Khảo sát cấu tạo và tính chất cơ lý của một số loại gỗ cây ăn trái

NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 3/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM 82 KHAÛO SAÙT CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CÔ LYÙ CUÛA MOÄT SOÁ LOAÏI GOÃ CAÂY AÊN TRAÙI STYDY ON MAIN ANATOMICAL CHARACTERISTICS, PHYSICAL AND MECHAMICAL PROPERTIES OF FRUIT TREES Phaïm Ngoïc Nam, Thaùi Vónh Hieàn Boä moân Cheá bieán Laâm saûn, Khoa Laâm nghieäp, Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. Hoà Chí Minh ÑT: 38964442 – 37224856; Email: drpnnam@yahoo.com ABSTRACT All of them has been cultivated in Asia. They have shown wide adaptability to a wide range of environmental condition. Their early wood and late wood distinct. Luster medium to hight. Ordor and taste non-distinct. Medium hard and heavy (Mangifera indica, Artocarpus heterophyllus), very hard and heavy (Garcinia Mangostana). Grain straight to slightly wavy. Texture fine to medium. Works easily with a smooth finish (Mangifera indica, Artocarpus heterophyllus), not difficult to work and finishes smoothly (Garcinia Mangostana). Results of the research shown that they can be used to supply for processing industries. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Ngaøy nay, vôùi toác ñoä phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp cheá bieán goã thì nguoàn nguyeân lieäu goã töø röøng töï nhieân cuõng nhö röøng troàng khoâng theå naøo coù theå ñaùp öùng ñuû cho nhu caàu saûn xuaát. Chính vì vaäy, vieäc tìm kieám moät nguoàn nguyeân lieäu môùi boå sung cho goã röøng töï nhieân vaø goã röøng troàng ñeå coù theå duy trì saûn xuaát ñang laø vaán ñeà raát caáp baùch. ÔÛ nöôùc ta, caây aên traùi ñöôïc troàng khaù phoå bieán ñeå thu hoaïch quaû tieâu thuï trong nöôùc vaø xuaát khaåu. Caây aên traùi sau khi ñaït ñeán tuoåi thaønh thuïc, naêng suaát vaø chaát löôïng quaû giaûm daàn caàn ñöôïc ñoán ñeå troàng nhöõng caây môùi thay theá cho naêng suaát cao hôn. Nguoàn nguyeân lieäu naøy thöôøng ñöôïc xem laø moät trong nhöõng pheá lieäu vaø ñöôïc caùc vöïa cuûi thu veà ñeå baùn laøm chaát ñoát. Ñeå coù theå taän duïng nguoàn pheá lieäu naøy laøm nguyeân lieäu boå sung ngaønh cheá bieán goã thì vieäc tìm hieåu caùc ñaëc tính veà caáu taïo vaø tính chaát cô lyù laø raát caàn thieát tröôùc khi ñöa vaøo söû duïng. Trong giôùi haïn baøi vieát naøy chuùng toâi chæ ñeà caäp ñeán caáu taïo vaø tính chaát cô lyù cuûa moät soá loaïi caây aên traùi nhö Xoaøi, Mít vaø Maêng cuït laøm cô sôû cho vieäc söû duïng nhöõng loaïi goã treân vaøo saûn xuaát haøng moäc, haøng thuû coâng myõ ngheä mang laïi hieäu quaû kinh teá. VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP Vaät lieäu khaûo saùt Laø caùc khuùc goã cuûa 3 loaïi goã: Xoaøi, Mít vaø Maêng cuït. Caây sau khi ñöôïc chaët haï vaãn coøn töôi, khoâng qua quaù trình saáy hoaëc ngaâm taåm hoùa chaát. Tieán haønh caét khuùc, xeû theo caùc quy caùch khaùc nhau vaø ñöôïc baûo quaûn ôû nôi khoâ raùo, thoaùng gioù traùnh hieän töôïng naám moác, moái moït, nöùt neû, cong veânh. Caùc maãu söû duïng cho vieäc xaùc ñònh tính chaát vaät lyù vaø cô hoïc ñöôïc gia coâng theo ñuùng tieâu chuaån Vieät Nam, theå hieän ñuùng maët caét ngang, tieáp tuyeán, xuyeân taâm. Noäi dung nghieân cöùu - Khaûo saùt ñaëc ñieåm caáu taïo caùc loaïi goã nghieân cöùu. - Khaûo saùt moät soá chæ tieâu tính chaát vaät lyù nhö khoái löôïng theå tích, ñoä huùt nöôùc, ñoä co daõn. - Khaûo saùt moät soá chæ tieâu tính chaát cô hoïc nhö öùng suaát neùn doïc thôù, öùng suaát tröôït doïc, öùng suaát uoán tónh. Phöông phaùp nghieân cöùu Quaù trình nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän theo phöông phaùp thöïc nghieäm döïa treân cô sôû heä thoáng tieâu chuaån trong nöôùc vaø theá giôùi. - Choïn caây, caét khuùc gia coâng maãu, xaùc ñònh tính chaát vaät lyù vaø cô hoïc cuûa goã theo caùc tieâu chuaån Vieät Nam TCVN 355 – 1970 ñeán TCVN 370 – 1970. - Nghieân cöùu caáu taïo giaûi phaåu theo Jane (1970) vaø phaân loaïi ñaëc ñieåm caáu taïo goã theo C.T.F.T. - Söû duïng phaàn meàm Excel vaø phöông phaùp thoáng keâ ñeå ñaùnh giaù caùc keát quaû thu ñöôïc. KEÁT QUAÛ - THAÛO LUAÄN Ñaëc ñieåm caáu taïo caùc loaïi goã nghieân cöùu Goã Xoaøi (hình 1) - Teân Vieät Nam: Xoaøi - Teân khoa hoïc: Mangifera Indica L - Hoï thöïc vaät: Anacardiaceae (Ñaøo loän hoät) NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 3/2007 83 Xoaøi (Mangifera indica) laø caây goã lôùn, thaân thöôøng thaúng, cao 10 − 25 m, voû daøy maøu naâu ñen, treân thaân coù nhöõng ñöôøng nöùt doïc. Goã coù maøu vaøng nhaït, goã giaùc vaø goã loõi khoù phaân bieät, coù hieän töôïng nöùt töø taâm. Voøng sinh tröôûng roõ raøng, thöôøng roäng 2- 5mm. Maët goã trung bình. Chieàu höôùng thôù goã thaúng. Coù theå duøng laøm nguyeân lieäu cho saûn xuaát haøng moäc. Goã Mít (hình 2) - Teân Vieät Nam: Mít - Teân khoa hoïc: Artocarpus Heterophyllus Lam. - Hoï thöïc vaät: Moraceae (Daâu taèm) Mít (Artocarpus heterophyllus) laø caây goã lôùn, cao 10 − 15m, voû daøy maøu xaùm xaåm, thöôøng nhaün, noåi u vaø coù nhöïa muû maøu traéng khi caây coøn töôi. Goã coù giaùc loõi phaân bieät, goã giaùc maøu vaøng nhaït, goã loõi maøu vaøng naâu, coù hieän töôïng nöùt töø taâm. Voøng sinh tröôûng roõ raøng, roäng 3- 6mm. Maët goã trung bình. Chieàu höôùng thôù goã leäch. Baèng maét thöôøng coù theå quan saùt loã maïch, tia goã, moâ meàm. Voøng naêm roõ raøng nhöng khoaûng caùch khoâng ñoàng ñeàu. Maët goã mòn, chieàu höôùng sôïi goã töông ñoái thaúng. Goã deã laøm vaø beàn, khoâng moái moït, dung ñoùng ñoà moäc, taïc töôïng vaø thích hôïp cho saûn xuaát haøng thuû coâng myõ ngheä. Goã Maêng Cuït (hình 3) - Teân Vieät Nam: Maêng Cuït - Teân khoa hoïc: Garcinia Mangostana L. - Hoï thöïc vaät: Clusiaceae (Maêng cuït) Maêng Cuït (Garcinia Mangostana L) laø caây goã cao 20 − 25 m, ñöôøng kính 25 − 35 cm, voû moûng maøu xaùm naâu, nöùt neû, coù nhöïa muû maøu vaøng. Quan saùt treân maët caét ngang ta thaáy goã coù giaùc loõi phaân bieät. Goã maøu naâu, baèng maét thöôøng quan saùt coù theå thaáy ñöôïc loã maïch, tia goã, voøng naêm nhöng khoâng roõ raøng. Maët goã thoâ, chieàu höôùng sôïi goã töông ñoái thaúng. Treân maët caét ngang coù hieän töôïng nöùt töø taâm. Thích hôïp duøng laøm nguyeân lieäu cho saûn xuaát haøng moäc. Tính chaát vaät lyù Trong vieäc naâng cao giaù trò söû duïng goã, vaán ñeà tìm hieåu tính chaát vaät lyù coù taàm quan troïng ñaëc bieät, vì ñoù laø cô sôû ñaùnh giaù möùc ñoä aûnh höôûng ñeán quaù trình xöû lyù goã, giuùp cho ngöôøi söû duïng deã daøng löïa choïn cheá ñoä saáy hoaëc ngaâm taåm thích hôïp. Khoái löôïng theå tích Khoái löôïng theå tích goã cuûa laø tæ soá giöõa khoái löôïng treân moät ñôn vò theå tích goã. Ñaây laø moät chæ tieâu raát quan troïng coù theå ñaùnh giaù khoái löôïng vaät chaát goã trong moät ñôn vò theå tích vaø vì theá noù coù quan heä maät thieát vôùi nhieàu tính chaát cô lyù khaùc nhau cuûa goã, aûnh höôûng ñeán moät phaàn cöôøng ñoä vaø giaù trò coâng ngheä. Khoái löôïng theå tích coù quan heä vôùi cöôøng ñoä vaø giaù trò tyû leä co ruùt toái ña khaù chaët cheõ. Vì vaäy, nghieân cöùu khoái löôïng theå tích laø vaán ñeà quan troïng vaø caàn thieát. Keát quaû khaûo saùt ñöôïc trình baøy taïi baûng 1. Khoái löôïng theå tích cô baûn laø chæ tieâu oån ñònh nhaát neân ñöôïc söû duïng ñeå so saùnh giöõa caùc loaïi goã vôùi nhau. Töø keát quaû khaûo saùt cho thaáy khoái löôïng theå tích cô baûn cuûa goã Maêng Cuït vôùi Dcb = 0,62 g/ cm3 laø lôùn nhaát sau ñoù ñeán goã Mít vôùi Dcb = 0,55g/ cm3 sau cuøng laø goã Xoaøi vôùi Dcb = 0,44 g/cm3. Hình 1. Caáu taïo thoâ ñaïi cuûa goã Xoaøi NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 3/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM 84 Söùc huùt nöôùc Ngoaøi khaû naêng huùt aåm goã coøn coù khaû naêng huùt nöôùc. Söùc huùt nöôùc coøn coù yù nghóa raát lôùn trong khaâu ngaâm taåm hoùa chaát vaø baûo quaûn goã. Khoái löôïng theå tích caøng lôùn söùc huùt nöôùc caøng chaäm vaø caøng ít. Ngoaøi ra, söùc huùt nöôùc coøn tuøy thuoäc vaøo caáu taïo, thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa goã cuõng nhö vò trí, chieàu thôù, hình daïng kích thöôùc maãu goã, nhieät ñoä nöôùc vaø ñoä aåm goã luùc ñaàu. Keát quaû nghieân cöùu ñöôïc theå hieän ôû baûng 2. Thôøi gian ngaâm nöôùc caøng nhieàu thì löôïng huùt nöôùc caøng taêng. Khi môùi baét ñaàu ngaâm nöôùc thì löôïng nöôùc huùt vaøo raát maïnh. Sau ñoù löôïng nöôùc huùt vaøo vaãn taêng nhöng chaäm daàn. Qua ñoà thò 2 cho thaáy toác ñoä huùt nöôùc cuûa goã Xoaøi laø lôùn nhaát. Thoâng thöôøng, goã coù khoái löôïng theå tích caøng lôùn keát caáu caøng chaët cheõ, möùc ñoä thoâng thoaùng teá baøo caøng ít, khaû naêng xuaát hieän chaát chöùa caøng nhieàu daãn ñeán söùc huùt nöôùc caøng chaäm vaø ít. Coù theå noùi, söùc huùt nöôùc tyû leä nghòch vôùi khoái löôïng theå tích. Vì vaäy, döïa vaøo keát quaû tính toaùn khoái löôïng theå tích trong baûng 1 cho thaáy goã Xoaøi coù khoái löôïng theå tích nhoû nhaát neân löôïng nöôùc vaø löôïng aåm huùt vaøo nhanh vaø nhieàu. Söùc huùt nöôùc cuûa goã bieåu thò baèng khaû naêng huùt nöôùc, cuõng coù theå thoâng qua ñoù ñeå ñaùnh giaù vaø tính toaùn toác ñoä huùt, thoaùt nöôùc cuûa goã trong Hình 2. Caáu taïo thoâ ñaïi cuûa goã Mít Hình 3. Caáu taïo thoâ ñaïi cuûa goã Maêng Cuït Baûng 1. Khoái löôïng theå tích cuûa caùc loaïi goã nghieân cöùu Khoái löôïng theå tích (g/cm3) Dcb Dkk Do Xoaøi 0,44 0,51 0,47 Mít 0,55 0,64 0,59 Maêng Cuït 0,62 0,75 0,71 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 3/2007 85 caùc quaù trình coâng ngheä, ñaëc bieät trong coâng ngheä saûn xuaát boät giaáy, vaùn sôïi öôùt, aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán kyõ thuaät coâng ngheä phun keo, traùng keo vaø kyõ thuaät baûo quaûn goã. Tyû leä co ruùt vaø daõn nôû Co ruùt vaø daõn nôû laø moät ñaëc ñieåm cuûa goã. Ñoù chính laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây neân bieán hình, cong veânh, nöùt neû laøm aûnh höôûng ñeán phaåm chaát cuûa goã. Goã coù tính chaát co ruùt khi thay ñoåi ñoä aåm laø moät nhöôïc ñieåm raát lôùn ñoái vôùi vieäc söû duïng goã. Ñaëc bieät trong saáy goã söï khaùc bieät veà co ruùt giöõa chieàu xuyeân taâm vaø chieàu tieáp tuyeán coù yù nghóa heát söùc quan troïng ñeán vieäc ñieàu tieát quaù trình saáy vaø aûnh höôûng ñeán chaát löôïng goã saáy. Söï cheânh leäch naøy seõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán tính chaát vaø ñoä lôùn cuûa öùng suaát beân trong goã trong khi saáy. Ñeå haïn cheá cho goã ít bò nöùt neû, cong veânh vì co ruùt vaø daõn nôû, caàn thöïc hieän moät soá bieän phaùp sau: Xeû goã theo phöông phaùp xeû xuyeân taâm. Tröôùc khi duøng vaøo gia coâng haøng moäc goã caàn phaûi ñöôïc saáy hoaëc hong phôi khoâ ñeán ñoä aåm 8 – 12%. Sôn maët goã ngay sau khi gia coâng, traùnh cho goã bò thay ñoåi ñoä aåm ñoät ngoät. Caàn chuù yù ñeán caáu taïo cuûa töøng loaïi goã aûnh höôûng ñeán tính chaát co ruùt, nhaát laø ñoái vôùi caùc loaïi goã vaën thôù. Keát quaû ñöôïc trình baøy vaøo baûng 3. Tyû soá co ruùt theo chieàu tieáp tuyeán vaø xuyeân taâm cuûa goã Xoaøi laø 1,57; goã Mít laø 1,81; goã Maêng Cuït laø 2,06. Sôû dó goã Maêng Cuït coù tyû soá co ruùt tieáp tuyeán vaø xuyeân taâm lôùn nhaát, do tia goã ôû goã Maêng Cuït töông ñoái lôùn hôn so hai loaïi goã coøn laïi (khi tia goã caøng lôùn thì cheânh leäch giöõa co ruùt tieáp tuyeán vaø xuyeân taâm caøng lôùn). Söï cheânh leäch naøy thöôøng daãn ñeán caùc hieän töôïng nöùt neû goã khi saáy hay hong phôi. Tính chaát cô hoïc Tính chaát cô hoïc cuûa goã laø khaû naêng choáng laïi taùc duïng ngoaïi löïc vaøo goã, coøn goïi laø cöôøng ñoä cuûa goã. Tính chaát cô hoïc laø cô sôû ñeå löïa choïn vaø ñaùnh giaù phaåm chaát töøng loaïi goã, laø caên cöù ñeå khi tieán haønh thieát keá saûn phaåm vaø ñeà ra bieän phaùp gia coâng cheá bieán thích hôïp. Khi goã bò taùc duïng cuûa ngoaïi löïc, caùc phaàn töû beân trong saûn sinh ra noäi löïc choáng laïi ñeå giöõ nguyeân hình daùng vaø kích thöôùc ban ñaàu, noäi löïc ñoù goïi laø öùng löïc. Noù ngöôïc chieàu vôùi ngoaïi löïc vaø baèng ngoaïi löïc veà trò soá tuyeät ñoái. ÖÙng suaát neùn doïc thôù (KG/cm2) Löïc neùn cuûa goã laø ñaëc tröng chòu löïc cuûa goã, thöôøng gaëp trong thöïc teá. Löïc neùn doïc thôù raát ít bieán ñoäng vaø deã xaùc ñònh neân noù laø chæ tieâu chuû yeáu ñeå ñaùnh giaù khaû naêng chòu löïc cuûa goã. Do ñaïi boä phaän mixen xenlulo xeáp song song vôùi truïc doïc thaân caây, khi goã chòu neùn doïc thôù, löïc taùc ñoäng leân ñaàu caùc mixen. Caùc mixen naøy saûn sinh ra noäi löïc choáng laïi. Khaû naêng lieân keát caùc mixen bôûi keo licnin vaø lôùp keo ôû maøng giöõa caùc teá baøo laøm cho Baûng 2. Söùc huùt nöôùc (%) cuûa caùc loaïi goã nghieân cöùu Ñoä huùt nöôùc (%) qua ngaøy ñeâm Loaïi goã 2 h 1 ng 2 ng 4 ng 7 ng 11 ng 20 ng 30 ng 40 ng Xoaøi 39,78 76,25 94,53 113,47 129,44 141,88 156,1 157,8 158,85 Mít 21,35 43,42 56,57 66,18 79,84 94,42 110,67 119,69 120,1 MaêngCuït 22,17 43,39 55,54 63,45 72,37 81,06 92,93 101,74 102,45 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 2 h 1 ng 2 ng 4 ng 7 ng 11 ng 20 ng 30 ng 40 ng Tgian (ngaøy) Ñoä huùt nöôùc (%) Xoaøi Mít MaêngCuït Ñoà thò 1. Ñöôøng bieåu dieãn thöïc nghieäm söùc huùt nöôùc cuûa caùc loaïi goã nghieân cöùu NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 3/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM 86 caùc mixen oån ñònh vò trí khi chòu löïc. Söùc huùt töông hoã giöõa caùc phaàn töû caáu taïo neân goã cho noù moät khoái vöõng chaéc vaø chính noù taïo neân öùng löïc cho goã. Do khaû naêng chòu löïc theo chieàu doïc cuûa caùc mixen raát lôùn neân öùng löïc neùn doïc cuûa goã raát cao. Xaùc ñònh öùng suaát neùn doïc thôù theo tieâu chuaån TCVN 356 – 1970 vaø keát quaû theå hieän ôû baûng 5. Theo soá lieäu treân thì khaû naêng chòu löïc cuûa goã goã Maêng Cuït khaù cao töông ñöông vôùi goã Daàu gioù (σnd = 532 KG/cm2) vaø goã Cao su (σnd = 451,43 KG/ cm2) coøn goã Mít vaø goã Xoaøi thuoäc loaïi trung bình. ÖÙng suaát tröôït doïc thôù (KG/cm2) Baûng 3. Tyû leä co ruùt vaø daõn nôû cuûa caùc loaïi goã nghieân cöùu Tyû leä co ruùt (%) Tyû leä daõn nôû (%) Loaïi goã Yt Yx Yl Bvcr Yt Yx Yl Bvdn Xoaøi 4,23 2,7 0,84 6,16 4,31 3,15 0,69 7,57 Mít 4,3 2,37 0,57 6,5 4,9 2,3 0,62 7,44 Maêng cuït 8,35 4,06 0,53 13,32 9,35 4,26 0,69 15,95 Baûng 4. Tyû leä co ruùt tieáp tuyeán vaø xuyeân taâm cuûa caùc loaïi goã nghieân cöùu vaø goã cao su Loaïi goã Chieàu tieáp tuyeán Chieàu xuyeân taâm TT/XT Xoaøi 4,23 2,7 1,57 Mít 4,3 2,37 1,81 Maêng cuït 8,35 4,06 2,06 Cao su 4,05 2,43 1,66 Baûng 5. ÖÙng suaát neùn doïc thôù (KG/cm2) cuûa caùc loaïi goã nghieân cöùu Loaïi goã Xoaøi Mít Maêng cuït σnd (18%) 296,53 405,78 513,05 σnd (15%) 348,86 477,39 603,59 Sd 10,14 32,9 37,54 CV (%) 2,9 6,9 6,2 296.53 405.78 513.05 532 451.43 0 100 200 300 400 500 600 Xoaøi Mít Maêng cuït Daàu gioù Cao su Usuaát (KG/cm2) Ñoà thò 2. So saùnh öùng xuaát neùn doïc thôù giöõa caùc loaïi goã NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 3/2007 87 Khi goã chòu löïc song song vôùi chieàu thôù goã nhaèm chuyeån dôøi vò trí töông ñoái giöõa hai boä phaän goã gaàn nhau, löïc lieân keát cô hoïc cuûa licnin vaø caùc mixen xenlulo, lôùp keo ôû maøng giöõa caùc teá baøo saûn sinh öùng löïc tröôït doïc cuûa goã. ÖÙng suaát tröôït doïc thôù ñöôïc xaùc ñònh theo TCVN 367 – 1970 vaø keát quaû ñöôïc trình baøy ôû baûng 6. Goã Maêng cuït coù öùng suaát tröôït doïc thôù lôùn hôn so vôùi hai loaïi goã coøn laïi laø do goã Maêng cuït cöùng hôn vaø coù caáu truùc goã chaët cheõ hôn. Vì khi goã caøng meàm, xoáp nghóa laø noäi löïc caøng thaáp, ñoàng thôùi goã caøng thaúng thôù, nghóa laø chieàu thôù goã caøng nhaát trí vôùi phöông taùc ñoäng cuûa löïc, laøm cho öùng löïc tröôït doïc caøng thaáp. Traùi laïi goã coù keát caáu chaët cheõ, hieän töôïng nghieâng thôù, cheùo thôù nhieàu seõ laøm taêng öùng löïc tröôït doïc cuûa noù. Trong moïi tröôøng hôïp, öùng suaát tröôït doïc cuûa goã bao giôø cuõng lôùn hôn giôùi haïn beàn khi tröôït ngang thôù. Ñaây cuõng laø cô sôû cho vieäc tính toaùn chi phí ñoäng löïc cho quaù trình gia coâng goã. ÖÙng suaát uoán tónh (KG/cm2) ÖÙng suaát uoán tónh laø chæ tieâu quan troïng thöù hai sau öùng suaát neùn doïc thôù trong caùc chæ tieâu cô hoïc cuûa goã duøng ñeå ñaùnh giaù cöôøng ñoä chòu löïc cuûa goã. Thöôøng gaëp trong thöïc teá khi goã ñöôïc duøng laøm daàm caàu, thanh keâ. Ngoaøi ra öùng suaát uoán tónh thöôøng gaëp trong caùc tính toaùn thieát keá: keä beáp, giöôøng, tuû… Daïng chòu löïc naøy xaûy ra khi löïc taùc duïng thaúng goùc hoaëc khoâng song song vôùi truïc chi tieát. Xaùc ñònh öùng suaát uoán tónh laáy theo TCVN 365 – 1970, vì ba loaïi goã treân ñeàu laø goã laù roäng, theo qui ñònh khi xaùc ñònh öùng suaát uoán tónh chæ caàn xaùc ñònh höôùng taùc ñoäng cuûa löïc theo chieàu tieáp tuyeán. Keát quaû ñöôïc trình baøy ôû baûng 7. Baûng 6. ÖÙng suaát tröôït doïc thôù (KG/cm2) cuûa caùc loaïi goã nghieân cöùu Loaïi goã Xoaøi Mít Maêng cuït σtd (18%) 83,16 79,67 106,44 σtd (15%) 97,83 93,73 125,23 Sd 18,75 15,99 19,28 CV (%) 19,2 15,1 17,4 Baûng 7. ÖÙng suaát uoán tónh cuûa caùc loaïi goã nghieân cöùu Loaïi goã Xoaøi Mít Maêng cuït σut (18%) 667,55 671,46 881,02 σut (15%) 758,57 763,02 1001,16 Sd 36,92 63,95 68,85 CV (%) 4,9 8,4 6,9 Ta cuõng coù theå ñaùnh giaù söùc chòu uoán tónh cuûa goã vaø öùng duïng goã vaøo keát caáu chòu löïc thoâng qua tæ soá uoán theo coâng thöùc tính nhö sau: cb ut D100 F × σ= Trong ñoù σut: ÖÙng suaát uoán tónh (KG/cm2) Dcb: Khoái löôïng theå tích cô baûn (g/cm3) Tæ soá uoán cuûa goã Xoaøi: 44,0100 57,758 ×=XoaiF = 17,24 Tæ soá uoán cuûa goã Mít: 55,0100 02,763 ×=MitF = 13,87 Tæ soá uoán cuûa goã Maêng Cuït: 62,0100 16,1001 ×=MangcutF = 16,15 Theo caùch phaân loaïi ñaëc tính tæ soá uoán thì nhöõng loaïi goã naøo coù tæ soá uoán > 16 coù theå söû duïng cho caùc keát caáu chòu uoán, neáu tæ soá ñoù > 20 thì laø goã coù theå söû duïng toát cho caùc keát caáu chòu uoán. Nhö vaäy, qua tính toaùn tæ soá uoán ta coù theå keát luaän goã Xoaøi vaø goã Maêng Cuït ñeàu coù theå söû duïng trong caùc keát caáu chòu uoán ñöôïc vôùi ñieàu kieän phaûi saáy khoâ döôùi 15% ñoä NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 3/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM 88 aåm. Rieâng goã mít khoâng theå söû duïng cho caùc keát caáu chòu uoán. KEÁT LUAÄN Töø keát quaû nghieân cöùu treân, chuùng ta ruùt ra moät soá keát luaän nhö sau: caây aên traùi laø nhöõng loaïi caây ña muïc ñích sau thôøi gian cho traùi khoâng hieäu quaû chuùng ñöôïc ñoán boû ñeå troàng môùi luùc naøy goã cuûa nhöõng loaïi caây naøy coù theå ñöôïc söû duïng laøm nguyeân lieäu cho coâng nghieäp cheá bieán goã. Goã Xoaøi Loaïi caây goã lôùn, thaân thaúng, voû daøy maøu naâu ñen, taùn laù raäm raïp, hình oâ. Goã maøu traéng vaøng nhaït, khoâng phaân bieät giaùc loõi. Goã coù Dcb = 0,44 g/ cm3; söùc huùt nöôùc 158,85 (%); cöôøng ñoä neùn doïc 296,53 (KG/cm2), öùng suaát uoán tónh 667,55 (KG/ cm2). Goã mòn, thaúng thôù, maøu saéc vaø vaân thôù ñeïp, ít bò cong veânh, moái moït, deã bò bieán maøu trong quaù trình baûo quaûn. Goã duøng ñeå ñoùng ñoà ñaïc trong gia ñình… Coù theå söû duïng cho saûn xuaát vaùn nhaân taïo vaø haøng moäc. Goã Mít Loaïi caây goã lôùn, voû daøy maøu xaùm saåm. Goã coù giaùc loõi phaân bieät, trong ñoù phaàn loõi chieám phaàn lôùn. Giaùc maøu traéng vaøng nhaït, loõi maøu vaøng. Goã Mít coù thôù thaúng, maët goã mòn, vaân thôù vaø maøu saéc ñeïp, khoái löôïng theå tích trung bình vôùi Dcb = 0,55 g/cm3; söùc huùt nöôùc 120,10 (%); cöôøng ñoä chòu neùn doïc 405,78 (KG/cm2), öùng suaát uoán tónh 671,46 (KG/ cm2). Goã ít bò cong veânh, moái moït, coù cöôøng ñoä chòu löïc trung bình, deã gia coâng vaø beàn. Goã duøng ñeå ñoùng ñoà moäc, taïc töôïng, laøm ñoà goã myõ ngheä vaø laøm nhaø… Thích hôïp cho saûn xuaát moäc vaø haøng thuû coâng myõ ngheä xuaát khaåu. Ñaëc bieät goã chöùa nhieàu chaát maøu coù theå söû duïng laøm chaát nhuoäm maøu. Goã Maêng Cuït Loaïi caây goã nhôõ, chia caønh thaáp. Goã maøu naâu, phaân bieät giaùc loõi. Coù Dcb = 0,62 g/cm3 hôi naëng; söùc huùt nöôùc 102,45 (%); cöôøng ñoä neùn doïc 513,05 (KG/cm2), öùng suaát uoán tónh 881,02 (KG/cm2). Goã ít bò cong veânh, moái moït. Tuy nhieân, maët goã thoâ gaây khoù khaên cho vieäc gia coâng vaø trang söùc beà maët. Thích hôïp laøm nguyeân lieäu cho saûn xuaát vaùn nhaân taïo vaø haøng moäc. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Traàn Hôïp, 2002. Taøi nguyeân caây goã Vieät Nam. NXB Noâng Nghieäp. Phaïm Ngoïc Nam, 2001. Moät soá tính chaát cô hoïc chuû yeáu cuûa goã cao su. Taäp san khoa hoïc kyõ thuaät Noâng Laâm Nghieäp. Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM, soá 1/2001. Phaïm Ngoïc Nam, Nguyeãn Troïng Nhaân, 2003. Kyõ thuaät cheá bieán goã xuaát khaåu. NXB Noâng Nghieäp. Phaïm Ngoïc Nam, Nguyeãn Thò AÙnh Nguyeät, 2005. Khoa hoïc goã. NXB Noâng Nghieäp. Jan F. R. and Peter B. L., 1994. Physical and reated properties of 145 timbers. Kluwer Academic Publishers, London.