Khảo nghiệm mở rộng các giống tiến bộ kỹ thuật Bạch đàn, keo lai và keo tai tượng

ng Bộ Công Thương về việc giao kế hoạch và công nghệ năm 2008. Theo Hợp đồng nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ số 43.08- RD/HĐ-KHCN, ngày 23 tháng 01 năm 2008 của Bộ Công Thương giao cho Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy. - Theo quyết định của Viện trưởng Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy số 11/QĐ-KHTH, ngày 28 tháng 01 năm 2008 về việc giao nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. - Theo công văn số 8731/BCT-KHCN, ngày 22 tháng 09 năm 2008 của Bộ Công Thương gửi Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy về việc điều chỉnh thay đổi chủ nhiệm nhiệm vụ KHCN cấp Bộ năm 2008. - Theo quyết định của Viện trưởng Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy số 69/QĐ-KHTH, ngày 10 tháng 09 năm 2008 về việc điều chỉnh chủ nhiệm đề tài cấp Bộ năm 2008. 1.2. Tính cấp thiết Hiện nay, trên các vùng nguyên liệu giấy của cả nước nói chung và vùng nguyên liệu giấy Trung tâm nói riêng đã trồng rừng nguyên liệu giấy với diện tích khá lớn bằng các nguồn giống bạch đàn vô tính và keo lai, các giống này đã cho năng suất rừng trồng khá cao với chất lượng rừng hơn hẳn các giống có nguồn gốc từ hạt. Giống là nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng cây trồng. Chọn lọc và cải tạo giống là biện pháp cực kỳ quan trọng để đạt năng suất cao trong sản xuất nông, lâm nghiệp. Với mọi chương trình trồng rừng, muốn đạt thành công chắc chắn việc đầu tiên không thể thiếu là chọn giống cây trồng thích hợp. 2 Khảo nghiệm giống có thể được thực hiện ở các mức độ khác nhau: Từ khảo nghiệm loài, khảo nghiệm xuất xứ, đến khảo nghiệm hậu thế của các cây trội và khảo nghiệm dòng vô tính cũng như khảo nghiệm các giống lai mới được chọn tạo. Nhờ nghiên cứu theo hướng chọn lọc cây trội, nhân giống và khảo nghiệm giống mà trong thời gian qua một số giống có năng suất cao đã được trồng ở nhiều vùng sinh thái của nước ta. Những giống này rất có triển vọng cho các chương trình trồng rừng ở nước ta trong thời gian tới. Để giảm thiểu rủi ro cho trồng rừng sản xuất thì khảo nghiệm mở rộng là việc làm cần thiết, có ý nghĩa to lớn trong việc phát triển các giống mới. Để đánh giá được giá trị của giống về năng suất, tính thích ứng sinh thái và khả năng chống chịu của giống như: chịu hạn, sâu, bệnh hại, thì khảo nghiệm mở rộng cũng phải xác định giá trị di truyền, giá trị kinh tế của giống và vùng trồng thích hợp cho một giống mới. Từ năm 1995, cùng với việc phát triển công nghệ nhân giống bạch đàn vô tính Eucalyptus urophylla và keo lai, Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy đã tiến hành khảo nghiệm nhiều giống vô tính của 2 loài cây này. Đến nay Viện đã được Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn công nhận 11 giống bạch đàn vô tính, 03 giống keo lai, 02 xuất xứ keo tai tượng và 05 biến chủng thông Caribaea; Trong đó có 03 giống bạch đàn vô tính là PN2, PN14 và PN3d công nhận là giống Quốc gia để đưa ra trồng rừng công nghiệp ở vùng Trung tâm Bắc Bộ và các vùng có điều kiện sinh thái tương tự. Các giống bạch đàn vô tính: PN10, PN46, PN47, PN54, PN116, PN21, PN24, PN108 và 03 giống keo lai là: KL2, KL20 và KLTA3 được công nhận là giống tiến bộ kỹ thuật. Ngoài ra Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy còn phối kết hợp với một số đơn vị khác như: Công ty nguyên liệu giấy Miền Nam; Công ty nguyên liệu giấy Đông Bắc cùng nhiều đơn vị khác trồng thử nghiệm các giống trên và trồng rừng sản xuất thành công hàng ngàn ha rừng bạch đàn vô 3 tính và keo lai trên nhiều tỉnh trong cả nước như: Phú Thọ, Bắc Giang, Quảng Ninh, Nghệ An, Hà Tĩnh, Bình Định, Phú Yên, Kon Tum, Đồng Nai .v.v... Năm 2005, được sự đồng ý của Bộ Công nghiệp, theo quyết định số 3384/QĐ-KHCN ngày 20 tháng 12 năm 2004, giao cho Trung tâm nghiên cứu cây nguyên liệu giấy (nay là Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy) triển khai đề tài “Khảo nghiệm mở rộng các giống tiến bộ kỹ thuật bạch đàn, keo lai và keo tai tượng”. Năm 2006, theo quyết định số 4022/QĐ-BCN ngày 08 tháng 12 năm 2005 của Bộ Công nghiệp, Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy tiếp tục thực hiện đề tài “Khảo nghiệm mở rộng các giống tiến bộ kỹ thuật bạch đàn, keo lai và keo tai tượng”. Năm 2007, theo quyết định số 3474/QĐ-BCN ngày 05 tháng 12 năm 2006 của Bộ Công nghiệp. Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy kế thừa kết quả thiết lập rừng và theo dõi năm 2005, 2006 và tiếp tục thực hiện đề tài “Khảo nghiệm mở rộng các giống tiến bộ kỹ thuật bạch đàn, keo lai và keo tai tượng”. Năm 2008, theo quyết định số 1999/QĐ-BCT ngày 03 tháng 12 năm 2007 của Bộ Công thương. Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy kế thừa kết quả đề tài năm 20005, 2006, 2007 và tiếp tục thực hiện đề tài “Khảo nghiệm mở rộng các giống tiến bộ kỹ thuật bạch đàn, keo lai và keo tai tượng”. Mặt khác do điều kiện sinh thái ở mỗi vùng khác nhau. Một dòng vô tính tốt ở điều kiện sinh thái này chưa hẳn đã tốt ở điều kiện sinh thái khác. Do đó, để đưa giống vào sản xuất trên diện rộng thì đề tài khảo nghiệm mở rộng các giống tiến bộ kỹ thuật bạch đàn, keo lai đã được công nhận là giống kỹ thuật là việc làm hết sức cần thiết và có ý nghĩa rất lớn cho sản xuất. Đây là những giống cần sớm được khẳng định để góp phần vào bộ giống bạch đàn và keo phục vụ cho trồng rừng nguyên liệu giấy năng suất cao ở Việt Nam. 4 1.3. Mục tiêu của đề tài: - Đánh giá khả năng sinh trưởng của các giống bạch đàn vô tính PN10, PN46, PN47, keo lai KL2 và keo tai tượng. - Đánh giá khả năng thích ứng của các giống để làm cơ sở mở rộng vùng trồng và tránh rủi ro trong sản xuất. 1.4. Đối tượng nghiên cứu - Bạch đàn: Các giống bạch đàn vô tính PN10, PN46, PN47 và PN2 (đối chứng) - Keo lai: Hai giống vô tính KL2 và BV10 (đối chứng) Trong đó PN2 và BV10 là hai giống bạc đàn và keo lai đã được Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn công nhận và giống Quốc gia. Còn lại PN10, PN46, PN47 và KL2 là các giống bạch đàn và keo lai đã được Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn công nhận là giống tiến bộ kỹ thuật. Các giống này đều là những cây hom được sản xuất tại vườn ươm của Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy. 1.5. Địa điểm và nội dung nghiên cứu 1.5.1. Địa điểm nghiên cứu Chọn địa điểm trồng rừng khảo nghiệm là một trong những công việc hết sức quan trọng, nó có ý nghĩa rất lớn trong việc ứng dụng kết quả nghiên cứu của đề tài để đề xuất vùng trồng cho giống được lựa chọn. Vì vậy, việc lựa chọn địa điểm thiết lập rừng khảo nghiệm được thực hiện theo nguyên tắc sau: - Địa điểm được lựa chọn là nơi đại diện được cho vùng trồng rừng nguyên liệu. - Nơi trồng rừng khảo nghiệm có diện tích đủ lớn để bố trí cho các giống trong mỗi khối. - Địa điểm được chọn tương đối đồng nhất về điều kiện đất đai và khí hậu. 5 - Chủ đất có đủ năng lực để quản lí và bảo vệ an toàn rừng từ khi bắt đầu thiết lập cho đến khi kết thúc khảo nghiệm. a). Xã Tiên Kiên, huyện Lâm Thao, tỉnh PhúThọ diện tích 3 ha - Vị trí địa lý: Nằm ở 21027’ vĩ độ Bắc và 105014’ kinh độ Đông, độ cao bình quân so với mực nước biển 30 m. - Nhiệt độ bình quân năm là 2301C. Lượng mưa trung bình là 1.850 mm/năm, phân bố không đều trong năm, mưa tập trung từ tháng 4 đến tháng 10, mưa nhiều nhất vào tháng 7 (lượng mưa là 382,5 mm), mưa ít nhất vào tháng 12 (lượng mưa là 24,9 mm). Độ ẩm không khí bình quân năm là 86%. (Theo tài liệu “số liệu khí tượng thuỷ văn” Tập 2- Chương trình tiến bộ khoa học kỹ thuật cấp nhà nước 42 A - năm 1989) - Địa hình: Là những dải đồi thoải có độ dốc từ 10 - 15độ. - Đất đai: Đất Feralite màu vàng nhạt, không còn tính chất đất rừng, tầng đất mỏng, tầng đất mặt đã bị xói mòn và rửa trôi. Diện tích đất này trước đây là rừng trồng bạch đàn sau nhiều năm khai thác. - Thực bì: thực bì trước khi trồng rừng hầu như không có chủ yếu là cỏ chè may, ở chân đồi còn lác đác ít cây bụi như sim, mua, sầm sì, và cỏ dày phát triển. b). Xã Đồng Vương, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang diện tích 2 ha - Vị trí địa lý nằm ở 21007’ vĩ độ Bắc và 105053’ kinh độ Đông. - Nhiệt độ bình quân năm là 22,50C. Lượng mưa trung bình là 1.620 mm/năm, phân bố không đều trong năm, mưa tập trung từ tháng 5 đến tháng 9. Mùa khô từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau. Độ ẩm không khí bình quân năm là 82%.(Theo tài liệu của Đoàn điều tra quy hoạch rừng tỉnh Bắc Giang cung cấp năm 2006). - Địa hình: Phần lớn là đồi báp úp, độ cao so với mặt nước biển bình quân 100 - 200m, độ dốc bình quân từ 15 - 250.. - Đất đai: Đất Feralite màu nâu nhạt trên núi trung bình phát triển trên phiến đá thạch sét, tầng đất mỏng, độ dốc lớn, nhiều đá lẫn, thành phần cơ 6 giới thịt nặng đến trung bình, đất nghèo dinh dưỡng, khô cằn. Trước đây trên diện tích đất này đã trồng bạch đàn. - Thực bì: Nứa tép, cỏ tranh, thẩu tấu, thành ngạnh, sim và nhiều loài cây bụi và nhiều chồi bạch đàn cũ phát triển mạnh. Nhìn chung điều kiện khí hậu và đất đai có nhiều thuận lợi cho sản xuất lâm nghiệp, về cơ bản thích hợp với đặc điểm sinh học của bạch đàn E.urophylla. c). Huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang diện tích 3ha - Vị trí địa lý nằm ở 22004’ vĩ độ Bắc và 105002’ kinh độ Đông, độ cao bình quân so với mặt biển khoảng 70 m. - Nhiệt độ bình quân năm là 23,80C. Lượng mưa trung bình là 1.875 mm/năm, phân bố không đều trong năm, mưa tập trung từ tháng 4 đến tháng 10, mưa nhiều nhất vào tháng 8 (lượng mưa là 355,3 mm), mưa ít nhất vào tháng 12 (lượng mưa là 22,7 mm). Độ ẩm không khí bình quân năm là 86%. (Theo tài liệu “Số liệu khí tượng thuỷ văn Việt Nam” tập 1 - Chương trình tiến bộ kỹ thuật cấp Nhà nước 42A. Tổng cục khí tượng thuỷ văn Hà Nội 1989). - Địa hình: Là quả đồi và dải núi thấp có độ dốc từ 20 - 25 độ. Đất đai: Đất Feralite màu nâu đỏ, còn tính chất đất rừng, tầng đất dày, khá tốt. Diện tích này trước đây đã trồng 2 luân kỳ là bồ đề và keo tai tượng. - Thực bì: thực bì nứa tép, cỏ tranh, cỏ 3 cạnh, các loại cây bụi và keo hạt tái sinh phát triển rất mạnh. Theo kết quả nghiên cứu xây dựng bản đồ vùng thích nghi trồng rừng bạch đàn E.urophylla và keo tai tượng tại vùng Trung tâm Bắc Bộ của Phạm Ngọc Mậu (2006) thì vùng Hàm Yên, Tuyên Quang rất thích nghi với trồng keo. 7 1.5.2. Nội dung nghiên cứu - Chăm sóc và bảo vệ rừng trồng khảo nghiệm mở rộng các giống bạch đàn, keo lai và keo tai tượng. - Thu thập số liệu, phân tích đánh giá sinh trưởng, năng suất và tình hình sâu, bệnh rừng trồng bạch đàn và keo tại các địa điểm nghiên cứu. 1.6. Tổng quan nghiên cứu 1.6.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Tại Công Gô, bằng phương pháp lai nhân tạo đã tạo ra giống bạch đàn lai có năng suất đạt tới 35 m3/ha/năm ở giai đoạn 7 tuổi. Tại Brazin cũng đã chọn lọc nhân tạo được giống bạch đàn E.grandis đạt tới 55 m3/ha sau 7 năm trồng (Welker, 1968). Khảo sát rừng trồng ở các điều kiện lập địa khác nhau, Pandey (1993) đã cho thấy bạch đàn E.camaldulensis trồng ở vùng nhiệt đới khô với chu kỳ kinh doanh từ 10 - 20 năm thường chỉ đạt 5 - 10 m3/ha/năm nhưng ở vùng nhiệt đới ẩm có thể đạt tới 30 m3/ha/năm. Rõ ràng điều kiện lập địa khác nhau thì năng suất rừng cũng khác nhau rõ rệt, từ các kết quả của nhiều công trình nghiên cứu ở vùng nhiệt đới, Evans, J (1992) đã đưa ra nhận xét đáng chú ý rằng khí hậu có ảnh hưởng khá rõ đến năng suất rừng trồng. Trồng rừng bằng cây mô-hom đã kết hợp những ưu điểm nổi bật của giống và thâm canh làm tăng đáng kể năng suất rừng trồng và sự đồng đều của sản phẩm. Ở Braxin, nhờ cải thiện giống mà năng suất rừng từ 5m3/ha/năm của rừng tự nhiên đã tăng lên 15m3/ha/năm của rừng đã được cải thiện trên đất xấu, khô cằn. Song trồng rừng bằng cây mô-hom với giống đã được chọn lọc và khảo nghiệm, năng suất rừng trồng bạch đàn có thể đạt 30m3/ha/năm như ở Dimbabue, 30-50m3/ha/năm ở Công gô và 50m3/ha/năm ở Braxin. Riêng ở công ty Aracruz (Braxin), rừng trồng bằng cây hom bạch đàn đã cho năng suất tới 75-100m3/ha/năm với luân kỳ khai thác ngắn 4-8 năm để sản xuất bột giấy (Huỳnh Đức Nhân, 1996). 8 Khi đánh giá các chỉ tiêu chất lượng của cây keo lai Pinso và Nasi (1991) thấy rằng độ thẳng thân, đoạn thân dưới cành, độ tròn đều của thân, vv.. ở cây Keo lai đều tốt hơn hai loài keo bố mẹ và cho rằng keo lai rất phù hợp cho trồng rừng thương mại. 1.6.2. Nghiên cứu ở Việt Nam - Chọn cây trội và khảo nghiệm dòng vô tính bạch đàn E.urophylla và keo lai, đề tài chọn được hơn 200 cây trội, đưa vào khảo nghiệm được 39 dòng vô tính bạch đàn tại Phú Thọ và 12 dòng vô tính keo lai tại Đồng Nai. Kết quả ở tuổi 7, hầu hết các dòng vô tính bạch đàn tham gia thí nghiệm đều có tỷ lệ sống trên 80%. Lượng tăng trưởng bình quân chung của các dòng đều vượt cây hạt, đặc biệt ở đất nghèo dinh dưỡng (Phú Thọ) giá trị này của dòng bạch đàn PN10 đạt 23 m3/ha/năm, dòng PN47 đạt 30 m3/ha/năm, dòng PN46 đạt 38 m3/ha/năm. (Huỳnh Đức Nhân, Nguyễn Thái Ngọc, Nguyễn Sỹ Huống và Nguyễn Văn Thạnh, Báo cáo công nhận giống PN10, PN46, PN47 và KL2, 2005) - Khảo nghiệm dòng vô tính tại Gia Thanh và Phương Thịnh - Phú Thọ: Tại Gia Thanh có 25 dòng vô tính bạch đàn tham gia thí nghiệm. Thời điểm 4,5 tuổi lượng tăng trưởng bình quân chung của 5 dòng bạch đàn đứng đầu thí nghiệm (PN47, PN3d, GU8, PN2 và U6) đạt từ 17,5 đến 20,5 m3/ha/năm. Tại Phương Thịnh có 35 dòng vô tính bạch đàn tham gia. Ở 36 tháng tuổi, kết quả sinh trưởng cho thấy có sự khác nhau về sinh trưởng giữa các dòng bạch đàn tham gia thí nghiệm và hầu hết các dòng có chiều cao lớn cũng có đường kính thuộc nhóm dẫn đầu. Đó là các dòng PN3d, PN41, U6, GU8, GT43, 18b và 19b. Các dòng này có đường kính vượt đối chứng từ 30% - 50% (Nguyễn Quang Đức, Báo cáo công nhận giống PN3d, GU8 và U6, 2003). - Trong báo cáo khảo nghiệm giống keo lai ở một số vùng sinh thái chính của nước ta, Lê Đình Khả (1999) qua theo dõi sau 2 - 3 năm khảo nghiệm kết quả là Keo lai có thể sống ở tất cả các nơi khảo nghiệm. Những nơi có điều kiện đất đai tương đối tốt, đất có độ phì cao thì keo lai sinh trưởng 9 khá hơn song ở tất cả các nơi khảo nghiệm keo lai đều có sinh trưởng nhanh gấp 1,5 - 3 lần các loài keo bố mẹ. Những nơi keo lai sinh trưởng nhanh là Hàm Yên (Tuyên Quang), Bình Thanh (Hoà Bình), Long Thành (Đồng Nai), vv.., trong 3 năm đầu Keo lai có thể đạt năng suất 19 - 27 m3/ ha/năm. Đến nay, nhiều giống vô tính bạch đàn và keo lai đã được Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã công nhận là giống quốc gia hoặc giống tiến bộ do Trung tâm giống cây rừng thuộc Viện khoa học lâm nghiệp Việt Nam chọn tạo như : BV10, BV16, BV32.v.v.. và Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy đã chọn tạo: Bạch đàn như PN2, PN14, PN3d, PN10, PN21, PN24, PN46, PN47, PN54, PN108. Keo vô tính như: KL2, KL20 và KLTA3 cho năng suất trung bình đạt > 20 m3/ha/năm. Như vậy, lĩnh vực nghiên cứu cải thiện giống đã đạt được những thành tựu to lớn, đã tạo ra sự đột phá về năng suất trong trồng rừng, tăng từ 2 - 3 lần so với các giống trước đây. Các giống bạch đàn PN10, PN46, PN47 và giống keo lai KL2 là các giống đã được cộng nhận là giống tiến bộ kỹ thuật. Vì vậy trước khi đưa vào trồng sản xuất đại trà phải khảo nghiệm trên nhiều vùng sinh thái khác nhau. 10 2. THỰC NGHIỆM 2.1. Phương pháp nghiên cứu 2.1.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm - Trên mỗi địa điểm rừng trồng thí nghiệm các giống được bố trí trồng riêng rẽ theo khối lớn trong cùng một lô rừng, mỗi khối có diện tích từ 0,3 - 0,4 ha (theo tiêu chuẩn công nhận giống thì mỗi giống phải có diện tích từ 0,2 ha trở lên), trong mỗi khối bố trí các ô đo đếm theo phương pháp định vị, diện tích ô tiêu chuẩn = 216 m2 (18 x 12 m), dung lượng mẫu mỗi ô đo đếm 36 cây, lặp 3 lần (rừng trồng đã được thiết lập từ năm 2005 và 2006). - Tổng diện tích 8ha: Xã Tiên Kiên, Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ = 3,0 ha (trồng bạch đàn) Xã Đồng Vương, Yên Thế, tỉnh Bắc Giang = 2,0 ha (trồng bạch đàn) Huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang = 3,0 ha (trồng keo) Kỹ thuật trồng rừng. - Mật độ rừng trồng thí nghiệm trên cho các giống keo và bạch đàn là 1.660 cây/ha. Cự li trồng hàng cách hàng = 3 mét, cây cách cây = 2m. Kích thước hố trồng 40 x 40 x 40 cm. - Phân dùng cho trồng rừng là phân tổng hợp NPK (10:5:5) và phân chuồng hoai, cụ thể như sau: Rừng trồng bạch đàn bón lót 3,0 kg phân chuồng hoai + 0,2 kg phân NPK/cây, năm thứ 2 có bón thúc 0,2 kg phân NPK/cây. Rừng trồng keo bón lót 0,2 kg phân NPK/cây. - Kỹ thuật trồng và chăm sóc rừng trồng theo Quy trình trồng rừng thâm canh thủ công của Tổng công ty Giấy Việt Nam ban hành. 2.1.2. Phương pháp thu thập số liệu - Tỷ lệ sống rừng trồng: Dựa trên các ô điều tra - Sinh trưởng chiều cao vút ngọn (Hvn) dùng sào kết hợp với máy đo cao Vertex, đơn vị tính là m. 11 - Sinh trưởng đường kính gốc (D0) và đường kính ngang ngực (D1.3) dùng thước kẹp kính và thước dây đo chu vi, đơn vị tính là cm - Đánh giá theo cấp sinh trưởng của cây: Được chia làm 3 cấp như sau: Cấp I : Cây sinh trưởng tốt, sức sống tốt, không sâu, bệnh Cấp II: Cây sinh trưởng bình thường Cấp III: Cây sinh trưởng chậm, sức sống kém, bị sâu hoặc bệnh làm ảnh hưởng đến sức sinh trưởng. - Đánh giá độ thẳng thân cây: Được phân làm 3 cấp như sau: Cấp I : Thân cây thẳng Cấp II: Thân cây có một vài chỗ hơi cong, nhưng đường trục thẳng từ ngọn tới gốc chưa vượt ra ngoài giới hạn thân cây. Cấp III: Thân cây rất cong, đường trục thẳng từ gốc đã vượt ra ngoài giới hạn thân cây - Đánh giá và phân cấp sâu, bệnh hại: Được xác định theo tỷ lệ bị bệnh cho các giống (tỷ lệ bị bệnh: là tỷ số % số cây bị sâu, bệnh trên tổng số cây điều tra) được phân theo 5 cấp sau: Cấp 0: không bị hại Cấp I: < 25 % tán lá bị hại Cấp II: 26 - 50 % tán lá bị hại. Cấp III: 51 - 75 % tán lá bị hại. Cấp IV: > 75 % tán lá bị hại. Đánh giá tình hình sâu, bệnh hại theo quan sát phát hiện ở thời điểm hiện tại. - Số liệu được thu thập định kỳ một năm một lần vào cuối mùa sinh trưởng (tháng 11 - 12 hàng năm) 2.1.3. Phương pháp xử lý số liệu - Tỷ lệ sống trên ha (TLS): 100×= Nbd NhtTLS (%) Trong đó: Nht : là mật độ rừng hiện tại Nbd : là mật độ trồng rừng ban đầu - Hệ số biến động (S%) được tính theo công thức: 12 100.% X SdS = Trong đó: S% : là hệ số biến động Sd : là sai tiêu chuẩn mẫu X : là trung bình mẫu Hệ số biến động là chỉ tiêu biểu thị mức độ biến động bình quân của dãy trị số quan sát, chỉ tiêu này dùng để đánh giá mức độ đồng đều của cây. Hệ số biến động càng nhỏ sinh trưởng cây sinh trưởng càng đồng đều và ngược lại. - Thể tích thân cây được tính theo công thức: )(.. 4 32 3,1 mfHDVc Π= V c : Thể tích trung bình của cây 2 3,1D : Đường kính trung bình của cây H : Chiều cao trung bình của cây f : Hình số tự nhiên (= 0,5) π : 3,14 - Tính trữ lượng gỗ cho một ha rừng trồng keo tai tượng. VnM ×= Trong đó: M : là trữ lượng của một ha rừng trồng n : là số cây trong một ha rừng trồng V : là thể tích cây bình quân - Lượng tăng trưởng bình quân năm: M∆ = M/A (m3/ha/năm) Trong đó: M∆ : lượng tăng trưởng bình quân hàng năm M : là trữ lượng cây đứng trên một ha. A : là tuổi của cây - Dùng phương pháp phân tích phương sai một nhân tố với một biến số bằng bảng phân tích phương sai để kiểm tra sinh trưởng của các giống bạch đàn và keo khác nhau tại các địa điểm nghiên cứu 13 2.2. Kết quả thực nghiệm 2.2.1. Kết quả khảo nghiệm bạch đàn tại Tiên Kiên, Phú Thọ Kết quả nghiên cứu sau 42 tháng tuổi sinh trưởng của các giống bạch đàn vô tính: PN10, PN46, PN47 và PN2 (đối chứng) như sau: Bảng 2.1: Tỷ lệ sống và sinh trưởng của bạch đàn 42 tháng tuổi tại Tiên Kiên, Phú Thọ. Giống TLS (%) Hvn (m) SHvn (%) D1.3 (cm) SD1.3 (%) Vc (m3) M (m3/ha) ∆M (m3/ha/năm) PN10 99,0 15,0 2,9 10,2 9,8 0,0606 100,0 28,6 PN46 79,0 15,3 5,3 10,5 11,2 0,0655 86,1 24,6 PN47 94,4 12,8 6,3 8,6 14,6 0,0374 58,8 16,8 PN2 98,1 13,4 3,5 9,4 13,8 0,0467 76,2 21,8 a). Tỷ lệ sống: Tỷ lệ sống là một chỉ tiêu rất quan trọng phản ánh sự thành công trong công tác trồng rừng của các cơ sở sản xuất. Hiện nay trồng rừng theo hướng công nghiêp, thâm canh cao là tăng cường các biện pháp đầu tư kỹ thuật tổng hợp tác động vào rừng từ khâu tạo cây con, làm đất trồng rừng, chăm sóc, bảo vệ rừng nhằm nâng cao số lượng và chất lượng lâm phần đồng thời củng cố thêm tiềm năng của rừng để nâng cao sức sản xuất của rừng (Nguyễn Xuân Xuyên, 1985). Số liệu thống kê sau 42 tháng tuổi bảng 2.1 cho thấy các giống bạch đàn PN47, PN10 và PN2 trồng thí nghiệm có tỷ lệ sống rất cao 94,4% - 99,0% và tương đối ổn định từ khi trồng đến nay. Riêng giống PN46 tỷ lệ sống giảm xuống thấp hơn = 79,0% so với các giống khác, nguyên nhân do bị ảnh hưởng của gió bão và sét đánh làm đổ gãy bị chết một số cây năm 2005, 2006 và năm 2008. 14 b). Sinh trưởng và trữ lượng rừng Chiều cao và đường kính là chỉ tiêu quan trọng phản ánh sinh trưởng của cây rừng có ý nghĩa quyết định đến trữ lượng rừng trồng. Kết quả bảng 2.1 cho thấy sinh trưởng chiều cao và đường kính của các giống bạch đàn 42 tháng tuổi đã có sự khác biệt. Hai giống PN10 và PN46 sinh trưởng chiều cao và đường kính cao nhất, vượt trội so với PN47 và PN2. Để đánh giá mức độ sinh trưởng đồng đều của cây thì hệ số biến động là một chỉ tiêu quan trọng. Hệ số biến động Hvn và D1.3 của các giống nhỏ <15%, trong đó hệ số biến động về chiều cao nhỏ hơn đường kính chứng tỏ cây sinh trưởng khá đồng đều. Đây là một đặc điểm nổi bật cây trồng vô tính. Để kiểm tra sự sai khác về Hvn và D1.3 của các giống bạch đàn đề tài sử dụng phương pháp phân tích phương sai một nhân tố (xem phụ biểu 01). Kết quả cho thấy: Các chỉ tiêu sinh trưởng Hvn và D1.3 của các giống đều có sự sai khác rất rõ (sig < 0,05). Đứng đầu về sinh trưởng chiều cao và đường kính là hai giống PN46 và PN10 vượt trội so với đối chứng. Thể tích thân cây PN46 = 0,0655 m3/cây (vượt đối chứng 40%) và PN10 = 0,0606 m3/cây (vượt đối chứng 30%) m3/cây, PN47 = 0,0374 (kém đối chứng 20%) và của bạch đàn PN2 = 0,0467 m3/cây. Biểu đồ 2.1: Sinh trưởng của bạch đàn 42 tháng tuổi tại Tiên Kiên 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Hvn (m) D1.3 (cm) Si nh tr ưở ng PN2 PN10 PN46 PN47 15 Về trữ lượng rừng từ bảng 2.1. Trên cùng điều kiện lập địa, trồng rừng với các biện pháp kỹ thuật như nhau nhưng năng suất rừng của các giống khác nhau rất rõ: Cao nhất PN10 = 100 m3/ha, tăng truởng bình quân 28,6 m3/ha/năm, tiếp đến PN46 = 86,1 m3/ha, tăng trưởng bình quân 24,6 m3/ha/năm, trong khi PN2 = 76,2 m3/ha, tăng trưởng bình quân 21,8 m3/ha/năm và thấp nhất PN47 = 58,8 m3/ha, tăng trưởng bình quân 16,8 m3/ha/năm. Thực tế tại địa điểm Tiên Kiên, PN46 là giống sinh trưởng tốt nhất cả về đường kính và chiều cao nhưng do tỷ lệ sống thấp hơn nên năng suất rừng thấp hơn PN10. c). Chất lượng rừng Qua số liệu ở bảng 2.2: Hầu hết các giống bạch đàn vô tính đều có chỉ tiêu về chất lượng khá tốt và tỏ ra có nhiều đặc trưng ưu trội như: Cấp sinh trưởng, độ thẳng của thân cây, độ nhỏ của cành, sự phát triển của tán lá .v.v. - Cấp sinh trưởng: Các giống bạch đàn vô tính trên có tỷ lệ cây cấp I khá cao chiếm > 90%, cây cấp II và cây cấp III rất ít, đặc biệt giống PN10 và PN46 không có tỷ lệ cây cấp III, riêng giống PN47 sinh trưởng kém hơn nên tỷ lệ sinh trưởng cây cấp I thấp hơn = 82% - Độ thẳng thân cây: Các giống đều có tỷ lệ cây cấp I khá cao > 90 % cao và cây cấp II ít và không có cây cấp III, trong đó giống PN10 đạt tỷ lệ cây cấp I là 100%. Bảng 2.2: Chất lượng rừng bạch đàn 42 tháng tuổi tại Tiên Kiên Cấp sinh trưởng (%) Độ thẳng thân cây(%) Giống I II III I II III PN10 95,5 4,5 0,0 100,0 0,0 0,0 PN46 94,6 5,4 0,0 93,4 6,6 0,0 PN47 82,4 11,6 6,0 98,1 1,9 0,0 PN2 90,3 6,7 3,0 99,0 1,0 0,0 16 - Về sâu, bệnh hại trong năm 2008 không thấy xuất hiện trong rừng thí nghiệm bạch đàn này trên tất cả các giống. Từ kết quả nghiên cứu ở trên, các giống bạch đàn trồng tại Tiên Kiên, Phú Thọ (42 tháng tuổi) đã cho thấy hai giống PN10 và PN46 có sinh trưởng và năng suất rừng vươt trội so với giống đối chứng PN2 còn giống PN47 sinh trưởng kém nhất. Như vậy, trên đất nghèo kiệt, không còn tính chất đất rừng, tầng đất mỏng, bị rửa trôi và xói mòn mạnh, đất bạc mầu và nghèo dinh dưỡng, nhưng giống bạch đàn PN10 và PN46 sinh trưởng vượt trội, năng suất rừng PN10 = 100,0 m3/ha, tăng trưởng bình quân = 28,6 m3/ha/năm; PN46 = 86,1 m3/ha, tăng trưởng bình quân = 24,6 m3/ha/năm, trong khi PN2 = 76,2 m3/ha , tăng trưởng bình quân = 21,8 m3/ha/năm và sinh trưởng kém nhất là PN47 =58,8 m3/ha, tăng trưởng bình quân = 16,8 m3/ha/năm. 2.2.2. Kết quả khảo nghiệm bạch đàn tại Yên Thế, Bắc Giang Kết quả nghiên cứu sau 30 tháng tuổi sinh trưởng của các giống bạch đàn vô tính: PN10, PN46, PN47 và PN2 (đối chứng) như sau: Bảng 2.3: Tỷ lệ sống và sinh trưởng của bạch đàn 30 tháng tuổi tại Yên Thế, Bắc Giang Giống TLS (%) Hvn (m) SH (%) D1.3 (cm) SD (%) Vcây (m3) M (m3/ha) ∆M (m3/ha/năm) PN10 91,7 10,5 6,5 8,3 12,5 0,0284 43,4 17,3 PN46 86,2 10,0 8,9 7,7 14,7 0,0233 33,3 13,3 PN47 94,4 11,0 7,1 8,4 12,4 0,0305 47,9 19,2 PN2 91,0 8,1 10,9 7,4 14,2 0,0174 26,4 10,6 a). Tỷ lệ sống Số liệu thống kê bảng 2.3: Sau 30 tháng tuổi các giống bạch đàn PN47, PN10 và PN2 trồng thí nghiệm có tỷ lệ sống khá cao >90%. Riêng giống PN46 tỷ lệ sống giảm xuống thấp 86,2% so với các giống khác, nguyên nhân do bị ảnh hưởng của gió bão làm đổ gãy chết. 17 b). Sinh trưởng và trữ lượng rừng Kết quả bảng 2.3 cho thấy sinh trưởng chiều cao và đường kính của các giống bạch đàn ở 30 tháng tuổi đã có sự phân hóa khá rõ. Các giống khảo nghiệm đều hơn hẳn đối chứng, hai giống PN47 và PN10 sinh trưởng chiều cao và đường kính trội nhất so với PN46 và PN2. Cũng từ bảng 4.3 ta thấy hệ số biến động Hvn và D1.3 của các giống đều nhỏ <15% và hệ số biến động về chiều cao nhỏ hơn đường kính chứng tỏ cây sinh trưởng khá đồng đều. Dùng phương pháp phân tích phương sai một nhân tố để kiểm tra sự sai khác về sinh trưởng Hvn và D1.3 của các giống bạch đàn (xem phụ biểu 02). Kết quả cho thấy: Sinh trưởng Hvn và D1.3 của các giống đều có sự sai khác rất rõ (sig< 0,05), riêng sinh trưởng đường kính D1.3 của PN10 và PN47 chưa sai khác rõ ràng (sig>0,05). Đứng đầu là hai giống PN47, PN10 tiếp đến là PN46 có sinh trưởng chiều cao, đường kính và thể tích thân cây vượt trội so với đối chứng. Thể tích thân cây PN47 = 0,0305 m3/cây (vượt đối chứng 75,0%); PN10 = 0,0284 m3/cây (vượt đối chứng 63,1%); PN46 = 0,0233 m3/cây (vượt đối chứng 33,7%) trong khi thể tích thân cây của bạch đàn PN2 = 0,0174 m3/cây. Biểu đồ 2.2: Sinh trưởng của bạch đàn 30 tháng tuổi tại Bắc Giang 0 2 4 6 8 10 12 Hvn (m) D.13 (cm) Si nh tr ưở ng PN2 PN10 PN46 PN47 18 c). Chất lượng rừng Từ số liệu ở bảng 2.4 cho thấy hầu hết các giống bạch đàn vô tính đều có chỉ tiêu về chất lượng khá cao và tỏ ra có nhiều đặc trưng ưu trội: Bảng 2.4: Chất lượng rừng bạch đàn 30 tháng tuổi tại Yên Thế. Cấp sinh trưởng (%) Độ thẳng thân cây (%) Giống I II III I II III PN10 94,0 6,0 0,0 100,0 0,0 0,0 PN46 86,2 11,8 2,0 95,7 4,3 0,0 PN47 96,0 4,0 0,0 100,0 0,0 0,0 PN2 85,1 10,3 4,6 95,6 4,4 0,0 - Cấp sinh trưởng: Các giống bạch đàn đều có tỷ lệ cây cấp I khá cao, cây cấp II rất ít, trong đó giống PN47 và PN10 không có cây nào sinh trưởng cấp III, điều này chứng tỏ khả sinh trưởng của hai dòng này là rất tốt so với PN46 và PN2 ở Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. - Độ thẳng thân cây của các giống đều có tỷ lệ cây cấp I rất cao, cây cấp II ít và không có cây cấp III, riêng giống PN10 và PN47 có tỷ lệ cây cấp I đạt 100,0 %. Đây cũng là một đặc điểm rất ưu trội của cây bạch đàn vô tính. - Về sâu, bệnh hại rừng năm 2008 không thấy xuất hiện sâu, bệnh trên tất cả các giống trong rừng. Từ kết quả sinh trưởng, năng suất rừng các giống bạch đàn trồng tại Yên Thế, Bắc Giang (30 tháng tuổi) đã cho thấy các giống PN47, PN10 và PN46 có sinh trưởng và năng suất rừng vượt trội so với giống đối chứng PN2. Như vậy, ở vùng Đồng Bắc cho thấy hai giống PN47 và PN10 tỏ ra rất phù hợp với lập địa ở đây. 19 Nhận xét chung các giống của bạch đàn khảo nghiệm: - Giống PN10: Hình dáng rất cân đối; Thân rất thẳng, độ thon nhỏ và tròn đều; Tán hình tháp, tán lá thưa; cành nhỏ mọc đều xung quanh thân; Lá nhỏ, dài, lá có mầu xanh thẫm, ngay cả mùa khô lạnh lá vẫn có mầu xanh. Sinh trưởng của giống này tương đối nhanh cả về chiều cao và đường kính, gần như không thấy hiện tượng sâu, bệnh hại. Giống PN10 có sinh trưởng khá tốt luôn đứng đầu về sinh trưởng chiều cao, đường kính và thể tích so với các giống khác cùng trồng khảo nghiệm. Kết quả trên cho thấy giống PN10 có khả năng sinh trưởng thích hợp với cả vùng nguyên liệu giấy Trung tâm (Phú Thọ) và vùng Đông Bắc (Yên Thế-Bắc Giang). - Giống PN46: Hình dáng cây khi còn nhỏ không cân đối, cành to và tán lá nặng, nhưng càng lớn thì cây thẳng và cân đối. Cây có độ thon nhỏ tròn đều, bong vỏ mạnh. Tán lá khi lớn có hình tháp. Khi cây còn nhỏ lá cây to và có màu đỏ, tán nặng, mưa bão dễ bị đổ gãy. Khi cây lớn lên cành và lá nhỏ dần, tán lá hẹp, màu sắc lá chuyển từ màu đỏ sang màu xanh thẫm và cây ít bị gãy đổ hơn. Sinh trưởng của giống này tương đối nhanh cả về chiều cao và đường kính, đặc biệt sinh trưởng về đường kính mạnh, có độ thon đều nên thể tích thân cây rất lớn. Đây là giống được đánh giá có sinh trưởng vượt trội so với đối chứng ở 42 tháng tuổi tại Tiên Kiên (Phú Thọ). Kết quả trên cho thấy giống PN46 có khả năng sinh trưởng thích hợp với vùng nguyên liệu giấy Trung tâm. Tại điểm Yên Thế (Bắc Giang) ở 30 tháng tuổi PN46 sinh trưởng cũng vượt đối chứng. Về sâu hại giống này chỉ xuất hiện khi còn nhỏ, các năm sau không thấy xuất hiện. - Giống PN47: Hình dáng cân đối; thân thẳng, tròn đều; tán lá hình tháp, tán lá thưa và tập trung ở phần ngọn, lá có màu xanh thẫm; Cành nhỏ mọc đều xung quanh thân. Sinh trưởng về chiều cao nhanh, nhưng sinh trưởng về đường kính chậm hơn các giống khác. Về tình hình sâu hại của 20 giống này rất ít, sâu ăn lá xuất hiện trong giai đoạn 3 tháng đầu sau khi trồng trên một vài cây rồi tự hết, những năm sau này không thấy xuất hiện sâu, bệnh trên giống này. Tại địa điểm Tiên Kiên (Phú Thọ) sau 42 tháng tuổi giống PN47 sinh trưởng, năng suất rừng kém nhất và kém hơn cả đối chứng. Nhưng tại Yên Thế (Bắc Giang) ở 30 tháng tuổi PN47 tỏ ra sinh trưởng rất tốt luôn đứng đầu về sinh trưởng chiều cao, đường kính so với các giống khác cùng trồng khảo nghiệm đặc biệt so với đối chứng tỏ ra vượt trội. Từ kết quả đó cho thấy giống PN47 kém thích hợp với vùng nguyên liệu giấy Trung tâm nhưng ở vùng Đông Bắc (Yên Thế-Bắc Giang) PN47 đã cho thấy là một giống có đầy triển vọng cho trồng rừng sản xuất ở đây. - Về sâu bệnh hại: Năm 2008 không thấy xuất hiện ở cả hai địa điểm nghiên cứu, chứng tỏ các giống có khả năng đề kháng sâu bệnh khá tôt. 2.2.3. Kết quả khảo nghiệm keo tại Hàm Yên ,Tuyên Quang Kết quả rừng nghiên cứu sau 40 tháng tuổi của keo lai là KL2 và BV10 (đối chứng) cùng với keo tai tượng A.m có nguồn gốc từ rừng giống của Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy đã được của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn công nhận. 2.2.3.1. Kết quả khảo nghiệm keo tại Hàm Yên - lô A. Kết quả sau 40 tháng tuổi sinh trưởng của các giống keo như sau: Bảng 2.5: Tỷ lệ sống và sinh trưởng của keo 40 tháng tuổi lô A. Giống TLS (%) Hvn (m) SHvn (%) D1.3 (cm) SD1.3 (%) Vcây (m3) M (m3/ha) ∆M (m3/ha/năm) KL2 92,6 12,3 12,1 9,5 15.1 0,0436 67,2 20,4 BV10 93,4 12,7 13,7 9,4 15,7 0,0440 68,5 20,8 A.m 83,3 10,6 22,3 8,8 26,5 0,0322 44,7 13,5 21 a) Tỷ lệ sống Kết quả bảng 2.5 cho thấy tỷ lệ sống của hai giống keo lai khá cao đạt >90% và tương đối ổn định từ khi trồng đến nay và cao hơn nhiều so với keo tai tượng = 83,3%. b) Sinh trưởng trữ lượng rừng Qua kết quả ở bảng 2.5: Sau 40 tháng tuổi, sinh trưởng về chiều cao và đường kính của hai giống keo lai chưa khác nhau rõ rệt. Sinh trưởng của keo lai cao hơn so với keo tai tượng. Từ hệ số biến động chiều cao và đường kính của keo cho thấy giống KL2 và BV10 sinh trưởng cũng tương đối đồng đều (S%<15%) chiều cao biến động nhỏ hơn đường. Riêng keo tai tượng hệ số biến động chiều cao và đường kính rất lớn đây là một điểm hạn chế khi trồng rừng bằng cây từ hạt. Để đánh giá sai khác về sinh trưởng của các giống keo, từ kết quả phân tích phương sai một nhân tố (xem phụ biểu 03) Kết quả ở 40 tháng tuổi giống KL2 và BV10 có sinh trưởng Hvn và D1.3 chưa thực sự rõ dàng (sig>0,05). Như vậy KL2 sinh trưởng tương đương với đối chứng, nhưng cả hai giống keo lai vượt trội hơn nhiều keo tai tượng. Thể tích thân cây: KL2 = 0,0436 m3/cây, trữ lượng rừng = 67,2 m3/ha, tăng trưởng bình quân = 20,4 m3/ha/năm; BV10 = 0,0440 m3/cây, trữ lượng = 68,5 m3/ha, tăng trưởng bình quân = 20,8 m3/ha/năm. Trong khi thể tích thân cây keo tai tượng 0,0322 m3/cây, trữ lượng rừng 44,7 m3/ha, tăng trưởng bình quân = 13,5 m3/ha/năm. 22 Biểu đồ 2.3: Sinh trưởng của keo lai KL2 40 tháng tuổi lô A 0 2 4 6 8 10 12 14 Hvn (m) D1.3 (cm) Si nh tr ưở g A.m BV10 KL2 c) Chất lượng rừng Kết quả sau 40 tháng tuổi cho thấy các giống keo có các chất lượng rừng như sau: Bảng 2.6: Chất lượng rừng keo 40 tháng tuổi lô A. Cấp sinh trưởng (%) Độ thẳng thân cây (%) Giống I II III I II III KL2 78,4 13,6 8,0 75,6 15,4 9,0 BV10 75,4 14,1 10,5 74,7 14,3 11,1 A.m 56,4 25,3 18,3 60,1 22,4 17,5 - Cấp sinh trưởng và độ thẳng thân cây: Hai giống KL2 và BV10 tương đối bằng nhau, tập chung chủ yếu ở cấp I từ 75,4 - 78,4%, tỷ lệ cây cấp II từ 13,6 -14,1% và cây cấp III là 8,0 -10,5%. Còn keo tai tượng chất lượng rừng kém hơn nhiều vì là rừng trồng từ hạt nên sự phân hóa về sinh trưởng rất lớn. 23 2.2.3.2. Kết quả khảo nghiệm keo tại Hàm Yên - lô B. Kết quả sau 40 tháng tuổi sinh trưởng của các giống keo như sau: Bảng 2.7: Tỷ lệ sống và sinh trưởng của keo 40 tháng tuổi lô B. Giống TLS (%) Hvn (m) SHvn (%) D1.3 (cm) SD1.3 (%) Vcây (m3) M (m3/ha) ∆M (m3/ha/năm) KL2 83,3 12,5 17,4 9,6 17,9 0,0454 62,7 19,0 BV10 80,6 12,3 16,6 9,7 18,2 0,0452 61,0 18,5 A.m 86,2 10,8 22,3 8,6 27.2 0,0314 45,0 13,6 a) Tỷ lệ sống Kết quả biểu 2.7 cho thấy tỷ lệ sống của rừng trồng giảm xuống thấp 80,6 - 86,2%, nguyên nhân do mối ăn làm cây bị chết. Đặc biệt đối với keo lai ở lô này tỷ lệ sống giảm xuống khá thấp là do cây bị gió bão làm đổ gẫy chết, gây ảnh hưởng rất lớn đến năng suất rừng trồng. Đây là một vấn đề mà các cơ sở trồng rừng đang rất băn khoăn khi trồng keo lai cho dù nó sinh trưởng nhanh hơn nhiều cây trồng từ hạt. b) Sinh trưởng và trữ lượng rừng Qua kết quả ở bảng 2.7: Sau 40 tháng tuổi, sinh trưởng về chiều cao và đường kính của hai giống keo lai chưa khác nhau rõ rệt. Sinh trưởng của keo lai cao hơn so với keo tai tượng. Từ hệ số biến động chiều cao và đường kính của keo cho thấy ở lô B giống KL2 và BV10 sinh trưởng kém đồng đều hơn. Để đánh giá sai khác về sinh trưởng của các giống keo, tư kết quả phân tích phương sai một nhân tố (xem phụ biểu 04). Kết quả cho thấy giống KL2 và BV10 có sinh trưởng Hvn và D1.3 cũng chưa rõ dàng (sig>0,05). Như vậy, ở cả Lô A và lô B giống KL2 sinh trưởng tương đương với đối chứng, nhưng cả hai giống keo lai vượt trội hơn nhiều keo tai tượng. 24 Biểu đồ 2.4: Sinh trưởng của keo lai KL2 40 tháng tuổi lô B 0 2 4 6 8 10 12 14 Hvn (m) D1.3 (cm) Si nh tr ưở ng A.m BV10 KL2 c) Về chất lượng rừng Biểu 2.8: Chất lượng rừng keo 40 tháng tuổi lô B. Cấp sinh trưởng (%) Độ thẳng thân cây (%) Giống I II III I II III KL2 77,8 13,5 8,7 77,2 12,7 10,1 BV10 76,4 14,3 9,3 76,5 13,6 9,9 A.m 58,2 23,5 18,3 61,4 20,4 18,2 - Cấp sinh trưởng và độ thẳng thân cây: Hai giống KL2 và BV10 tương đối bằng nhau, tập chung chủ yếu ở cấp I từ 76,4 - 77,8%, tỷ lệ cây cấp II từ 13,6 -14,3% và cây cấp III là 8,7 - 9,3%. Nhận xét chung về giống keo lai KL2: Nhìn chung kết quả sinh trưởng của keo lai KL2 trên cả 2 lô trồng thí nghiệm cho tương đối tốt. Keo lai KL2 có một số đặc điểm điển hình sau: Hình dáng đẹp, thân rất thẳng, thon và tròn đều; Tán lá thưa, cành nhỏ, nhiều và mọc đều xung quanh thân; Lá nhỏ, dài, lá có mầu xanh thẫm, tán lá thưa và cân đối, xanh quanh năm. 25 Về sinh trưởng, từ kết quả của thí nghiệm cũng cho thấy giống KL2 sinh trưởng tương đương với đối chứng, chưa vượt đối chứng. Từ thực tế trồng rừng keo lai thí nghiệm nói riêng và rừng trồng keo lai sản xuât nói chung hiện nay cây rất dễ bị đổ lướt và gẫy ảnh hưởng rất lớn đến sinh trưởng và năng suất rừng trồng. Đây là vấn đề mà nhiều cơ sở sản xuất rất lo ngại khi trồng keo lai, thậm trí có những đơn vị không trồng keo lai nữa. Đối với rừng trồng hiện nay keo lai có cành nhiều, tán nặng, thân mềm do vậy nên chú ý đến kỹ thuật tỉa cành hợp lí nhằm hạn chế cây bị đổ lướt để nâng cao năng suất rừng trồng 26 3. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 3.1. Kết luận Bạch đàn tại Tiên Kiên, Phú Thọ và Yên Thế Bắc Giang - Tỷ lệ sống của rừng trồng khá cao > 90%, riêng giống PN46 có tỷ lệ sống giảm xuống thấp hơn ở cả 2 địa điểm 79,0 - 86,2 % - Giống PN10, PN46 trồng tại Tiên Kiên, tỉnh Phú Thọ (42 tháng tuổi) có sinh trưởng và năng suất rừng vượt trội so với đối chứng. Về thể tích thân cây PN10 vượt 30%, PN46 vượt 40,3 so với đối chứng, còn giống PN47 sinh trưởng kém nhất, thấp hơn đối chứng 19,9%. - Các giống PN10, PN47 và PN46 trồng tại Yên Thế, tỉnh Bắc Giang (30 tháng tuổi) đều có sinh trưởng, năng suất rừng vượt đối chứng. Về thể tích vượt trội nhất là PN47 vượt 75%, PN10 vượt 63,1% và PN46 vượt 33,7% so với đối chứng. - Rừng trồng của các giống khảo nghiệm sinh trưởng khá đồng đều, hệ số biến động về đường kính và chiều cao đều <15%. - Về cấp sinh trưởng và độ thẳng thân cây: Ở cả hai địa điểm nghiên cứu chủ yếu tập chung ở cây cấp I > 90%, cây cấp II và cấp II rất ít. Có giống không có cây cấp III (PN10 và PN46 ở Tiên Kiên và PN10 và PN47 ở Yên Thế). Đặc biệt về độ thẳng thân cây hầu hết ở cấp I >93% còn lại là cấp II và không có cây cấp III. - Nhìn chung các giống bạch đàn ở cả hai địa điểm thí nghiệm đều có khả năng đề kháng sâu bệnh tốt, chỉ xuất hiện ít sâu ăn lá khi cây con nhỏ. Keo lai và keo tai tượng Hàm Yên, Tuyên Quang - Tỷ lệ sống rừng trồng keo lai ở lô 2 lô A >90% cao hơn lô B <85% - Sinh trưởng giống KL2 về đường kính, chiều cao và thể tích tương đương với đối chứng, chưa thấy sự khác nhau rõ rệt. - Rừng trồng keo lai hay bị đổ lướt, gẫy ngọn ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng và năng suất rừng trồng. - Sinh trưởng rừng trồng keo tai tượng kém hơn nhiều sơ với keo lai 27 3.2. Khuyến nghị Từ kết quả khảo nghiệm mở rộng các giống tiến bộ kỹ thuật bạch đàn và keo lai tại 3 địa điểm: Tiên Kiên, tỉnh Phú Thọ (Bạch đàn 42 tháng tuổi); Yên Thế, tỉnh Bắc Giang (Bạch đàn 30 tháng tuổi) và Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang (Keo lai 40 tháng tuổi): - Nên sử dụng các giống bạch đàn PN10, PN46 ra trồng rừng tại khu vực Phú Thọ và những nơi có điều kiện sinh thái tương tự vì những giống này có sinh trưởng, năng suất vượt trội so với đối chứng. - Nên sử dụng các giống bạch đàn PN10, PN47 và PN46 ra trồng rừng tại khu vực Bắc Giang và những nơi có điều kiện sinh thái tương tự vì những giống này có sinh trưởng, năng suất vượt trội so với đối chứng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Hoàng Nghĩa (1990), Kết quả nghiên cứu khảo nghiệm xuất xứ các loài bạch đàn ở Việt Nam. 2. Lê Đình Khả (1999), Nghiên cứu sử dụng giống lai tự nhiên giữa keo tai tượng và keo lá chàm ở Việt Nam. 3. Lê Đình Khả, Nguyễn Văn Thảo, Phạm Văn Tuấn, Nguyễn Đình Hải, Phí Hồng Hải (1999), Báo cáo khảo nghiệm giống keo lai ở một số vùng sinh thái chính ở nước ta, Viện khoa học lâm nghiệp Việt Nam. 4. Huỳnh Đức Nhân, Nguyễn Sỹ Huống, Nguyễn Thái Ngọc (2002), Chọn và khảo nghiệm dòng vô tính cho một số loài cây nguyên liệu giấy. 5. Huỳnh đức Nhân (2002), Chương trình cải tạo giống các loài cây trồng rừng nguyên liệu giấy. 6. Huỳnh Đức Nhân, Nguyễn Sỹ Huống, Nguyễn Văn Ngọc, Nguyễn Văn Thạnh (2003), Báo cáo kết quả trồng thí nghiệm một số dòng vô tính bạch đàn và keo lai ở vùng Trung tâm Bắc bộ và Miền Đông Nam bộ nhằm công nhận giống mới để phục vụ sản xuất lâm nghiệp. 7. Nguyễn Hải Tuất, Nguyễn Trọng Bình (2003), Khai thác và sử dụng SPSS để xử lý số liệu nghiên cứu trong lâm nghiệp. 8. Nguyễn Quang Đức (2005), Khảo nghiệm các dòng bạch đàn vô tính trên diện rộng làm cơ sở mở rộng nguồn giống cung cấp giống gốc cho các đơn vị trồng rừng. 9. Nguyễn Sỹ Huống (2005), Nghiên cứu khảo nghiệm các dòng vô tính keo lai trên diện rộng, làm cơ sở bổ xung nguồn giống Quốc gia. PHỤ LỤC PHỤ BIỂU 01: BẢNG PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI MỘT NHÂN TỐ BẠCH ĐÀN - TIÊN KIÊN, PHÚ THỌ So sánh sinh trưởng Hvn và D1.3 giữa các giống 95% Confidence Interval Dependent Variable (I) Giong (J) Giong Mean Difference (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound PN46 -.29469* .09867 .018 -.5564 -.0329 PN47 2.22972* .08338 .000 2.0085 2.4509 PN10 PN2 1.55525* .08258 .000 1.3362 1.7743 PN10 .29469* .09867 .018 .0329 .5564 PN47 2.52441* .09918 .000 2.2613 2.7875 PN46 PN2 1.84993* .09851 .000 1.5886 2.1112 PN10 -2.22972* .08338 .000 -2.4509 -2.0085 PN46 -2.52441* .09918 .000 -2.7875 -2.2613 PN47 PN2 -.67447* .08319 .000 -.8951 -.4538 PN10 -1.55525* .08258 .000 -1.7743 -1.3362 PN46 -1.84993* .09851 .000 -2.1112 -1.5886 Hvn Bonferroni PN2 PN47 .67447* .08319 .000 .4538 .8951 PN46 -.30256 .21312 .939 -.8679 .2628 PN47 1.53527* .18009 .000 1.0576 2.0130 PN10 PN2 .74026* .17836 .000 .2671 1.2134 PN10 .30256 .21312 .939 -.2628 .8679 PN47 1.83782* .21422 .000 1.2696 2.4061 PN46 PN2 1.04282* .21276 .000 .4784 1.6072 PN10 -1.53527* .18009 .000 -2.0130 -1.0576 PN46 -1.83782* .21422 .000 -2.4061 -1.2696 PN47 PN2 -.79501* .17967 .000 -1.2716 -.3184 PN10 -.74026* .17836 .000 -1.2134 -.2671 PN46 -1.04282* .21276 .000 -1.6072 -.4784 D1.3 Bonferroni PN2 PN47 .79501* .17967 .000 .3184 1.2716 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Bảng phân nhóm Hvn và D1.3 theo tiêu chuẩn Duncan Hvn Subset for alpha = 0.05 Giong N 1 2 3 4 PN47 102 12.7631 PN2 106 13.4001 PN10 105 14.9562 PN46 85 15.2509 Duncana Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 86.383. D1.3 Subset for alpha = 0.05 Giong N 1 2 3 PN47 102 8.6324 PN2 106 9.4274 PN10 105 10.1676 PN46 57 10.4702 Duncana Sig. 1.000 1.000 .126 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 86.383. PHỤ BIỂU 02: BẢNG PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI MỘT NHÂN TỐ BẠCH ĐÀN – YÊN THẾ, BẮC GIANG So sánh sinh trưởng Hvn và D1.3 giữa các giống 95% Confidence Interval Dependent Variable (I) Giong (J) Giong Mean Difference (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound PN46 .45845* .11988 .001 .1406 .7763 PN47 -.51465* .11749 .000 -.8262 -.2031 PN10 PN2 2.36854* .11894 .000 2.0532 2.6839 PN10 -.45845* .11988 .001 -.7763 -.1406 PN47 -.97310* .11960 .000 -1.2902 -.6560 PN46 PN2 1.91009* .12103 .000 1.5892 2.2310 PN10 .51465* .11749 .000 .2031 .8262 PN46 .97310* .11960 .000 .6560 1.2902 PN47 PN2 2.88319* .11866 .000 2.5686 3.1978 PN10 -2.36854* .11894 .000 -2.6839 -2.0532 PN46 -1.91009* .12103 .000 -2.2310 -1.5892 Hvn Bonferroni PN2 PN47 -2.88319* .11866 .000 -3.1978 -2.5686 PN46 .96816* .14920 .000 .5726 1.3637 PN47 -.12641 .14623 1.000 -.5141 .2613 PN10 PN2 .59292* .14804 .000 .2004 .9854 PN10 -.16816* .14920 .000 -1.3637 -.5726 PN47 -1.09457* .14886 .000 -1.4892 -.6999 PN46 PN2 -.37524 .15063 .079 -.7746 .0241 PN10 .12641 .14623 1.000 -.2613 .5141 PN46 1.09457* .14886 .000 .6999 1.4892 PN47 PN2 .71933* .14769 .000 .3277 1.1109 PN10 -.59292* .14804 .000 -.9854 -.2004 PN46 .37524 .15063 .079 -.0241 .7746 D1.3 Bonferroni PN2 PN47 -.71933* .14769 .000 -1.1109 -.3277 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Bảng phân nhóm Hvn và D1.3 theo tiêu chuẩn Duncan Hvn Subset for alpha = 0.05 Giong N 1 2 3 4 PN2 100 8.0930 PN46 97 10.0031 PN10 104 10.4615 PN47 105 10.9762 Duncana Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 101.398. D1.3 Subset for alpha = 0.05 Giong N 1 2 3 PN46 97 7.7142 PN2 100 7.4340 PN10 104 8.3269 PN47 105 8.4133 Duncana Sig. 1.000 1.000 .395 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 101.398. PHỤ BIỂU 03: BẢNG PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI MỘT NHÂN TỐ KEO – HÀM YÊN, LÔ A So sánh sinh trưởng Hvn và D1.3 giữa các giống 95% Confidence Interval Dependent Variable (I) Giong (J) Giong Mean Difference (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound BV10 .25870 .22883 .778 -.2924 .8098KL2 Am 1.65417* .23521 .000 1.0877 2.2206 KL2 -.25870 .22883 .778 -.8098 .2924BV10 Am 1.39547* .23576 .000 .8277 1.9632 KL2 -1.65417* .23521 .000 -2.2206 -1.0877 Hvn Bonferroni Am BV10 -1.39547* .23576 .000 -1.9632 -.8277 BV10 .17827 .22831 1.000 -.3715 .7281KL2 Am .80493* .23467 .002 .2398 1.3701 KL2 -.17827 .22831 1.000 -.7281 .3715BV10 Am .62666* .23522 .024 .0602 1.1931 KL2 -.80493* .23467 .002 -1.3701 -.2398 D1.3 Bonferroni Am BV10 -.62666* .23522 .024 -1.1931 -.0602 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Bảng phân nhóm Hvn và D1.3 theo tiêu chuẩn Duncan Hvn Subset for alpha = 0.05 Giong N 1 2 Am 89 10.6341 BV10 99 12.7303 KL2 100 12.3031 Duncana Sig. 1.000 .268 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 95.734. D1.3 Subset for alpha = 0.05 Giong N 1 2 Am 90 8.7461 BV10 101 9.3727 KL2 100 9.5210 Duncana Sig. 1.000 .444 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 95.734. PHỤ BIỂU 04: BẢNG PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI MỘT NHÂN TỐ KEO – HÀM YÊN, LÔ B So sánh sinh trưởng Hvn và D1.3 giữa các giống 95% Confidence Interval Dependent Variable (I) Giong (J) Giong Mean Difference (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound BV10 .25518 .28527 1.000 -.4336 .9440KL2 Am 1.34866* .30035 .000 .6235 2.0739 KL2 -.25518 .28527 1.000 -.9440 .4336BV10 Am 1.09348* .27452 .000 .4306 1.7563 KL2 -1.34866* .30035 .000 -2.0739 -.6235 Hvn Bonferroni Am BV10 -1.09348* .27452 .000 -1.7563 -.4306 BV10 -.01393 .27484 1.000 -.6775 .6497KL2 Am 1.07879* .28938 .001 .3801 1.7775 KL2 .01393 .27484 1.000 -.6497 .6775BV10 Am 1.09273* .26449 .000 .4541 1.7313 KL2 -1.07879* .28938 .001 -1.7775 -.3801 D1.3 Bonferroni Am BV10 -1.09273* .26449 .000 -1.7313 -.4541 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Bảng phân nhóm Hvn và D1.3 theo tiêu chuẩn Duncan Hvn Subset for alpha = 0.05 Giong N 1 2 Am 93 10.8781 BV10 87 11.9716 KL2 90 12.2268 Duncana Sig. 1.000 .375 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 65.462. D1.3 Subset for alpha = 0.05 Giong N 1 2 Am 64 8.5641 KL2 56 9.6429 BV10 81 9.6568 Duncana Sig. 1.000 .960 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 65.462. BẠCH ĐÀN PN2 42 THÁNG TUỔI BẠCH ĐÀN PN10 42 THÁNG TUỔI BẠCH ĐÀN PN46 42 THÁNG TUỔI BẠCH ĐÀN PN47 42 THÁNG TUỔI Phụ lục II Phiếu đăng ký kết quả thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ (Ban hành kèm theo Quyết định số 03/2007/QĐ-BKHCN ngày 16/3/2007 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ) ------------------------------------- 1. Tên đề tài:Chọn và dẫn giống một số dòng keo tai tượng và bạch đàn có triển vọng ở vùng Trung tâm Bắc Bộ để thiết lập vườn giữ giống . 2. Cấp đề tài: Nhà nước Bộ Tỉnh, thành phố Cơ sở 3. Mã số đề tài (nếu có) 41.08RD/HĐ-KHCN Thuộc Chương trình:................ 4. Cơ quan chủ trì đề tài: Địa chỉ: Viện nghiên cứu cây nguyên liệu giấy, xã Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ. Điện thoại: Cơ quan: 0210 3.829241 Di động:0988106674 5. Cơ quan chủ quản: Bộ Công Thương Địa chỉ: 54 - Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Điện thoại: 048258311 6. Tổng kinh phí (triệu đồng): 150 triệu đồng Trong đó, từ ngân sách Nhà nước (triệu đồng): 150 triệu đồng 7. Thời gian thực hiện: 12 tháng, bắt đầu từ tháng 01/2008 kết thúc 12/2008 8. Chủ nhiệm đề tài: Họ và tên: Hà Văn Huy Học hàm, học vị: Thạc sỹ Lâm nghiệp 9. Danh sách các cá nhân tham gia nghiên cứu (nghi rõ họ tên, học hàm, học vị) - Huỳnh Đức Nhân Tiến.Sĩ lâm học - Triệu Hoàng Sơn Kỹ sư lâm nghiệp - Hoàng Ngọc Hải Thạc sĩ lâm nghiệp - Vũ Thi Lan Kỹ sư lâm nghiệp 10. Đề tài được nghiệm thu chính thức theo Quyết định số: 0083/QĐ-BCT ngày 06 tháng 01 năm 2009. 11. Họp chính thức ngày 19 tháng 01 năm 2009 tại Bộ Công Thương - 54 Hai Bà Trưng, Hà Nội. 12. Bảo mật thông tin: A – Không mật B – Mật C – Tối mật D – Tuyệt mật 13. Sản phẩm giao nộp (ghi số lượng cụ thể) 13.1 Phiếu đăng ký.. bản 13.8 Phim . cuộn 13.2 Biên bản họp nghiệm thu ...bản chính/bản sao 13.9 Băng video.băng 13.3 Báo cáo tổng kết quyển 13.10 Ảnh chiếc 13.4 Báo cáo tóm tắt .quyển 13.11 Đĩa mềm .đĩa 13.5 Báo cáo đề tài nhánh..quyển 13.12 Đĩa CD.đĩa 13.6 Báo cáo chuyên đề quyển 13.13 Khác 13.7 Bản đồ ..tờ 14. Chủ nhiệm đề tài (ghi rõ họ tên, học hàm học vị và ký) 15. Xác nhận của cơ quan chủ trì (Thủ trưởng ký tên, đóng dấu) Th.S. Hà Văn Huy