Khai thác sử dụng thiết bị - Đồ dùng dạy học trong giảng dạy chương trình sách giáo khoa mới ở lớp 2 môn Toán và Tiếng Việt

PhÇn thø nhÊt §Æt vÊn ®Ò I. C¬ së lý luËn: NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· kh¼ng ®Þnh: “Ph¸t triÓn Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cïng víi ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i”. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu, thùc hiÖn nghÞ quyÕt 40/2000/QH 10 cña Quèc Héi vÒ “§æi míi gi¸o dôc phæ th«ng”, tõ n¨m häc 2002 – 2003 ®Õn nay, Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®· triÓn khai vµ tæng kÕt thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi trªn ph¹m vi c¶ n­íc. §æi míi gi¸o dôc TiÓu häc, ®©y lµ bËc häc h×nh thµnh c¬ b¶n ban ®Çu cho sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mét con ng­êi sau nµy, lµ bËc häc ®Æt nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho gi¸o dôc phæ th«ng vµ hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. V× vËy, yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc toµn diÖn, mµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Ó n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc toµn diÖn lµ ph¶i lÊy ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµm then chèt. Nh­ng, ®Ó ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc cã hiÖu qu¶ th× thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc trë thµnh mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu vµ cã vai trß hÕt søc quan träng. Bëi v×, thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc lµ nh÷ng c«ng cô lao ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh. Th«ng qua nh÷ng c«ng cô lao ®éng nµy, gi¸o viªn vµ häc sinh biÕt sö dông hîp lý, ®óng quy tr×nh, phï hîp víi tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc, néi dung bµi häc, m«n häc…th× thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc sÏ lµ nguån ph­¬ng tiÖn cung cÊp kiÕn thøc cho häc sinh. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm t©m sinh lý häc sinh tiÓu häc: Bao giê còng ®i tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t­ duy trõu t­îng. Gi¸o viªn vµ häc sinh sö dông c¸c thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc lµ con ®­êng kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸i cô thÓ vµ c¸i trõu t­îng, x©y dùng cho häc sinh biÕt quan s¸t mét c¸ch cã tæ chøc , cã kÕ ho¹ch, biÕt t­ duy mét c¸ch ®éc lËp , linh ho¹t, s¸ng t¹o, biÕt t­ëng t­îng mét c¸ch ®óng h­íng vµ phong phó. ë mçi tiÕt d¹y, c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc chØ ®­îc thùc hiÖn nhê cã sù hç trî cña c¸c thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc nhÊt ®Þnh, víi nh÷ng h×nh thøc d¹y häc nhÊt ®Þnh, phèi kÕt hîp nh÷ng thñ ph¸p hÕt søc phong phó ®a d¹ng. ThiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc tù lµm ®èng vai trß cung cÊp nguån th«ng tin häc tËp, t¹o ra nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó gi¸o viªn tr×nh bµy néi dung bµi häc mét c¸ch s©u s¾c vµ thuËn lîi trong tÊt c¶ c¸c bé m«n, träng t©m lµ hai m«n TiÕng ViÖt vµ To¸n. Mét trong nh÷ng yÕu tè ®Ó ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay lµ ®æi míi thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc theo h­íng chuÈn hãa vµ hiÖn ®¹i hãa. ViÖc khai th¸c sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc trong gi¶ng d¹y ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ë líp 2 lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi c¸c tr­êng TiÓu häc. §Æc biÖt lµ ®èi víi ng­êi gi¸o viªn trùc tiÕp ®øng líp gi¶ng d¹y líp 2. II. C¬ së thùc tiÔn: Thùc tiÔn cho thÊy: ViÖc sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc trong gi¶ng d¹y ®· lµ mét trong truyÒn thèng tõ tr­íc ®Õn nay vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho gi¸o dôc. §Æc biÖt trong viÖc ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng th× sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt. V× sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc chÝnh lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó gi¸o viªn ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc vµ ho¹t ®éng theo h­íng tÝch cùc hãa, c¸ thÓ hãa ng­êi häc trong ho¹t ®éng häc tËp, rÌn luyÖn ph¸t huy hÕt tµi n¨ng cña mçi gi¸o viªn vµ tiÒm n¨ng cña mçi häc sinh. Thùc tÕ ë c¸c nhµ tr­êng vµ b¶n th©n t«i nhËn thÊy: Trong mét tiÕt häc, c¸c em häc sinh ®­îc trùc tiÕp nh×n – nghe – nãi vµ lµm cïng thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc t«i thÊy kh¶ n¨ng tiÕp thu bµi cña c¸c em cã hiÖu qu¶ cao h¬n. Nh­ vËy, ë c¸c tiÕt d¹y, ng­êi gi¸o viªn thùc hiÖn nghiªm tóc, cã sù t×m tßi, s¸ng t¹o th× sÏ ®em l¹i kÕt qu¶ cao. Song trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y chóng t«i thÊy nhiÒu ®å dïng d¹y häc cßn thiÕu, ch­a thËt phï hîp. H¬n n÷a, kh¶ n¨ng khai th¸c, sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc nhÊt lµ ®å dïng d¹y häc tù lµm trong gi¶ng dËy ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ®èi víi c¸c gi¸o viªn d¹y líp 2 cßn nhiÒu h¹n chÕ. Tõ viÖc nhËn thøc, t×m hiÓu vÒ c¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn, trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y t«i ®· tr¨n trë nghiªn cøu t×m tßi vµ ®óc rót ®­îc mét sè kinh nghiÖm vÒ viÖc “Khai th¸c sö dông thiÕt bÞ - ®å dïng d¹y häc trong gi¶ng d¹y ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ë líp 2 m«n To¸n vµ TiÕng ViÖt” PhÇn thø hai Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò A. Yªu cÇu vÒ viÖc sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc ë líp 2: Trªn c¬ së danh môc thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc tèi thiÓu cña líp 2 ®­îc Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o phª duyÖt theo quyÕt ®Þnh sè 12/2003 Q§ - Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ngµy 24/3/2003 tr­êng t«i ®· ®­îc mua s¾m bæ sung c¸c thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc theo quy ®Þnh chung ®ã lµ c¸c thiÕt bÞ do C«ng ty thiÕt bÞ gi¸o dôc I – Bé GD -§T cung cÊp. Yªu cÇu c¬ b¶n vÒ sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc ®ã lµ: 1. Khai th¸c sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶ c¸c thiÕt bÞ s½n cã cña C«ng ty thiÕt bÞ gi¸o dôc I Bé GD & §T cung cÊp. 2. KhuyÕn khÝch, ®éng viªn c¶i tiÕn vµ lµm míi mét sè ®å dïng d¹y häc theo yªu cÇu cña tõng ch­¬ng, tõng bµi trong mçi bä m«n nãi chung vµ hai bé m«n To¸n vµ TiÕng ViÖt nãi riªng. I. §¸nh gi¸ viÖc sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc líp 2 tõ n¨m häc 2003 -2004 ®Õn nay: * T×nh h×nh chung: Thùc tÕ, gi¸o viªn vµ häc sinh líp 2 ë tr­êng t«i trong nh÷ng n¨m qua nh­ sau: 1. Sè häc sinh giao ®éng tõ 80 ®Õn 89 häc sinh, chia ®Òu vµo 3 líp. Líp t«i chñ nhiÖm cã sè häc sinh lµ 28 em. 2. TØ lÖ gi¸o viªn 1, 15 gi¸o viªn/ líp. Tr×nh ®é - ®Òu cã tr×nh ®é cao ®¼ng vµ ®¹i häc s­ ph¹m. 3. Sè bé thiÕt bÞ ®­îc c¸p vµ ®­îc mua: - Bé ®å dïng thùc hµnh m«n To¸n cña GV: 1 bé/GV - Bé ®å dïng thùc hµnh m«n To¸n cña HS: 1 bé/HS - Bé mÉu ch÷ viÕt: 1 bé/ líp - Bé ch÷ d¹y TËp viÕt: 1 bé/ líp - C¸c lo¹i thiÕt bÞ kh¸c: C¶ khèi cã chung mét bé. Nh­ vËy, C«ng ty thiÕt bÞ Gi¸o dôc I ®· cung cÊp thiÕt bÞ bé m«n To¸n cho gi¸o viªn vµ häc sinh kh¸ phong phó vµ cã kÌm theo s¸ch h­íng dÉn sö dông t­¬ng ®èi cô thÓ ®èi víi tõng lo¹i bµi. Cßn ®èi víi bé m«n TiÕng ViÖt th× thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc qu¸ Ýt ái, gi¸o viªn vµ häc sinh phÇn lín sö dông kªnh h×nh vµ kªnh ch÷ trong s¸ch gi¸o khoa vµ sö dông nh÷ng ®å dïng d¹y häc tù lµm thñ c«ng. II. §¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh sö dông ®å dïng d¹y häc m«n To¸n vµ TiÕng ViÖt ë líp 2: Trong n¨m häc qua, gi¸o viªn líp 2 chóng t«i ®· thùc hiÖn viÖc sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc vµo gi¶ng d¹y To¸n vµ TiÕng ViÖt theo ®óng sù chØ ®¹o cña c¸c cÊp qu¶n lý gi¸o dôcvµ thùc tÕ cho thÊy c¸c giê häc sinh ®éng h¬n, gi¸o viªn vµ häc sinh ho¹t ®éng nhÞp nhµng, häc sinh tÝch cùc h¬n trong viÖc t×m tßi lÜnh héi tri thøc. Bªn c¹nh ®ã, kh«ng Ýt gi¸o viªn cßn lóng tóng trong khi sö dông vµ h­íng dÉn häc sinh sö dông bé thiÕt bÞ d¹y To¸n líp 2 trong mét sè néi dung nh­: So s¸nh hai sè cã 3 ch÷ sè; H×nh thµnh sè…Hay khi d¹y c¸c giê TËp ®äc; LuyÖn tõ vµ c©u; TËp lµm v¨n…kh«ng cã ®å dïng gi¶ng d¹y nªn gi¸o viªn cã t©m lý ng¹i t×m tßi lµm thªm ®å dïng d¹y häc phôc vô bµi d¹y…. B. Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc ë líp 2. I. N©ng cao nhËn thøc, ph¸t huy n¨ng lùc cña b¶n th©n vµ ®ång nghiÖp. T«i nhËn thøc râ vai trß cña ng­êi gi¸o viªn TiÓu häc lµ lùc l­îng gi¸o dôc chÝnh, lµ ng­êi tæ chøc qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña trÎ b»ng ph­¬ng thøc nhµ tr­êng. ChÝnh v× vËy mµ t«i hiÓu: N©ng cao chÊt l­îng gi¸o viªn lµ träng t©m, ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ then chèt. Tõ nhËn thøc trªn, toi ®· nghiªn cøu kÜ néi dung ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa; t×m hiÓu xem cÇn sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc nµo ë mçi bµi, mçi tiÕt häc, ®Ó khai th¸c sö dông nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc g×? ®­a thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc ra vµo thêi ®iÓm nµo ®Ó ®¹t tÝnh hiÖu qu¶… TÝch cùc dù giê th¨m líp. Tham gia ®Çy ®ñ c¸c buæi sinh ho¹t tæ chuyªn m«n, trao ®æi, häc tËp vÌ c¸ch sö dông thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc. T×m ra nh÷ng ­u, nh­îc ®iÓm cña tõng thiÕt bÞ vµ ®å ®ïng d¹y häc, ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc vµ néi dung bµi häc cßn thiÕu sù hç trî cña thiÕt bÞ, cÇn ph¶i lµm thªm. Tõ ®ã cã h­íng suy nghÜ c¶i tiÕn mét sè ®å dïng d¹y häc cßn thiÕu tÝnh ­u viÖt vµ tù lµm míi mét sè ®å dïng d¹y häc nh­: tranh ¶nh, b¶ng biÓu, dông cô, mÉu vËt…. II. Sö dông hîp lý, s¸ng t¹o mét sè ®å dïng d¹y häc ®· cã vµ c¶i tiÕn, tù lµm ®å dïng d¹y häc ®¸p øng môc tiªu bµi häc. 1. D¹y To¸n: a – D¹y vÒ phÐp céng cã nhí trong ph¹m vi 100: Thao t¸c sö dông ®å dïng d¹y häc cña gi¸o viªn nh­ sau: - §Æt 4 thÎ bã chôc vµ 7 que tÝnh rêi (c¸ch ra mét kho¶ng trèng ®Ó chç thªm hai thÎ bã chôc) trªn b¶ng nØ. - LÊy tiÕp hai thÎ bã chôc vµ 5 que tÝnh rêi. - Gép 7 que tÝnh víi 5 que tÝnh ®­îc 12 que tÝnh (gom l¹i cho 10 que tÝnh s¸t nhau råi thay 10 que rêi b»ng 1 thÎ bã chôc vµ ®Æt hai que tÝnh cßn l¹i h¬i t¸ch ra). - Céng 4 chôc que tÝnh víi 2 chôc que tÝnh lµ 6 chôc que tÝnh, thªm 1 chôc ®­îc 7 chôc que tÝnh, 7 chôc que tÝnh thªm 2 que tÝnh ®­îc 72 que tÝnh. VËy 47 + 25 = 72 Sau khi häc sinh thao t¸c trªn bé que tÝnh, gi¸o viªn h­íng dÉn c¸c em ®Æt tÝnh vµ nªu miÖng c¸ch tÝnh: 47 7 céng 5 b»ng 12 viÕt 2 nhí 1 25 4 céng 2 b»ng 6, thªm 1 b»ng 7, viÕt 7 72 b – D¹y vÒ phÐp trõ cã nhí trong ph¹m vi 100: Bµi 45: Sè trßn chôc trõ ®i mét sè Thao t¸c sö dông ®å dïng d¹y häc cña gi¸o viªn khi giíi thiÖu c¸ch thùc hiÖn phÐp trõ 40 – 18 vµ tæ chøc cho häc sinh thùc hµnh thao t¸c víi que tÝnh nh­ sau: - LÊy 4 thÎ bã 1 chôc ®Æt trªn b¶ng nØ (H ®Æt tr­íc mÆt, trªn mÆt bµn) - Tõ 4 thÎ bã 1 chôc, lÊy mét thÎ bã 1 chôc, cßn l¹ 3 thÎ bã 1 chôc, thay bã que tÝnh võa lÊy b»ng 10 que tÝnh rêi. - Bít ®i 8 que tÝnh, cßn l¹i 2 que tÝnh. - Tõ 3 thÎ bã 1 chôc que tÝnh cßn l¹i, lÊy tiÕp mét thÎ bã chôc n÷a, cßn l¹i 2 thÎ bã 1 chôc. Nh­ vËy, tõ 4 thÎ bã 1 chôc que tÝnh lÊy 1 chôc que tÝnh råi lÊy tiÕp 1 chôc que tÝnh n÷a. KÕt qu¶: cßn l¹i hai thÎ bã 1 chôc que tÝnh vµ 2 que tÝnh nªn cßn l¹i lµ 22 que tÝnh. Häc sinh thao t¸c víi que tÝnh sau ®ã ®Æt tÝnh vµ tÝnh: 40 0 kh«ng trõ ®­îc 8 lÊy 10 trõ 8 b»ng 2, viÕt 2 nhí 1 18 1 thªm 1 b»ng 2, 4 trõ 2 b»ng 2, viÕt 2. 22 Nh­ vËy, kh¸c víi s¸ch gi¸o khoa líp 2 cña ch­¬ng tr×nh cò, phÇn bµi häc míi (trong c¸c tiÕt d¹y häc bµi míi) th­êng kh«ng nªu c¸c kiÕn thøc cã s½n mµ th­êng chØ nªu c¸c t×nh huèng gîi vÊn ®Ò (chñ yÕu b»ng h×nh ¶nh) ®Ó häc sinh ho¹t ®éng vµ tù ph¸t hiÖn ra kiÕn thøc míi theo h­íng dÉn cña gi¸o viªn cïng sù trî gióp ®óng møc cña c¸c thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc, häc tËp, ®¸p øng theo yªu cÇu ®æi míi nãi chung vµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc bµi míi nãi riªng. Häc sinh tù ph¸t hiÖn vµ tù gi¶i quyÕt nhiÖm vô cña bµi häc, tù chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi, h×nh thµnh ®­îc c¸c ph­¬ng ph¸p häc tËp ®Æc biÖt lµ ph­¬ng ph¸p tù häc. MÆt kh¸c, cßn thiÕt lËp ®­îc c¸c mèi quan hÖ gi÷a kiÕn thøc míi vµ kiÕn thøc ®· häc. Ch¼ng h¹n, khi d¹y phÐp céng cã nhí trong ph¹m vi 100 ch­¬ng tr×nh ®· cÊu t¹o tõng bé ba c¸c bµi häc d¹ng: 8 + 5 ; 28 + 5 ; 38 + 25 hoÆc 7 + 5 ; 47 + 5 ; 47 + 25;… Hay khi d¹y phÐp trõ cã nhí trong ph¹m vi 100, cã bé ba c¸c bµi häc d¹ng: 14 – 8 ; 34 – 8 ; 54 – 8 hoÆc 13 – 5 ; 33 – 5 ; 53 – 15; …. Vµ mçi c«ng thøc cÇn ghi nhí ®Òu ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi c¸c kiÕn thøc ®· häc. VÝ dô: 11 – 7 ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi phÐp céng 4 + 7 = 11 ; 7 + 4 = 11 ; vµ c¸ch t×m mét sè h¹ng khi biÕt tæng vµ sè h¹ng kia 7 = 11 – 4 ; 4 = 11 – 7 ®ång thêi víi qu¸ tr×nh sö dông c¸c ®å dïng häc tËp ®Ó t×m ra 11 – 7 = 4 häc sinh sö dông c¸c kiÕn thøc ®· häc nh­ 11 – 4 = 10 ; 10 – 6 = 4…Häc sinh trong khi chiÕm lÜnh vËn dông kiÕn thøc míi cßn tiÒm Èn trong tõng bµi häc ; ph¸t triÓn c¸c n¨ng lùc t­ duy cña häc sinh theo nh÷ng ®iÒu kiÖn d¹y häc To¸n ë líp 2. 2. D¹y TiÕng ViÖt: Môc tiªu gi¸o dôc th­êng xuyªn cña m«n häc lµ: “H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë häc sinh c¸c kÜ n¨ng sö dông TiÕng ViÖt. Cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc s¬ gi¶n vÒ TiÕng ViÖt. Båi d­ìng t×nh yªu TiÕng ViÖt vµ h×nh thµnh thãi quen gi÷ g×n sù trong s¸ng, giµu ®Ñp cña TiÕng ViÖt”. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trªn gi¸o viªn cÇn n¾m v÷ng c¸c quan ®iÓm: d¹y giao tiÕp, d¹y häc tÝch cùc, tÝch cùc hãa ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh ®Ó thùc hiÖn tèt yªu cÇu d¹y kÜ n¨ng sö dông TiÕng ViÖt (®äc , viÕt , nghe, nãi) ®Ó néi dung häc tËp cña häc sinh thªm phong phó, tù nhiªn vµ hÊp dÉn. Ph­¬ng ph¸p ®Æc tr­ng cña m«n häc ®ã lµ: Ph­¬ng ph¸p thùc hµnh giao tiÕp, ph­¬ng ph¸p ®ãng vai, ph­¬ng ph¸p rÌn luyÖn theo mÉu, ph©n tÝch ng«n ng÷ vµ sö dông ph­¬ng tiÖn trùc quan. §å dïng d¹y häc ®èi víi bé m«n TiÕng ViÖt líp 2 hiÖn nay míi chØ cã: MÉu ch÷ viÕt trong tr­êng TiÓu häc – TTB§VTA – GC NXB gi¸o dôc 2002. Bé ch÷ d¹y TËp viÕt trong tr­êng TiÓu häc TTB§VTA – GDNXB. Hai lo¹i ®å dïng trªn dïng cho ph©n m«n TËp viÕt, chÝnh t¶ cßn c¸c ph©n m«n nh­ TËp ®äc, KÓ chuyÖn, LuyÖn tõ vµ c©u, TËp lµm v¨n, gi¸o viªn vµ häc sinh sö dông kªnh h×nh vµ kªnh ch÷ trong s¸ch gi¸o khoa. Ch¼ng h¹n: *Ph©n m«n TËp viÕt (phÇn bµi míi) Bµi 17 : Ch÷ hoa S Sau khi giíi thiÖu bµi, gi¸o viªn g¾n ch÷ mÉu S cì võa vµo b¶ng nØ hoÆc dïng nam ch©m g¾n trªn b¶ng tõ. H­íng dÉn häc sinh quan s¸t vµ nhËn xÐt ch÷ S trªn b¶ng b»ng hÖ thèng c©u hái . + Ch÷ s cì võa cao mÊy li? Gåm mÊy nÐt? Lµ nh÷ng nÐt nµo? Nªu c¸ch viÕt cña tõng nÐt? Sau ®ã gi¸o viªn viÕt mÉu ch÷ trªn b¶ng, võa viÕt võa nãi c¸ch viÕt vµ tiÕp tôc c¸c quy tr×nh cña mét tiÕt TËp viÕt. * Ph©n m«n TËp ®äc: Dïng kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó giíi thiÖu bµi. Gi¸o viªn cã thÓ to kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó häc sinh dÔ quan s¸t hoÆc cã ®iÒu kiÖn in sao trªn ®Üa h×nh. Ngoµi ra, gi¸o viªn cã thÓ dïng tranh ¶nh s­u tÇm hoÆc läc ra tõ bé thiÕt bÞ cò ®Ó sö dông trong tiÕt d¹y. HoÆc gi¸o viªn dïng mÉu vËt ®Ó gi¶ng tõ míi hay dïng b¨ng ghi ©m ®Ó gi¸o viªn luyÖn ®äc (ë nhµ hoÆc trong buæi sinh ho¹t chuyªn m«n) theo b¨ng hay giíi thiÖu giäng ®äc hay cho häc sinh nghe. * Ph©n m«n KÓ chuyÖn: §å dïng d¹y häc lµ c¸c kªnh h×nh vµ kªnh ch÷ trong s¸ch gi¸o khoa. BiÖn ph¸p d¹y häc chñ yÕu ®ã lµ: Sö dông tranh minh häa trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó gÞ më, h­íng ®Én häc sinh kÓ l¹i tõng ®o¹n c©u chuyÖn. Sö dông c©u hái gîi ý hoÆc dµn ý ®Ó h­íng ®Én häc sinh kÓ l¹i tõng ®o¹n, tiÕn tíi kÓ l¹i toµnbé c©u chuyÖn ..v.. v… * Ph©n m«n TËp lµm v¨n – LuyÖn tõ vµ c©u §å dïng d¹y häc chñ yÕu lµ kªnh h×nh vµ kªnh ch÷ trong s¸chgi¸o khoa. Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh lµm bµi tËp qua nh÷ng h×nh thøc tæ chøc d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o häc tËp cña häc sinh theo c¸c b­íc lµm mÉu – nhËn xÐt - thùc hµnh luyÖn tËp. Nh­ vËy, víi nh÷ng thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc s½n cã, t«i ®· nghiªn cøu, t×m tßi, khai th¸c vµ sö dông sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt ë tõng bé m«n, ë tõng bµi häc, tõng thiÕt bÞ. 3. Ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm cßn thiÕu tÝnh ­u viÖt cña bé ®å dïng hiÖn cã vµ c¸ch kh¾c phôc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông trong giê d¹y. Nghiªn cøu tù lµm ®å dïng d¹y häc m«n To¸n vµ m«n TiÕng ViÖt. * §èi Víi bé m«n To¸n: Bé thiÕt bÞ d¹y häc biÓu diÔn m«n To¸n líp 2 kh¸ phong phó. Song chØ sö dông ®­îc khi t×m hiÓu kh¸m ph¸t hiÖn kiÕn thøc ë phÇn bµi míi vµ mét sè bµi thùc hµnh. V× vËy, ng­êi gi¸o viªn khi d¹y cÇn tù lµm thªm c¸c ®å dïng d¹y häc To¸n phôc vô cho viÖc thùc hµnh vµ luyÖn tËp, ch¬i trß ch¬i t¹o kh«ng khÝ vui t­¬i, tù nhiªn, hÊp dÉn trong giê häc, ch¼ng h¹n: B¶ng nh©n chia, bé quay sè…ViÖc g¾n ®å dïng d¹y häc (que tÝnh, c¸c tÊm nhùa in c¸c chÊm trßn, ….) trªn b¶ng nØ cã thÓ thay b»ng g¾n nam ch©m sau mçi tÊm nhùa, que tÝnh,….. rÊt thuËn tiÖn, khoa häc vµ cã tÝnh s­ ph¹m. * §èi víi bé m«n TiÕng ViÖt: ThiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc hiÖn cã lµ qu¸ Ýt, bÊt cËp víi yªu cÇu ®æi míi hiÖn nay. §Ó tiÕt kiÖm thêi gian chuÈn bÞ ®å dïng d¹y häc cho gi¸oviªn trong mét tiÕt lªn líp, ng­êi gi¸o viªn cÇn nghiªn cøu tù lµm thªm c¸c ®å dïng d¹y häc sao cho cã hiÖu qu¶ ë tõng ph©n m«n, tõng bµi häc. Ch¼ng h¹n: + ViÕt s½n c¸c tõ vµo c©u øng dông ®Ó d¹y TËp viÕt hoÆc c¸c kiÓu ch÷ ®Ó häc sinh viÕt s¸ng t¹o. + Lµm tËp bµi viÕt mÉu (dïng cho chÝnh t¶ tËp chÐp). + Phãng to c¸c kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa. + Lµm thªm ®å dïng d¹y häc luyÖn tõ vµ c©u nh­: b¸ng quay më réng vèn tõ, bé thÎ g¾n h×nh c¸c lo¹i c©y cã tªn bÊet ®Çu b»ng ch÷ ch, tr…®Ó häc sinh thùc hµnh khi lµm bµi tËp vµ ch¬i trß ch¬i. 4. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó c¶i tiÕn lµm míi ®å dïng d¹y häc “Bé ®Üa ghi h×nh gi¶ng d¹y m«n TiÕng ViÖt líp 2 ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ph©n m«n TËp ®äc + KÓ chuyÖn + TËp lµm v¨n” Kªnh h×nh ®ãng vai trß rÊt quan träng trong s¸ch gi¸o khoa TiÓu häc, nhÊt lµ ë líp 2. H×nh vÏ ®Ñp, ngé nghÜnh, nhiÒu mµu s¾c cã søc hÊp dÉn rÊt lín víi häc sinh. C¸c h×nh minh häa ®Æc biÖt lµ trong c¸c bµi tËp ®äc cßn hç trî cho trÝ t­ëng t­îng cña häc sinh. HoÆc qua c¸c ¶nh chôp, tranh vÏ, häc sinh cã thÓ h×nh dung ®­îc phÇn nµo nh÷ng nh©n vËt, ®å vËt, c©y cèi, con vËt, hoÆc c¶nh vËt mµ c¸c em ch­a thÊy bao giê nh­ con S­ tö, s«ng H­¬ng, b·i biÓn, chó bÐ liªn l¹c…HoÆc ®Þnh h­íng cho trÝ t­ëng t­îng cña c¸c em vÒ c¸c nh©n vËt lÞch sö nh­ S¬n Tinh Thñy tinh (ch¼ng h¹n: Bµi tËp ®äc S¬n Tinh Thñy Tinh, c¸c em nh×n vÏ minh häa trong bµi cã thÓ t­ëng t­îng ra nh©n vËt S¬n Tinh vµ Thñy Tinh trong thÇn tho¹i thËt oai phong, cã søc m¹nh phi th­êng….) Víi ph©n m«n kÓ chuyÖn th× tranh ¶nh trong s¸ch gi¸o khoa thùc sù lµ c«ng cô ®Ó c¸c em lµm viÖc. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc trªn, t«i d· suy nghÜ ®Ó c¶i tiÕn, lµm míi ®å dïng d¹y häc mang tªn “§Üa ghi h×nh gi¶ng d¹y bé m«n TiÕng ViÖt líp 2 ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ph©n m«n TËp ®äc + KÓ chuyÖn + TËp lµm v¨n”. §©y lµ mét lo¹i b¨ng h×nh s¸ch gi¸o khoa gióp häc sinh quan s¸t ë nhiÒu gãc ®é sinh ®éng h¬n. bé ®Üa ghi h×nh ®· ®­îc in sao thµnh c«ng theo s¸ch gi¸o khoa b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i kÕt hîp víi sö dông c«ngnghÖ khoa häc tiªn tiÕn, b¶o ®¶m ®­îc c¸c yªu cÇu: + TÝnh khoa häc + TÝnh S­ ph¹m + TÝnh thÈm mÜ + TÝnh thõa kÕ + TÝnh hiÖu qu¶. §Üa ghi h×nh ®· phÇn nµo kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ th­êng gÆp trong c¸c tiÕt d¹y ph©n m«n TËp ®äc + KÓ chuyÖn + TËp lµm v¨n. Ch¬ trß ch¬i theo s¸ch “Trß ch¬i TiÕng ViÖt 2” cña t¸c gi¶ TrÇn M¹nh H­ëng nh­: nh×n tranh kÓ ®o¹n, b¾t lçi kÓ sai, nèi d©y kÓ chuyÖn …gi¸o viªn kh«ng cßn lóng tóng víi kªnh h×nh khæ nhá in trong s¸ch gi¸o khoa hoÆc phãng to hay thuª thî vÏ thñ c«ng (kh«ng ®¶m b¶o ®é chuÈn cña kªnh h×nh) ®Ó sö dông trong tiÕt d¹y. ViÖc in tranh trªn ®Üa h×nh ®· gãp phÇn kÝch thÝch sù høng thó häc tËp cña häc sinh t¹o ®­îc sù c¶m thô s©u s¾c trong nhËn thøc cña c¸c em ë tõng néi dung bµi häc. Gi¶m sè lÇn thao t¸c cña gi¸o viªn khi tr×nh bµy c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc theo môc tiªu cña tiÕt häc. §å dïng d¹y häc ®¶m b¶o ®­îc ®é bÒn ®Ñp theo h­íng hiÖn ®¹i hãa ®æi míi thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc hiÖn nay. N©ng hiÖu qu¶ giê d¹y vµ ®©y còng lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay. Thao t¸c sö dông ®å dïng d¹y häc nµy thËt ®¬n gi¶n. Ch¼ng h¹n: TiÕt: KÓ chuyÖn : Cã c«ng mµi s¾t cã ngµy nªn kim (phÇn bµi míi) Giíi thiÖu bµi: Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh kÓ l¹i ®o¹n 1 theo tranh. BÊm “Play” cho hiÖn lªn mµn h×nh tõ tranh 1 ®Õn tranh 4 ®Ó häc sinh kÓ. BÊm nót “Pause” khi muèn cho mçi tranh dõng l¹i, bÊm nót >> khi muèn tua c¸c bøc tranh ®i vµ bÊm nót << khi muèn cÇn ®Õn c¸c bøc tranh tr­íc ®ã. ViÖc chuyÓn ®Üa h×nh nµy vµo c¸c bµi gi¶ng ®iÖn tö, t¹o hiÖu øng xuÊt hiÖn, hiÖu øng chuyÓn ®éng, hiÖu øng kÕt thóc ®Ó sö dông tõng tranh còng rÊt ®¬n gi¶n. gi¸o viªn cã thÓ sö dông bÊt k× tranh nµo theo yªu cÇu cña bµi. III. KÕt qu¶ cña viÖc sö dông ®å dïng d¹y häc tù lµm KÕt qu¶ cô thÓ: Sau khi xin phÐp Ban gi¸m hiÖu nhµ tr­êng t«i ®· tiÕn hµnh thùc nghiÖm d¹y ë 2 líp 2A vµ 2C víi tiÕt KÓ chuyÖn: “Cã c«ng mµi s¾t cã ngµy nªn kim”, hai líp nµy cã sè häc sinh b»ng nhau vµ mÆt b»ng nhËn thøc ngang nhau. Líp 2A d¹y theo tranh vÏ, líp 2C d¹y cã sö dông ®Üa ghi h×nh. §©y lµ b¶ng thèng kª sè liÖu kÕt qu¶ ®¹t ®­îc ë hai líp : Tæng sè H Giái Kh¸ TB Líp SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%) Líp 2A: 31 3 9,7 10 32,2 18 58,1 Líp 2B: 31 10 32,2 15 48,4 6 19,4 Nh×n vµo b¶ng thèng kª ta thÊy viÖc sö dông ®Üa ghi h×nh vµo gi¶ng d¹y ph©n m«n KÓ chuyÖn ë líp 2C cã chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cao h¬n h¼n líp 2A, häc sinh hµo høng tÝch cùc trong giê häc. Qua trao ®æi, trß chuyÖn víi c¸c em th× hÇu hÕt häc sinh ®Òu thÝch ®­îc häc tËp khi sö dông mµn h×nh, tr×nh chiÕu. “§Üa ghi h×nh gi¶ng d¹y bé m«n TiÕng ViÖt líp 2 ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ph©n m«n TËp ®äc + KÓ chuyÖn + TËp lµm v¨n”. Qua viÖc nghiªn cøu, t×m tßi khai th¸c sö dông thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc tù lµm t«i thÊy b¶n th©n m×nh ®­îc n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ v÷ng vµng nªn nhiÒu, tù tin trong mçi tiÕt d¹y, hiÓu râ h¬n ý ®å trong s¸ch gi¸o khoa. C¸c ®å dïng d¹y häc tù lµm ®· bæ sung vµo bé thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc cña líp 2 ngµy thªm phong phó h¬n. Qua ®ã, gãp phÇn tÝch cùc vµo phong trµo sö dông vµ c¶i tiÕn tù lµm ®å dïng d¹y häc do nhµ tr­êng vµ cÊp trªn ph¸t ®éng. PhÇn thø ba KÕt thóc vÊn ®Ò Trong qu¸ tr×ng gi¶ng d¹y võa qua, b»ng viÖc thùc hiÖn sö dông thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc ®Æc biÖt lµ ®å dïng d¹y häc tù lµm trong gi¶ng d¹y ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ë líp 2 t«i thÊy kh¶ n¨ng n¾m b¾t kiÕn thøc vµ vËn dông kiÕn thøc cña häc sinh tiÕn bé râ rÖt. C¸c em say mª víi nhiÖm vô häc tËp, thÝch ®­îc ®Õn tr­êng, ®Õn líp. Trong giê häc tÝch cùc, s«i næi. Qua viÖc thùc hiÖn sö dông c¸c ®å dïng, thiÕt bÞ d¹y häc ®· nªu ë trªn, t«I ®· cã ®­îc mét sè bµi häc kinh nghiÖm sau: I. Bµi häc kinh nghiÖm: 1. B¶n th©n mçi gi¸o viªn ph¶i nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ viÖc sö dông dông thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc trong gi¶ng d¹y. 2. N¾m v÷ng nh÷ng néi dung ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa líp 2. - Gi¸o viªn nghiªn cøu kÜ néi dung bµi, t×m hiÓu kÜ viÖc sö dông c¸c thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc cña tõng bµi, ¸p dông ph­¬ng ph¸p míi mét c¸ch linh ho¹t, nghiªn cøu t×m hiÓu ®èi t­îng häc sinh , lùa chän ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp ®Ó giê d¹y ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. 3. T¨ng c­êng häc tËp chuyªn m«n, cïng ®ång nghiÖp bµn b¹c trao ®æi, th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng bÊt cËp trong tiÕt d¹y, qua nh÷ng giê d¹y cÇn ph¸t hiÖn ra nh÷ng ­u ®iÓm cña ®ång nghiÖp ®Ó häc tËp, t×m ra nh÷ng thiÕu sãt ®Ó bæ sung gãp ý kÞp thêi ë tõng bé m«n, ph©n m«n. 4. Ng­êi gi¸o viªn ph¶i th­êng xuyªn sö dông thiÕt bÞ ®å dïng d¹y häc trong mçi tiÕt d¹y (theo yªu cÇu). Khi sö dông dông thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc ph¶i chó ý ®ÕnviÖc khai th¸c tÝnh hiÖu qu¶ vµ thao t¸c thËt thµnh th¹o, hîp lý dÇn trë thµnh kÜ n¨ng kÜ x¶o, ®¶m b¶o yªu cÇu khoa häc chÝnh x¸c. 5. Ngoµi viÖc sö dông c¸c thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc cã s½n, ng­êi gi¸o viªn ph¶i lu«n cã sù nghiªn cøu t×m tßi ph¸t hiÖn ra nh÷ng ­u, nh­îc ®iÓm cña ®å dïng, thiÕt bÞ s½n cã ®Ó cã h­íng c¶i tiÕn, lµm míi phï hîp víi néi dung, yªu cÇu tõng bµi, t¹o kh«ng khÝ vui t­¬i, tù nhiªn sinh ®éng trong giê häc ®Ó giê häc ®¹t hiÖu qu¶ cao. II. Mét sè ®Ò xuÊt: 1. §èi víi gi¸o viªn gi¶ng d¹y: - Ph¶i n¾m v÷ng ch¾c nghiÖp vô chuyªn m«n, cã tr×nh ®é tay nghÒ v÷ng vµng, cã lßng nhiÖt t×nh vµ cã t©m huyÕt víi nghÒ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn th× kinh nghiÖm trªn thùc hiÖn míi cã hiÖu qu¶ 2. Víi cÊp tr­êng: - Tæ chøc héi thi ‘Tù lµm ®å dïnh d¹y häc” th­êng xuyªn 1 lÇn/n¨m ®Ó gi¸o viªn ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng tiÒm Èn cña m×nh. Ph¸t hiÖn nh÷ng tµi n¨ng míi. - CÇn ®Çu t­, hç trî vÒ thêi gian vµ kinh phÝ hîp lý cho viÖc tù lµm ®å dïng d¹y häc ë c¸c tæ khèi chuyªn m«n. §æi míi sinh ho¹t chuyªn m«n theo h­íng thiÕt thùc, hiÖu qu¶. Nªu râ nh÷ng khã kh¨n bÊtcËp ®Ó tæ cïng gi¶i quyÕt. 3. Víi Phßng Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o: Th­êng xuyªn tæ chøc héi th¶o vÒ vÊn ®Ò “Tù lµm vµ sö dông ®å dïng d¹y häc” cÊp huyÖn hoÆc côm ®Ó c¸c gi¸o viªn cã ®iÒu kiÖn giao l­uhäc hái lÉn nhau. N©ng cao nhËn thøc, n©ng cao tay nghÒ cña gi¸o viªn vµ tæ chøc cho gi¸o viªn tËp huÊn sö dông thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc ngay trong dÞp hÌ. Cã sù kiÓm tra ®¸nh gi¸ th­êng xuyªn. III. KÕt luËn chung: §Ó viÑc d¹y vµ häc trong c¸c tr­êng phæ th«ng nãi chung vµ c¸c tr­êng tiÓu häc nãi riªng ®¹t ®­îc môc tiªu cña Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®· ®Ò ra ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn ph¶i cã tr×nh ®é tay nghÒ v÷ng, n¾m b¾t vµ cËp nhËt kÞp thêi c¸c th«ng tin gi¸o dôc. Gi¶ng d¹y theo h­íng ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc song song víi viÖc ®æi míi thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc. Trong mçi tiÕt d¹y (theo yªu cÇu cña tõng bµi) ng­êi gi¸o viªn cÇn thao t¸c c¸c thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc ssao cho hiÖu qu¶, th­êng xuyªn ®óc rót kinh nghiÖm cho b¶n th©n m×nh ®Ó giê häc ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra. ********* Trªn ®©y lµ mét sè kinh nghiÖm cña t«i trong viÖc khai th¸c, sö dông thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc tù lµm ®Ó giê d¹y ®¹t hiÖu qu¶ cao. Cã ®­îc kÕt qu¶ trªn lµ nhê sù ®i s©u t×m hiÓu t×nh h×nh thùc tÕ, nghiªn cøu t×m tßi cña b¶n th©n vµ sù gióp ®ì cña c¸c bËc thÇy, b¹n bÌ ®ång nghiÖp trong thêi gian gi¶ng d¹y võa qua. Riªng b¶n th©n t«i lu«n lu«n mong muãn ®­îc nghe sù ®ãng gãp ý kiÕn ch©n thµnh cña c¸c bËc thÇy vµ b¹n bÌ ®ång nghiÖp ®Ó viÖc khai th¸c sö dông thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc s½n cã, ®å dïng d¹y häc tù lµm ®¹t kÕt qu¶ tèt ®Ñp h¬n n÷a, gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y vµ gi¸o dôc häc sinh, ®¸p øng viÖc ®æi míi, thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®µo t¹o cña ngµnh gi¸o dôc hiÖn nay. Ngµy 25 th¸ng 4 n¨m 2009 Gi¸o viªn Ph¹m ThÞ H¶i YÕn