Khai thác động cơ D-108 và tính toán chu trình công tác của động cơ ở chế độ công suất định mức

­îc läc s¹ch theo nguyªn lý ly t©m sau ®ã qua kÐt m¸t råi ®i b«i tr¬n c¸c bÒ mÆt c«ng t¸c. ViÖc läc dÇu theo nguyªn lý ly t©m võa ®¶m b¶o läc s¹ch dÇu, bÇu läc ®ì bÞ t¾c bÈn vµ ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng läc dÇu còng nh­ c¶n trë thuû ®éng trong khi ®éng c¬ ho¹t ®éng vµ thuËn tiÖn cho c«ng viÖc b¶o d­ìng. §iÓm næi tréi kh¸c cña lo¹i bÇu läc nµy lµ tuæi thä rÊt cao. Khi söa ch÷a chØ cÇn thay c¸c b¹c r« to vµ c¸c ®Öm bÞ mßn. Trªn ®éng c¬ cã hai bÇu läc song song cïng l¾p trªn 1gi¸ (th©n bÇu läc). Lâi sîi läc tinh gåm cã èng vá - èng lâi, cæ phÔu, hai n¾p èng sîi gåm c¸c khóc sîi b«ng nhåi l¹i, hai n¾p ®Öm kÝn cao su, èng vá vµ èng lâi lµm b»ng c¸c l¸ thÐp máng cã nhiÒu lç. Mét ®Çu cña èng lâi cã hµn cæ phÔu vµ phÝa ngoµi lµ l­íi thÐp. V¶i cuèn 11 cuèn bªn ngoµi l­íi thÐp vµ cã c¸c kÑp ®Ó gi÷ chÆt. Lâi sîi 9 nhåi vµo kho¶ng gi÷a èng vá vµ èng lâi. Lß xo tÊm 17 Ðp gi÷ èng l­íi ®ång läc th«, lß xo 14 Ðp lâi sîi läc tinh qua ®Üa óp 12 xuèng ®¸y èng läc th« 6. PhÝa trªn lâi läc ®­îc lµm kÝn b»ng vßng ®Öm nØ 13 vµ phÝa d­íi ®¸y èng khung cña läc th« 6 t× khÝt víi th©n gê mµi nh½n cña thanh trô 5. Van bi 22 cña bÇu läc më khi bÇu läc qu¸ bÈn ¸p suÊt dÇu phÝa tr­íc t¨ng cao. Lóc nµy dÇu sÏ qua van 22 ®Ó ®i vµo ®­êng dÇu chÝnh mµ kh«ng qua lâi läc. H×nh 18 : BÇu läc dÇu 1-gi¸ ®ì bÇu läc dÇu; 2-r·nh tho¸t dÇu vµo ®¸y ®éng c¬ chÝnh; 3- r·nh th«ng víi ®­êng dÇu chÝnh; 4, 16, 18 - ®Öm; 5- thanh trô; 6- èng l­íi ®ång läc th«; 7- th©n bÇu läc; 8- ®Öm; 9- lâi sîi läc läc tinh; 10- èng s¾t lâi; 11- quÊn v¶i; 12- ®Üa Ðp; 13- ®Öm nØ; 14-lß xo; 15- vÝt gi÷ n¾p; 17- lß xo tÊm; n¾p bÇu läc tinh; 20, 27- c¸i kÑp; 21- miÖng phÔu; 22- van bi; 23- khoang trong; 24- khoang ngoµi; 25-van tho¸t; 26- nót x¶; 28- n¾p bÇu läc. 1.2.5. HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu lµm nhiÖm vô läc s¹ch nhiªn liÖu, cung cÊp l­îng nhiªn liÖu phï hîp víi mäi chÕ ®é lµm viÖc, b¶o ®¶m quy luËt cung cÊp nhiªn liÖu tèt nhÊt ë mäi chÕ ®é, phun t¬i hßa trén ®Òu kh¾p buång ch¸y, b¶o ®¶m l­îng cung cÊp nhiªn liÖu ®ång ®Òu cho mçi chu tr×nh ë c¸c xy lanh. S¬ ®å nguyªn lý hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 19. H×nh 19: S¬ ®å hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu 1- n¾p thïng nhiªn liÖu; 2 - thïng nhiªn liÖu; 3- kho¸ x¶; 4 - kho¸ nhiªn liÖu; 5- èng dÉn nhiªn liÖu thõa tõ vßi phun vÒ thïng; èng cao ¸p; 7- côm b¬m; 8- b¬m cao ¸p; 9 - bÇu läc th«; 10 - ®ång hå ¸p suÊt; 11- vßi phun; 12- kho¸ x¶ kh«ng khÝ n¾p bÇu läc; 13 - èng x¶ kh«ng khÝ; 14 - bÇu läc tinh; 15 - van tho¸t; 16 - b¬m nhiªn liÖu. 1.2.5.1. B¬m cao ¸p B¬m cao ¸p l¾p trªn ®éng c¬ Д-108 thuéc lo¹i b¬m mét d·y cã bèn ph©n b¬m, b¬m cã c¬ cÊu dÉn ®éng pÝt t«ng , c¬ cÊu ®iÒu chØnh l­îng nhiªn liÖu, bé phËn ®iÒu chØnh t¨ng nhiªn liÖu khi ®éng c¬ qu¸ t¶i. Trªn th©n b¬m cã liªn kÕt bèn ph©n b¬m pÝt t«ng. KÕt cÊu b¬m cao ¸p ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 20. Th©n b¬m ®­îc ®óc b»ng hîp kim nh«m thµnh mét khèi liÒn, trôc cam l¾p trong th©n b¬m vµ quay trªn hai æ bi. Trªn trôc cã bèn vÊu cam ®Ó dÉn ®éng 4 pÝt t«ng bé ®«i th«ng qua con ®éi. B¸nh lÖch t©m trªn trôc lµm nhiÖm vô dÉn ®éng b¬m thÊp ¸p, ®Çu trôc cam cã d¹ng h×nh c«n phay r·nh, trªn ®ã cã l¾p b¸nh r¨ng truyÒn ®éng, ®Çu kia cña trôc ®­îc l¾p ®Üa qu¶ v¨ng cña bé ®iÒu tèc ®a chÕ ®é. Con ®éi cña b¬m kiÓu con l¨n , trôc con l¨n l¾p chÆt víi con ®éi, trªn th©n con ®éi cã gia c«ng mét r·nh ®Ó vÝt 7 t× vµo. PhÝa trªn con ®éi cã bu l«ng vµ ®ai èc h·m ®Ó ®iÒu chØnh thêi ®iÓm b¾t ®Çu phun nhiªn liÖu theo gãc quay cña trôc cam. ë phÇn trªn cña th©n b¬m cã hai r·nh 8 , 9 ch¹y suèt theo hai phÝa s­ên ®Ó dÉn nhiªn liÖu vµo c¸c lç n¹p cña xy lanh bé ®«i vµ dÉn nhiªn liÖu thõa ra ngoµi, c¶ hai r·nh nµy th«ng víi nhau b»ng mét lç khoan. H×nh 20 : b¬m cao ¸p th©n b¬m; èng xoay pÝt t«ng ®Üa lß xo trôc cam ®­êng dÉn dÇu b«i tr¬n vÝt h·m 8, 9- r·nh nhiªn liÖu Bé ®«i pÝt t«ng xy lanh ph©n b¬m lµ chi tiÕt chÝnh cña ph©n b¬m (h×nh 21). Nã gåm cã xy lanh 10 vµ pÝt t«ng 11 ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp hîp kim vµ ®­îc nhiÖt luyÖn ®Ó ®¹t ®é cøng cao. Sau ®ã ®­îc gia c«ng tinh vµ ®­îc rµ khÝt víi nhau theo tõng bé ®«i. C¸c chi tiÕt cña bé ®«i kh«ng l¾p lÉn ®­îc. Xy lanh nh­ mét èng trô rçng, phÇn trªn xy lanh dÇy h¬n vµ cã khoan 2 lç ®èi diÖn nhau. Lç trªn lµ lç hót ®Ó n¹p ®Çy nhiªn liÖu vµo khoang trªn ®Ønh pÝt t«ng, lç d­íi lµ lç x¶ ®Ó tho¸t nhiªn liÖu, c¶ hai lç ®­îc nèi víi r·nh ch÷ П cña th©n b¬m. ë phÇn trªn cña pÝt t«ng cã lç khoan däc trôc vµ lç h­íng kÝnh, chóng nèi th«ng víi nhau vµ víi r·nh c¾t (®­êng r·nh nghiªng). Nã cho phÐp thay ®æi l­îng nhiªn liÖu ®­a vµo ®éng c¬ mµ kh«ng cÇn thay ®æi hµnh tr×nh h×nh häc cña pÝt t«ng. R·nh vßng gi÷a cña pÝt t«ng ®Ó ph©n bè ®ång ®Òu nhiªn liÖu theo chu vi, víi chøc n¨ng b«i tr¬n c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cÆp xy lanh pÝt t«ng. ë phÇn d­íi cña pÝt t«ng cã hai vÊu låi vµ gê bÝch, c¸c vÊu låi lät vµo r·nh däc cña èng xoay 8. Cung r¨ng 9 nèi víi thanh r¨ng 1 vµ nèi víi èng xoay 8. Cung r¨ng ®­îc gi÷ chÆt trªn èng xoay nhê vÝt 2. Gê bÝch d­íi cña pÝt t«ng dïng ®Ó h·m víi ®Üa 4 cña lß xo. PÝt t«ng ®­îc ®i lªn d­íi t¸c dông cña cam th«ng qua con ®éi. Con ®éi gåm th©n 6, con l¨n 7 víi chèt, bu l«ng ®iÒu chØnh 5 vµ ®ai èc h·m. H×nh 21 : Ph©n b¬m 1- thanh r¨ng; 2- vÝt; 3- lß xo; 4- ®Üa lß xo; 5- bu l«ng ®iÒu chØnh; 6- th©n con ®éi; 7- con l¨n; 8- èng xoay; 9- vµnh r¨ng; 10 - xy lanh; 11 - pÝt t«ng; 12 - van cao ¸p; 13 - ®Õ van §Ó ®¶m b¶o viÖc b¾t ®Çu vµ kÕt thóc døt kho¸t qu¸ tr×nh phun ng­êi ta l¾p trªn phÝa ®Çu xy lanh van cao ¸p. Van cao ¸p gåm cã th©n 13 vµ van 12 ®­îc ¨n khíp chÝnh x¸c víi mÆt ®Çu xy lanh 10. D­íi t¸c dông cña lß xo, van ®ãng kÝn ®­êng nhiªn liÖu cao ¸p ®Õn vßi phun. Trªn h×nh 22 thÓ hiÖn nguyªn lý ho¹t ®éng cña ph©n b¬m. Khi pÝt t«ng chuyÓn ®éng lªn trªn d­íi t¸c dông cña con ®éi, nhiªn liÖu bÞ nÐn, pÝt t«ng ®ãng kÝn cöa n¹p, nhiªn liÖu ®i qua van 5 sau khi th¾ng lùc lß xo 6, theo èng dÉn cao ¸p ®Õn vßi phun vµ phun t¬i vµo xy lanh. Khi mÐp c¹nh xiªn võa trïng víi lç tho¸t 7 cña xy lanh (h×nh 22d) nhiªn liÖu tõ khoang trªn pÝt t«ng theo lç trong lßng pÝt t«ng vµ lç tho¸t 7 tíi r·nh ch÷ П vµ trë l¹i. D­íi t¸c dông cña lß xo 6 van cao ¸p nhanh chãng h¹ xuèng råi ®ãng l¹i vµ gi¶i phãng thªm mét phÇn thÓ tÝch trong lßng èng dÉn cao ¸p lµm ¸p suÊt gi¶m xuèng nhanh ®ång thêi duy tr× mét ¸p suÊt nhÊt ®Þnh 60-80 KG/cm2 trªn ®­êng èng dÉn cao ¸p, nh­ vËy viÖc ngõng cung cÊp nhiªn liÖu mét c¸ch døt kho¸t ®­îc thùc hiÖn, v× ¸p suÊt trong èng dÉn cao ¸p gi¶m ®i mét c¸ch ®ét ngét vµ vßi phun chÊm døt ngay viÖc phun nhiªn liÖu. H×nh 22 : S¬ ®å lµm viÖc cña ph©n b¬m a- n¹p ®Çy nhiªn liÖu; b- b¾t ®Çu nÐn; c- cung cÊp nhiªn liÖu vµo vßi phun; d- kÕt thóc phun nhiªn liÖu; 1- pÝt tt«ng ; 2- xy lanh; 3- ®Õ van; 4- phÇn r·nh ch÷ П; 5- van cao ¸p; 6- lß xo; 7- lç tho¸t. Thêi ®iÓm kÕt thóc qu¸ tr×nh phun sím hay muén phô thuéc vµo vÞ trÝ cña pÝt t«ng trong xy lanh, mÐp c¹nh xiªn cµng gÇn mÆt ®Çu cña pÝt t«ng th× hµnh tr×nh cã Ých cµng gi¶m, cµng kÕt thóc sím qu¸ tr×nh phun nhiªn liÖu. L­îng nhiªn liÖu do c¸c ph©n b¬m cung cÊp ®­îc thay ®æi b»ng c¸ch dÞch chuyÓn thanh r¨ng cña b¬m cao ¸p, nhê vµnh r¨ng 9 vµ èng xoay 8, pÝt t«ng xoay theo, do vËy hµnh tr×nh cã Ých sÏ thay ®æi theo. ViÖc ®iÒu khiÓn thanh r¨ng ®­îc thùc hiÖn b»ng bé ®iÒu tèc g¾n ë phÝa sau b¬m cao ¸p. Muèn ®iÒu chØnh l­îng cung cÊp nhiªn liÖu ®ång ®Òu cña c¸c ph©n b¬m th× níi láng vÝt h·m 2 cña vµnh r¨ng, xoay èng xoay t­¬ng ®èi víi cung r¨ng råi cè ®Þnh trë l¹i. Mçi ph©n b¬m b¾t ®Çu cÊp nhiªn liÖu ®Õn tõng vßi phun tr­íc lóc pÝt t«ng cña ®éng c¬ tíi ®iÓm chÕt trªn 250 ë thêi kú nÐn tÝnh theo gãc quay trôc khuûu. Thêi ®iÓm b¾t ®Çu cÊp nhiªn liÖu ë mçi ph©n b¬m ®­îc ®iÒu chØnh b»ng bu l«ng ®iÒu chØnh 5 cña con ®éi (trªn h×nh 21) 1.2.5.2. B¬m thÊp ¸p H×nh 23: KÕt cÊu b¬m thÊp ¸p 1- ®Çu nèi; 2- chèt; 3- tÊm ®Õ; 4- b¸nh r¨ng bÞ ®éng; 5- hép b¸nh r¨ng; 6, 15- trôc; 7- th©n b¬m; 8, 9- ®Öm;10- èng; 11- vµnh cao su; 12, 18- lß xo; 13- th©n æ ®ì; 14, 20- b¹c ®ång; 16- b¸nh r¨ng dÉn ®éng; 17- van tho¸t; 19- th©n van; 21- b¸nh r¨ng chñ ®éng. B¬m thÊp ¸p dïng ®Ó hót nhiªn liÖu tõ thïng nhiªn liÖu qua bÇu läc th«, t¹o ¸p suÊt 3 5 KG/cm2 vµ ®Èy nhiªn liÖu tíi bÇu läc tinh, ®Ó nhiªn liÖu ®­îc läc s¹ch tr­íc khi ®i vµo b¬m cao ¸p. B¬m lµm viÖc theo thø tù sau: Nhiªn liÖu tõ bÇu läc th« qua lç ë th©n van 15 vµ vá b¬m tíi b¸nh r¨ng b¬m. Khi b¸nh r¨ng quay nhiªn liÖu bÞ ®Èy vµo ®­êng r·nh ë phÇn trªn th©n vµ th©n bé ®iÒu tèc tíi bÇu läc tinh vµ tiÕp tôc dÉn b¬m cao ¸p . NÕu ¸p suÊt nhiªn liÖu lín h¬n tiªu chuÈn, van 15 sÏ tù ®éng më, phÇn nhiªn liÖu thõa tõ ng¨n ®Çy cña b¬m ch¹y vµo r·nh tho¸t cña th©n van . KÕt cÊu b¬m thÊp ¸p ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 23. 1.2.5.3. Bé ®iÒu tèc H×nh 24: Bé ®iÒu tèc ®a chÕ ®é 1- ®Öm; 2- æ bi tùa; 3- vßng ®Öm; 4- vßng ®ªm tùa; 5- vßng ®Öm h·m; 6- may ¬; 7-chèt; 8- c¬ cÊu hiÖu chØnh; 9- trôc cÇn ®iÒu khiÓn; 10- lß xo lµm ®Ëm nhiªn liÖu; 11- thanh kÐo lß xo; 12- lß xo; 13- bu l«ng; 14- n¾p; 15- tay kÐo thanh r¨ng; 16- èng th«ng h¬i; 17- bu l«ng; 18- chèt cÇn; 19- cÇn chÝnh; 20- vÝt ®iÒu chØnh; 21- ®ai èc h·m; 22- bu l«ng ®iÒu chØnh tèc ®é ®Þnh møc; 23- bu l«ng h¹n chÕ; 24- cÇn trung gian; 25- con l¨n; 26- trôc con l¨n; 27- th©n bé ®iÒu tèc; 28- èng nèi; 29- trôc; 30- b¹c; 31- qu¶ v¨ng; 32- æ bi tùa; 33- nót x¶; 34- ®Öm. Trªn b¬m cao ¸p cã l¾p bé ®iÒu tèc ®a chÕ ®é cã kÝch th­íc nhá gän. KÕt cÊu cña bé ®iÒu tèc ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 24. Bé ®iÒu tèc cã bèn qu¶ v¨ng 31 ®­îc xoay trªn c¸c chèt Ðp vµo lç may ¬. May ¬ ®­îc Ðp chÆt vµo ®Çu trôc cam BCA. Khi khëi ®éng ®éng c¬ (h×nh 25a) cÇn ®iÒu khiÓn 10 xoay ®Õn vÞ trÝ tùa vµo vÝt h¹n chÕ 11 lµm c¨ng lß xo 7 vµ 8 cña bé ®iÒu tèc, lµm dÞch chuyÓn cÇn chÝnh 19 ®Õn vÞ trÝ tùa vµo ®Çu bu l«ng 3. Lß xo bé hiÖu chØnh l­îng cung cÊp nhiªn liÖu cùc ®¹i Ðp cÇn trung gian 24 ®Èy thanh r¨ng BCA vÒ phÝa cung cÊp nhiªn liÖu cùc ®¹i ®Ó khëi ®éng ®éng c¬. Khi ®éng c¬ b¾t ®Çu lµm viÖc do ch­a ®ñ t¶i, d­íi t¸c dông cña lùc ly t©m cña qu¶ v¨ng, qua èng nèi 28 vµ con l¨n 25 lµm cho cÇn trung gian 24 Ðp s¸t vµo cÇn chÝnh 19 vµ thanh r¨ng dÞch chuyÓn vÒ phÝa gi¶m l­îng nhiªn liÖu nÕu cÇn bÈy 19 dÞch chuyÓn vÒ phÝa sau vÞ trÝ tËn cïng (h×nh 25b). Khi cÇn ®iÒu khiÓn 10 xoay ng­îc l¹i tíi vÞ trÝ t¾t m¸y th× lß xo bÈy cña bé ®iÒu tèc kh«ng bÞ c¨ng vµ lóc ®ã nã cã t¸c dông nh­ mét thanh nèi cøng ®Èy cÇn 19, 24 vµ thanh v¨ng vÒ vÞ trÝ ngõng cung cÊp nhiªn liÖu. Khi ®éng c¬ lµm viÖc ë tèc ®é quay cùc ®¹i kh«ng t¶i (h×nh 25c) cÇn ®iÒu khiÓn 10 tùa vµo vÝt h¹n chÕ 11. §éng c¬ b¾t ®Çu lµm viÖc víi sù t¨ng tèc ®é trôc khuûu. Khi ®ã lùc ly t©m cña qu¶ v¨ng th¾ng søc c¨ng lß xo 7 vµ 8 lµm cÇn chÝnh 4 vµ 5 dÞch s¸t l¹i gÇn nhau vµ xoay vÒ phÝa tr¸i lµm dÞch chuyÓn thanh r¨ng vÒ phÝa gi¶m l­îng cung cÊp nhiªn liÖu. Tèc ®é trôc khuûu sÏ bÞ gi¶m ®i, ®Õn trÞ sè mµ lß xo 7 vµ 8 c©n b»ng víi lùc ly t©m cña qu¶ v¨ng th× thanh r¨ng BCA n»m ë vÞ trÝ nhÊt ®Þnh. Khi ®éng c¬ chÞu t¶i tèc ®é trôc khuûu gi¶m ®i vµ lùc ly t©m cña qu¶ v¨ng gi¶m theo. D­íi t¸c dông cña lùc lß xo 7 vµ 8 cÇn trung gian vµ cÇn chÝnh nèi víi chóng sÏ dÞch chuyÓn thanh r¨ng vÒ phÝa t¨ng cung cÊp nhiªn liÖu. Tèc ®é trôc khuûu t¨ng lªn lµm t¨ng lùc ly t©m cña qu¶ v¨ng tíi tr¹ng th¸i c©n b»ng víi lùc lß xo 7 vµ 8 th× tèc ®é ngõng t¨ng.NÕu t¶i cè ®Þnh th× tr¹ng th¸i c©n b»ng gi÷a lùc lß xo vµ lùc ly t©m cña qu¶ v¨ng kh«ng ®æi vµ tèc ®é trôc khuûu sÏ kh«ng ®æi. Khi thay ®æi t¶i, sù c©n b»ng bÞ ph¸ vì, cÇn trung gian vµ cÇn chÝnh cïng thanh r¨ng cña BCA dÞch chuyÓn vµ l­îng nhiªn liÖu ®­a vµo ®éng c¬ còng ®­îc t¨ng lªn hoÆc gi¶m ®i theo h­íng chuyÓn ®éng cña thanh r¨ng cho tíi khi thiÕt lËp ®­îc tr¹ng th¸i c©n b»ng míi. H×nh 25: S¬ ®å lµm viÖc cña bé ®iÒu tèc a- khi khëi ®éng ®éng c¬; b- khi dõng ®éng c¬; c- khi ch¹y kh«ng t¶i víi tèc ®é quay lín nhÊt; d- khi ®éng c¬ qu¸ t¶i. NÕu ®éng c¬ qu¸ t¶i (h×nh 25d) th× tèc ®é trôc khuûu sÏ gi¶m (mµ lóc nµy cÇn 10 ®· ch¹m vµo vÝt h¹n chÕ 11, cÇn 4 t× vµo bu l«ng h¹n chÕ 3) lùc ly t©m cña qu¶ v¨ng sÏ gi¶m ®Õn møc ®é thanh ®Èy 14 cña bé hiÖu chØnh d­íi t¸c dông cña søc nÐn lß xo bé hiÖu chØnh cïng lß xo 8 lµm dÞch chuyÓn cÇn trung gian 5 vµ thanh r¨ng vÒ phÝa ph¶i, l­îng nhiªn liÖu t¨ng lªn mét chót, ®iÒu ®ã lµm cho m« men xo¾n cña ®éng c¬ t¨ng lªn vµ th¾ng ®­îc sù qu¸ t¶i. Møc ®é gia t¨ng thªm cña l­îng nhiªn liÖu cùc ®¹i vµ t­¬ng øng víi nã lµm m« men xo¾n phô thuéc vµo vÝt 12 ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 24. 1.2.5.4. Vßi phun §éng c¬ Д–108 l¾p vßi phun cã n¨m lç phun. ¸p suÊt phun nhiªn liÖu 230(N/m2). KÕt cÊu vßi phun ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 26. H×nh 26: Vßi phun 1- ®ai èc vßi phun; 2- th©n; 3,7,16- ®Öm; 4- l­íi läc; 5- èng nèi; 6- bu l«ng rçng lßng; 8- ®ai èc mò; 9- ®ai èc h·m; 10- vÝt ®iÒu chØnh; 11- lß xo; 12- ®òa ®Èy; 13- kim phun; 14- chèt; 15- mòi phun; 16- ®Öm. Mòi vßi phun 15 ®­îc b¾t chÆt víi th©n 2 b»ng ®ai èc 1. Mòi phun vµ kim phun ®Òu ®­îc nhiÖt luyÖn vµ gia c«ng tinh theo bé ®«i vµ chóng lµ c¸c chi tiÕt siªu chÝnh x¸c. MÆt c«n tùa cña ®Çu kim phun t× lªn mÆt c«n trong khoang nhiªn liÖu cña mòi phun vµ ®ãng kÝn ®­êng th«ng tíi c¸c lç phun. Trªn mÆt ®Çu mòi phun cã r·nh h×nh vµnh kh¨n, tõ c¸c r·nh nµy cã 3 lç khoan t¹o thµnh c¸c ®­êng nhiªn liÖu ®Én tíi khoang chøa nhiªn liÖu vµ tíi lç phun. PhÇn trªn cña th©n cã cèc ren dïng ®Ó l¾p vÝt ®iÒu chØnh 10 vµ ®ai èc h·m 9. Ngoµi ra trong th©n vßi phun cßn l¾p lß xo, ®òa ®Èy12; th«ng qua lùc lß xo, ®òa ®Èy 12 Ðp ®Çu kim phun 13 t× lªn mÆt c«n cña mòi phun, phÝa trªn ®ai èc 8 cã l¾p ®­êng èng dÉn nhiªn liÖu rß rØ qua c¸c khe hë vÒ thïng chøa nhiªn liÖu. 1.2.5.5. BÇu läc nhiªn liÖu §éng c¬ Д-108 ®­îc l¾p hai bÇu läc nhiªn liÖu: bÇu läc th« vµ bÇu läc tinh. KÕt cÊu cña c¸c lo¹i bÇu läc ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 27 vµ 28. * BÇu läc th« BÇu läc th« nhiªn liÖu gåm cã èng läc kim lo¹i 7 l¾p trong th©n vá 8. §é hë c¸c lç khe hë èng läc lµ 0,07mm. CÊu t¹o gièng nh­ l­íi läc dÇu. Th©n bÇu läc vµ c¸c l­íi läc liªn kÕt víi n¾p cöa ë th©n m¸y b»ng bu l«ng. §¸y dÇu läc cã nót x¶ 11. Nhiªn liÖu tõ thïng chøa ch¶y vµo bÇu läc, qua èng läc råi d©ng lªn vµ theo cæ èng qua lç tho¸t vµo b¬m thÊp ¸p. H×nh 27: BÇu läc th« nhiªn liÖu 1- gi¸ ®ì; 2- mò èc; 3- ®Öm ®ång; 4- n¾p bÇu läc; 5,9- ®Öm nØ; 6- ®Öm sîi quÊn; 7- èng läc kiÓu khe r·nh; 8- th©n bÇu läc; 10- lß xo; 11- nót x¶. * BÇu läc tinh BÇu läc tinh gåm cã: th©n 1 l¾p víi n¾p 7 b»ng ®ai èc 13, phÝa d­íi th©n cã nót x¶ cÆn bÈn 15. Trong th©n cã ba cuén läc 4, mçi cuén läc cã èng b»ng l­íi kim lo¹i bªn ngoµi bäc mét líp giÊy läc. Trªn giÊy läc quÊn chÐo nhau mét sè líp sîi v¶i t¹o thµnh mét cuén ch¾c mÞn vµ ®­îc Ðp chÆt vµo tÊm ch¾n gi÷ cuén läc (nhê mét lß xo vµ miÕng h·m), trªn n¾p cã l¾p ®Çu nèi 10, viªn bi 9, kim khãa x¶ 12, èng x¶ kh«ng khÝ 5. KÕt cÊu bÇu läc tinh nhiªn liÖu ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 28. H×nh 28: BÇu läc tinh nhiªn liÖu 1- th©n; 2- ®Çu ®­êng èng; 3- bu l«ng dÉn nhiªn liÖu vµo; 4- cuén läc; 5- èng x¶ khÝ; 6- ®Öm; 7- n¾p; 8- nót c«n; 9- viªn bi; 10- ®Çu nèi cña khãa x¶; 11- ®ai èc; 12- kim van khãa x¶; 13- ®ai èc; 14- tÊm ®Öm khÝt; 15- nót x¶. 1.2.5.6. BÇu läc kh«ng khÝ Trªn ®éng c¬ Д-108 ng­êi ta dïng bÇu läc kh«ng khÝ kiÓu tæ hîp theo nguyªn lý ly t©m, tÇng läc qu¸n tÝnh kÕt hîp víi dÇu vµ tÇng läc thÊm ®Ó gi÷ l¹i t¹p chÊt vµ bôi bÈn. KÕt cÊu bÇu läc ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 29 Qu¸ tr×nh kh«ng khÝ ®­îc läc nh­ sau: pÝt t«ng cña ®éng c¬ chuyÓn ®éng sinh ra ¸p suÊt thÊp trong xy lanh. Kh«ng khÝ ®­îc hót qua c¸c lç cña bÇu läc th« qua l­íi 2. Nhê lùc li t©m c¸c bôi lín v¨ng vµo thµnh bÇu läc rít xuèng vµ bÞ hÊt ra ngoµi qua khe hë 3 ë th©n bÇu läc. Sau khi qua bÇu läc th« kh«ng khÝ ®­îc hót tíi èng 10. Bôi nhá lÉn kh«ng khÝ ®Ëp vµo dÇu ë cèc 19 vµ dÝnh l¹i ®ã. Kh«ng khÝ vµ bôi cßn l¹i thay ®æi h­íng chuyÓn lªn trªn qua l­íi 13 cã tÈm dÇu. L­íi nµy lu«n ­ít dÇu do luång kh«ng khÝ cuèn dÇu tõ cèc ®¸y ®­a lªn råi ch¶y xuèng mang theo bôi bÈn. H×nh 29: BÇu läc kh«ng khÝ 1- bÇu läc th«; 2- l­íi; 3- khe tho¸t bôi; 4-n¾p buång l¸i; 5- èng cao su; 6- cÇn b­ím giã bé phËn tù n¹p nhiªn liÖu; 7, 10- èng nèi; 8- ®ai kÑp; 9- bÇu läc tinh kh«ng khÝ cã l­íi tÈm dÇu; 11- ®Çu nèi ra; 12- th©n; 13- l­íi; 14- vµnh; 15- vßng; 16- ng¨n th¸o ®­îc; 17- ®Öm cao su; 18- mãc h·m; 19- c¸i cèc; 20- tai h«ng; 21- ®¸y; 22- ®ai h·m; 23- èng dÉn kh«ng khÝ tíi thïng nhiªn liÖu ®Ó tù n¹p. . Ch­¬ng 2 tÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c cña ®éng c¬ Д-108 2.1. Môc ®Ých Môc ®Ých cña viÖc tÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c cña ®éng c¬ Д-108 lµ x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ chu tr×nh c«ng t¸c vµ sù lµm viÖc cña ®éng c¬. ViÖc tÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c cßn nh»m x©y dùng ®å thÞ c«ng ®Ó lµm c¬ së tÝnh to¸n ®éng lùc häc.TÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c cña ®éng c¬ ë c¸c chÕ ®é kh¸c nhau ta cã thÓ x©y dùng ®­îc c¸c ®­êng ®Æc tÝnh tèc ®é cña ®éng c¬. Chu tr×nh c«ng t¸c ®­îc tÝnh ë chÕ ®é Nemax ë tèc ®é trôc khuûu 1070 vßng/phót. §Ó tÝnh to¸n tr­íc hÕt ph¶i chän c¸c sè liÖu ban ®Çu sao cho phï hîp víi ®éng c¬ do Liªn X« tr­íc ®©y chÕ t¹o vµ ®­îc sö dông ë ViÖt Nam. 2.2.C¸c sè liÖu ban ®Çu 2.2.1. C¸c tham sè kü thuËt cña ®éng c¬ : STT C¸c tham sè Gi¸ trÞ Ghi chó 1 Sè xy lanh : i 4 2 §­êng kÝnh xy lanh : D 145 mm 3 Thø tù c«ng t¸c : 1-3-4-2 4 Hµnh tr×nh cña pit t«ng : S 205 mm 5 Tû sè nÐn : e 14 6 C«ng suÊt ®Þnh møc : Ne ®m 108 [m· lùc] 79,434 [ KW] 7 Sè vßng quay ®Þnh møc : n®m 1070 8 Gãc lÖch khuûu : dkh 900 2.2.2 Chän c¸c sè liÖu ban ®Çu : C¸c sè liÖu ban ®Çu chñ yÕu bao gåm: * Tèc ®é trung b×nh cña pÝt t«ng CTB: Gi¸ trÞ cña CTB ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua hai th«ng sè ®· biÕt theo thøc sau: Thay sè vµo ta cã: * Tû sè gi÷a hµnh tr×nh cña pÝt t«ng vµ ®­êng kÝnh xy lanh: Thay sè vµo ta cã: * HÖ sè kÕt cÊu: Thay sè vµo ta cã: R: b¸n kÝnh quay cña trôc khuûu ( kho¶ng c¸ch tõ ®­êng t©m cña cæ trôc ®Õn ®­êng t©m cña cæ khuûu) [ mm] L: chiÒu dµi cña thanh truyÒn ( kho¶ng c¸ch tõ ®­êng t©m cña ®Çu to ®Õn ®­êng t©m cña ®Çu nhá thanh truyÒn) [mm] * HÖ sè d­ l­îng kh«ng khÝ L1 : L­îng kh«ng khÝ n¹p thùc tÕ vµo xy lanh L0: L­îng kh«ng khÝ lý thuyÕt cÇn thiÕt ®Ó ®èt ch¸y hoµn toµn 1kg nhiªn liÖu. Gi¸ trÞ cña a ®­îc chän tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ kiÓu ®éng c¬, ph­¬ng ph¸p t¹o hçn hîp, c«ng dông vµ chÕ ®é sö dông. §éng c¬ ®iezen buång ch¸y kh«ng ph©n chia . Chän * NhiÖt ®é m«i tr­êng T0: NhiÖt ®é cña m«i tr­êng thay ®æi theo mïa vµ vïng khÝ hËu. §Ó tiÖn tÝnh to¸n, ta lÊy gi¸ trÞ trung b×nh cho c¶ n¨m. Gi¸ trÞ trung b×nh T0 ë n­íc ta lµ 240C, tøc lµ 2970K. * ¸p suÊt cña m«i tr­êng p0: P0 Phô thuéc vµo ®é cao sö dông. Chän * HÖ sè n¹p : HÖ sè n¹p ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc : = . M1: Sè kmol khÝ n¹p míi cã trong xy lanh t¹i ®Çu qu¸ tr×nh nÐn (cuèi qu¸ tr×nh n¹p) Mh: Sè kmol khÝ n¹p lý thuyÕt cã trong xy lanh t¹i ®Çu qu¸ tr×nh nÐn (cuèi qu¸ tr×nh n¹p) G1, Gh - sè kg t­¬ng ®­¬ng víi M1, Mh. HÖ sè n¹p phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ : thµnh phÇn nhiªn liÖu, kÕt cÊu, hÖ thèng n¹p khÝ, chÕ ®é sö dông. §éng c¬ ®iezen 4 kú xu p¸p treo =, ta chän =0,75 * ¸p suÊt khÝ thÓ cuèi qu¸ tr×nh th¶i c­ìng bøc pr: Gi¸ trÞ cña Pr phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè: Trong ®ã thêi ®iÓm b¾t ®Çu më xu p¸p x¶, sè vßng quay cña trôc khuûu vµ søc c¶n trªn ®­êng èng th¶i lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh. §éng c¬ diezen 4 kú kh«ng t¨ng ¸p cho phÐp [Pr] =1,06 0,115 , ë ®©y ta chän Pr = 0,115 * NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh th¶i Tr: Khi tÝnh to¸n, th­êng lÊy gi¸ trÞ Tr ë cuèi qu¸ tr×nh th¶i c­ìng bøc. Gi¸ trÞ cña Tr phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh­ tû sè nÐn , thµnh phÇn hçn hîp , sè vßng quay n, gãc phun sím nhiªn liÖu. §éng c¬ ®iezen bèn kú kh«ng t¨ng ¸p Tr = 700 9000K. Ta chän Tr = 9000K. * §é sÊy nãng khÝ n¹p : Gi¸ trÞ cña phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­: KÕt cÊu cña thiÕt bÞ sÊy nãng, kÕt cÊu vµ c¸ch bè trÝ cña c¸c ®­êng èng n¹p vµ th¶i, sè vßng quay n, hÖ sè d­ l­îng kh«ng khÝ . Trong c¸c yÕu tè Êy th× sè vßng quay vµ c¸ch bè trÝ c¸c ®­êng èng n¹p vµ th¶i cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn gi¸ trÞ cña . §éng c¬ ®iezen bèn kú kh«ng t¨ng ¸p = 10250K. Ta chän = 200K. * ChØ sè nÐn ®a biÕn trung b×nh n1: n1 phô thuéc vµo sè vßng quay, phô t¶i, kÝch th­íc xy lanh, kiÓu lµm m¸t. Gi¸ trÞ n1 x¸c ®Þnh theo c«ng thøc kinh nghiÖm Pªtèp: n1= 1,41- Thay sè vµo ta cã: n1 = 1,41- =1,31 * HÖ sè sö dông nhiÖt : HÖ sè sö dông nhiÖt phô thuéc vµo hÖ thèng lµm m¸t ®éng c¬. Gi¸ trÞ cña ë ®éng c¬ ®iezen thÊp h¬n so víi ®éng c¬ x¨ng lµ do ch¸y rít vµ trao ®æi nhiÖt víi n­íc lµm m¸t ë ®éng c¬ ®iezen nhiÒu h¬n. §éng c¬ ®iezen = 0,650,85. Ta chän = 0,70 * ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh ch¸y pz ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh ch¸y Pz phô thuéc ph­¬ng ph¸p t¹o hæn hîp, møc ®é c­êng ho¸ cña ®éng c¬. §éng c¬ ®iezen cã buång ch¸y kh«ng ph©n chia. [Pz] = 7 9 . Ta chän Pz = 7,5 * NhiÖt trÞ thÊp cña nhiªn liÖu QT QT lµ l­îng nhiÖt to¶ ra khi ®èt ch¸y hoµn toµn 1 ®¬n vÞ khèi l­îng hoÆc thÓ tÝch nhiªn liÖu kh«ng kÓ ®Õn nhiÖt ho¸ h¬i cña n­íc chøa trong s¶n vËt ch¸y. §èi víi nhiªn liÖu ®iezen QT = 42,5.106 * ChØ sè d·n në ®a biÕn trung b×nh n2 : ChØ sè d·n në ®a biÕn trung b×nh n2 phô thuéc vµo nhiÒu tè kh¸c nhau nh­ sè vßng quay, kÝch th­íc xy lanh, phô t¶i, møc ®é lµm m¸t. §éng c¬ ®iezen cã buång ch¸y kh«ng ph©n chia n2 = 1,141,22. Ta chän n2 =1,20 * ChØ sè nÐn ®o¹n nhiÖt cña kh«ng khÝ k= 1,41 * H»ng sè khÝ cña kh«ng khÝ R= 0,288 2.3.tÝnh to¸n c¸c qu¸ tr×nh cña chu tr×nh c«ng t¸c. 2.3.1.TÝnh to¸n qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ . a. Môc ®Ých: Môc ®Ých cña viÖc tÝnh to¸n lµ nh»m x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè chñ yÕu cña qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ lµ ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh n¹p Pa vµ nhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh n¹p Ta. b. Thø tù tÝnh to¸n: * X¸c ®Þnh hÖ sè khÝ sãt: HÖ sè khÝ sãt ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: * NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh n¹p Ta: NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh n¹p Ta ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: * ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh n¹p Pa : ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh n¹p ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: pa 2.3.2.TÝnh to¸n qu¸ tr×nh nÐn : a. Môc ®Ých Môc ®Ých cña viÖc tÝnh to¸n qu¸ tr×nh nÐn lµ x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè ë cuèi qu¸ tr×nh nÐn , nh­ ¸p suÊt Pc vµ nhiÖt ®é TC . b. Thø tù tÝnh to¸n: * ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh nÐn Pc: ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh nÐn ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Thay sè vµo ta cã: * NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh nÐn TC: NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh nÐn ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: 2.3.3.TÝnh to¸n qu¸ tr×nh ch¸y : a. Môc ®Ých tÝnh to¸n lµ nh»m x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè cuèi qu¸ tr×nh ch¸y nh­ Pz vµ TZ . b. Thø tù tÝnh to¸n: ViÖc tÝnh to¸n ®­îc chia lµm hai giai ®o¹n nh­ sau: * TÝnh to¸n t­¬ng quan nhiÖt ho¸: Môc ®Ých viÖc tÝnh to¸n t­¬ng quan nhiÖt ho¸ lµ x¸c ®Þnh nh÷ng ®¹i l­îng ®Æc tr­ng cho qu¸ tr×nh ch¸y vÒ mÆt nhiÖt ho¸ ®Ó lµm c¬ së cho viÖc tÝnh to¸n nhiÖt ®éng. Thø tù tÝnh to¸n nh­ sau: - L­îng kh«ng khÝ cÇn thiÕt ®Ó ®èt ch¸y hoµn toµn 1kg nhiªn liÖu thÓ láng: L­îng kh«ng khÝ cÇn thiÕt ®Ó ®èt ch¸y hoµn toµn 1kg nhiªn liÖu thÓ láng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Trong ®ã : gC , gH, gO lµ thµnh phÇn khèi l­îng cña C, H, O trong 1kg nhiªn liÖu. Víi nhiªn liÖu ®iezen: gC = 0,86; gH = 0,13; gO = 0,01 Thay sè vµo ta cã: - L­îng kh«ng khÝ thùc tÕ n¹p vµo xy lanh ®éng c¬ øng víi 1kg nhiªn liÖu . L­îng kh«ng khÝ thùc tÕ n¹p vµo xy lanh ®éng c¬ øng víi 1kg nhiªn liÖu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: - L­îng hçn hîp ch¸y M1 t­¬ng øng víi l­îng kh«ng khÝ thùc tÕ : L­îng hçn hîp ch¸y M1 t­¬ng øng víi l­îng kh«ng khÝ thùc tÕ Mt ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: = = 0,693 - Sè mol s¶n vËt ch¸y : Sè mol s¶n vËt ch¸y ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Thay sè vµo ta cã: - HÖ sè thay ®æi ph©n tö lý thuyÕt : HÖ sè thay ®æi ph©n tö lý thuyÕt ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Thay sè vµo ta cã: - HÖ sè thay ®æi ph©n tö thùc tÕ : HÖ sè thay ®æi ph©n tö thùc tÕ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: * TÝnh to¸n t­¬ng quan nhiÖt ®éng : - NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh ch¸y Tz ®­îc x¸c ®Þng b»ng c«ng thøc sau: Trong ®ã: + NhiÖt dung mol ®¼ng tÝch trung b×nh cña hçn hîp c«ng t¸c ë cuèi qu¸ tr×nh nÐn mcvc tÝnh b»ng c«ng thøc : mcvc = 20,223 + 1,742.10-3 Tc = 20,223 + 1,742.10-3.780 = 21,58 + NhiÖt dung mol ®¼ng tÝch trung b×nh cña khÝ thÓ (t¹i ®iÓm Z) ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau: = + NhiÖt dung mol ®¼ng ¸p trung b×nh t¹i ®iÓm z ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau: mcpz = mcvz + 8,314 = 20,806 + 2,535.10-3 .TZ + 8,314 = 29,12 + 2,535.10-3 .TZ + tû sè t¨ng ¸p suÊt Tû sè t¨ng ¸p suÊt ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: Thay c¸c gi¸ trÞ t×m ®­îc vµo ph­¬ng tr×nh (*) ta cã: Û Û Û NghiÖm cña ph­¬ng tr×nh trªn . = 2233,9 ; = -13349 < 0 (lo¹i) VËy nhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh ch¸y lµ: Tz= 2233,9 - Tû sè d·n në sím r: TØ sè ®·n në sím r ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Thay sè vµo ta cã: 2.3.4. TÝnh to¸n qu¸ tr×nh d·n në : a - Môc ®Ých : Môc ®Ých viÖc tÝnh to¸n qu¸ tr×nh d·n në lµ x¸c ®Þnh c¸c gi¸ trÞ ¸p suÊt Pb vµ nhiÖt ®é Tb ë cuèi qu¸ tr×nh d·n në. b- Thø tù tÝnh to¸n : - Tû sè d·n në muén . Tû sè d·n në muén ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: - ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh d·n në: ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh d·n në ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: - NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh d·n në: NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh d·n në ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: 2.3.5. KiÓm tra kÕt qu¶ tÝnh to¸n . Sau khi kÕt thóc viÖc tÝnh to¸n c¸c qu¸ tr×nh cña chu tr×nh c«ng t¸c cã thÓ dïng c«ng thøc kinh nghiªm sau ®©y ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ viÖc chän vµ tÝnh c¸c th«ng sè. Thay sè vµo ta cã: Sai sè gi÷a chän vµ tÝnh: D = So s¸nh gi÷a gi¸ trÞ ®· chän cña Tr vµ kÕt qu¶ thu ®­îc theo c¸c biÓu thøc kiÓm tra. Ta thÊy sai sè nhá h¬n 3% nªn c¸c th«ng sè ®· chän tháa m·n yªu cÇu. 2.4. x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè ®¸nh gi¸ chu tr×nh c«ng t¸c vµ sù lµm viÖc cña ®éng c¬. 2.4.1. C¸c th«ng sè chØ thÞ . Lµ c¸c th«ng sè ®Æc tr­ng cho chu tr×nh c«ng t¸c cña ®éng c¬ , khi x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè chØ thÞ, ta ch­a kÓ ®Õn c¸c d¹ng tæn thÊt vÒ c«ng mµ chØ xÐt c¸c tæn thÊt vÒ nhiÖt. C¸c th«ng sè cÇn tÝnh bao gåm. - ¸p suÊt chØ thÞ trung b×nh lý thuyÕt Pi’ . Thay sè vµo ta cã: = 0,919 - ¸p suÊt chØ thÞ trung b×nh thùc tÕ Pi . ¸p suÊt chØ thÞ trung b×nh thùc tÕ Pi ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Pi =Pi’. j® Trong ®ã : j® lµ hÖ sè ®iÒn ®Çy ®å thÞ c«ng. §éng c¬ ®iezel 4 kú, buång ch¸y thèng nhÊt th× j® =0,93¸0,96 . Ta Chän j® = 0,93 Thay sè vµo ta cã: Pi = 0,919.0,93 = 0,85 - SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu chØ thÞ . SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu chØ thÞ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc : Thay sè vµo ta cã: - HiÖu suÊt chØ thÞ hi . HiÖu suÊt chØ thÞ hi ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Thay sè vµo ta cã: 2.4.2. C¸c th«ng sè cã Ých. C¸c th«ng sè cã Ých lµ c¸c th«ng sè ®Æc tr­ng cho sù lµm viÖc cña ®éng c¬. Thø tù tÝnh to¸n c¸c th«ng sè cã Ých nh­ sau: - ¸p suÊt tæn hao c¬ khÝ trung b×nh Pc¬ : ¸p suÊt tæn hao c¬ khÝ trung b×nh Pc¬ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c c«ng thøc : Pc¬ = 0,09 + 0,012.CTB Thay sè vµo ta cã: Pc¬ = 0,09 + 0,012.7,3 = 0,1776 - ¸p suÊt cã Ých trung b×nh: ¸p suÊt cã Ých trung b×nh ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Pe = pi -pc¬ Thay sè vµo ta cã: Pe =0,85- 0,1776 =0,67 - HiÖu suÊt c¬ khÝ: HiÖu suÊt c¬ khÝ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: hc¬ Thay sè vµo ta cã: hc¬ - SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých: SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Thay sè vµo ta cã: - HiÖu suÊt cã Ých: he = hi hc¬= 0,45.0,79= 0,34.% =35,5% - C«ng suÊt cã Ých cña ®éng c¬ ë sè vßng quay tÝnh to¸n: C«ng suÊt cã Ých cña ®éng c¬ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc : Trong ®ã: Thay sè vµo ta cã: - M« men xo¾n cã Ých cña ®éng c¬ ë sè vßng quay tÝnh to¸n: M« men xo¾n cã Ých cña ®éng c¬ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: [Nm] Thay sè vµo ta cã: [Nm] Sai sè gi÷a Ne tÝnh to¸n vµ Ne cho tr­íc lµ : So s¸nh gi÷a gi¸ trÞ ®· cho cña Ne vµ kÕt qu¶ thu ®­îc theo c¸c biÓu thøc kiÓm tra, sai sè nhá h¬n 3%. KÕt luËn: §éng c¬ Д -108 sö dông tèt trong ®iÒu kiÖn ë viÖt nam. 2.4.3. Dùng ®å thÞ c«ng chØ thÞ cña chu tr×nh c«ng t¸c. a- Kh¸i qu¸t: §å thÞ c«ng chØ thÞ lµ ®å thÞ biÓu diÔn c¸c qu¸ tr×nh cña chu tr×nh c«ng t¸c x¶y ra trong xy lanh ®éng c¬ trªn hÖ to¹ ®é p- V. ViÖc dùng ®å thÞ ®­îc chia lµm hai b­íc: dùng ®å thÞ c«ng chØ thÞ lý thuyÕt vµ hiÖu chØnh ®å thÞ ®ã ®Ó ®­îc ®å thÞ c«ng chØ thÞ thùc tÕ. §å thÞ c«ng chØ thÞ lý thuyÕt ®­îc dùng theo kÕt qu¶ tÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c khi ch­a xÐt c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng cña mét sè qu¸ tr×nh lµm viÖc thùc tÕ trong ®éng c¬. §å thÞ c«ng chØ thÞ thùc tÕ lµ ®å thÞ ®· kÓ ®Õn c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng kh¸c nhau nh­ gãc phun s¬m nhiªn liÖu, gãc më sím vµ ®ãng muén c¸c xu p¸p còng nh­ sù thay ®æi thÓ tÝch khi ch¸y. b- Dùng ®å thÞ c«ng chØ thÞ lý thuyÕt ë ®å thÞ c«ng chØ thÞ lý thuyÕt, ta thay chu tr×nh thùc tÕ b»ng chu tr×nh kÝn a-c-y-z-b-a. Trong ®ã qu¸ tr×nh ch¸y nhiªn liÖu ®­îc thay b»ng qu¸ tr×nh cÊp nhiÖt ®¼ng tÝch c-y vµ cÊp nhiÖt ®¼ng ¸p y-z, qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ ®­îc thay b»ng qu¸ tr×nh rót nhiÖt ®¼ng tÝch b-a.Thø tù tiÕn hµnh dùng ®å thÞ nh­ sau: Thèng kª gi¸ trÞ cña c¸c th«ng sè ®· tÝnh ë c¸c qu¸ tr×nh nh­ ¸p suÊt khÝ thÓ ë c¸c ®iÓm ®Æc tr­ng pa, pc, pz, pb, chØ sè nÐn ®a biÕn trung b×nh n1, chØ sè d·n në ®a biÕn trung b×nh n2, tû sè nÐn e, thÓ tÝch c«ng t¸c Vh, thÓ tÝch buång ch¸y Vc vµ tû sè d·n në sím r. Vc= Thay sè vµo ta cã: Vc = vµ Vz = r.Vc Thay sè vµo ta cã: VZ =1,09.0,26 = 0,2834 Ta cã c¸c gi¸ trÞ cña c¸c th«ng sè sau: Va = 3,64; Vc = 0,26 ; Vy = 0,26 ; Vz = 0,2834 ; Vb = 1,977 Pa = 0,087 ; Pc = 2,76 ; Py = 7,5 ; Pz = 7,5; Pb = 0,35 §Ó x©y dùng ®å thÞ c«ng chØ thÞ lý thuyÕt ta sö dông ph­¬ng ph¸p lËp b¶ng, ph­¬ng ph¸p nµy dùa vµo ph­¬ng tr×nh cña qu¸ tr×nh nÐn vµ d·n në ®a biÕn. Víi qu¸ tr×nh nÐn ®a biÕn, ta cã: (Vn Î Vc ¸Va) Víi qu¸ tr×nh d·n në ®a biÕn, ta cã: (Vd Î Vz ¸Va) Trong ®ã: pn, pd, Vn vµ Vd lµ c¸c gi¸ trÞ biÕn thiªn cña ¸p suÊt vµ thÓ tÝch trªn ®­êng nÐn vµ d·n në. Ta cã thÓ ®­a c¸c ph­¬ng tr×nh trªn vÒ d¹ng: Trong ®ã: e1 = vµ lµ nh÷ng tû sè biÕn thiªn(tû sè nÐn tøc thêi) NÕu chän tr­íc c¸c gi¸ trÞ cña e1 (biÕn thiªn trong giíi h¹n 1 ) vµ (biÕn thiªn trong giíi h¹n ), ta cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c cÆp gi¸ trÞ (Pn, Vn) vµ (Pd, Vd) t­¬ng øng. Mçi cÆp gi¸ trÞ Êy cho mét ®iÓm t­¬ng øng trªn ®å thÞ P - V. KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®­îc thèng kª ë b¶ng d­íi. Thø tù c¸c ®iÓm trªn ®­êng nÐn e1 1 1 3,64 0,087 2 2 1,82 0,215 3 3 1,21 0,366 4 4 0,91 0,535 5 5 0,73 0,716 6 6 0,61 0,910 7 7 0,52 1,113 8 8 0,45 1,326 9 9 0,40 1,547 10 10 0,36 1,776 11 11 0,33 2,012 12 12 0,30 2,255 13 13 0,28 2,504 14 14 0,26 2,760 Thø tù c¸c ®iÓm trªn ®­êng d·n në 1 1 3,64 0,35 2 2 1,82 0,80 3 3 1,21 1,30 4 4 0,91 1,84 5 5 0,73 2,41 6 6 0,61 3,00 7 7 0,52 3,61 8 8 0,45 4,24 9 9 0,40 4,88 10 10 0,36 5,54 11 11 0,33 6,21 12 12 0,30 6,90 13 12,8 0,28 7,50 §å thÞ c«ng chØ thÞ cña ®éng c¬ 2.5.Dùng ®Æc tÝnh ngoµi cña ®éng c¬. 2.5.1. Kh¸i qu¸t . §Æc tÝnh ngoµi cña ®éng c¬ lµ ®å thÞ biÓu diÔn sù phô thuéc cña c¸c chØ tiªu nh­ c«ng suÊt cã Ých cña ®éng c¬ Ne ,m« men xo¾n cã Ých cña ®éng c¬ Me, l­îng tiªu hao nhiªn liÖu trong mét giê Gnl vµ suÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých ge theo sè vßng quay trôc khöu cña ®éng c¬, khi thanh r¨ng cña b¬m cao ¸p ch¹m vµo vÝt h¹n chÕ. §å thÞ nµy dïng ®Ó ®¸nh gi¸ sù thay ®æi c¸c chØ tiªu chÝnh cña ®éng c¬ khi sè vßng quay thay ®æi vµ dïng ®Ó chän sè vßng quay sö dông mét c¸ch hîp lý khi sö dông. 2.5.2. Tr×nh tù dùng. §Ó dông ®­êng ®Æc tÝnh, ta chän tr­íc mét sè gi¸ trÞ trung gian cña sè vßng quay n trong giíi h¹n gi÷a vµ råi tÝnh c¸c gi¸ trÞ biÕn thiªn t­¬ng øng cña , , , Gnl theo c¸c biÓu thøc sau: [KW] [Nm] Gnl = ge.Ne Sè vßng quay n Ne [KW] Me [Nm] ge Gnl 500 37,1 708,8 241,3 8,95 550 41,4 726,3 234,6 9,71 600 46,4 740,6 229,1 10,6 650 50,4 751,8 225,5 11,3 700 55,3 759,8 222,1 12,2 750 59,9 764,7 219,7 13,1 800 63,5 766,5 218,6 13,9 850 67,7 765,1 218,5 14,8 900 71,6 760,5 219,4 15,7 950 74,3 752,8 221,4 16,4 1000 77,4 741,9 223,9 17,3 1050 79,9 727,9 228,1 18,2 1070 80,8 721,4 230,1 18,59 Trong ®ã: Ne®m: c«ng suÊt ®Þnh møc [KW] n®m: số vßng quay øng víi c«ng suÊt ®Þnh møc : m« men xo¾n cã Ých [MNm] vµ suÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých ë sè vßng quay ®Þnh møc (n®m). ; ;; §­êng ®Æc tÝnh ngoµi cña ®éng c¬ Ch­¬ng 3 Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn chó ý khi khai th¸c ®éng c¬ Д -108 ë viÖt nam 3.1. Mét sè chó ý khi khai th¸c ®éng c¬ Д -108 3.1.1 KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh c¸c côm cña HTCCNL Khi chÊt l­îng lµm viÖc cña ®éng c¬ bÞ xÊu ®i (xuÊt hiÖn khãi ®en trong khÝ x¶, gi¶m c«ng suÊt, ®éng c¬ bÞ bá löa, khã khëi ®éng ®éng c¬ vv...) th× cÇn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra c¸c côm chñ yÕu cña HTCCNL. Nguyªn nh©n dÉn tíi hiªn t­îng ®éng c¬ x¶ khãi ®en khi lµm viÖc cã thÓ lµ do ®éng c¬ bÞ qu¸ t¶i hoÆc do ®iÒu chØnh hÖ thèng nhiªn liÖu (trong ®ã cã hai côm quan träng lµ côm b¬m cao ¸p vµ vßi phun) kh«ng ®óng c¸c yªu cÇu quy ®Þnh. Kh«ng ®­îc phÐp ®Ó ®éng c¬ lµm viÖc víi c¸c hiÖn t­îng kh«ng b×nh th­êng nh­ trªn, bëi v× c¸c chi tiÕt cña nã sÏ bÞ mßn rÊt nhanh dÉn ®Õn h­ háng lín. Trong tr­êng hîp c«ng suÊt cña ®éng c¬ gi¶m mµ kh«ng cã hiÖn t­îng x¶ khãi ®en th× tr­íc hÕt cÇn ph¶i: * KiÓm tra bÇu läc th« nhiªn liÖu xem cã bÞ bÈn hay kh«ng, nÕu bÈn bÇu läc th× ph¶i xóc röa bÇu läc , Cô thÓ: + Qua 60 giê lµm viÖc, x¶ cÆn ë ®¸y dÇu bÇu läc th« + Qua 960 giê lµm viÖc th¸o röa toµn bé bÇu läc. * Thay thÕ lâi läc cña bÇu läc tinh nhiªn liÖu theo c¸c b­íc h­íng dÉn vÒ ch¨m sãc b¶o d­ìng vµ thay thÕ lâi läc cña bÇu läc ,Cô thÓ: + Qua 60 giê lµm viÖc, x¶ cÆn, n­íc trong bÇu läc vµ röa hèc l¾ng cÆn. Muèn vËy ta ®ãng kho¸ thïng nhiªn liÖu, vÆn nót x¶ vµ më kho¸. Khi cÆn, n­íc ®· ch¶y hÕt, ®ãng nót x¶, dïng b¬m röa hèc l¾ng cÆn, l¾p nót vµo vÞ trÝ vµ lµm ®Çy nhiªn liÖu trong hÖ thèng. + Khi bÇu läc bÞ bÈn lµm gi¶m c«ng suÊt ®éng c¬, ¸p suÊt nhiªn liÖu gi¶m vµ kim ®ång hå dÇn dÇn di chuyÓn tõ kho¶ng lµm viÖc sang kho¶ng cÊm. + Sau lÇn bÈn thø nhÊt, th¸o bá lâi läc ra vµ líp sîi ngoµi cïng sau ®ã l¾p l¹i dïng tiÕp. NÕu cã hiÖn t­îng bá löa ë mét hoÆc hai xy lanh trong qu¸ tr×nh ®éng c¬ lµm viÖc vµ khã khëi ®éng ®éng c¬ th× nguyªn nh©n th­êng do cã lÉn bät khÝ trong nhiªn liÖu. Khi ®ã cÇn tiÕn hµnh c¸c b­íc cña viÖc x¶ bät khÝ. KiÓm tra ®é kÝn cña c¸c mèi nèi trªn ®­êng dÉn nhiªn liÖu tõ thïng chøa tíi côm b¬m cao ¸p. 3.1.2 KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh vßi phun Néi dung kiÓm tra, b¶o d­ìng vßi phun bao gåm viÖc ®Þnh kú kiÓm tra chÊt l­îng phun vµ ¸p suÊt b¾t ®Çu n©ng kim phun. Sau 960 giê lµm viÖc cña ®éng c¬ cÇn th¸o vßi phun khëi ®éng c¬ vµ tiÕn hµnh kiÓm tra trªn bÖ thö. Vßi phun ®­îc coi lµ tèt nÕu nhiªn liÖu phun ra kh«ng thµnh tia hoÆc nhá giät vµ ¸p suÊt n©ng kim phun t­¬ng øng kh«ng thÊp h¬n 230 KG /cm2. Kh«ng cho phÐp xuÊt hiÖn nhiªn liÖu thµnh giät ë ®Çu kim phun (phun rít) tr­íc khi phun vµ sau khi kÕt thóc phun. NÕu chÊt l­îng phun kÐm, cÇn th¸o vßi phun lau s¹ch muéi b¸m vµo råi röa s¹ch nã. Dïng que gç ®Ó c¹o s¹ch muéi b¸m trªn th©n kim phun vµ mòi kim phun , riªng lç phun dïng kim ®Æc biÖt (d©y thÐp cã ®­êng kÝnh 0,28mm) ®Ó c¹o th«ng. Dïng nhiªn liÖu ®iezen röa s¹ch vßi phun, dïng x¨ng röa kim phun sau ®ã röa l¹i b»ng nhiªn liÖu ®iezen s¹ch. khi l¾p l¹i l­u ý gi÷ s¹ch chç nèi th©n vßi phun víi mòi kim phun. Khi th¸o vßi phun (xem h×nh 26) tr­íc hÕt th¸o n¾p vßi phun 8, níi láng ®ai èc h·m 9, vÆn vÝt ®iÒu chØnh 10 (lµm gi¶m ®é c¨ng lß xo 11) sau ®ã vÆn ®ai èc vßi phun 1 ra. NÕu th¸o vßi phun theo tr×nh tù kh¸c cã thÓ lµm gÉy chèt h·m 14, hoÆc kÑt kim phun. Khi cÇn thiÕt th× tiÕn hµnh ®iÒu chØnh ¸p suÊt n©ng kim phun. tr­íc hÕt ph¶i: Th¸o n¾p vßi phun 8, níi láng ®ai èc h·m 9 vµ ®iÒu chØnh bu l«ng 10 ®Ó thay ®æi t­¬ng øng ®é nÐn cña lß xo 11 ®Ó ®¹t ®­îc ¸p suÊt n©ng kim phun trong kho¶ng 210 KG/cm2. NÕu c«ng viÖc ®· lµm kh«ng c¶i thiÖn ®­îc chÊt l­îng phun th× cÇn ph¶i thay kim phun. Tr­íc khi l¾p vßi phun lªn ®éng c¬ dïng nhiªn liÖu diesel ®Ó röa. CÇn xiÕt ®ai èc cña vÝt cÊy b¾t vßi phun ®ång ®Òu víi m« men 2,3 3 KGm. Sau khi l¾p vßi phun lªn ®éng c¬, mòi kim phun cÇn n»m ®èi xøng trong lç cña n¾p xy lanh. Kh«ng cho phÐp mòi kim phun tiÕp xóc vµo bÒ mÆt cña lç. 3.1.3.KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu khuûu trôc, thanh truyÒn. Trôc khuûu lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn kh¸ nÆng nÒ: tiÕp nhËn lùc khÝ thÓ vµ lùc qu¸n tÝnh truyÒn tõ phÝa thanh truyÒn tíi, chÞu lùc ma s¸t trªn c¸c bÒ mÆt c«ng t¸c vµ ph¶n lùc tõ c¸c æ ®ì, chÞu m« men xo¾n tõ phÝa c¸c bé phËn tiªu thô c«ng suÊt. Ngoµi ra trôc cßn chÞu lùc qu¸n tÝnh do chÝnh c¸c ph©n tö cña nã g©y nªn khi chuyÓn ®éng quay. V× vËy viÖc b¶o d­ìng CCTKTT nh»m kh¾c phôc nh÷ng nguyªn nh©n lµm hao mßn h­ háng tr­íc thêi h¹n, kiÓm tra ho¹t ®éng cña ®éng c¬ theo c¸c ®ång hå chØ thÞ kh«ng ®Ó ®éng c¬ bÞ qu¸ t¶i. Nh÷ng dÊu hiÖu bªn ngoµi b¸o hiÖu CCTKTT bÞ h­ háng lµ gi¶m c«ng suÊt, ®éng c¬ cã tiÕng gâ, l­îng tiªu hao nhiªn liÖu t¨ng vµ x¶ khãi ®en . §Ó h¹n chÕ sù mµi mßn cña CCTKTT ta cÇn thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: - XiÕt chÆt, ®é kÝn, lµm s¹ch muéi, khe hë tiÕp xóc, ®é mßn cña c¸c chi tiÕt, thay c¸c chi tiÕt h­ háng. - Sau 2000 giê lµm viÖc vµ khi söa ch÷a ph¶i th¸o c¸c nót ren ë m¸ cæ khuûu ®Ó röa s¹ch lç dÇu trong trôc khuûu. Khi vÆn nót l¹i, nÕu cÇn ph¶i thay chèt chÏ míi. - Nh÷ng b¹c lãt thanh truyÒn vµ cæ trôc lo¹i l¾p lÉn kh¸c víi lo¹i l¾p lÉn kiÓu cò lµ ®· ®­îc gia c«ng hoµn chØnh l¾p ngay vµo ®éng c¬, kh«ng cÇn tu söa g× thªm. Khi l¾p b¹c lãt theo tr×nh tù sau: + Röa s¹ch lau kh« c¸c b¹c lãt, æ trôc + L¾p b¹c lãt vµo æ ®ì trôc vµ ®Çu thanh truyÒn + B«i tr¬n dÇu nh¬n Dp-11 vµo mÆt cæ trôc vµ b¹c lãt. + §Æt trôc khuûu vµo th©n m¸y theo ®óng vÞ trÝ cña c¸c æ ®ì, l¾p c¸c æ ®ì, chó ý mÆt dÊu. + M«men xiÕt bu l«ng n¾p æ ®ì lµ 3742 KGm vµ m«men xiÕt n¾p thanh truyÒn lµ 1821KGm. 3.1.4. KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu phèi khÝ a. KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt gi÷a ®u«i xu p¸p vµ ®Çu cß mæ. Qua 240 giê lµm viÖc, kiÓm tra ®iÒu chØnh khe hë xu p¸p. khe hë gi÷a ®u«i xu p¸p vµ ®Çu cß mæ khi ®éng c¬ nãng (nhiÖt ®é n­íc thÊp nhÊt lµ 80 oC) n»m trong kho¶ng 0,25 0,33 mm * Khe hë xu p¸p ®­îc ®iÒu chØnh theo tr×nh tù sau: - TiÕn hµnh c¸c viÖc th¸o gì cÇn thiÕt ®Ó tiÕp cËn n¾p xy lanh. - Th¸o n¾p ®Ëy giµn cß mæ. - KiÓm tra xiÕt chÆt c¸c èc b¾t gi¸ ®ì trôc cß mæ. - §Æt pÝt t«ng cña xy lanh thø nhÊt ë vÞ trÝ t­¬ng øng cuèi kú nÐn. - Níi ®ai èc h·m cña vÝt ®iÒu chØnh trªn cß mæ, vÆn vÝt vµo hoÆc níi ra, ®Ó ®¹t ®­îc khe hë nhiÖt cÇn thiÕt nhê th­íc l¸. Sau ®ã xiÕt chÆt ®ai èc h·m vµ kiÓm tra l¹i khe hë b»ng th­íc l¸ trong khi xoay cß mæ quanh trôc cña nã. - §iÒu chØnh khe hë cña xu p¸p theo tr×nh tù lµm viÖc cña xy lanh. XiÕt chÆt ®Òu c¸c ®ai èc gu d«ng n¾p xy lanh lµm hai ®Õn ba ®ît theo tr×nh tù sau. H×nh 30: S¬ ®å tr×nh tù xiÕt ®ai èc gu d«ng n¾p xy lanh Tr­íc khi ®iÒu chØnh xu p¸p cÇn sÊy nãng ®éng c¬ vµ tiÕn hµnh xiÕt ®ai èc gu d«ng. b. Rµ xu p¸p: Tr­íc khi rµ xu p¸p ph¶i lµm s¹ch dÇu, muéi than ë n¾p m¸y, th¸o vµ lµm s¹ch xu p¸p, kiÓm tra nh÷ng h­ háng. Nh÷ng xu p¸p cò tr­íc khi rµ ph¶i mµi s¬ bé cho hÕt vÕt rç vµ bÒ mÆt låi lâm vµ n¾n th¼ng th©n xu p¸p. §é cong sau khi mµi cho phÐp 0,03 mm. Rµ xu p¸p ta th­êng dïng mì bét rµ гой N0 hoÆc trén bét rµ N0 vµ N00 víi dÇu Dp – 14. 3.1.5. KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh hÖ thèng lµm m¸t NÕu hÖ thèng lµm m¸t lµm viÖc kh«ng tèt sÏ lµm ®éng c¬ qu¸ nãng hoÆc qu¸ l¹nh dÔ h­ háng ®éng c¬. §Ó ®¶m b¶o hÖ thèng lµm m¸t lµm viÖc b×nh th­êng ta cÇn thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc sau: - ChØ ®æ n­íc mÒm (n­íc kh«ng kho¸ng) vµ s¹ch nh­ n­íc m­a, n­íc s«ng…vv qua phÔu läc. NÕu lµ n­íc cã muèi cã clo, muèi l­u huúnh ph¶i cho thªm n­íc thuû tinh. Mét lÝt n­íc hoµ 10 gam n­íc thuû tinh, ®Ó l¾ng cÆn míi rãt vµo kÐt n­íc. Sau khi ®æ ®ñ n­íc ph¶i ®Ëy thËt kÝn kÐt n­íc. - NÕu dïng n­íc cøng( n­íc cã nhiÒu muèi kho¸ng ) ph¶i ®un s«i ®Ó nguéi hoÆc cho 50 gam NaOH vµo 75 lÝt n­íc, hoÆc cho 75cm3 muèi hÐc- ta- mªta- phèt ph¸t natri, n­íc sÏ mÒm h¬n. Hoµ tan c¸c chÊt bæ sung trªn vµo n­íc kho¸ng, cho tan ®Òu ®Ó l¾ng kho¶ng 40 phót råi rãt vµo kÐt n­íc. - Qu¸ tr×nh m¸y lµm viÖc th­êng xuyªn theo dâi nhiÖt ®é n­íc (80-950). NÕu nãng qu¸ qui ®Þnh, kiÓm tra møc n­íc trong kÐt n­íc. §Ó m¸y nguéi bít míi më n¾p kÐt n­íc, ®Ò phßng n­íc s«i phun lªn mÆt. Gi¶m tèc ®é vßng quay, rãt thªm n­íc l¹nh tõ tõ ®Ó tr¸nh nøt th©n m¸y. KiÓm tra ®é c¨ng ®ai truyÒn qu¹t giã, møc n­íc trong kÐt n­íc, hoÆc kÐt n­íc qu¸ bÈn. NÕu nhiÖt ®é thÊp h¬n 700 ph¶i ®ãng bít cöa chíp che kÐt n­íc cho nhiÖt ®é n­íc t¨ng lªn tr¸nh t¹o muéi than trong xy lanh kÑt xÐc m¨ng, vµ muéi than ë xu p¸p x¶ kÑt èng dÉn h­íng lµm cong ®òa ®Èy. - Khi nhiÖt ®é n­íc t¨ng v­ît qu¸ møc quy ®Þnh, cÇn nhanh chãng c¾t t¶i vµ dõng m¸y tõ tõ, sau ®ã kiÓm tra møc n­íc trong kÐt n­íc, ®é kÝn khÝt dõng m¸y tõ tõ, sau ®ã kiÓm tra møc n­íc trong kÐt n­íc, ®é kÝn khÝt cña kÐt n­íc, ®é c¨ng cña d©y ®ai dÉn ®éng b¬m n­íc vµ ®é s¹ch cña èng to¶ nhiÖt cña kÐt n­íc. - Kh«ng ®Ó n­íc lät qua mèi nèi èng cao su, qua vßng bÝt kÝn cña b¬m n­íc. Khi ph¸t hiÖn n­íc ch¶y tõ lç tiªu n­íc cÇn thay vßng bÝt kÝn. - CÇn gi÷ s¹ch kÐt n­íc - CÇn gi÷ s¹ch èng cao su kh«ng ®Ó dÝnh dÇu mì. - X¶ tÊt c¶ n­íc tõ hÖ thèng lµm m¸t ®éng c¬ sau khi ®· t¾t m¸y nÕu nhiÖt ®é thÊp h¬n 4 oC. - NÕu cÇn thiÕt th× ph¶i tÈy röa cÆn cøng trong hÖ thèng lµm m¸t. §Ó tÈy röa cÆn bÈn th× tiÕn hµnh nh­ sau: + Khëi ®éng ®éng c¬ vµ ®Ó sÊy nãng ®Õn nhiÖt ®é lµm viÖc, t¾t ®éng c¬ vµ x¶ n­íc. + §ãng kho¸ x¶ vµ rãt vµo hÖ thèng lµm m¸t 2 lÝt dÇu ho¶ vµ n¹p ®Çy hÖ thèng dung dÞch xót ®· ®­îc chuÈn bÞ s½n. + Cho ®éng c¬ lµm viÖc 10-12 giê, sau ®ã x¶ dung dÞch khái hÖ thèng lµm m¸t vµ röa b»ng n­íc s¹ch. +CÊm sö dông m¸y kÐo kh«ng cã n¾p ®Ëy kÐt n­íc hoÆc n¾p ®Ëy kh«ng kÝn 3.1.6. KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh hÖ thèng b«i tr¬n Kh¶ n¨ng lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n phô thuéc vµo ®é s¹ch, chÊt l­îng vµ møc dÇu trong c¸c te ®éng c¬. DÇu bÈn lµm cho bÒ mÆt c«ng t¸c cña chi tiÕt bÞ mßn nªn ta ph¶i th­êng xuyªn kiÓm tra møc dÇu trong c¸c te. Khi kiÓm tra møc dÇu, ®éng c¬ ph¶i n»m ë mÆt ph¼ng ngang. L­îng dÇu trong hÖ thèng b«i tr¬n lµ 27 lÝt (møc dÇu ë th­íc ®o cao h¬n v¹ch trªn cïng Max 80 mm). Sau ®ã cho næ m¸y 2-3 phót, kiÓm tra l¹i møc dÇu. Sau 5 phót dõng m¸y. NÕu cÇn rãt dÇu tíi v¹ch Max hay cao h¬n 20 mm. Khi ®éng c¬ quay ë tèc ®é thÊp, møc dÇu ë th­íc ®o ph¶i ë v¹ch “Max” hoÆc gi÷a hai kho¶ng “Max” vµ “Min”. NÕu møc dÇu ë v¹ch “Min” hoÆc thÊp h¬n, kh«ng ®­îc cho m¸y ch¹y ph¶i bæ sung dÇu kÞp thêi. Khi ®éng c¬ ch¹y nãng vµ tèc ®é vßng quay ®Þnh møc ¸p suÊt dÇu ë giíi h¹n 2-3,5 kg/cm 2 . Kim ®ång hå dÇu sÏ n»m trong kho¶ng mµu xanh cña th­íc ®o. NÕu kim ®ång hå tèt nh­ng ¸p suÊt dÇu kh«ng thÝch hîp, ph¶i ®iÒu chØnh l¹i. CÇn kh¾c phôc sù rß dÇu ë chç nèi gi÷a c¸c chi tiÕt vµ èng. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cÇn kiÓm tra theo dâi ®ång hå ¸p suÊt dÇu. Sau khi ®éng c¬ ngõng ho¹t ®éng ph¶i kiÓm tra sù ho¹t ®éng cña r« to bÇu läc ly t©m. NÕu cã tiÕng kªu cña r« to do quay theo qu¸n tÝnh kÐo dµi d­íi 30 gi©y th× chøng tá r»ng: lâi läc bÞ bÈn, cÇn th¸o ra röa s¹ch (th«ng lç gÝc l¬). + Sau 120 giê lµm viÖc ph¶i th¸o vµ röa bÇu läc b»ng dÇu ma dót, nÕu dïng nhiªn liÖu ®iezen cã chøa 0,5% l­u huúnh th× ph¶i thay dÇu míi. CÊm dïng c¸c vËt b»ng kim lo¹i vµ giÎ lau ®Ó lau trong bÇu läc. Khi l¾p l¹i ph¶i röa s¹ch n¾p vµ bªn ngoµi lâi läc sîi, b¶o ®¶m kÝn khÝt gi÷a n¾p víi th©n bÇu läc. Muèn vËy ta cho ®éng c¬ x¨ng ch¹y l¹i ®éng c¬ chÝnh tíi khi ¸p suÊt dÇu æn ®Þnh míi cho ®éng c¬ chÝnh næ vµ theo dâi sù rß ch¶y cña dÇu. NÕu ®¸y trong cña èng l­íi ®ång läc th« bÞ biÕn d¹ng ph¶i kÞp thêi söa ch÷a hoÆc thay míi. + Sau 240 giê lµm viÖc ph¶i thay míi sîi läc tinh hoÆc nhåi l¹i sîi míi vµ v¶i quÊn, röa s¹ch hÖ thèng b«i tr¬n, ®æ dÇu míi vµo c¸c te 15 lÝt hçn hîp gåm 50% nhiªn liÖu ®iezen läc s¹ch vµ 50% dÇu Dp-11 hoÆc Dp-14. + Sau 480 giê lµm viÖc ph¶i röa ®¸y c¸c te vµ l­íi läc b»ng nhiªn liÖu, chó ý kh«ng dïng giÎ lau ®Ó lau ®¸y dÇu v× c¸c sîi v¶i cã thÓ lµm t¾c èng dÇu. Khi l¾p cöa ®¸y c¸c te dÇu ph¶i kiÓm tra t×nh tr¹ng ®Öm kÝn, b¶o ®¶m kh«ng ch¶y dÇu. Khi ®éng c¬ lµm viÖc h¬n 5000 giê nÕu ¸p suÊt dÇu bÞ gi¶m th× cã thÓ do b¹c cæ trôc, cæ khuûu bÞ mßn. Do vËy ph¶i söa ch÷a c¬ cÊu KTTT b»ng c¸ch mµi h¹ cèt vµ thay b¹c míi. 3.1.7 KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh hÖ thèng cung cÊp kh«ng khÝ B¶o d­ìng bÇu läc kh«ng khÝ gåm: Röa ®¸y bÇu läc thay dµu, röa l­íi läc, lµm s¹ch èng dÉn kh«ng khÝ trung t©m vµ röa bÇu läc th«. - Qua 10 - 60 giê röa ng¨n d­íi, ®¸y bÇu läc vµ thay dÇu míi. Dïng dÇu ma dót röa ®¸y bÇu läc, nÕu dïng dÇu cò trong ®éng c¬ th× pha thªm 1/3 nhiªn liÖu ®iezen. NÕu dÇu thÊp qu¸ sÏ kh«ng ®¶m b¶o lµm s¹ch kh«ng khÝ. NhiÒu dÇu qu¸ sÏ bÞ hót vµo xy lanh, t¹o thµnh søc c¶n phô vµ dÇu vung lªn lµm kÐm chÊt l­îng läc kh«ng khÝ. Chó ý kh«ng thay dÇu lóc ®éng c¬ ®ang næ v× dÇu bÈn do kh«ng khÝ hót lªn. - Qua 1000 giê m¸y næ ph¶i th¸o röa toµn bé bÇu läc tinh vµ bÇu läc th«, ®­êng èng hót. ChiÒu réng khe hë bÇu läc th« lµ 2mm. Hµng ngµy ph¶i kiÓm tra lµm s¹ch khe hë vµ kh«ng thay ®æi chiÒu réng cña nã. - Qua 2000 giê lµm viÖc cña m¸y ph¶i lau chïi s¹ch bôi trong c¸c èng hót. - Th­êng xuyªn theo dâi c¸c khíp nèi ph¶i kÝn khÝt, kh«ng ®Ó kh«ng khÝ bÈn lät vµo xy lanh. 3.2. Mét sè h­ háng th­êng gÆp vµ c¸ch kh¾c phôc 3.2.1. §éng c¬ kh«ng khëi ®éng ®­îc * Nguyªn nh©n: Kh«ng cã nhiªn liÖu trong thïng; ®éng c¬ ch­a ®ñ nãng; kho¸ thïng nhiªn liÖu ®ãng; cÇn gi¶m ¸p kh«ng ë vÞ trÝ lµm viÖc; t¾c b×nh läc nhiªn liÖu; tay ga kh«ng ë vÞ trÝ khëi ®éng; trong nhiªn liÖu cã kh«ng khÝ; bÇu läc qu¸ bÈn; ë côm b¬m, van 1 chiÒu kÑt hoÆc g·y lß xo. * Ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc: §æ nhiªn liÖu vµo thïng ; sÊy nãng ®éng c¬; ®æ nhiªn liÖu vµo thïng; më kho¸; ®Èy cÇn vÒ vÞ trÝ lµm viÖc; kÐo tay ga vµo vÞ trÝ truyÒn nhiªn liÖu khëi ®éng; th«ng cöa èng; röa hoÆc thay lâi läc; x¶ kh«ng khÝ vµ n¹p ®Çy hÖ nhiªn liÖu; lµm s¹ch van, thay lß xo. 3.2.2. §éng c¬ kh«ng ®¹t c«ng suÊt lín nhÊt. * Nguyªn nh©n: T¾c bÈn hÖ thèng bÇu läc kh«ng khÝ nhÊt lµ bÇu läc ë trªn buång l¸i th­êng bÞ l¸ kh« lät vµo: lß xo xu p¸p g·y; háng vßi phun; lç miÖng vßi phun bÞ muéi than lµm t¾c; pÝt t«ng xy lanh b¬m cao ¸p qu¸ mßn; van mét chiÒu cña côm b¬m lät nhiªn liÖu; rß ch¶y nhiªn liÖu ë c¸c ®Çu nèi. * Ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc: Lau röa s¹ch hÖ thèng läc kh«ng khÝ; thay lo xß míi; thay vßi phun; dïng d©y thÐp th«ng lç, kh«ng th¸o vßi phun; thay côm b¬m míi; thay van vµ æ van; xiÕt chÆt c¸c ®Çu nèi. 3.2.3. §éng c¬ qu¸ nãng. * Nguyªn nh©n: §éng c¬ bÞ qu¸ t¶i; ®ãng kÝn rÌm; thiÕu n­íc trong hÖ thèng lµm m¸t; phÝa ngoµi kÐt n­íc bÞ bÈn; cã t¹p chÊt, cÆn trong hÖ thèng lµm m¸t; thiÕu dÇu b«i tr¬n; ; khe hë qu¸ lín ë æ ®ì trôc khuûu, tiÕng gâ nghe ë phÇn d­íi ®¸y dÇu. * Ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc: Gi¶m träng t¶i hoÆc gµi sè truyÒn thÊp h¬n; më rÌm; ®æ n­íc vµo kÐt n­íc; lµm s¹ch kÐt n­íc; tÈy s¹ch vµ röa cÆn l¾ng trong hÖ thèng lµm m¸t; cho thªm dÇu ®Õn møc qui ®Þnh; thay b¹c lãt thanh truyÒn, tr­êng hîp cÇn thiÕt tiÖn l¸ng m¸ trôc. 3.2.4. Tiªu hao nhiÒu dÇu nhên trong hÖ thèng b«i tr¬n * Nguyªn nh©n: Møc dÇu trong c¸c te qu¸ cao; mßn xÐc m¨ng pÝt t«ng hoÆc xÐc m¨ng bÞ kÑt vµo r·nh pÝt t«ng; xÐc m¨ng tú vµo thµnh xy lanh kh«ng kÝn khÝt; kh«ng xiÕt chÆt c¸c bu l«ng b¾t n¾p m¸y ®Ëy cña xy lanh hoÆc háng ®Öm. * Ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc: X¶ dÇu ®Õn møc ë v¹ch trªn cña th­íc th¨m dÇu; thay xÐc m¨ng pÝt t«ng; thay c¸c chi tiÕt bÞ mßn, nÕu cÇn thay xy lanh; siÕt c¸c bu l«ng hoÆc thay ®Öm. 3.2.5.¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng b«i tr¬n thÊp. * Nguyªn nh©n: ThiÕu dÇu trong c¸c te ®éng c¬; t¾c bÇu läc dÇu; ch¶y dÇu ë c¸c èng dÉn dÇu; dÇu ®æ vµo c¸c te ®éng c¬ kh«ng ®óng lo¹i dÇu nhµ m¸y qui ®Þnh; mßn c¸c b¸nh r¨ng cña b¬m dÇu; mßn c¸c gèi ®ì thanh truyÒn vµ æ ®ì trôc khuûu. * Ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc: §æ dÇu vµo c¸c te ®Õn v¹ch trªn cña th­íc th¨m dÇu; röa l­íi läc cña b×nh läc th« vµ röa r« to b×nh läc ly t©m; kiÓm tra bªn ngoµi vµ kh¾c phôc chç ch¶y dÇu; thay dÇu trong c¸c te ®éng c¬; thay c¸c chi tiÕt bÞ mßn; mµi cæ trôc khuûu vµ thay b¹c lãt. KÕt luËn Sau gÇn ba th¸ng thùc hiÖn ®å ¸n tèt nghiÖp ®Õn nay c¸c néi dung cña ®å ¸n ®· ®­îc hoµn thµnh, mét phÇn do sù cè g¾ng nç lùc cña b¶n th©n, mét phÇn do sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o h­íng dÉn, cïng víi sù quan t©m cña c¸c thÇy trong bé m«n ®éng c¬ - khoa ®éng lùc - Häc viÖn KTQS. Trong ®å ¸n t«i ®· ph©n tÝch c¸c c¬ cÊu vµ hÖ thèng chÝnh cña ®éng c¬ Д-108 vµ tÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c cña ®éng c¬. ViÖc tÝnh to¸n chu tr×nh c«ng t¸c cho phÐp ®¸nh gi¸ chØ tiªu kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ cña ®éng c¬ Д-108 trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam trªn c¬ së ®ã ®· x©y dùng ®­îc ®­êng ®Æc tÝnh ngoµi cña ®éng c¬, ®ång thêi nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý trong khai th¸c vµ sö dông ®éng c¬ Д-108 ë n­íc ta, gãp phÇn n©ng cao tuæi thä ®éng c¬. Nh­ vËy viÖc kh¶o s¸t ®éng c¬ Д-108 lµ mét viÖc cÇn thiÕt v× cÇn ph¶i më ra h­íng ®i cho viÖc c¶i tiÕn, nh»m hoµn thiÖn ®éng c¬ DSC- 80 cña ViÖt Nam ®Ó tõng b­íc thay thÕ ®éng c¬ Д-108 cña Liªn X« ®ång thêi nghiªn cøu kh¶ n¨ng n©ng cao c«ng suÊt ®éng c¬ b»ng c¸ch t¨ng ¸p. §ã lµ mét néi dung mµ nhiÒu ng­êi quan t©m, tuy vËy ®Ó lµm ®­îc viÖc trªn cÇn ph¶i cã thêi gian chÕ t¹o vµ thö nghiÖm ®Ó rót ra kÕt luËn ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c¸c chØ tiªu kü thuËt cña ®éng c¬ Д-108, gãp phÇn ®­a ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o ®éng c¬ ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn thªm. T«i rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy, c¸c c¸n bé kü thuËt vµ c¸c ®ång chÝ häc viªn ®Ó ®å ¸n cña t«i ®­îc hoµn thiÖn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Hµ Néi, ngµy 13 th¸ng 6 n¨m 2008 Th¸i Huy Tr­êng tµi liÖu tham kh¶o 1. Hµ Quang Minh Gi¸o tr×nh lý thuyÕt ®éng c¬ ®èt trong, HVKTQS - 1992. 2. Vò Anh TuÊn - Vy H÷u Thµnh KÕt cÊu tÝnh to¸n ®éng c¬ ®èt trong, HVKTQS -2003. 3. M¸y kÐo T - 100M. 4. NguyÔn TÊt TiÖn- NguyÔn V¨n B×nh Nguyªn lý ®éng c¬ ®èt trong, bé §H vµ THCN xuÊt b¶n n¨m 1979. 5. NguyÔn V¨n Ch©u H­íng dÉn ®å ¸n m«n häc ®éng c¬ ®èt trong, HVKTQS- 1988. 6. Vò Träng Khoan NhiÖt ®éng häc kü thuËt, bé §hvµ THCN xuÊt b¶n n¨m 1979. 7. Bé M«n §éng C¬ TËp atl¸t ®éng c¬ ®èt trong. TËp 1 vµ tËp 2. 8. V.M.Xªmi«nèp - M¸y kÐo, ng­êi dÞch: TrÇn H÷u NghÞ.