Khảo sát sự ảnh hưởng của vừng (Sesamum orientale) lên một số chỉ tiêu sinh lý của chuột Mus musculus var. Albino bằng phương pháp cho uống

Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ ÑAËT VAÁN ÑEÀ Meø (vöøng) laø moät loaïi thöïc phaåm ñaõ xuaát hieän töø raát laâu cuûa daân toäc ta. “Muoái vöøng” tröôùc ñaây ñaõ töøng laø moùn aên trong böõa côm cuûa caùc gia ñình ôû noâng thoân vaø thaønh thò. Ngoaøi ra, chuùng ta coøn gaëp nhöõng moùn aên ñöôïc phoå bieán töø raát laâu ôû töøng vuøng ñòa phöông khaùc nhau nhö: baùnh traùng (ña) nöôùng (Thanh Hoùa), keïo göông (Quaûng Ngaõi), meø xöûng (Hueá)… Ngaøy nay, vöøng ñöôïc môû roäng phaïm vi söû duïng vì ngoaøi yù nghóa laø moùn aên coù giaù trò dinh döôõng noù coøn coù taùc duïng chöõa nhieàu beänh. Haït vöøng vaø daàu haït vöøng ñöôïc duøng ñeå chöõa taùo boùn, chöõa kieát lò môùi phaùt, chöõa veát boûng… ÔÛ Trung Quoác daàu vöøng ñöôïc duøng laøm thuoác boå vaø giaûi ñoäc. ÔÛ AÁn Ñoä haït vöøng laø thuoác laøm dòu da, lôïi tieåu, lôïi söõa, chöõa tró. ÔÛ Haiti, nöôùc saéc töø haït vöøng trò hen… Trong phaïm vi nghieân cöùu cuûa baøi luaän naøy toâi chæ taäp trung nghieân cöùu söï aûnh höôûng cuûa haït vöøng leân nhöõng chæ tieâu sinh lyù maùu ôû cô theå chuoät nhö: _ Söï taêng troïng cuûa chuoät. _ Soá löôïng hoàng caàu trong maùu. _ Soá löôïng baïch caàu trong maùu. _ Noàng ñoä hemoglobin trong maùu. Nghieân cöùu naøy taïo cô sôû cho vieäc söû duïng haït vöøng moät caùch roäng raõi trong vieäc cheá bieán caùc loaïi thöïc phaåm giaøu dinh döôõng, thöïc phaåm chöùc naêng vaø goùp phaàn trong vieäc ñieàu trò – phoøng choáng beänh cho con ngöôøi. - Trang 1 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ TOÅNG QUAN 1. Ñaïi Cöông Veà Vöøng [1] 1.1. Teân goïi Teân khoa hoïc: Sesamum orientale L. Teân ñoàng nghóa: Sesamum indicum DC. Teân khaùc: Meø, hoà ma, chi ma, keùn ma nga (Thaùi). Teân nöôùc ngoaøi: Gingelly seed, sesame, blue plant, gingelly oil plant (Anh); seùsame, benne, jugioline (Anh). Hoï: Pedaliaceae. 1.2. Hình thaùi caây vöøng Caây thaûo ñöùng, soáng haøng naêm. Thaân coù nhieàu loâng mòn. Laù moïc so le ôû goác, ñoâi khi chia 3 thuøy; caùc laù phía treân moïc ñoái, hình maùc heïp, goác vaø ñaàu thuoân, meùp nguyeân hoaëc hôi khía raêng, gaân laù hình maïng roõ ôû maët döôùi. Hoa moïc ñôn ñoäc ôû keõ laù gaàn ngoïn, coù cuoáng ngaén, maøu traéng hoaëc hôi hoàng; ñaøi naêm raêng nhoû, coù loâng meàm; traøng hình oáng loe ôû ñaàu, caùc caùnh hoa haøn lieàn chia hai moâi, moâi treân hai thuøy, moâi döôùi ba thuøy; boán nhò, hai daøi hai ngaén; baàu boán oâ, coù loâng meàm, chöùa nhieàu noaõn. Quaû nang, hình truï daøi, coù loâng vaø khía doïc, môû thaønh boán maûnh; haït nhieàu, hình traùi xoan, deït, maøu vaøng ngaø hoaëc ñen tuøy loaïi. Muøa thu hoaïch: thaùng 4 – 6. - Trang 2 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 1.3. Phaân boá – sinh thaùi Vöøng laø caây troàng töø coå xöa ôû vuøng nhieät ñôùi Chaâu AÙ. Taïi caùc tænh phía nam Trung Quoác (caû ñaûo Haûi Nam), Aán Ñoä, Malaysia, Thaùi lan, Campuchia, Laøo vaø Vieät Nam… Caây öa saùng vaø öa aåm; sinh tröôûng maïnh trong muøa xuaân – heø, khi thôøi tieát chöa naéng – noùng, nhieät ñoä khoâng khí trung bình döôùi 280C. Ñeán giöõa hoaëc cuoái muøa heø, nhieät ñoä leân cao, caây ñaõ coù quaû giaø vaø hoaøn thaønh chu kyø soáng trong thôøi gian töø 3 ñeán 3,5 thaùng. Vöøng ra hoa nhieàu. Hoa nôû töø döôùi leân daàn phía ngoïn vaø thuï phaán nhôø coân truøng. Khi caây coù laø baét ñaàu vaøng uùa cuõng laø luùc quaû giaø, gaëp thôøi tieát khoâ vaø noùng, quaû seõ töï taùch ra thaønh nhieàu maûnh, phaùn taùn haït ra ngoaøi. Vöøng ñöôïc troàng phoå bieán ôû khaép caùc mieàn queâ Vieät Nam tröø vuøng nuùi cao laïnh. Vöøng coù nhieàu gioáng. Coù loaïi cho haït maøu ñen, thöôøng ñöôïc troàng ôû caùc tænh phía nam vaø haït maøu traéng vaøng, ñöôïc troàng roäng raõi khaép nôi caây thích nghi vôùi caû nhöõng vuøng coù khí haäu caän nhieät ñôùi ôû Trung Quoác. Toång saûn löôïng vöøng ôû Chaâu Aù moãi naêm coù theå ñeán vaøi traêm ngaøn taán. 1.4. Haït vöøng Vöøng vaøng hình thon deïp, moät ñaàu nhoïn, moät ñaàu troøn, da haït nhaün hoaëc nhaùm mang nhieàu vaân hình nhieàu caïnh vaø moät ñöôøng ngoâi phaân ñoâi haït theo chieàu doïc. Maøu saéc haït thöôøng laø traéng, vaøng, ñen, xaùm… tuøy gioáng khaùc nhau. Haït vöøng daøy 3 – 4mm, roäng 1,6 – 2,3mm khoâng coù noäi phoâi nhuû. Troïng löôïng 1000 haït chæ 2 – 4g. Vì haït raát nhoû neân khi gieo vöøng caàn chuù yù coâng taùc laøm ñaát kyõ, tôi, mòn. Voû haït raát moûng. Caùc saéc toá chöùa trong teá baøo haït quyeát ñònh maøu saéc cuûa haït. Thöôøng thì haït maøu traéng hoaëc vaøng nhaït chöùa nhieàu daàu nhaát, sau ñoù laø haït maøu naâu, vaø ít daàu nhaát laø haït ñen. Töùc laø voû haït caøng mòn tyû leä daàu caøng cao. - Trang 3 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ a. Thaønh phaàn hoùa hoïc [9] Baûng 1.1: Thaønh phaàn hoùa hoïc. Nöôùc 7,60 Protid 20,1 Lipid 46,4 Gluxit 17,8 Xenlulo 3,50 Thaønh phaàn hoùa hoïc (g%) Tro 4,80 Ca 120 P 379 Muoái khoaùng (mg%) Fe 10 Caroten 0,03 B1 0,30 B2 0,15 Vitamin (mg%) PP 4,50 b. coâng duïng:[1] Haït vöøng vaø daàu haït vöøng ñöôïc duøng chöõa taùo boùn taêng cöôøng dinh döôõng. Moãi saùng uoáng moät muoãng caø pheâ daàu vöøng, aên moät naém vöøng soáng, hoaëc aên chaùo vöøng. Ñieàu trò beänh lî môùi phaùt: vöøng ñen aên soáng 30g moãi ngaøy, aên lieàn 2 – 3 ngaøy. Ñieàu trò veát baàm tím, söng: uoáng moät muoãng canh daàu vöøng ñen eùp soáng vôùi ít röôïu. Trò veát boûng, reát caén: laáy haït vöøng ñen nghieàn nhoû ñaép leân veát thöông, hay duøng daàu vöøng boâi leân veát thöông. - Trang 4 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ A. Hoa vöøng B. Quaû nang C. Hình thaùi caây vöøng D. Quaû nang ñöôïc taùch ñoâi E. Haït vöøng ñen F. Haït vöøng vaøng Hình 1.1. Caây vöøng - Trang 5 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 2. Ñaïi Cöông Veà Maùu 2.1. Chöùc naêng chung cuûa maùu [3] Chöùc naêng hoâ haáp: maùu vaän chuyeån O2 töø phoåi ñeán caùc teá baøo vaø CO2 töø caùc moâ ñeán phoåi. Chöùc naêng dinh döôõng: maùu vaän chuyeån caùc chaát nhö glucose, caùc amino acid, caùc acid beùo, caùc vitamin… ñeán cung caáp cho caùc toå chöùc teá baøo. Chöùc naêng ñaùo thaûi: maùu löu thoâng khaép cô theå laáy nhöõng chaát caën baõ cuûa chuyeån hoùa teá baøo ñöa ñeán caùc cô quan baøi xuaát nhö thaän, phoåi, tuyeán moà hoâi… Chöùc naêng baûo veä cô theå: caùc loaïi baïch caàu cuûa maùu coù khaû naêng thöïc baøo, khöû ñoäc, tieâu dieät vi truøng. Trong maùu coù caùc khaùng theå, khaùng ñoäc toá… tham gia vaøo cô cheá baûo veä cô theå. Chöùc naêng thoáng nhaát ñieàu hoøa hoaït ñoäng cô theå: maùu mang caùc hormone, caùc loaïi khí O2 vaø CO2, caùc chaát ñieän giaûi khaùc Ca++, K+, Na+… ñeå ñieàu hoøa hoaït ñoäng cuûa caùc nhoùm teá baøo, caùc cô quan khaùc nhau trong cô theå nhaèm ñaûm baûo söï hoïat ñoäng ñoàng boä cuûa caùc cô quan trong cô theå. Maùu coøn coù khaû naêng ñieàu hoøa nhieät ñoä cô theå moät caùch nhanh choùng laøm cho caùc phaàn khaùc nhau trong cô theå luoân coù cuøng moät nhieät ñoä töông ñöông nhau. 2.2. Caùc thaønh phaàn cuûa maùu [5] Laáy maùu choáng ñoâng roài cho vaøo moät oáng nghieäm, sau ñoù ñem ly taâm, ta thaáy maùu ñöôïc phaân chia thaønh hai phaàn roõ reät: _ Phaàn treân coù maøu vaøng nhaït vì coù caùc saéc toá maøu vaøng vaø chieám khoaûng töø 55– 60% theå tích cuûa maùu. Ñoù laø huyeát töông cuûa maùu. _ Phaàn döôùi ñaët hôn coù maøu ñoû thaãm, chieám khoaûng töø 40 – 45% theå tích maùu, ñoù laø caùc teá baøo maùu goàm coù: caùc hoàng caàu, baïch caàu vaø tieåu caàu. - Trang 6 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 2.2.1. Huyeát töông Huyeát töông laø moät dòch theå loûng, trong, maøu vaøng nhaït, vò hôi maën. Huyeát töông laø thaønh phaàn quan troïng cuûa maùu, chieám tyû leä 55 – 60% khoái löông cuûa maùu. Trong huyeát töông nöôùc chieám töø 90 – 92%, vaät chaát khoâ chieám 8 – 10%. Trong vaät chaát khoâ coù: _ Protein huyeát töông (noàng ñoä 82 – 83g/l) goàm coù hai phaàn chính laø albumin (4,5%), globin (2,5 – 3%) vaø moät phaàn nhoû fibrinogen. Protein huyeát töông coù nhöõng chöùc naêng quan troïng nhö: dinh döôõng vaø chuyeån hoùa, taïo aùp suaát keo cuûa maùu, baûo veä cô theå vaø laøm ñoâng maùu. _ Glucid huyeát töông haàu heát ôû daïng glucose töï do vôùi noàng ñoä 1g/l. Ñaây laø nguoàn naêng löôïng vaø nguyeân lieäu ñeå toång hôïp nhieàu chaát quan troïng cuûa teá baøo. Vì vaäy taùc duïng chuû yeáu cuûa glucid huyeát töông laø dinh döôõng vaø cung caáp naêng löôïng. _ Lipid huyeát töông khoâng ôû daïng töï do maø keát hôïp vôùi caùc protein thaønh hôïp chaát hoøa tan lipoprotein vôùi noàng ñoä 5 – 8g/l. Caùc lipid huyeát töông tham gia vaøo nhöõng chöùc naêng quan troïng: dinh döôõng vaø vaän chuyeån. 2.2.2. Hoàng caàu [3] 2.2.2.1. Hình daïng vaø caáu truùc Hoàng caàu laø nhöõng teá baøo khoâng nhaân hình ñóa loõm hai maët, ñöôïc taïo thaønh trong tuûy xöông ôû ñoäng vaät coù vuù; chuùng maát nhaân khi vaøo heä tuaàn hoaøn. Ñöôøng kính cuûa hoàng caàu töø 7 – 8µm. Chieàu daøy cuûa hoàng caàu ôû trung taâm laø 1µm vaø ôû ngoaïi vi laø 2 – 3µm. Hình loõm hai maët thích hôïp vôùi khaû naêng vaän chuyeån khí cuûa hoàng caàu vì: _ Laøm taêng dieän tích tieáp xuùc cuûa hoàng caàu leân 30% so vôùi hoàng caàu hình caàu. Toång dieän tích tieáp xuùc cuûa hoàng caàu trong cô theå laø 3000 m2. _ Laøm taêng toác ñoä khueách taùn khí. - Trang 7 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ _ Laøm cho hoàng caàu coù theå deã daøng di chuyeån trong mao maïch coù ñöôøng kính raát nhoû. Hoàng caàu laø nhöõng teá baøo khoâng nhaân vaø coù raát ít cô quan. Maøng hoàng caàu coù baûn chaát laø lipoprotein. Treân maøng coù caùc khaùng nguyeân cuûa nhoùm maùu. Thaønh phaàn cuûa hoàng caàu laø huyeát caàu toá (hemoglobin). Hemoglobin chieám 34% troïng löôïng töôi vaø treân 90% troïng löôïng khoâ cuûa hoàng caàu. 2.2.2.2. Vai troø hemoglobin trong hoàng caàu [3], [5] Hoàng caàu laø nhöõng tuùi chöùa ñöïng hemoglobin. Chính nhöõng phaân töû hemoglobin naøy thöïc hieän chöùc naêng vaän chuyeån khí O2 vaø CO2 cuûa hoàng caàu. a. Soá löôïng hemoglobin Haøm löôïng hemoglobin trung bình cuûa ngöôøi Vieät Nam laø 14,6 ± 0,6g/100ml maùu toaøn phaàn ôû nam vaø 13,2 ± 0,55g/100ml maùu toaøn phaàn nöõ. Moãi hoàng caàu coù khoaûng 34,6 – 35 microgram hemoglobin. b. Caáu taïo hemoglobin Hemoglobin laø moät protein coù maøu goàm hai thaønh phaàn laø hem vaø globin. Trong ñoù: _ Heme laø moät saéc toá maøu ñoû gioáng nhau ôû taát caû caùc ñoäng vaät. Noù goàm moät voøng coù 4 nhoùm pyrrol keát laïi vôùi nhau goïi laø voøng porphin vaø treân voøng porphin gaén nhöõng goác methyl, vinyl vaø propinyl goïi laø voøng porphyrin. ÔÛ chính giöõa cuûa voøng coù moät nguyeân töû saét luoân ôû daïng ferrous (Fe++). Moãi phaân töû hemoglobin seõ coù 4 heme. - Trang 8 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ N N N N CH2CH2COOH CH3 CH3C2H3 H3C C2H3 CH2CH2COOHH3C Fe A B Hình 1.2. Hemoglobin A. Hình thaùi hemoglobin B. Nhoùm heme chöùa saét _ Globin laø moät protein, coù caáu truùc thay ñoåi tuøy theo loaøi. Chính globin quyeát ñònh tính ñaëc hieäu cuûa hemoglobin. Globin goàm 4 chuoãi polypepid gioáng nhau töøng ñoâi moät: trong phaân töû hemoglobin ôû ngöôøi tröôûng thaønh phaàn globin goàm hai chuoãi α vaø hai chuoãi β. Tyû leä phaàn traêm tính theo troïng löôïng cuûa caùc thaønh phaàn cuûa hemoglobin nhö sau: Globin: 95% Hemoglobin Saét: 0,34% 4 hem Porphyrin: 4,66% - Trang 9 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Acid Acetic Chu trình Krebs 2-α-Ketoglutaric acid Glycine 4 Pyrrole Fe2+ Hem Globin Hemoglobin Sô ñoà 1.2: Caáu taïo hemoglobin. 2.2.2.3. Caùc chaát caàn thieát cho söï thaønh laäp hoàng caàu [5] a. Vitamin B12 Vitamin B12 caàn thieát ñeå bieán ñoåi ribonucleotit thaønh deoxyribonucleotit, moät trong nhöõng giai ñoaïn quan troïng trong söï thaønh laäp DNA. Do ñoù, thieáu vitamin B12 seõ ngaên chaën söï phaân chia teá baøo vaø söï tröôûng thaønh cuûa nhaân. Ñoái vôùi söï saûn xuaát hoàng caàu, thieáu vitamin B12 seõ gaây öùc cheá söï saûn xuaát hoàng caàu. Caùc teá baøo nguyeân hoàng caàu cuûa tuûy xöông lôùn hôn bình thöôøng, ñöôïc goïi laø hoàng caàu non lôùn vaø hoàng caàu tröôûng thaønh coù kích thöôùc lôùn ñöôïc ñaët teân laø ñaïi hoàng caàu, hình quaû tröùng lôùn khoâng ñeàu. Caùc ñaïi hoàng caàu naøy sau khi vaøo maùu tuaàn hoaøn coù khaû naêng chuyeân chôû oxy, nhöng do chuùng deã bò beã, neân gaây thieáu maùu aùc tính. Beänh thieáu maùu aùc tính, khoâng phaûi do thieáu vitamin B12 trong thöùc aên maø do cô theå khoâng haáp thu ñöôïc vitamin B12 vì daï daøy thieáu söï baøi tieát yeáu toá noäi taïi (laø chaát tieát ra töø phaàn ñaùy vaø thaân daï daøy, baûn chaát laø mucopolysacarit hay mucopolypeptit). - Trang 10 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Löôïng vitamin B12 caàn thieát moãi ngaøy ñeå duy trì söï tröôûng thaønh bình thöôøng cuûa hoàng caàu döôùi 1 mg, trong khi ñoù gan coù khaû naêng döï tröõ soá löôïng vitamin B12 khoaûng 1000 laàn nhieàu hôn. b. Axit folic (vitamin L1, vitamin B9) Axit folic laø moät vitamin tan trong nöôùc, coù nhieàu trong rau caûi xanh, oùc, gan, thòt. Haèng ngaøy caàn 50 – 100mg. Axit folic caàn thieát cho söï tröôûng thaønh caùc hoàng caàu do söï taêng söï methyl hoùa quaù trình thaønh laäp DNA. Söï haáp thu axit folic ôû ruoät, nhöng chuû yeáu laø ôû hoãng traøng döôùi monoglutamat. c. Chaát saét Saét laø moät chaát quan troïng trong söï thaønh laäp Hb, saét ñöôïc haáp thu ôû phaàn treân cuûa boä maùy tieâu hoùa, chuû yeáu laø taù traøng. Saét ñöôïc haáp thu baèng cô cheá chuû ñoäng. Saét ñöôïc haáp thu döôùi daïng nhò (Fe++) hôn laø ôû daïng tam (Fe+++). Saét tham gia vaøo thaønh phaàn heme, neân thieáu saét seõ gaây thieáu maùu nhöôïc saéc. d. Erthropoietin Erthropoietin laø yeáu toá ñieàu hoøa söï nhaân leân cuûa teá baøo goác trong tuûy xöông, kính thích söï tröôûng thaønh cuûa hoàng caàu non vaø giaûi phoùng hoàng caàu khoûi tuûy xöông ñi vaøo tuaàn hoaøn. Yeáu toá naøy coù caáu truùc protein goàm 165 acid amin, phaân töû löôïng 30400. Erthropoietin ñöôïc taïo ra töø yeáu toá taïo hoàng caàu cuûa thaän (REF) phaûn öùng vôùi moät globulin cuûa huyeát töông, kích thích tuûy xöông taïo hoàng caàu. e. Cholin vaø Thymidin Cholin vaø thymidin caàn thieát ñeå taïo thaønh chaát neàn vaø maøng hoàng caàu. - Trang 11 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 2.2.3. Baïch caàu [3] Baïch caàu laø nhöõng teá baøo coù nhaân ñöôïc taïo thaønh trong tuûy xöông vaø caùc haïch baïch huyeát. Chuùng coù khaû naêng di ñoäng trong maïch maùu, giuùp cô theå choáng laïi caùc taùc nhaân gaây nhieãm khuaån vaø nhieãm ñoäc baèng quaù trình thöïc baøo vaø baèng quaù trình mieãn dòch. Kích thöôùc khaùc nhau tuøy loaïi baïch caàu, nhöng noùi chung lôùn hôn hoàng caàu, trung bình ñöôøng kính töø 8 - 15µ. 2.2.3.1. Soá löôïng baïch caàu Ôû ngöôøi Vieät Nam tröôûng thaønh soá löôïng baïch caàu laø 7000 ± 700 ôû nam vaø 6200 ± 550 ôû nöõ. Soá baïch caàu trong maùu taêng sau khi aên, khi lao ñoäng naëng. Trong beänh nhieãm khuaån caáp tính soá löôïng baïch caàu taêng roû reät, ñaët bieät taêng raát cao trong beänh baïch huyeát caáp tính hoaëc maõn tính. Ngöôïc laïi soá löôïng baïch caàu giaûm trong tröôøng hôïp bò nhieãm xaï, beänh suy tuûy. 2.2.3.2. Caùc loaïi baïch caàu Coù hai loaïi baïch caàu: baïch caàu coù haït vaø baïch caàu khoâng haït: _ Baïch caàu khoâng haït: teá baøo mono (monocyte), teá baøo lympho (lymphocyte). _ Baïch caàu coù haït goàm: baïch caàu ña nhaân trung tính (neutrophil), baïch caàu ña nhaân öa acid (eosinophil), baïch caàu ña nhaân öa baso (basophil). Coâng thöùc tính baïch caàu thoâng thöôøng ôû ngöôøi Vieät Nam tröôûng thaønh: _ Neutrophil 65 – 70% _ Eosinophil 9 – 11% _ Basophil 0 – 0,5% _ Lymphocyte 20 -25% _ Monocyte 2 - 4% - Trang 12 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Sô ñoà 1.3: Sinh toång hôïp baïch caàu[11] 2.2.4. Tieåu caàu [3] 2.2.4.1. Hình daïng vaø soá löôïng Tieåu caàu laø nhöõng maûnh nhoû cuûa teá baøo nhaân khoång loà trong tuûy xöông. Khi caùc teá baøo naøy beå vôû, chuùng seõ giaûi phoùng tieåu caàu vaø ñöa vaøo maùu. Hình daïng cuûa tieåu caàu khoâng nhaát ñònh (troøn, baàu duïc, hình sao,…), coù ñöôøng kính khoaûng 2 – 4µ. Tieåu caàu laø nhöõng teá baøo khoâng coù nhaân, trong teá baøo chaát cuûa tieåu caàu coù caùc protein co giaûn gioáng nhö actomyosin cuûa cô chieám khoaûng 20% protein cuûa tieåu caàu. Caùc tô actin naøy coù vai troø trong quaù trình co giaõn tieåu caàu vaø trong hieän töông co cuïc maùu ñoâng. - Trang 13 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Ngoaøi taùc duïng laøm ñoâng maùu, tieåu caàu coøn coù ñaëc tính ngöng keát thaønh cuïc moãi khi gaëp moät dieän tích thoâ raùp vaø vaät laï, do ñoù tieåu caàu coù khaû naêng laøm veát thöông kheùp laïi nhanh choùng, coù taùc duïng caàm maùu. Khi coù veát thöông gaây chaûy maùu, tieåu caàu tuï laïi ôû meùp veát thöông, keát dính vôùi nhau vaø khi vôõ giaûi phoùng nhöõng chaát nhö ADP, seùrotonin, adreùnalin gaây co maïch vaø ñoùng mieäng veát thöông ñeå caàm maùu. 2.2.4.2. Söï saûn sinh tieåu caàu Tieåu caàu hình thaønh töø nhöõng nguyeân baøo nhaân khoång loà trong tuûy xöông. Nguyeân baøo nhaân khoång loà Teá baøo nhaân khoång loà Beå vôõ Tieåu caàu Sô ñoà 1.4: Taïo tieåu caàu 3. Vaøi Neùt Veà Beänh Thieáu Maùu [4] 3.1. Ñònh nghóa Thieáu maùu laø tình traïng giaûm soá löôïng hoàng caàu hay huyeát saéc toá hoaëc hematocrit döôùi möùc bình thöôøng so vôùi ngöôøi cuøng tuoåi, cuøng giôùi khoûe maïnh. Ñoái vôùi nam ñöôïc coi laø thieáu maùu khi: soá löôïng hoàng caàu döôùi 4 trieäu hay hemoglobin döôùi 12g/100ml hoaëc hematocrit döôùi 36% Ñoái vôùi nöõ ñöôïc coi laø thieáu maùu khi: soá löôïng hoàng caàu döôùi 3,5 trieäu hay hemoglobin döôùi 10g/100ml hoaëc hematocrit döôùi 30%. - Trang 14 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 3.2. Nguyeân Nhaân Gaây Thieáu Maùu[2] 3.2.1. Thieáu maùu do thieáu saét Do maát saét vì kinh nguyeät nhieàu, xuaát huyeát ñöôøng tieâu hoùa, ñieàu trò daøi ngaøy vôùi aspirine vaø thuoác khaùng vieâm khoâng steroid, nhieãm giun moùc, xuaát huyeát ñöôøng nieäu. Giaûm cung caáp saét ôû ngöôøi bò caét daï daøy, khaåu phaàn aên khoâng ñuû saét ôû ngöôøi giaø thieáu dinh döôõng, nhòn aên. Nhu caàu saét cao ôû phuï nöõ vaø treû em. 3.2.2. Thieáu maùu do maát maùu Khi maát maùu, Fe++ vaø caùc thaønh phaàn cuûa hoàng caàu bò maát khoûi cô theå, maát maùu coù theå caáp tính hoaët kinh nieân. Thieáu maùu do maát maùu caáp nhö chaán thöông, xuaát huyeát tieâu hoùa…khi löôïng maùu maát hôn 10% duø cô theå vaän duïng cô cheá buø tröø (co maïch, taêng nhòp tim, taêng söùc co boùp, taùi phaân phoái maùu) huyeát aùp vaãn giaûm daàn do giaûm theå tuaàn hoaøn. Khi löôïng maùu maát ñeán 30 - 40% thì xaûy ra shock. Neáu söï maát maùu ñöôïc kieåm soaùt, soá löôïng hoàng caàu seõ phuïc hoài sau 3-4 tuaàn. Thieáu maùu do maát maùu kinh nieân nhö do tró, rong kinh, giun. Cô theå thích nghi vôùi tình traïng thieáu maùu. Hoàng caàu coù ít Hb thieáu maùu nhöôïc saéc hoàng caàu nhoû. 3.2.3. Thieáu maùu do huyeát taùn Thieáu maùu huyeát taùn coù ñaëc ñieåm laø hoàng caàu vôõ sôùm, tích tuï laïi trong cô theå Fe++ vaø caùc saûn phaåm töø söï huûy hoaïi hoàng caàu. Do ñôøi soáng hoàng caàu ngaén nhöng tuûy xöông thöôøng ôû traïng thaùi hoaït ñoäng maïnh gaây taêng soá löôïng hoàng caàu löôùi trong maùu. Ngoaøi bieåu hieän thieáu maùu coøn bieåu hieän vaøng da nheï. Neáu hoàng caàu vôõ nhieàu gaây Hb maùu vaø Hb nieäu ñaùi huyeát saéc toá. 3.2.4. Khieám khuyeát ôû maøng hoàng caàu Beänh hoàng caàu hình caàu di truyeàn coù söï baát thöôøng cuûa protein maøng hoàng caàu (chaát spectin), söï roái loaïn veà caáu truùc vaø chöùc naêng cuûa men ATPase, chaát phospholipid ôû maøng hoàng caàu giaûm. Caùc roái loaïn veà caáu truùc cuûa maøng laøm cho - Trang 15 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ maøng hoàng caàu taêng tính thaám ñoái vôùi Na+ laøm cho hoàng caàu phình leân ôû daïng hình caàu vaän chuyeån ñöôïc oxi nhöng deã vôõ khi ñi quan troïng ôû xoang tænh maïch vaø tuaàn hoaøn ôû laùch. Di truyeàn mang tính troäi, nhieãm saéc theå thöôøng. 3.2.5. Huyeát taùn do caùc nguyeân nhaân ngoaøi hoàng caàu Moät soá yeáu toá maéc phaûi, ngoaïi sinh ñoái vôùi hoàng caàu gaây tan maùu bôûi taùc ñoäng tröïc tieáp gaây toån thöông maøng hoàng caàu hoaëc bôûi khaùng theå bao goàm: thuoác, chaát hoùa hoïc, noäc raén, vi khuaån, soát reùt, ngoaøi ra coøn caùc yeáu toá cô hoïc nhö: van tim nhaân taïo, phoûng, vieâm maïch maùu. Khaùng theå gaây huûy hoaïi hoàng caàu coù theå xeáp thaønh 2 loaïi: khaùng theå aán thuoäc nhoùm IgG, taùc ñoäng toái öu ñoái vôùi nhieät ñoä 370C vaø khaùng theå laïnh thuoäc nhoùm IgM, taùc ñoäng toái öu ôû 40C. Khaùng theå laïnh gaây tình traïng thieáu maùu kinh nieân xaûy ra cuøng vôùi söï taêng sinh heä lympho hoaëc voâ caên. Tan maùu xaûy ra ôû caùc phaàn xa cô theå nhieät ñoä thaáp hôn 300C. Thieáu maùu huyeát taùn do nhieãm khuaån: toån thöông hoàng caàu coù theå theo caùc cô cheá: _ Do taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa doäc toá vi khuaån nhö Clostridium perfringens tieát lecithinase taùc ñoäng leân lipoprotein gaây vôõ hoàng caàu. _ Do cô cheá mieãn dòch: polysaccharide töø vi khuaån ñöôïc gaên leân beà maët hoàng caàu, cô theå taïo khaùng theå choáng laïi gaây vôõ hoàng caàu. _ Kyù sinh truøng coù taùc ñoäng tröïc tieáp gaây vôõ hoàng caàu. _ Ñoäng maùu noäi maïch raûi raùc: gaây tan maùu do hoàng caàu qua loøng maïch bò heïp. 3.2.6. Thieáu maùu do tuûy xöông keùm hoaëc khoâng hoaït ñoäng Söï sinh hoàng caàu giaûm neáu tuûy xöông bò coát hoùa hoaëc xô tuûy; tuûy xöông bò xaâm laán bôûi aùc tính; tuûy xöông bò ngoä ñoäc bôûi thuoác, hoùa chaát; thieáu hormon eryhtroppoietine nhö suy thaän maïn, baát saûn tuûy khoâng roõ nguyeân nhaân. Ngaøy nay ngöôøi ta nghó raèng baát saûn tuûy do: - Trang 16 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ _ Toån thöông teá baøo goác laøm giaûm soá löôïng teá baøo goác. _ Toån thöông vi moâ tröôøng ôû tuûy xöông (toån thöông teá baøo chaát ñeäm). _ Do cô cheá mieãn dòch, laø cô cheá ñöôïc ñeà caäp nhieàu nhaát do quaù trình mieãn dòch hay töï mieãn, gaây tình traïng öùc cheá mieãn dòch ôû tuûy xöông. Caùc teá baøo lympho ñaõ hoaït hoùa saûn xuaát ra caùc γINF vaø βTNF coù taùc ñoäng öùc cheá söï taêng tröôõng cuûa teá baøo goác, teá baøo chaát ñeäm thì bò öùc cheá bôûi γINF. 3.3. Phoøng choáng thieáu maùu [6] 3.3.1. Boå sung baèng vieân saét Caûi thieän nhanh tình traïng thieáu maùu ôû caùc ñoái töôïng bò ñe doïa. Trong ñieàu kieän nguoàn thuoác vaø caùn boä haïn cheá neân öu tieân cho ñoái töôïng coù tyû leä maéc beänh cao nhö ngöôøi meï coù thai, treû em, hoïc sinh vaø lao ñoäng moät soá ngaønh ngheà khaùc. Baûng 1.2: Caùc loaïi vieân saét thöôøng duøng. Loaïi Hôïp chaát saét (mg/vieân) Saét nguyeân toá (mg/vieân) %Fe Ferruos sulfat (7 H2O) 300 60 20 Ferrous sulfat (andehit) 200 74 37 Ferrous sulfat (khoâ, 1 H2O) 200 60 30 Ferrous gluconat 300 36 12 Ferrous fumarat 200 66 33 Phuï nöõ coù thai: neân cho 2 vieân coù 60 mg saét nguyeân toá vaø 250 mg folat vaøo thôøi kyø hai cuûa thôøi kyø coù thai laø toång lieàu khoaûng 250 vieân. Treû em tröôùc tuoåi ñi hoïc: neân cho thaønh hai ñôït ngaén 2 – 3 tuaàn moãi ngaøy 30 mg saét nguyeân toá daïng vieân hoaëc daïng nöôùc vaøi ba laàn moãi naêm. Hoïc sinh: lieàu haèng ngaøy khoaûng 30 – 60 mg saét nguyeân toá tuøy theo tuoåi vaø troïng löôïng. Ñoái vôùi treû döôùi 1 tuoåi, chuû yeáu döïa vaøo saét trong söõa meï vaø cho aên boå sung hôïp lyù (coù nhieàu saét vaø Vitamin C). - Trang 17 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 3.3.2. Caûi thieän cheá ñoä aên Tröôùc heát cheá ñoä aên caàn cung caáp ñaày ñuû naêng löôïng vaø caùc thöïc phaåm giaøu saét. Ñoàng thôøi caàn taêng cöôøng khaû naêng haáp thu saét nhôø taêng löôïng vitamin C töø rau quaû (oâ dinh döôõng, vöôøn rau gia ñình). Tyû leä haáp thu cuûa saét khoâng ôû daïng Heme taêng leân thuaän chieàu vôùi löôïng vitamin C trong khaåu phaàn. Neân khuyeán khích caùc caùch cheá bieán naûy maàm, leân men (giaù ñoã, döa chua). Vì caùc quaù trình naøy laøm taêng löôïng vitamin C vaø laøm giaûm löôïng Tamin vaø acid Phytic trong thöïc phaåm. 3.3.3. Taêng cöôøng saét cho moät soá thöùc aên Ñaây laø moät höôùng kyõ thuaät khoù khaên nhöng ñang ñöôïc thaêm doø ôû nhieàu nöôùc. Vaán ñeà ñaët ra laø ñaûm baûo hoaït tính sinh hoïc cuûa saét maø khoâng gaây ra muøi vò khoù chòu cho thöïc phaåm. Caùc loaïi thöïc phaåm ñöôïc thöû nghieäm taêng cöôøng laø gaïo, muoái, ñöôøng, nöôùc maém, boät caù, cheø. 4. Sô Löôïc Veà Saét [8] Saét laø moät nguyeân toá coù haøm löôïng raát ít trong cô theå. Toång löôïng saét vaøo 4 – 5g ôû cô theå ngöôøi lôùn bình thöôøng. Saét ñoùng vai troø raát quan troïng vaø laø yeáu toá caàn thieát ñoái vôùi cô theå, tuy nhu caàu saét haèng ngaøy raát ít. Ngöôøi lôùn bình thöôøng caàn 12mg saét moãi ngaøy, treû em 1 tuoåi caàn 6mg. Nhu caàu naøy taêng leân ôû nhöõng cô theå ñang phaùt trieån, phuï nöõ coù thai, ngöôøi meï cho con buù vaø nhaát laø nhöõng tröôøng hôïp bò maát maùu (nhö kinh nguyeät nhieàu, chaán thöông,…). Tuy vaäy, baøi tieát saét ra ngoaøi raát ít (khoaûng 1 – 2mg moãi ngaøy), maët khaùc coøn taùi söû duïng haàu heát soá saét trong nhöõng hoàng caàu cheát. Vì vaäy nhu caàu saét giaûm ñi 10 laàn vaø thöïc teá moãi ngaøy chæ caàn 1,5 – 2mg saét cuõng ñuû. Trong cô theå saét ñöôïc phaân boá laøm hai nhoùm: _ Saét thuoäc heme: thaáy trong hemoglobin, myoglobin. _ Saét khoâng thuoäc heme: laø saét töï do ôû döôùi daïng saét tuaàn hoaøn (Fe2+) vaø saét döï tröõ (Fe3+). Saét töï do döôùi daïng saét hai trong huyeát töông gaén vaøo moät protein ñaët bieät (β1 Globin) goïi laø transferrin hay siderofilin (chaát vaän chuyeån saét). - Trang 18 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 4.1. Vai troø cuûa saét Saét laø nguyeân toá khoâng theå thieáu trong cô theå. Trong cô theå con ngöôøi, saét coù maët trong haàu heát caùc teá baøo vaø coù nhieàu chöùc naêng quan troïng khaùc nhau. Saét laø thaønh phaàn quan troïng taïo neân hemoglobine, myoglobine vaø men oxy hoùa nhö mytochrome–C, succinyl–dehydrogenase vaø moät soá reductase khaùc. Saét cuõng ñoùng vai troø nhö laø moät cofactor cho moät soá enzyme, bao goàm caùc enzyme tham gia vaøo sinh toång hôïp collagen vaø caùc chaát daãn truyeàn thaàn kinh (dopamine, epinephrine, norepinephrine vaø serotonin). 4.2. Phaân boá saét trong cô theå Khoaûng hai phaàn ba löôïng saét trong cô theå chöùa trong hemoglobin. Khoaûng 30% saét döï tröõ ôû trong ferritin vaø hemosiderin trong heä lieân voõng noäi moâ taïi gan, laùch, tuûy xöông. Coøn laïi moät löôïng nhoû coù trong thaønh phaàn caùc men coù chöùa saét (cytochrom, catalase, peroxydase), trong myoglobin cuûa cô vaø gaén vôùi protein vaän chuyeån saét laø transferrin. Do tyû leä khaùc nhau naøy maø khi cô theå thieáu saét tröôùc tieân seõ aûnh höôûng ñeán quaù trình toång hôïp hemoglobin vaø löôïng saét döï tröõ coøn saét trong caùc hem cuûa teá baøo thöôøng chæ giaûm trong caùc tröôøng hôïp thieáu saét naëng. Baûng 1.3: Phaân boá saét trong cô theå ngöôøi. Nam (g) Nöõ (g) % Hemoglobin 2,4 1,7 65 Feritin vaø hemosiderin 1,0 (0,3 – 0,5) 0,3(0 – 1,0) 30 Myoglobin 0,15 0,12 3,5 Caùc men coù saét 0,02 0,015 0,5 Saét gaén vôùi transferrin 0,004 0,003 0,1 4.3. Haáp thu saét Trong thöùc aên saét ôû daïng ferric (Fe3+). Saét coù trong caùc hôïp chaát voâ cô hoaëc höõu cô. Saét coù theå ôû daïng hydroxyd hoaëc keát hôïp vôùi protein. Haøm löôïng saét khaùc - Trang 19 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ nhau trong töøng loaïi thöùc aên nhöng nhìn chung caùc thöùc aên töø thòt chöùa nhieàu saét hôn caùc thöùc aên thöïc vaät, tröùng hay söõa. Khaåu phaàn aên haøng ngaøy trung bình coù chöùa khoaûng 10 – 15mg saét. Chæ coù khoaûng 5 – 10% saét ñöôïc haáp thu (tyû leä naøy coù theå taêng leân 20 – 30% trong tröôøng hôïp thieáu saét hoaëc taêng nhu caàu söû duïng saét ôû phuï nöõ coù thai). Baûng 1.4: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình haáp thu saét trong cô theå . Yeáu toá laøm taêng haáp thu saét Yeáu toá laøm giaûm haáp thu saét Daïng ferrous (Fe2+) Daïng ferris (Fe3+) Saét voâ cô Saét höõu cô Moâi tröôøng acid (HCl), vitamin C Moâi tröôøng kieàm Caùc yeáu toá hoøa tan (acid amin…) Caùc yeáu toá gaây keát tuûa (phitat, phosphat) Thieáu saét trong cô theå Thöøa saét Taêng toång hôïp hoàng caàu Giaûm toång hôïp hoàng caàu Taêng nhu caàu (coù thai) Nhieãm khuaån, vieâm maïn tính Hemochromatose Caùc thuoác thaûi saét (desferriosamin) Cheø (traø) Quaù trình haáp thu saét baét ñaàu taïi daï daøy nhöng chuû yeáu dieãn ra taïi haønh taù traøng vaø ôû möùc ñoä ít hôn taïi ñoaïn daàu ruoät non. Ñeå haáp thu ñöôïc saét phaûi chuyeån töø daïng ferris (Fe3+) sang daïng ferrous (Fe2+). Pepsin taùch saét khoûi caùc hôïp chaát höõu cô vaø chuyeån thaønh daïng gaén vôùi acid amin hoaëc vôùi ñöôøng. Acid chlohydric khöû Fe2+ thaønh Fe3+ ñeå deã haáp thu. Söï kieåm soaùt quaù trình haáp thu saét vaø löôïng saét ñöôïc haáp thu vaøo tænh maïch cöûa phuï thuoäc vaøo nhu caàu cuûa cô theå vaø kho döï tröõ saét cuûa cô theå. Trong tröôøng hôïp thieáu saét moät löôïng saét lôùn hôn söï haáp thu qua rieàm baøn chaûi vaøo teá baøo nieâm maïc ruoät vaø vaøo maùu ñi veà tænh maïch cöûa. Ngöôïc laïi trong tröôøng hôïp cô theå quaù taûi saét, löôïng saét ñöôïc haáp thu vaøo teá baøo nieâm maïc ruoät seõ giaûm ñi. Moät yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán quaù trình haáp thu saét laø söï ñieàu hoøa haáp thu saét ngay taïi rieàm baøn chaûi cuûa ruoät non. Löôïng saét ñöôïc haáp thu thöøa seõ keát hôïp vôùi - Trang 20 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ apoferritin ñeå hình thaønh ferrin naèm trong baøo töông teá baøo nieâm maïc ruoät. Ferritin naøy seõ ñöôïc thaûi vaøo loøng ruoät khi teá baøo bieåu moâ ruoät bò bong ra. Ngoaïi tröø moät soá tröôøng hôïp quaù taûi saét naëng, saét töï do khoâng coù trong huyeát töông do saét ñöôïc gaén vôùi transferrin ôû maùu tænh maïch cöûa. 4.4. Vaän chuyeån saét [9], [10] Saét ñöôïc vaän chuyeån bôûi transferrin. Transferrin laø moät protein coù troïng löôïng phaân töû 80000. Transferrin ñöôïc toång hôïp taïi gan vaø coù nöûa ñôøi soáng khoaûng 8 – 10 ngaøy. Moät phaân töû transferrin coù theå gaén vôùi hai phaân töû saét. Sau khi saét taùch ra transferrin tieáp tuïc gaén vôùi nhöõng nguyeân töû saét môùi. Bình thöôøng chæ coù khoaûng moät phaàn ba transferrin baõo hoøa saét. Tyû leä naøy coù theå thay ñoåi trong caùc beänh lyù thieáu hoaëc quaù taûi saét. Transferrin chuû yeáu laáy saét töø caùc ñaïi thöïc baøo cuûa heä lieân voõng noäi moâ. Chæ coù moät löôïng nhoû saét ñöôïc laáy töø saét haáp thu qua ñöôøng tieâu hoùa haøng ngaøy. Caùc nguyeân hoàng caàu laáy saét caàn thieát cho quaù trình toång hôïp hemoglobin töø transferrin. Caùc nguyeân hoàng caàu raát giaøu caùc receptor vôùi transferrin. Ngoaøi ra moät löôïng nhoû saét cuõng ñöôïc chuyeån ñeán teá baøo khoâng phaûi hoàng caàu (nhö toång hôïp caùc hem chöùa saét). - Trang 21 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Thöùc aên Ruoät (Fe3+ Fe2+) (haáp thu Fe2+) (HCl daï daøy) Huyeát töông (transferin) Hoàng caàu coù nhaân (non) Gan (kho) Ñaïi thöïc baøo: (saét döï tröõ ôû daïng ferritin, Tuûy: Ñaïi thöïc baøo hemosiderrin) Hoàng caàu: Hb Sô ñoà 1.5: Vaän chuyeån saét trong cô theå 4.5. Döï tröõ saét vaø chu trình chuyeån hoùa saét haèng ngaøy cuûa cô theå [9] 4.5.1. Döï tröõ saét Bình thöôøng caùc hoàng caàu cheát bò thöïc baøo taïi caùc teá baøo cuûa heä lieân voõng noäi moâ. Moät phaàn nhoû saét giaûi phoùng töø söï phaân huûy hemoglobin seõ ñi vaøo huyeát töông vaø phaàn lôùn ñöôïc döï tröõ trong caùc ñaïi thöïc baøo döôùi daïng ferritin vaø hemosiderin. Saét chöùa trong ferritin vaø hemosiderin laø saét coù hoùa trò ba (daïng ferric). Ferritin laø moät protein tan trong nöôùc coù troïng löôïng phaân töû 465000. Voû protein khi chöa lieân keát vôùi saét goïi laø apoferritin. Sau khi apoferritin lieân keát vôùi saét taïo thaønh ferriin. Löôïng saét chöùa trong ferritin chieám khoaûng 20% troïng löôïng protein naøy. Moãi phaân töû apoferritin coù theå lieân keát vôùi 4000 – 5000 nguyeân töû saét. Hemosiderin laø moät toå hôïp coù chöùa saét khoâng hoøa tan trong nöôùc. Löôïng saét chöùa trong hemosiderin chieám khoaûng 37% troïng löôïng cuûa noù. - Trang 22 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 4.5.2. Chu trình chuyeån hoùa saét haèng ngaøy cuûa cô theå Sau khi hoàng caàu cheát ñi, saét ñöôïc chuyeån töø hemoglobin sang ñaïi thöïc baøo (khoaûng 20 mg/ngaøy). Sau ñoù transferrin laáy töø ñaïi thöïc baøo chuyeån ñeán tuûy xöông cung caáp cho caùc nguyeân hoàng caàu toång hôïp hemoglobin môùi (cuõng khoaûng 20 mg/ngaøy). Löôïng saét maát ñi haèng ngaøy khoâng ñaùng keå (vaøo khoaûng 1mg/ngaøy) vaø ñöôïc buø laïi baèng löôïng haáp thu ñöôïc trong thöùc aên (khoaûng 1mg/ngaøy ñöôïc haáp thu). Saét haáp thu töø thöùc aên cuõng ñöôïc chuyeån ñeán caùc nguyeân hoàng caàu baèng protein vaän chuyeån transferrin. Haáp thu Caùc moâ Maát ñi (1mg) 1mg Transferrin 20mg 20mg Tuûy xöông Teá baøo lieân voõng – noäi moâ (Ñaïi thöïc baøo) 20mg 20mg Hemoglobin 1.7 – 2.4g Sô ñoà 1.6: Chuyeån hoùa saét haèng ngaøy trong cô theå - Trang 23 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP 1. Vaät lieäu 1.1. Nguyeân lieäu vaø ñoái töôïng thí nghieäm 1.1.1. Nguyeân lieäu Thuoác Fumarat – Acid Folic: 1vieân chöùa 160mg Fe. Saûn xuaát taïi Vieät Nam. Vöøng Senamum indicum DC: 300g, mua taïi chôï Kim Bieân. Caùm gaïo, Boät mì, Boät caù: ñöôïc mua töø caùc cöûa haøng baùn thöùc aên gia suùc. 1.1.2. Ñoái töôïng thí nghieäm Chuoät nhaét traéng Mus Musculus var.Albino, Vieän Pasteur Tp. HCM. Chuoät coù troïng löôïng khoaûng 20g. 1.2. Duïng cuï – hoùa chaát 1.2.1. Duïng cuï vaø thieát bò 1.2.1.1. Theo doõi troïng löôïng chuoät Hoäp nhöïa döïng chuoät Caân ñieän töû 1.2.1.2. Theo doõi hoàng caàu – baïch caàu Keùo Lamelle Giaù treo chuoät Kim tieâm laáy maùu Becher (50ml, 100ml) Bình tia Kính hieån vi - Trang 24 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Oáng nhoát chuoät Oáng troän hoàng caàu Oáng troän baïch caàu Buoàng ñeám hoàng caàu 1.2.1.3. Ño maøu baèng phöông phaùp Drabkin [7] Pipet Cuvet nhöïa Eppendorff 1.5ml Ñaàu típ (10 - 100µl) Pipetman (10 - 100µl) Becher (50ml, 100ml) Oáng nghieäm thuûy tinh Maùy ño quang phoå 1.2.2. Hoùa chaát 1.2.2.1. Dung dòch ñeám hoàng caàu Dung dòch Marcano: _ Sodium sulfat 5 g _ Formalin 40% 1 ml _ Nöôùc caát vöøa ñuû 200 ml 1.2.2.2. Dung dòch ñeám baïch caàu Dung dòch ñeám Lazarus: _ Acid acetic 3 ml _ Methylblue 3 gioït _ Nöôùc caát vöøa ñuû 100 ml - Trang 25 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 1.2.2.3. Dung dòch so maøu[7] Dung dòch heparin Dung dòch Drabkin: _ Potassium cyanic 52 mg _ Potassium ferricyanic 198 mg _ Potassium bicarbonat 1000 mg 2. Noäi dung vaø phöông phaùp thí nghieäm 2.1. Noäi dung thí nghieäm Ñeå ñaùnh giaù taùc doäng dinh döôõng cuûa thöùc aên boå sung vöøng caùc chæ tieâu sau: _ Löôïng thöùc aên chuoät tieâu thuï _ Söï taêng troïng cuûa chuoät _ Caùc chæ tieâu sinh lyù maùu : soá löôïng hoàng caàu, soá löôïng baïch caàu, noàng ñoä hemoglobin 2.2. Phöông phaùp 2.2.1 Chaêm soùc ñoái töôïng vaø boá trí thí nghieäm Chuoät nhaét ñöôïc mua veà oån ñònh trong 1 tuaàn taïi phoøng thí nghieäm Sinh Lyù ngöôøi vaø Ñoäng Vaät vaø ñöôïc khaûo saùt vaø tieán haønh töø 22/5/2006 ñeán 24/6/2006. Chuùng toâi tieán haønh thí nghieäm thí nghieäm treân 3 loâ chuoät. Moãi loâ ñöôïc chia thaønh 2 nhoùm ñöïc vaø caùi (6con/nhoùm). Loâ 1 laø loâ ñoái chöùng ñöôïc cho uoáng nöôùc caát. Loâ 2 laø loâ thí nghieäm ñöôïc cho uoáng nöôùc vöøng. Loâ 3 laø loâ thí nghieäm* ñöôïc cho uoáng thuoác fumarat. - Trang 26 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Baûng 2.1: Phaân loâ thí nghieäm. Nghieäm thöùc Ñoái chöùng Thí nghieäm Thí nghieäm* Loâ ÑC1 ÑC2 TN11 TN21 TN12 TN22 Giôùi tính Caùi Ñöïc Caùi Ñöïc Caùi Ñöïc Soá löôïng 6 6 6 6 6 6 2.2.2. Phoái troän thöùc aên cho chuoät Baûng 2.2: Thaønh phaàn thöùc aên cho chuoät. Thaønh phaàn Troïng löôïng Caùm gaïo Boät mì Boät caù 500g 350g 150g Troän ñeàu caùm gaïo, boät mì, boät caù vôùi nhau. Cho theâm 200ml nöôùc aám (700C)/1kg caùm. Nhaøo troän kyõ. Cho vaøo maùy xay thòt ñeå taïo daïng vieân. Saáy ôû nhieät ñoä 55 – 600C ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi (khoaûng 20 – 24giôø). Caùm ñaõ saáy khoâ cho vaøo bao nylon, coät chaët, baûo quaûn trong hoäp kín coù chöùa haït silicagen. 2.2.3. Lieàu cho uoáng vöøng vaø thuoác fumarat Chuùng toâi söû duïng cuøng moät lieàu löôïng cho chuoät ñöïc vaø caùi vaø cho uoáng 2 laàn trong 1 ngaøy (saùng, chieàu). Loâ thí nghieäm cho uống vừng: _ 2 tuaàn ñaàu tieân söû duïng: 0,48g vừng/1,5ml/con/ngaøy. _ 2 tuaàn sau söû duïng: 0.72g vöøng/1,5ml/con/ngaøy. Loâ thí nghieäm* cho uống thuốc: - Trang 27 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ _ 2 tuaàn ñaàu tieân söû duïng: 4,8.10-3mg Fe/1,5ml/con/ngaøy. _ 2 tuaàn sau söû duïng: 7,2.10-3mg Fe/1,5ml/con/ngaøy. Ñoái vôùi loâ ñoái chöùng chuùng toâi cho uoáng löôïng nöôùc caát töông ñöông. 2.2.4. Theo doõi löôïng thöùc aên chuoät tieâu thuï Caân moãi ngaøy 30g thöùc aên cho vaøo chuoàng chuoät. Laáy khoái löôïng thöùc aên ban ñaàu tröø ñi khoái löôïng thöùc aên coøn dö. Sau moät ngaøy, löôïng thöùc aên dö troän laãn vôùi phaân. Löïông thöùc aên dö, ñem saáy khoâ, caân khoái löôïng thöùc aên dö. Laáy khoái löôïng ban ñaàu tröø löôïng thöøa ta tính ñöôïc löôïng thöùc aên chuoät tieâu thuï haèng ngaøy (g/con/ngaøy). Tính ra löôïng thöùc aên chuoät tieâu thuï trung bình trong 1 tuaàn (g/con/tuaàn). 2.2.5. Theo doõi troïng löôïng chuoät Troïng löôïng chuoät ñöôïc caân haèng tuaàn baèng caân ñieän töû vaø ghi nhaän söï thay ñoåi troïng löôïng cuûa chuoät. Bieåu hieän sinh lyù qua aên uoáng, chaïy nhaûy, tình traïng loâng. 2.2.6. Theo doõi soá löôïng hoàng caàu 2.2.6.1. Laáy maùu chuoät vaø pha loaõng Baét chuoät vaøo oáng nhoát chuoät, treo leân giaù. Saùt truøng ñuoâi chuoät baèng coàn. Duøng kim tieâm daâm vaøo ñuoâi chuoät, cho maùu chaûy ra. Huùt maùu vaøo oáng troän hoàng caàu ñeán vaïch 0,5. Sau ñoù huùt theâm dung dòch troän hoàng caàu ñeán vaïch 101, troän ñeàu. Vaäy maùu ñaõ ñöôïc pha loaõng 200 laàn. Bòt ngoùn tay vaøo hai ñaàu roài laéc ñeàu. - Trang 28 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Sau khi laáy maùu xong saùt truøng ñuoâi chuoät baèng coàn. 2.2.6.2. Ñeám soá löôïng hoàng caàu Laéc troän ñeàu dung dòch trong oáng troän, boû vaøi gioït ñaàu. Nhoû vaøo buoàng ñeám hoàng caàu ñaõ ñaët saün lamelle. Ñaët leân kính hieån vi vaø ñeám soá löôïng hoàng caàu ôû vaät kính 40x. Ñeám soá löôïng hoàng caàu ôû 4 oâ lôùn 4 goùc vaø moät oâ lôùn ôû giöõa (trong moãi oâ lôùn coù 16 oâ nhoû). Ñeám 2 laàn ñöôïc keát quaû A1, A2. Caùch ñeám: ñeám 5 oâ lôùn goàm 4 oâ ôû 4 goác vaø 1 oâ ôû giöûa phoøng ñeám. Moãi oâ lôùn coù 16 oâ nhoû. X X X X X Sô ñoà 2.1: Moâ taû caùch ñeám hoàng caàu trong phoøng ñeám. Trong caùc oâ nhoû, ñeám soá löôïng hoàng caàu goïn trong oâ vaø naèm treân hai caïnh (treân, beân phaûi). Thöù töï ñeám caùc oâ theo hình chöõ Chi. - Trang 29 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Sô ñoà 2.2: Caùch ñeám hoàng caàu 1 oâ lôùn trong phoøng ñeám 2.2.6.3. Tính soá löôïng hoàng caàu Trong 50 oâ lôùn coù 80 oâ nhoû. Vaäy soá hoàng caàu trong moãi oâ nhoû laø:A /80. Theå tích cuûa moãi oâ nhoû laø: v=1/20m x 1/20m x 1/10m = 1/4000mm3. Maùu ñöôïc pha loaõng 200 laàn. Ñeám soá löôïng hoàng caàu 2 laàn ôû 2 buoàng ñeám khaùc nhau neân: A = (A1+A2)/2. Coâng thöùc tính soá hoàng caàu/mm3 maùu laø: N= A/80 x 4000 x 200= A x10000 (teá baøo/mm3 maùu). Vôùi N: soá löôïng hoàng caàu trong 1 mm3 maùu. 2.2.7. Theo doõi soá löôïng baïch caàu 2.2.7.1. Laáy maùu chuoät vaø pha loaõng Baét chuoät vaøo oáng nhoát chuoät, treo leân giaù. Saùt truøng ñuoâi chuoät baèng coàn. Duøng kim tieâm daâm vaøo ñuoâi chuoät, cho maùu chaûy ra. Huùt maùu vaøo oáng troän hoàng caàu ñeán vaïch 0,5. Sau ñoù huùt dung dòch troän baïch caàu cho tôùi soá 11. Vaäy maùu ñaõ ñöôïc pha loaõng 20 laàn. Bòt ngoùn tay vaøo hai ñaàu roài laéc ñeàu. Sau khi laáy maùu xong saùt truøng ñuoâi chuoät baèng coàn. - Trang 30 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 2.2.7.2 Ñeám soá löôïng baïch caàu Laéc troän ñeàu dung dòch trong oáng troän, boû vaøi gioït ñaàu. Nhoû vaøo buoàng ñeám baïch caàu ñaõ ñaët saün lamelle. Ñaët leân kính hieån vi vaø ñeám soá löôïng baïch caàu ôû vaät kính 40x. Ñeám soá löôïng baïch caàu ôû 25 oâ lôùn. Ñeám 3 laàn. Caùch ñeám: ñeám toaøn boä 25 oâ lôùn trong thò tröôøng. Sô ñoà 2.3: Caùch ñeám baïch caàu trong phoøng ñeám lôùn 2.2.7.3. Tính soá löôïng baïch caàu Ñeám soá löôïng baïch caàu 2 laàn ôû 2 buoàng ñeám khaùc nhau neân: B = (B1+B2)/2. Soá baïch caàu trong 1 mm3 laø: (B x 20 x 4000)/400 = B x 200 (teá baøo/ml maùu). 2.2.8. So maøu baèng phöông phaùp Drabkin [7] Nguyeân taéc: huyeát saéc toá tieáp xuùc vôùi dung dòch Drabkin seõ bieán heát thaønh Cyanhemoglobin vaø ñöôïc ño baèng maùy ño quang phoå. - Trang 31 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 2.2.8.1. Laáy maùu chuoät Baét chuoät vaøo oáng nhoát chuoät, treo leân giaù. Saùt truøng ñuoâi chuoät baèng coàn. Caét phaàn ñuoâi chuoät 1cm. Cho vaøo eppendorff ñaõ coù saün heparin. 2.2.8.2. Phöông phaùp Laáy 5ml dung dòch Drabkin ñaõ pha loaõng vaøo oáng nghieäm. Sau ñoù, laáy 20µl maùu choáng ñoâng ôû eppendorff vaøo oáng nghieäm. Laéc ñeàu baèng maùy Voxtes, ñeå yeân 15 phuùt. Ño ñoä haáp thu aùnh saùng ôû böôùc soùng 540nm. Ñoïc keát quaû. Döïa vaøo giaù trò OD540 ñeå ñaùnh giaù löông Hb trong maùu. 2.2.9. Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu Söû duïng phaàn meàm Stagraphic 7.0 thaønh phaàn tính theo phöông phaùp ANOVA vôùi ñoä tin caäy 95% cho taát caû thí nghieäm. Caùc baûng phaân tích thoáng keâ ñöôïc ñaët ôø phaàn phuï luïc cuûa luaân vaên naøy. - Trang 32 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ KEÁT QUAÛ VAØ BIEÄN LUAÄN 1. Löôïng thöùc aên tieâu thuï 1.1. Löôïng thöùc aên tieâu thuï cuûa nhoùm caùi Löôïng thöùc aên chuoät caùi tieâu thuï (g/con/tuaàn) ñöôïc trình baøy trong Baûng 3.1 vaø Ñoà thò1. (ÑC1): Uoáng nöôùc caát. (TN11): Uoáng vöøng. (TN12): Uoáng thuoác. Baûng3.1: Löôïng thöùc aên chuoät caùi tieâu thuï (g/con/tuaàn). ÑC1 TN11 TN12 Tuaàn 1 13,65 19,30 15,97 Tuaàn 2 18,35 28,75 22,28 Tuaàn 3 20,30 32,50 25,05 Tuaàn 4 22,24 34,46 28,10 (g) 10 20 30 40 1 2 3 4 Tuaàn ÑC1 TN11 TN12 Ñoà thò 1: Löôïng thöùc aên chuoät caùi tieâu thuï (g/con/tuaàn). Löôïng thöùc aên tieâu thuï trung bình cuûa caùc loâ taêng daàn, töông öùng vôùi söï taêng troïng cuûa chuoät. Tuy nhieân, löôïng thöùc aên tieâu thuï ôû loâ TN11 taêng maïnh hôn 2 loâ coøn - Trang 33 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ laïi. Ví duï nhö: loâ ÑC1 tuaàn 1: 13,65g vaø tuaàn 4 taêng leân ñeán 22,24g; loâ TN11 tuaàn 1: 19,30g vaø tuaàn 4 taêng leân ñeán 34,46g; loâ TN12 tuaàn 1: 15,97g vaø tuaàn 4 taêng leân ñeán 28,10g. Löôïng thöùc aên tieâu thuï ôû loâ TN11 cao hôn 2 loâ coøn laïi. Trong ñoù, loâ ÑC1 laø loâ coù löôïng thöùc aên tieâu thuï ít nhaát. Nhö vaäy, vieäc cho uoáng boå sung nöôùc vöøng ñaõ kích thích chuoät aên nhieàu hôn. Trong quaù trình haáp thu vaø tieâu hoùa cuûa chuoät caùi, thöùc aên coù theå deã daøng ñöôïc chuyeån hoùa. 1.2. Löôïng thöùc aên tieâu thuï cuûa nhoùm ñöïc Löôïng thöùc aên chuoät ñöïc tieâu thuï (g/con/tuaàn) ñöôïc trình baøy trong Baûng3.2 vaø Ñoà thò 2. (ÑC2): Uoáng nöôùc caát. (TN21): Uoáng vöøng. (TN22): Uoáng thuoác. Baûng 3.2: Löôïng thöùc aên chuoät ñöïc tieâu thuï (g/con/tuaàn). ÑC2 TN21 TN22 Tuaàn 1 13,69 18,20 16,91 Tuaàn 2 18,96 25,50 23,20 Tuaàn 3 20,77 29,92 26,21 Tuaàn 4 23,40 32,29 28,20 - Trang 34 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ (g) 10 20 30 40 1 2 3 4 Tuaàn ÑC2 TN21 TN22 Ñoà thò 2: Löôïng thöùc aên chuoät ñöïc tieâu thuï (g/con/tuaàn). Löôïng thöùc aên tieâu thuï trung bình cuûa caùc loâ taêng daàn, töông öùng vôùi söï taêng troïng cuûa chuoät. Tuy nhieân, löôïng thöùc aên tieâu thuï ôû loâ TN21 taêng maïnh hôn 2 loâ coøn laïi. Ví duï nhö: löôïng thöùc aên cuûa loâ ÑC2 tuaàn 1: 13,69g – tuaàn 4 taêng leân 23,40g; thöùc aên loâ TN21 tuaàn 1: 18,20g – tuaàn 4 taêng leân ñeán 32,29g vaø thöùc aên loâ TN22 tuaàn 1: 16,91g – tuaàn 4 taêng leân ñeán 28,20g. Löôïng thöùc aên tieâu thuï ôû loâ TN21 cao hôn 2 loâ coøn laïi. Trong ñoù loâ ÑC2 laø loâ coù löôïng thöùc aên tieâu thuï ít nhaát. Nhö vaäy, vieäc cho uoáng boå sung nöôùc vöøng ñaõ kích thích chuoät aên nhieàu hôn. Trong quaù trình haáp thu vaø tieâu hoùa cuûa chuoät ñöïc, thöùc aên coù theå deã daøng ñöôïc chuyeån hoùa. 1.3. So saùnh löôïng thöùc aên giöõa loâ caùi – ñöïc cho uoáng vöøng Baûng 3.3: So saùnh löôïng thöùc aên chuoät caùi – ñöïc tieâu thuï (g/con/tuaàn). Nghieäm thöùc Tuaàn 1 Tuaàn 2 Tuaàn 3 Tuaàn 4 Loâ caùi 19,30 28,50 32,50 34,46 Loâ ñöïc 18,20 25,50 29,92 32,29 Nhìn chung, löôïng thöùc aên tieâu thuï trung bình cuûa loâ caùi taêng cao hôn loâ ñöïc baét ñaàu töø tuaàn 1 ñeán tuaàn thöù 4. Nhö vaäy, coù theå vieäc tieâu hoùa thöùc aên ôû chuoät caùi deã daøng hôn ôû chuoät ñöïc khi cho chuoät uoáng boå sung nöôùc vöøng. - Trang 35 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ 2. Troïng löôïng chuoät 2.1. Troïng löôïng cuûa nhoùm chuoät caùi Troïng löôïng chuoät caùi thí nghieäm ñöôïc söû lyù thoáng keâ vaø ñöôïc trình baøy trong Baûng3.4 vaø Ñoà thò 3. (ÑC1): Uoáng nöôùc caát. (TN11): Uoáng vöøng. (TN12): Uoáng thuoác. Baûng3.4: Troïng löôïng chuoät caùi (g/con/tuaàn). ÑC1 TN11 TN12 LSD(p=0,05) Tuaàn 0 20,12±0,14a 20,20±0,16a 20,30±0,18a 0,40 Tuaàn 1 21,02±0,18b 22,71±0,15a 21,53±0,21b 0,57 Tuaàn 2 23,74±0,30c 26,27±0,28a 25,04±0,58b 0,91 Tuaàn 3 25,16±0,20c 28,28±0,20a 26,75±0,22b 0,70 Tuaàn 4 25,79±0,12c 30,14±0,20a 28,78±0,08b 0,49 ™ a, b, c: bieåu dieãn söï khaùc bieät giöõa 3 loâ thí nghieäm trong cuøng 1 tuaàn. (g) 10 15 20 25 30 35 0 1 2 3 4 Tuaàn ÑC1 TN11 TN12 Ñoà thò 3.3: Troïng löôïng chuoät caùi (g/con/tuaàn). Troïng löôïng chuoät ôû caùc loâ thí nghieäm taïi nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau: - Trang 36 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Tuaàn 0, laø tuaàn baét ñaàu thí nghieäm. Boá trí chuoät caùi vaøo caùc loâ sao cho troïng löôïng chuoät ôû caùc loâ thí nghieäm töông ñöông nhau. Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän baèng caùch caân chuoät vaø xöû lyù thoáng keâ ôû möùc yù nghóa α = 0,05. ÔÛ tuaàn ñaàu tieân ñaõ coù söï vöôït troäi veà troïng löôïng cuûa caùc con chuoät trong loâ TN11 so vôùi 2 loâ coøn laïi. Ñieàu naøy chöùng toû taùc duïng hieäu quaû vaø nhanh choùng cuûa vöøng leân söï taêng troïng löôïng cuûa chuoät. Khi phaân tích thoáng keâ ôû möùc yù nghóa α = 0,05 thì loâ TN11 coù söï khaùc bieät roõ reät vôùi ÑC1 vaø TN12. Trong caùc tuaàn keá tieáp, khoaûng caùch veà troïng löôïng giöõa caùc loâ ÑC1, TN11, TN12 caøng lôùn vaø coù söï khaùc bieät roõ reät theo phaân tích thoáng keâ ôû möùc yù nghóa α = 0,05. Söï taêng troïng nhanh cuûa loâ TN11 cuõng phuø hôïp vôùi vieäc tieâu thuï nhieàu thöùc aên cuûa loâ naøy. Beân caïnh ñoù, neáu so saùnh giöõa caùc loâ TN11 vaø ÑC1 trong 4 tuaàn khaûo saùt thì söï gia taêng troïng löôïng cuûa ÑC1 (20,12g – 25,79g) vaø TN11 laø (20,20g – 30,14g). Vaäy söï gia taêng troïng löôïng cuûa TN11 gaàn gaáp ñoâi söï gia taêng troïng löôïng cuûa ÑC1. Maët khaùc, söï taêng troïng cuûa TN21 (20,30g – 28,78g) cuõng chöùng toû vai troø cuûa thuoác fumarat –acid folic aûnh höôûng roû leân söï taêng troïng cuûa chuoät. 2.2. Troïng löôïng cuûa nhoùm chuoät ñöïc Troïng löôïng chuoät caùi thí nghieäm ñöôïc söû lyù thoáng keâ vaø ñöôïc trình baøy trong Baûng3.5 vaø Ñoà thò 4. (ÑC2): Uoáng nöôùc caát. (TN21): Uoáng vöøng. (TN22): Uoáng thuoác. - Trang 37 - Khoùa luaän toát nghieäp SVTH: Nguyeãn Thò Hoaøn Myõ Baûng 3.5: Troïng löôïng chuoät ñöïc(g/con/tuaàn). ÑC2 TN21 TN22 LSD(p=0,05) Tuaàn 0 20,17±0,06a 20,13±0,16a 20,08±0,10a 0,40 Tuaàn 1 21,01±0,15b 22,73±0,23a 22,95±0,24a 0,57 Tuaàn 2 23,64±0,87c 26,02±0,15a 24,82±0,18b 0,91 Tuaàn 3 24,19±0,15b 27,07±0,41a 26,68±0,19a 0,70 Tuaàn 4 24,96±0,15b 29,04±0,20a 28,97±0,22a 0,49 ™ a, b, c: bieåu dieãn söï khaùc bieät giöõa 3 loâ thí nghieäm trong cuøng 1 tuaàn. (g) 10 15 20 25 30 0 1 2 3 4 Tuaàn ÑC2 TN21 TN22 Ñoà thò 4: Troïng löôïng chuoät ñöïc(g/con/tuaàn) Troïng löôïng chuoät ôû caùc loâ thí nghieäm taïi nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau: Tuaàn 0, laø tuaàn baét ñaàu boá trí thí nghieäm sao cho