nghÖ nh©n còng nh­ c¸c em thiÕu nhi th­êng sö ®ông c¸c mµu s¾c t­¬i s¸ng,c¸c m¶ng mµu ®Æt c¹nh nhau theo lèi tù nhiªn tho¶i m¶i,kh«ng hÒ do dù vµ th­êng lµ nh÷ng mµu nguyªn chÊt Ýt pha trén.Nh÷ng bøc tranh ®­a ng­êi xem ®Õn víi mét thÕ giíi tù nhiªn v« cïng phong phó vÒ mµu s¾c ,t¹o cho ng­êi xem lu«n c¶m thÊy cuéc sèng ®Çy niªm vui vµ tiÕng c­êi khiÕn ng­êi ta quªn di nh÷ng lo toan vÊt v¶ ®êi th­êng, §­êng nÐt vµ mµu s¾c tranh d©n gian §«ng Hå ®­îc c¸c nghÖ nh©n bè trÝ vµ ph©n bè trong c¸c h×nh t­îng ë toµn bé bøc tranh,theo suy nghÜ “lÊy con m¾t lµm th­íc ®o” vµ “®Ñp m¾t ta ra m¾t ng­êi”,c¸i ®Ñp ®ã sÏ ®­îc ng­êi ta chÊp nhËn. Tranh d©n gian §«ng Hå kh«ng cã ý t¶ h×nh ,g©y Ên t­îng nh­ c¶nh thËt mµ chØ lÊy h×nh ®Ó gîi ý,®i th¼ng vµo nh÷ng yªu cÇu cña chñ ®Ò.¥ ®©y kh«ng gian,¸nh s¸ng,con ng­êi vµ c¶nh vËt ®Òu ®­îc ­íc lÖ ho¸ vµ bè côc còng theo phèi c¶nh ­íc lÖ. Tranh LÔ héi cång chiªng uèng r­îu c©n cña ®ång bµo d©n téc thÓ hiÖn ®éc ®¸o trong tranh c¶m xóc cña tuæi th¬ vÒ nhiÒu thÓ lo¹i vµ lèi vÏ Tranh “ LÔ héi c«ng chiªng” Nguyªn §øc C«ng Líp 7E Tr­êng THCS Hßa HiÕu 1- ThÞ X· Th¸i Hoµ- NghÖ An ThÝ dô: Trong tranh “Lîn ¨n l¸ d¸y” th©n th× vÏ n»m ngang, ®Çu th× ngiªng, mòi th× th¼ng theo h­íng cña th©n. Víi c¸ch vÏ nµy ®· diÔn t¶ ®ù¬c ®Æc ®iÓm, ®Æc tr­ng cña con lîn. Dï lµ v« t×nh hay h÷u ý, ch¾c ch¾n nghÖ nh©n tranh d©n gian §«ng Hå ®· cã c©n nh¾c vµ suy nghÜ kü trong khi t¹o h×nh.®èi víi tranh thiÕu nhi VÏ ng­êi th× ph¶i cã ®Çy ®ñ m¾t, mòi, miÖng. Dï vÏ khu«n mÆt ë h­ãng ngiªng th× m¾t mòi miÖng còng ®­îc vÏ víi h­íng nh×n th¼ng. VÏ bµn ghÕ th× ph¶i cã ®Çy ®ñ bèn ch©n, hoÆc vÏ c¸i Êm dï ®Æt nghiªng kh«ng nh×n thÊy vßi c¸c em vÉn vÏ cã c¶ vßi Êm. Tranh “Lîn ¨n c©y d¸y” Tranh ®«ng Hå Tranh “ Vµo Mïa”Ph¹m ThÞ Quúnh líp 9G Líp 9A Tr­êng THCS Hßa HiÕu 1 - ThÞ X· Th¸i Hoµ- NghÖ An Xem tranh “”qua c¸ch diÔn t¶ c¶nh, t¶ ng­êi rÊt hîp t×nh. Mét mïa hÌ xanh t­¬i ®Çy hoa, l¸ mét cuéc s«ng gÇn gòi víi thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp: l¸ thËt xanh, thËt vµng nh­ ta nh×n th©ý mµu cña ®á sái t¸n mÞn, mµu vµng cña hoa dµnh dµnh. Nh©n vËt th©n nghiªng, mÆt chÝnh diÖn, nÐt viÒn to khoÎ, ch¾c, ®Ëm, nh­ng l¹i rÊt trÎ th¬. Xem tranh thÊy niÒm vui, mØm c­êi ng½m m·i kh«ng biÕt ch¸n. Qua tranh d©n gian §«ng Hå cßn gi¸o dôc cho thiÕu nhi t×nh c¶m gia ®×nh, lßng biÕt ¬n, nh÷ng lÔ gi¸o, gia phong truyÒn thèng tèt ®Ñp cña ng­êi ViÖt Nam. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiªn qua tranh Tranh “§ãn tÕt”S¸ch MT Líp 8 Trong tranh thiÕu nhi kh«ng h¼n c¸c em ®Òu vÏ nÐt bo lÊy h×nh m¶ng mµ nhiÒu khi chØ lµ nh÷ng m¶ng mµu ®Æt c¹nh nhau. Song phÇn nhiÒu c¸c em ®Òu ®· biÕt sö dông nÐt ®Ó viÒn lÊy h×nh. Khi tiÕp cËn víi ®­êng nÐt trong tranh d©n gian §«ng Hå gi¸o viªn gióp cho c¸c em häc tËp phong c¸ch sö dông nÐt trong tranh d©n gian §«ng Hå phãng kho¸ng, kh«ng gß bã, kh«ng lÖ thuéc.Th­ëng thøc tranh d©n gian §«ng Hå c¸c em nh­ ®­îc më réng thªm tÇm m¾t vÒ thÕ giíi tù nhiªn mu«n h×nh, mu«n vÎ, ®­îc khuyÕn khÝch vµ gióp c¸c em vÏ tèt h¬n. Khi tiÕp cËn víi ®­êng nÐt, h×nh m¶ng trong tranh d©n gian §«ng Hå, c¸c em nh­ c¶m thÊy rÊt gÇn gòi, ®ång c¶m nh­ t×m thÊy mét chç dùa v÷ng ch¾c, mét ng­êi b¹n th©n thiÕt trong c¸ch vÏ cña m×nh. Tranh thiÕu nhi lu«n cã c¸i nh×n hån nhiªn, t­¬i s¸ng, ©u yÕm vµ ch©n thËt do ®ã nh÷ng m¶ng mÇu cña c¸c em lu«n ®¹m ®µ vµ m¹nh mÏ.ë tranh thiÕu nhi, c¸c em lu«n vÏ theo sù c¶m nh©n tù nhiªn vèn cã kh«ng bÞ lÖ thuéc khung c¶nh, mµu s¾c tù nhiªn vµ vÏ theo sù c¶m thô, suy nghÜ cña m×nh. Tranh d©n gian §«ng Hå, mét gi¸ trÞ v¨n ho¸ d©n téc tån t¹i bao ®êi nay vÉn cßn cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho viÖc gi¸o dôc thÞ hiÕu thÈm mü cho häc sinh løa tuæi thiÕu niªn, nhi ®ång. §ång thêi gîi cho c¸c em t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, biÕt n©ng niu quý träng vµ b¶o tån di s¶n v¨n ho¸ d©n téc. §­êng nÐt h×nh m¶ng trong tranh d©n gian §«ng Hå d· cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc khÝch lÖ lßng ham mª nghÖ thuËt, mong muèn ®­îc vÏ, vÏ ®Ñp vµ vÏ mét c¸ch tù ti h¬n. Tranh dan gian §«ng Hå ®Þnh h­íng cho c¸c em mét phong c¸chvÏ tho¶i m¸i, phãng kho¸ng, ®¬n gi¶n sÏ t¹o nguån c¶m høng vµ gióp c¸c em cã lßng say mª víi bé m«n mü thuËt. BiÕt c¶m nh©n vÒ c¸i ®Ñp lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng gióp häc sinh ph¸t triÓn toµn diÖn vÒ: §øc- trÝ- thÓ- mü vµ lao ®éng. 2.3.Vai trß cña ng­êi gi¸o viªn trong d¹y häc Mü thuËt ®Ó ph¸t huy sù s¸ng t¹o cña häc sinh. Xem tranh cña thiÕu nhi, nh÷ng ngÉu høng tù nhiªn bÊt ngê- thó vÞ hÕt søc ®¸ng yªu trong tranh cña c¸c em lµ mét sù s¸ng t¹o ra c¸i ®Ñp. Nh­ chøng ta ®· biÕt trÎ em rÊt thÝch vÏ, vÏ ®èi víi trÎ em nh­ mét trß ch¬i vµ trÎ khi míi b¾t ®Çu vÏ th­êng lµ nh÷ng ®­êng th¼ng, ®­êng cong råi ®Õn nh÷ng h×nh mang tÝnh kh¸i qu¸t. BiÓu lé nh÷ng cè g¾ng, nh÷ng t×nh c¶m, ­íc m¬ lín lao qua nÐt vÏ cña m×nh. (§ã lµ qu¶ tr×nh tr­ëng thµnh hoµn thiÖn trong t­ duy vÏ cña c¸c em). Th«ng qua ®ã chóng ta biÕt ®­îc sù nhËn thøc cña c¸c em ®Ó gi¸o dôc cho phï hîp. TrÎ vÏ ®Ó lý gi¶i cuéc sèng, béc lé t©m t­ t×nh c¶m vÒ thÕ giíi xung quanh. Qua tranh cña c¸c em, chóng ta c¶m nh©n ®­îc nh÷ng t­ t­ëng, t×nh c¶m, thÞ hiÕu cña c¸c em, tõ ®ã cã thÓ ®«ng viªn khuyÕn khÝch, uèn n¾n c¸c em ®i ®óng h­íng víi nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m lµnh m¹nh ®èi víi cuéc sèng. §Ó ph¸t huy nÐt ®éc ®¸o vÒ bã côc h×nh m¶ng trong tranh thiÕu nhi ng­êi gi¸o viªn cÇn cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ n¨ng lùc vÒ chuyªn m«n vµ nghiÖp vô ®Ó t¹o cho c¸c em mét t©m lý häc tÊt tho¶i m¸i, høng thó trong giê häc, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em ®­îc thÓ hiªn n¨ng lùc cña m×nh mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt vÒ bè côc, h×nh m¶ng, mµu s¾c sÏ ®­îc c¶m nhËn tõ tõ , cã hÖ thèng ®­îc thÓ hiªn b»ng sù tiÕn bé qua tõng bµi vÏ, cÇn cã sù tÝch hîp gi÷a c¸c m«n häc nh­ v¨n th¬, sö, ®Þa, lång ghÐp trong tiÕ häc mü thuËt.Qua ®ã c¸c em thÊy c¸nh cß bay l¶ bay la víi nh÷ng c¸nh ®ång th¼ng c¸nh cß bay, mµu xanh b¸t ng¸t ch©n trêi gióp c¶m nhËn vµ thÓ hiÖn mµu s¾c. Sù dÉn d¾t tinh tÕ,khÐo lÐo cña ng­êi gi¸o viªn sÏ gióp häc sinh cã mét t©m hån phong phó, trÝ t­ëng t­îng bay bæng. Ch¾c ch¾n thµnh qu¶ sÏ lµ nh÷ng bøc tranh ®Çy mµu s¾c, rùc rì vµ giµu c¶m xóc. Nãi tãm l¹i, vai trß cña ng­êi gi¸o viªn trong d¹y mü thuËt ®Ó ph¸t huy sù s¸ng t¹o cña ng­êi häc sinh, lµ sù chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, ng­êi gi¸o viªn còng lµ mét ng­êi nghÖ sÜ, sù tµi hoa cña ng­êi nghÖ sÜ sÏ ®­îc ®îm hoa kÕt tr¸i b»ng thµnh qu¶ häc tËp cña c¸c em, ®ã l¹­ c¶m nhËn vÒ c¸i ®Ñp, gi¸ trÞ thÈm mü, tõ dã båi d­ìng t×nh c¶m vµ kh¶ n¨ng thÈm mü th«ng qua ng«n ng÷ t¹o h×nh víi nh÷ng bè côc, h×nh m¶ng, mµu s¾c ®­êng nÐt sèng ®éng vµb ®a d¹ng, ®Ñp h¬n hÕt nh­ t©m hån cña c¸c em. kÕt luËn Tranh d©n gian ®· tõng lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña nh©n d©n lµ mét gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña d©n téc. Tranh d©n gian gÇn gòi, kh«ng cÇu kú, dÔ hiÓu ®èi víi trÎ em, ph¶n ¸nh t©m hån trÎ th¬, ®­îc trÎ em yªu thÝch. V× vËy gi¸o dôc thÈm mü cho trÎ em thiÕt nghÜ kh«ng ph¶i ®em ®Õn cho trÎ nh÷ng c¸i g× míi l¹ míi tèt mµ tr­íc hÕt lµ ph¶i biÕt khai th¸c, ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa nghÖ thuËt cña d©n téc, gióp c¸c em c¶m thô ®­îc c¸i hay, c¸i ®Ñp, sù hÊp dÉncña tranh d©n gian b»ng h×nh t­îng, ®­êng nÐt, mµu s¾c, qua ®ã båi d­ìng, nhen lªn trong t©m hån trÎ th¬ t×nh c¶m yªu th­¬ng «ng bµ, cha mÑ, ng­êi th©n , b¹n bÌ, t×nh yªu tæ quèc, yªu thiªn nhiªn ®Êt n­íc, biÕt quý träng nh÷ng thµnh qu¶ lao ®éng cña «ng cha ®Ó l¹i, th¾p lªn t×nh c¶m yªu n­íc thiÕt tha, tù hµo víi truyÒn thèng, lÞch sù vÎ vang cña ®Êt n­íc, quª h­¬ng ®Ó g¾ng c«ng rÌn ®øc, rÌn tµi mai sau ®em tµi n¨ng, trÝ lùc cña m×n gãp phÇn lµm r¹ng rì non s«ng ®Êt ViÖt. Trong thêi ®¹i c«ng nghiÖp ho¸, hiªn ®¹i ho¸ hiªn nay, thiÕt nghÜ, bªn c¹nh nh÷ng tri thøc vÒ khoa häc c«ng nghÖ hiªn ®¹i, viÖc gi¸o dôc cho c¸c em- nh÷ng chñ nh©n t­¬ng lai cña ®Êt n­íc vÒ nh÷ng nÐt ®Ñp v¨n ho¸ cña truyÒn thèng d©n téc lµ rÊt cÇn thiÕt. Víi lÏ ®ã chÝnh lµ båi d­ìng cho c¸c em nh÷ng t×nh c¶m, ®¹o ®øc, lèi sèng... Tõ ®ã x©y dùng cho c¸c em mét nh©n c¸ch toµn diÖn trong xu thÕ héi nhËp, t¹o cho c¸c em cã mét nÒn mãng v÷ng ch¾c, tù tin v÷ng b­íc trong t­¬ng lai vµ s¸nh vai cïng c¸c c­êng quèc. Tµi liÖu tham kh¶o 1.“Lµng tranh §«ng Hå”- NguyÔn Th¸i Lai,NXB Mü thuËt Hµ Néi 2002. 2.“Mét sè ®Æc ®iÓm d©n téc cña tranh d©n gian”- NguyÔn Tr©n-NXB V¨n ho¸-Hµ Néi 1973. 3.Tranh kh¾c gç ViÖt Nam- Ph¹m V¨n §«n-NXB V¨n ho¸- Hµ Néi 1973. 4.Ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y Mü thuËt-NguyÔn Quèc To¶n- NXB Gi¸o dôc 1999. 5.VÎ ®Ñp cña mét sè tranh kh¾c gç ViÖt Nam qua c¸c thêi ®¹i- V¨n ho¸ nghÖ thuËt 1972. 6.Gi¸o tr×nh ®å ho¹- Tr­êng §¹i häc Mü thuËt Hµ Néi- Hµ Néi 1991. 7.S¸ch gi¸o khoa- s¸ch gi¸o viªn Mü thuËt Trung häc c¬ së. 8. Tranh cña häc sinh tr­êng trung häc c¬ së Hßa HiÕu 1 ThÞ X· Th¸i Hßa NghÖ An --------------------------------------------------------------------