Khóa luận Cải cách hệ thông ngân hàng thương mại Trung Quốc và những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

+ Lé tr×nh cam kÕt ®èi víi khu vùc ng©n hµng tõ nay ®Õn n¨m 2010 nh­ c¸c cam kÕt trong hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü ®ang ®­îc NHNN chñ ®éng thùc hiÖn nghiªm chØnh; kh«ng h¹n chÕ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam (huy ®éng VND, ph¹m vi ho¹t ®éng, dÞch vô ng©n hµng, mua cæ phÇn ViÖt Nam); cho phÐp c¸c ng©n hµng niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ dÔ dµng tham gia vµo khu vùc ng©n hµng. HÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ho¹t ®éng b×nh ®¼ng víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ®¶m b¶o hiÖu qu¶, an toµn, ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn vµ thanh to¸n chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ, ®ång thêi ®· cã vai trß nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc vµ quèc tÕ. II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m c¶i c¸ch hÖ thèng NHTM ViÖt Nam ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu tiÕn hµnh c¶i c¸ch vµ ®æi míi ®Êt n­íc trªn c¬ së cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ x· héi cã nguån gèc tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. NÒn kinh tÕ cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n còng gièng nh­ tÊt c¶ nh÷ng nÒn kinh tÕ cña hÖ thèng nµy, tr­íc hÕt lµ vÒ c¬ cÊu së h÷u, c¸ch thøc tæ chøc vµ vËn hµnh toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Do ®ã, ®ßi hái ph¶i cã mét cuéc c¶i c¸ch toµn diÖn vµ triÖt ®Ó mang tÝnh hÖ thèng, ®Æc biÖt, trong lÜnh vùc ng©n hµng- mét lÜnh vùc mµ c¶ hai n­íc ®Òu bÞ ®¸nh gi¸ lµ tr× trÖ vµ kÐm ph¸t triÓn. Tr­íc t×nh h×nh Êy, Trung Quèc ®· nç lùc c¶i c¸ch toµn diÖn hÖ thèng ng©n hµng cña m×nh vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh t­u ®¸ng kÓ. Tõ nh÷ng kinh nghiÖm cña Trung Quèc- mét ®Êt n­íc cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam, vËn dông vµo hoµn c¶nh thùc tÕ cña n­íc m×nh, ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh c«ng cuéc c¶i c¸ch, ®æi míi hÖ thèng ng©n hµng nh»m ®­a hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ. 1. C¶i c¸ch khu«n khæ ph¸p lý vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa héi nhËp, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng, hÖ thèng ph¸p luËt ®ßi hái ph¶i râ rµng minh b¹ch vµ cã tÝnh thùc thi cao. Theo nguyªn t¾c ®ã, Ng©n hµng Nhµ n­íc (NHNN) ®· ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc x¸c lËp mét m«i tr­êng, khu«n khæ ph¸p lý râ rµng, cã hiÖu lùc còng nh­ phï hîp víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. Trong ®ã nguyªn t¾c lµ ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng an toµn, hiÖu qu¶, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, ®¶m b¶o m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng…Cô thÓ lµ: - Hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt vÒ ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ LuËt söa ®æi LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®ang chê phª duyÖt; hoµn thiÖn v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ chèng röa tiÒn… - C¸c v¨n b¶n cña Thèng ®èc NHNN ®· ®­îc ban hµnh nh»m x¸c lËp m«i tr­êng kinh doanh ng©n hµng b×nh ®¼ng h¬n gi÷a c¸c ng©n hµng, ®¶m b¶o sù ®éc lËp trong ho¹t ®éng kinh doanh trong khu«n khæ ph¸p luËt: Tù quyÕt ®Þnh l·i suÊt vµ møc ®é rñi ro ®èi víi kh¸ch hµng (c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn- QuyÕt ®Þnh sè 546/2002/Q§-NHNN); tù quyÕt vÒ tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay (NghÞ ®Þnh 85/2002/N§-CP) - Mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng nh­: NghÞ ®Þnh 05/2001/CP söa ®æi, bæ sung NghÞ ®Þnh 63 vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi; NghÞ ®Þnh 16/2001/CP vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty thuª tµi chÝnh; NghÞ ®Þnh 64/2001/CP vÒ ho¹t ®éng thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n; NghÞ ®Þnh 85/2002/CP bæ sung cho NghÞ ®Þnh 178/1999/N§-CP vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay… - NHNN ®· x©y dùng mét sè dù th¶o v¨n b¶n ph¸p quy míi nh»m ®iÒu chØnh nh÷ng nghiÖp vô míi ph¸t sinh nh­ nghiÖp vô m«i giíi tiÒn tÖ, thanh to¸n bï trõ; ®iÒu chØnh, söa ®æi mét sè v¨n b¶n ph¸p quy nh­ Quy chÕ cho vay cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng, ®iÒu lÖ mÉu vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng liªn doanh, quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi ®Çu t­ chøng kho¸n, thùc hiÖn chuyÓn Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo thµnh Ng©n hµng chÝnh s¸ch… - §iÒu chØnh mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt cho phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü, NHNN ®· tiÕn hµnh rµ so¸t c¸c v¨n b¶n, ®èi chiÕu víi néi dung ký kÕt, ®­a vµo kÕ ho¹ch söa ®æi, bæ sung nh»m thùc thi HiÖp ®Þnh theo ®óng lé tr×nh cam kÕt. 2. C¬ cÊu l¹i tæ chøc ViÖc c¬ cÊu l¹i tæ chøc ®­îc thùc hiÖn theo h­íng t¸ch hoµn toµn c¸c ho¹t ®éng cho vay theo chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ra khái ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM th«ng qua viÖc thµnh lËp mét sè ng©n hµng chÝnh s¸ch ®Ó c¸c NHTM chñ ®éng thùc hiÖn tèt chøc n¨ng kinh doanh theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng. N©ng cao quyÒn tù quyÕt, tù chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm kinh doanh cña c¸c NHTM, gi¶m thiÓu bao cÊp vµ b¶o hé trong hÖ thèng ng©n hµng. §Çu n¨m 2003, Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng theo QuyÕt ®Þnh sè 131/2002/Q§-TTg víi sè vèn ®­îc cÊp ban ®Çu lµ 5000 tû ®ång T¹p chÝ Tµi chÝnh Th¸ng 1+2/2003 . Ng©n hµng nµy ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së t¸ch Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ra khái Ng©n hµng NN&PTNT, ho¹t ®éng tÝn dông chÝnh s¸ch cña c¸c NHTM QD kh¸c, tÝn dông gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ch­¬ng tr×nh 135 cña Kho b¹c Nhµ n­íc.ViÖc t¸ch b¹ch nµy còng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ cña ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý ®èi víi c¸c NHTM; sù t¸ch b¹ch nµy còng n»m trong cam kÕt cña ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc quèc tÕ (nh­ trong Ch­¬ng tr×nh PRGF) vÒ t¸ch b¹ch tÝn dông chÝnh s¸ch víi tÝn dông th­¬ng m¹i C¬ cÊu l¹i hÖ thèng tæ chøc ng©n hµng cßn tËp trung xö lý vÒ mÆt tæ chøc d­íi h×nh thøc gi¶i thÓ hoÆc kiÓm so¸t ®Æc biÖt c¸c ng©n hµng yÕu kÐm, s¸p nhËp hoÆc hîp nhÊt c¸c ng©n hµng. Trong n¨m 2001 vµ 2002, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch trªn ®©y ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ hÕt søc kh¶ quan, gi¶i thÓ 5 ng©n hµng, s¸p nhËp vµ b¸n l¹i 5 ng©n hµng vµ ®ang tiÕp tôc xö lý c¸c ng©n hµng yÕu kÐm cßn l¹i T¹p chÝ Tµi chÝnh Sè 5/2003 . - §èi víi c¸c NHTM QD: HiÖn nay, viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c NHTM QD còng ®ang ®­îc xem xÐt vµ sÏ nhanh chãng ®­îc tiÕn hµnh trong thêi gian tíi nh»m gi¶m bít sù cång kÒnh trong bé m¸y qu¶n lý nhiÒu cÊp, dÔ dµng ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng trong kinh doanh. - §èi víi c¸c NHTM CP: N¨m 1997, sè l­îng c¸c NHTM CP lµ 51 ng©n hµng, ®Õn nay (30/4/2003) sè l­îng c¸c NHTM CP lµ 37 ng©n hµng, dù kiÕn ®Õn n¨m 2005, sè l­îng c¸c NHTM CP sÏ lµ 25 ng©n hµng B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn NghÞ QuyÕt 07-NQ-TW ngµy 27/11/2001 cña NHNN . Song song víi c¸c ho¹t ®éng trªn, c¸c NHTM còng ®ang tÝch cùc ph¸t triÓn vµ më réng m¹ng l­íi ng©n hµng. Trªn c¸c n­íc tiªn tiÕn hiÖn nay b×nh qu©n cã kho¶ng 1000 ng©n hµng trªn 1 triÖu d©n trong khi ë ViÖt Nam b×nh qu©n chØ cã kho¶ng 55 ng©n hµng trªn mét triÖu d©n T¹p chÝ Tµi chÝnh Th¸ng 8/2003 . Do vËy, c¸c ng©n hµng ®ang hoµn thiÖn c¸c chi nh¸nh cÊp II, cÊp III t¹i c¸c tô ®iÓm d©n c­, tr­êng häc, thÞ x·, thÞ trÊn, c¸c khu c«ng ghiÖp… §ång thêi më thªm c¸c chi nh¸nh phôc vô t¹i c¸c doanh nghiÖp lín, c¸c phßng giao dÞch, quü tiÕt kiÖm… 3. C¬ cÊu l¹i tµi chÝnh C¬ cÊu l¹i tµi chÝnh trong ho¹t ®éng ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc quan t©m hµng ®Çu. Môc tiªu cña viÖc c¬ cÊu nµy lµ lµm cho viÖc qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng thùc sù cã hiÖu qu¶. Nh÷ng néi dung chñ yÕu trong c¬ cÊu l¹i tµi chÝnh bao gåm: 3.1. Më réng quy m« vèn, ®¶m b¶o an toµn vÒ vèn Nh×n chung ë c¶ hai khèi NHTM QD vµ NHTM CP, c¶ vÒ tû lÖ an toan vµ quy m« vèn ®Òu lµ nh÷ng th¸ch thøc lín trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ vÒ an toµn ho¹t ®éng. Do vËy, c¸c NHTM ph¶i tiÕp tôc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng ®Ó s¸p nhËp hoÆc gi¶i thÓ c¸c ng©n hµng cã møc vèn qu¸ nhá, kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh. MÆt kh¸c b¾t buéc c¸c ng©n hµng kh«ng ®ñ vèn ph¶i cã biÖn ph¸p bæ sung trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh sao cho ngang b»ng víi møc trung b×nh cña khu vùc vµ ®¹t møc an toµn tèi thiÓu lµ 8%. KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng sö dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó t¨ng vèn tõ c¸c nguån bªn ngoµi kÕt hîp víi ph¸t triÓn vèn tõ bªn trong: (1) Ph¸t triÓn vèn tõ bªn trong. NÕu nh­ lîi nhuËn cña ng©n hµng ®Ó l¹i cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu gia t¨ng vèn cña m×nh th× th«ng th­êng ®©y chÝnh lµ nguån bæ sung tèt nhÊt. V× vËy, c¸c NHTM cÇn x¸c ®Þnh râ môc tiªu t¨ng tr­ëng tµi s¶n hµng n¨m vµ møc vèn cÇn ®¹t ®­îc ®Ó quyÕt ®Þnh tû lÖ lîi nhuËn gi÷ l¹i sau khi ®· tÝnh to¸n c¸c nguån bæ sung kh¸c. §Ó cã c¨n cø qu¶n lý, ph¶i thiÕt lËp mét c¬ chÕ phï hîp buéc c¸c NHTM ph¶i tù tÝch luü vèn; bªn c¹nh c¸c quy ®Þnh vÒ møc vèn tèi thiÓu vµ tû lÖ an toµn vèn, nhÊt thiÕt ph¶i ®Æt ra chØ tiªu vÒ tû lÖ sè nh©n ®ßn bÈy tèi ®a ®Ó rµng buéc c¸c ng©n hµng muèn më réng quy m« ho¹t ®éng ph¶i tÝch lòy mét l­îng vèn t­¬ng øng. B­íc ®Çu, c¸c ng©n hµng cã thÓ sö dông nguån vèn tõ quü ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ dù phßng tµi chÝnh hµng n¨m ch­a dïng ®Õn, sè lîi nhuËn ch­a ph©n phèi ®Ó bæ sung vèn. Sau ®ã, mçi ng©n hµng ph¶i bæ sung vèn ®ñ møc an toµn tèi thiÓu, trong thêi gian ch­a bæ sung ®ñ vèn, ng©n hµng kh«ng ®­îc më réng quy m« ho¹t ®éng. Míi ®©y NHNN ®· cã v¨n b¶n ®Ò nghÞ V¨n phßng ChÝnh phñ vµ Bé Tµi chÝnh xem xÐt, tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ®­îc thùc hiÖn thÝ ®iÓm gi¶i ph¸p nµy, trªn c¬ së lÊy kÕt qu¶ kinh doanh n¨m 2002 lµm gèc vµ kÕ ho¹ch t¨ng tr­ëng lîi nhuËn tr­íc thuÕ lµ 5%/n¨m. NÕu lîi nhuËn thùc hiÖn ®¹t vµ v­ît møc ®¨ng ký th× ng©n hµng sÏ nép thuÕ vµ trÝch lËp c¸c quü trªn c¬ së møc lîi nhuËn ®¹t b»ng 105% lîi nhuËn thùc hiÖn n¨m tr­íc, phÇn lîi nhuËn cßn l¹i th× ®­îc dïng toµn bé sè v­ît ®ã ®Ó bæ sung t¨ng thªm vèn ®iÒu lÖ T¹p chÝ Ng©n hµng Sè 13/2003 . (2) Gia t¨ng vèn tõ c¸c nguån bªn ngoµi. C¸c nguån bªn ngoµi cã thÓ gióp ng©n hµng t¨ng vèn gåm: Vèn tõ ng©n s¸ch cÊp bæ sung, nguån vay cho môc ®Ých c¬ cÊu l¹i c¸c NHTM cña WB vµ IMF, vèn do ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc chøng kho¸n cÊp cao. Cho ®Õn nay, c¸c NHTM QD chñ yÕu vÉn dùa vµo nguån ng©n s¸ch cÊp bæ sung. Tõ n¨m 2002 ®Õn nay, NHNN ®· phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh tr×nh ChÝnh phñ thùc hiÖn hai ®ît cÊp bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho c¸c NHTM QD. §ît I ®· thùc hiÖn trong n¨m 2002 víi sè vèn cÊp cho 5 NHTM QD lµ 4900 tû ®ång. TiÕp ®Õn, ngµy 4/6/2003, trªn c¬ së thèng nhÊt gi÷a Bé Tµi chÝnh vµ NHNN, Bé Tµi chÝnh ®· cã mét lo¹t quyÕt ®Þnh cÊp bæ sung 400 tû ®ång cho mçi ng©n hµng: Ng©n hµng C«ng th­¬ng, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng, Ng©n hµng §T&PT. Riªng Ng©n hµng NN&PTNT ®­îc cÊp 700 tû ®ång. Nh­ vËy, cïng víi sè vèn ®­îc cÊp ®ît I trong n¨m 2002 th× tæng sè vèn ®iÒu lÖ c¸c NHTM QD ®­îc cÊp bæ sung c¶ hai ®ît ®Õn nay lµ 6.800 tû ®ång. T¹p chÝ Ng©n hµng Sè 13/2003 §èi víi c¸c NHTM CP th× sau h¬n 3 n¨m NHNN chØ ®¹o tiÕn hµnh chÊn chØnh rÊt quyÕt liÖt th× ®Õn nay ®· cã 32 ng©n hµng t¨ng ®ñ vèn ®iÒu lÖ theo quy ®Þnh (70 tû VND), mét sè ng©n hµng cßn ®¹t møc cao h¬n T¹p chÝ Ng©n hµng Sè 13/2003 . Tuy nhiªn, trong diÒu kiÖn nguån vèn Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cßn nhiÒu khã kh¨n th× yªu cÇu t¨ng vèn cho c¸c ng©n hµng sÏ trë thµnh mät vÊn ®Ò nan gi¶i vµ khã cã thÓ ®¸p øng ®­îc trong thêi gian ng¾n. ë c¸c n­íc, viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu hay chøng kho¸n cÊp cao ®Ó gia t¨ng nguån vèn chñ së h÷u lµ mét biÖn ph¸p phæ biÕn ®­îc ¸p dông réng r·i. HiÖn t¹i, ë n­íc ta l­îng vèn trong d©n cßn rÊt nhiÒu, nh­ng ng©n hµng míi chØ thu hót ®­îc b»ng c¸c h×nh thøc huy ®éng tiÒn göi, ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi. Víi c¸c h×nh thøc huy ®éng nµy ®· kh«ng t¹o nªn nÒn t¶ng vèn v÷ng ch¾c cho c¸c ng©n hµng ®ång thêi cßn lu«n ®e däa ®Õn kh¶ n¨ng chi tr¶ ®èi víi ng©n hµng khi thÞ tr­êng cã sù biÕn ®éng. V× vËy, viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu còng lµ mét ph­íng ¸n rÊt kh¶ thi, cho phÐp huy ®éng vèn trong c«ng chóng còng ®ang ®­îc xem xÐt vµ chê phª duyÖt. Khi c¸c ng©n hµng ®­îc niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng, ngoµi t¸c dông t¹o vèn cßn ph¸t huy ®­îc vai trß cña c¸c nh©n tè thÞ tr­êng trong ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng ng©n hµng. 3.2. C¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt nî xÊu ViÖc xo¸ bá nî xÊu lµ môc tiªu cao nhÊt kh«ng chØ cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam mµ cßn lµ cña nÒn kinh tÕ. Thêi gian qua, ChÝnh phñ vµ NHNN ®· ban hµnh c¸c gi¶i ph¸p xö lý nî vµ tµi s¶n vµ c¸c ng©n hµng ®ang tÝch cùc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó xö lý nî tån ®äng. Thø nhÊt, lµm râ chuÈn mùc ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i ®èi víi nî tån ®äng; nÕu kh«ng lµm râ ®­îc th× kh«ng cã c¬ së vµ c¬ chÕ cho viÖc xö lý tæng thÓ, toµn diÖn c¸c kho¶n nî xÊu. Thø hai, xem xÐt l¹i quy tr×nh, thñ tôc cho vay t¹i c¸c NHTM ®Ó hoµn chØnh vµ ®¶m b¶o an toµn khi cho vay. Cã chiÕn l­îc kh¸ch hµng mét c¸ch hîp lý, xo¸ bá hiÖn t­îng c¹nh tranh kh¸ch hµng kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c NHTM, ®©y lµ gi¶i ph¸p xö lý tËn gèc viÖc ph¸t sinh nî tån ®äng Thø ba, c¸c NHTM ph¶i ®èi chiÕu, rµ so¸t, ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i tÊt c¶ c¸c kho¶n nî, kÕt hîp víi viÖc thu thËp th«ng tin mét c¸ch dÇy ®ñ vÒ kh¸ch hµng vay vèn nh­ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî…; viÖc ®iÒu tra thu thËp th«ng tin ph¶i kÕt hîp tõ nhiÒu nguån nh­ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kÕ to¸n, qua c¸c diÔn biÕn cña cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña kh¸ch hµng, qua c¸c ý kiÕn tæng hîp cña c¸c nhµ ph©n tÝch. Trªn c¬ së th«ng tin thu thËp, kÕt hîp ®èi chiÕu rµ so¸t nî gióp cho c¸c ng©n hµng ®¸nh gi¸ x¸c suÊt rñi ro tõ ng­êi vay, x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng thu håi nî. Tõ viÖc ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng liªn quan ®Õn mãn vay, c¸c NHTM thùc hiÖn viÖc hoµn chØnh vÒ mÆt ph¸p lý c¸c hå s¬ tÝn dông. §©y lµ gi¶i ph¸p lµm râ thùc chÊt c¸c kho¶n nî xÊu. Thø t­, ®èi víi c¸c kho¶n nî tån ®äng cã tµi s¶n ®¶m b¶o, cÇn tËp trung nghiªn cøu xem xÐt, ph©n tÝch nguyªn nh©n lµm chËm qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ c¸c tµi s¶n nµy thµnh tiÒn. L­u ý, khi xem xÐt gi¸ trÞ tµi s¶n g¸n nî, xiÕt nî ph¶i hîp lý, phï hîp víi gi¸ thÞ tr­êng, thñ tôc chuyÓn quyÒn së h÷u ph¶i thuËn tiÖn, ®¬n gi¶n… Thø n¨m, ®èi víi c¸c kho¶n nî tån ®äng kh«ng cã tµi s¶n ®¶m b¶o th× viÖc xö lý cÇn ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ngµnh c¸c cÊp trong viÖc nh¾c nhë, ®«n ®èc, c­ìng chÕ ®èi víi kh¸ch hµng. Thø s¸u, thùc hiÖn trÝch lËp vµ sö dông dù phßng rñi ro. Mét trong nh÷ng néi dung quan träng nh»m th¸o gì khã kh¨n cho c¸c NHTM trong viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng ®ñ bï ®¾p vèn vay hoÆc tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng xö lý ®­îc, ®ã lµ viÖc thùc hiÖn ph©n lo¹i tµi s¶n “cã”, trÝch lËp vµ sö dông dù phßng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng theo quyÕt ®Þnh 488/2000/Q§-NHNN. Theo ®ã, d­ nî cho vay ®­îc ph©n lo¹i vµ ®­îc trÝch lËp quü bï ®¾p rñi ro hµng th¸ng, sè tiÒn trÝch rñi ro ®­îc tÝnh vµo chi phÝ cña NHTM . Gi¶i ph¸p nµy t¹o hµnh lang ph¸p lý tr­íc hÕt cho c¸c NHTM b»ng nguån trÝch lËp quü rñi ro, t¹o ra nguån tµi chÝnh nh»m vµo viÖc xö lý nî xÊu cña c¸c NHTM ®­îc thùc hiÖn hµng n¨m, nhê ®ã nî xÊu gi¶m ®i. §ång thêi quyÕt ®Þnh nµy còng gi¶m h¼n kho¶n nî xÊu ph¸t sinh kh¸c nhau vÒ nguån gèc cña nhiÒu NHTM, ®· trë thµnh mét g¸nh nÆng kh«ng chØ ®èi víi ngµnh ng©n hµng nh­ nã ®· tõng ph¸t sinh tõ nhiÒu n¨m qua. Thø b¶y, trong viÖc xö lý tµi s¶n ®¶m b¶o nî ®èi víi c¸c tµi s¶n mµ toµ ¸n tuyªn giao cho ng©n hµng, nÕu gi¸ trÞ thu håi ®­îc khi b¸n tµi s¶n lín h¬n nghÜa vô tr¶ nî, ChÝnh phñ cã thÓ xem xÐt cho phÐp c¸c ng©n hµng kh«ng h¹ch to¸n vµo c¸c kho¶n thu nhËp bÊt th­êng mµ h¹ch to¸n bï trõ c¸c kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi hoÆc h¹ch to¸n t¨ng quü dù phßng rñi ro. Thø t¸m, thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n ACM, ®©y lµ mét c«ng cô gióp c¸c ng©n hµng tiÕn hµnh xö lý c¸c kho¶n nî ®äng, kh«ng sinh lêi vµ c¬ cÊu l¹i vèn cña m×nh. Trong ®iÒu kiÖn ViÖ Nam hiÖn nay, Thñ t­íng ChÝnh phñ míi chØ ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-TTg phª duyÖt ®Ò ¸n xö lý nî tån ®äng cña c¸c NHTM. Theo ®ã cho phÐp c¸c NHTM, c¸c C«ng ty Qu¶n lý nî vµ Khai th¸c tµi s¶n cña NHTM ®­îc chñ ®éng xö lý c¸c tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay kÓ c¶ c¸c tµi s¶n lµ bÊt ®éng s¶n. Tuy nhiªn sau khi mua nî tõ c¸c NHTM, C«ng ty Qu¶n lý nî vµ Khai th¸c tµi s¶n cña c¸c NHTM kh«ng biÕt c¨n cø vµo v¨n b¶n ph¸p lý nµo ®Ó b¸n nî cho c¸c tæ chøc kinh tÕ hay c¸ nh©n kh¸c, v× vËy NHNN cÇn ban hµnh v¨n b¶n h­íng dÉn ho¹t ®éng mua b¸n nî vµ khai th¸c tµi s¶n víi nhau vµ quan hÖ mua b¸n nî gi÷a C«ng ty Qu¶n lý nî vµ Khai th¸c tµi s¶n víi c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸ nh©n kh¸c hoÆc ng­îc l¹i. Víi c¸c gi¶i ph¸p ®ã, cho ®Õn nay viÖc gi¶i quyÕt nî xÊu ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh. Ngoµi sè nî ChÝnh phñ cho phÐp xö lý theo chÝnh s¸ch th× c¸c NHTM còng ®· tÝch cùc xö lý b»ng biÖn ph¸p trÝch lËp dù phßng rñi ro vµ b¸n tµi s¶n thÕ chÊp cña kh¸ch hµng vay vèn. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002 Ng©n hµng NN&PTNT ®· xö lý ®­îc trªn 2000 tû ®ång, chiÕm kho¶n 50% sè nî ®äng, do ®ã tû lÖ nî qu¸ h¹n hiÖn t¹i chØ cßn 2,38%. TiÕp ®Õn, Ng©n hµng C«ng th­¬ng trong n¨m 2001-2002 ®· xö lý ®­îc gÇn 2000 tû ®ång nî nhãm I vµ nî nhãm III theo QuyÕt ®Þnh 149 cña ChÝnh phñ vÒ xö lý nî tån ®äng cña c¸c NHTM. Trong ®ã riªng n¨m 2002 xö lý ®­îc gÇn 1230 tû ®ång, v­ît chØ tiªu xö lý nî do NHNN giao cho, ®Õn hÕt n¨m 2002 tû lÖ nî qu¸ h¹n cßn d­íi 3%. Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng còng ®· trÝch lËp dù phßng rñi ro ®­îc 3100 tû ®ång, tû lÖ nî qu¸ h¹n cßn 2,28%. §©y lµ ng©n hµng cã kho¶n dù phßng rñi ro lín nhÊt hÖ thèng NHTM ViÖt Nam, cã n¨ng lùc tµi chÝnh v÷ng vµng nhÊt T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh TiÒn tÖ Th¸ng 3/2003 . §èi víi khèi NHTM CP th× NHTM CP XuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam (Eximbank) dÉn ®Çu trong viÖc xö lý rñi ro, tr­íc ®ã Eximbank lµ mét ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ víi con sè nî gÇn 1500 tû ®ång, trong ®ã nî qu¸ h¹n lµ 1130 tû ®ång, chiÕm trªn 70% tæng d­ nî th× nay ®· gi¶m ®­îc trªn 700 tû ®ång nî qu¸ h¹n, trong ®ã b¸n tµi s¶n thÕ chÊp thu håi ®­îc trªn 500 tû ®ång. C¸c NHTM CP kh¸c nh­: ¸ Ch©u, Sµi Gßn C«ng th­¬ng, Sµi Gßn Th­¬ng TÝn, §«ng ¸, Hµng H¶i… còng ®· xö lý nî xÊu b»ng biÖn ph¸p ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp thu håi ®­îc kho¶ng 100 tû ®ång, ®ång thêi trÝch lËp phßng rñi ro ®­îc gÇn 300 tû ®ång. HiÖn nay mét sè ng©n hµng kh¸ v÷ng vµng vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh, b¶ng c©n ®èi tµi chÝnh trong s¹ch ngµy cµng t¨ng T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh TiÒn tÖ Th¸ng 3/2003 . 3.3. Gi¶i ph¸p c©n ®èi tû gi¸- l·i suÊt- c¬ cÊu tiÒn tÖ §Ó cã ®­îc gi¶i ph¸p tho¶ ®¸ng, c¸c NHTM cÇn ph¶i cã sù nh×n nhËn xuyªn suèt trong mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ toµn diÖn vÊn ®Ò. Râ rµng mét nguyªn nh©n c¨n b¶n n»m ngay trong chÝnh hÖ thèng NHTM lµ viÖc thiÕu sù ®iÒu chØnh cã tÝnh chiÕn l­îc ®Ó ®èi phã víi sù t¨ng tr­ëng ®Òu ®Æn c¬ cÊu ngo¹i tÖ trong tæng tµi s¶n vµ nguån vèn. C¸c NHTM cÇn thùc sù chó träng ®Õn viÖc t¨ng c­êng huy ®éng vèn ngo¹i tÖ trung vµ dµi h¹n theo nh÷ng ph­¬ng thøc linh ho¹t vµ hiÖn ®¹i. §ång thêi c¸c NHTM cÇn ph¶i tr¸nh t×nh tr¹ng bÞ ®éng trong qu¶n lý thanh kho¶n do h¹n chÕ vÒ ph­¬ng ph¸p vµ c«ng cô dù b¸o thanh kho¶n trong néi bé hÖ thèng cña mét ng©n hµng. Nh÷ng h¹n chÕ vµ bÊt cËp liªn quan ®Õn trôc tû gi¸- l·i suÊt- c¬ cÊu ngo¹i tÖ n»m trong ph¹m vi ®iÒu chØnh cña c¸c NHTM cã thÓ xö lý ®­îc nÕu NHNN vµ c¸c NHTM thèng nhÊt trong c¸ch thøc gi¶i quyÕt mét c¸ch triÖt ®Ó vµ dµi h¹n. Tr­íc hÕt, c¸c NHTM cÇn n©ng cao n¨ng lùc dù b¸o vèn kh¶ dông c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ cña m×nh th«ng qua viÖc ph¸t triÓn øng dông c«ng nghÖ qu¶n lý hiÖn ®¹i ®èi víi tÊt c¶ ho¹t ®éng thanh to¸n, huy ®éng vèn vµ ®Çu t­, tÝn dông. Tuy vËy, ®iÒu quan träng nhÊt lµ chiÕn l­îc qu¶n lý thanh kho¶n vµ c©n ®èi vèn- tµi s¶n cña ng©n hµng ph¶i ®­îc x¸c lËp trªn c¬ së c¸c môc tiªu trung vµ dµi h¹n chø kh«ng ph¶i lµ môc tiªu ng¾n h¹n, t×nh thÕ. Trªn nÒn t¶ng ®ã, ng©n hµng sÏ cã c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh c¬ cÊu tiÒn tÖ mét c¸ch tèi ­u tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña l·i suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt vµ tû gi¸ tíi møc tèi thiÓu ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu kinh doanh cã hiÖu qu¶, t¨ng tr­ëng vµ an toµn trong dµi h¹n. C¸c NHTM còng nªn tËp trung vµo huy ®éng vèn ngo¹i tÖ trung vµ dµi h¹n th«ng qua c¸c biÖn ph¸p chuÈn hãa c«ng cô kÕt hîp linh ho¹t vµ ®a d¹ng ho¸ l·i suÊt, ph­¬ng thøc chi tr¶, chiÕt khÊu. C¸c biÖn ph¸p nµy mÆc dï ®· ®­îc ¸p dông t¹i mét sè NHTM th«ng qua c¸c ®ît ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kú phiÕu nh­ng thùc sù ch­a mang l¹i hiÖu qu¶ cao do thiÕu c¸c biÖn ph¸p giíi thiÖu vµ qu¶ng b¸ s¶n phÈm mét c¸ch réng r·i vµo c¸c ph©n ®o¹n thÞ tr­êng cã tiÒm n¨ng cao. Nh­ng nh÷ng bÊt cËp liªn quan ®Õn sö dông vèn ngo¹i tÖ th× cÇn cã sù ®Þnh h­íng vµ hç trî cña NHNN vÒ mÆt t¹o dùng khu«n khæ ph¸p lý vµ chÝnh s¸ch. ViÖc ¸p dông mét tû lÖ phï hîp vµ linh ho¹t vèn ngo¹i tÖ ng¾n h¹n cho ®Çu t­ tÝn dông trung dµi h¹n cho c¸c dù ¸n cã tÝnh kh¶ thi cao trong mét sè ngµnh träng ®iÓm nh­ dÇu khÝ, ®iÖn lùc, viÔn th«ng vèn co nhu cÇu rÊt lín vÒ vèn ngo¹i tÖ trung vµ dµi h¹n…BiÖn ph¸p nµy còng ®­îc ¸p dông thµnh c«ng víi vènnéi tÖ nÕu ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch thËn träng cho vèn ngo¹i tÖ ch¾c ch¾n còng m¹ng l¹i kÕt qu¶. Tuy vËy, khi më ra h­íng ®Çu t­ tÝn dông nµy vµ ®¶m b¶o ®­îc c¸c tiªu chuÈn vÒ ®a d¹ng ho¸ rñi ro theo LuËt ng©n hµng (theo ®ã c¸c NHTM kh«ng ®­îc cã d­ nî víi mét kh¸ch hµng hay dù ¸n qu¸ 15% vèn ®iÒu lÖ), c¸c NHTM còng ph¶i ®­îc nhanh chãng cñng cè vµ t¨ng vèn ®iÒu lÖ vµ ph¸t triÓn tÝch cùc h¬n c¸c nghiÖp vô ®ång tµi trî. Bªn c¹nh ®ã, t¨ng c­êng ph¸t triÓn ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më còng lµ mét nh©n tè quan träng gãp phÇn ®Ó NHNN sö dông céng cô cã tÝnh thÞ tr­êng cña m×nh ®Ó hç trî trong viÖc xö lý nh÷ng bÊt cËp trong qu¶n lý l·i suÊt vµ c¬ cÊu tiÒn tÖ trong hÖ thèng NHTM. 4. C¬ cÊu l¹i ho¹t ®éng ng©n hµng 4.1. §a d¹ng ho¸ c¸c nghiÖp vô kinh doanh 4.1.1. Huy ®éng vèn Mét sè biÖn ph¸p trong vÊn ®Ò xö lý l·i suÊt nh»m ®Èy m¹nh viÖc thu hót c¸c nguån vèn nhµn rçi trong x· héi: - T¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi d©n cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p lý thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc më tµi kho¶n vµ thanh to¸n qua ng©n hµng. ChÝnh ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó më réng thu hót nguån vèn nhµn rçi trong x· héi vµo ng©n hµng. - Thùc hiÖn chÕ ®é l·i suÊt huy ®éng göi tiÕt kiÖm linh ho¹t vµ phï hîp víi tõng thêi kú, tõng ®Þa bµn n¬i ng©n hµng ®Æt trô së lµm viÖc. C¸c NHTM cã thÓ ¸p dông khung l·i suÊt cã chªnh lÖch gi÷a c¸c ®Þa bµn ho¹t ®éng cña ng©n hµng theo h­íng n¬i nµo ng©n hµng huy ®éng ®­îc nhiÒu vèn h¬n th× ¸p dông l·i suÊt huy ®éng cao h¬n mét chót. - §a d¹ng ho¸ c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó huy ®éng tiÒn göi vµo ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ tiÒn göi trung vµ dµi h¹n. Theo QuyÕt ®Þnh sè 546/2002/Q§-NHNN, NHNN chÝnh thøc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i b»ng ®ång ViÖt Nam cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng. QuyÕt ®Þnh nµy thÓ hiÖn NHNN ®ang thùc hiÖn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt theo h­íng tiÕn tíi môc tiªu tù do ho¸ l·i suÊt víi nh÷ng b­íc ®i thËn träng, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ, kh¶ n¨ng kiÓm so¸t tiÒn tÖ vµ møc ®é héi nhËp cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc vµ thÕ giíi. §iÒu nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quan hÖ tÝn dông, l·i suÊt ph¸t triÓn, thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c NHTM. Tuy nhiªn, c¸c NHTM míi chØ thu hót ®­îc nguån vèn ng¾n h¹n, cßn vèn trung vµ dµi h¹n th× thiÕu trÇm träng. Do vËy, kinh nghiªm cña Trung Quèc trong viÖc huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n th«ng qua l·i suÊt nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn tr­íc rÊt cã Ých cho ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hiÖn nay ®· xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng c¸c NHTM ViÖt Nam c¹nh tranh gay g¾t th«ng qua viÖc t¨ng l·i suÊt liªn tôc, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i l·i suÊt ng¾n h¹n (3- 6 th¸ng) ®Ó thu hót vèn. Trong khi ®ã, ng­êi d©n ch­a thÊy c¸i lîi cña viÖc ®Çu t­ vµo c¸c lo¹i dÞch vô tiÒn tÖ mang tÝnh trung vµ dµi h¹n. H¬n n÷a c¸c lo¹i dÞch vô nµy cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam cßn rÊt nghÌo nµn vÒ néi dung vµ chñng lo¹i, c¸c dÞch vô tiÒn göi cã thêi h¹n 1 n¨m trë lªn rÊt Ýt, trªn 3 n¨m l¹i cµng hiÕm. V× vËy ®Ó thu hót ®­îc vèn trung vµ dµi h¹n, c¸c NHTM cßn cÇn ph¶i coi ph¸t triÓn nguån vèn trung vµ dµi h¹n lµ môc tiªu hµng ®Çu; cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt huy ®éng vèn ng¾n h¹n tõng b­íc tiÕn tíi 0% vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt trung vµ dµi h¹n víi c¸c møc l·i suÊt t­¬ng ®èi cao vµ ­u ®·i kÕt hîp víi viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c dÞch vô tiÒn tÖ mang tÝnh trung vµ dµi h¹n. Ngoµi ra, Nhµ n­íc còng cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p hç trî thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn bëi v× ®©y còng lµ mét kªnh ®Ó c¸c NHTM thu hót vèn trung vµ dµi h¹n. Nh×n chung, víi nh÷ng nç lùc cña toµn hÖ thèng ng©n hµng, tèc ®é t¨ng tr­ëng nguån vèn huy ®éng liªn tôc t¨ng ë møc cao (b¶ng d­íi) B¶ng 8: KÕt qu¶ huy ®éng vèn qua hÖ thèng ng©n hµng (®¬n vÞ: %) ChØ tiªu 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 1.Tæng tiÒn göi huy ®éng (tû®ång) - Tèc ®é t¨ng 33539 37,6 42020 25,3 56458 34,4 74093 31,2 99202 33,9 142985 44,1 185710 29,9 2. C¬ cÊu tæng tiÒn göi huy ®éng - TG kh«ng kú h¹n - TG cã kú h¹n, kú phiÕu tr¸i phiÕu 34,6 65,4 35,2 64,8 33,5 66,5 31,0 69,0 27,0 73,0 26,9 73,1 26,1 73,9 3. Tèc ®é t¨ng - TG kh«ng kú h¹n - TG cã kú h¹n, kú phiÕu tr¸i phiÕu 31,9 40,8 27,6 24,1 27,9 37,9 21,3 36,3 16,8 41,6 43,2 44,5 26,0 31,3 Nguån: Ng©n hµng Nhµ n­íc 4.1.2. TÝn dông Cïng víi sù ®æi míi mang tÝnh toµn diÖn vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng, viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ cho vay ®· ®­îc thay ®æi rÊt c¨n b¶n phï hîp víi xu h­íng c¶i c¸ch cña ho¹t ®éng ng©n hµng theo h­íng thÞ tr­êng. ChÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM ®èi víi kh¸ch hµng ®· ®­îc c¶i c¸ch tõ tr¹ng th¸i ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ trùc tiÕp sang tr¹ng th¸i tù do vµ qu¶n lý mét c¸ch gi¸n tiÕp. ViÖc c¶i c¸ch nµy thÓ hiÖn qua viÖc tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt vµ níi láng c¬ chÕ ®¶m b¶o tiÒn vay; gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu bÊt cËp vÒ ho¹t ®éng cho vay ë c¸c NHTM; kh«ng cßn t×nh tr¹ng tÝn dông ®ãng b¨ng ë c¸c NHTM, kh«ng cßn nghÞch lý “Doanh nghiÖp kh«ng vay ®­îc vèn trong khi ng©n hµng rÊt muèn cho vay”; t¹o tÝnh chñ ®éng n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cho c¸c NHTM, kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ tù lµm, tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c NHTM trong viÖc quyÕt ®Þnh chi vay. VÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt. Tõ th¸ng 5/2001, theo QuyÕt ®Þnh 718/2001/Q§-NHNN, NHNN ®· cho phÐp c¸c NHTM ®­îc quyÒn tù Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay b»ng ®ång §« la Mü dùa trªn c¬ së l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cung cÇu vèn tÝn dông trong n­íc. Sau mét n¨m, l·i suÊt cho vay b»ng §ång ViÖt Nam còng ®­îc tù do ho¸, ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ trong QuyÕt ®Þnh sè 546/2002/Q§-NHNN vÒ viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i b»ng §ång ViÖt Nam cña NHTM víi kh¸ch hµng. Nh­ vËy, c¸c NHTM ®­îc quyÒn tù x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay b»ng §ång ViÖt Nam trªn c¬ së cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng vµ møc ®é tÝn nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng vay lµ c¸c ph¸p nh©n vµ c¸ nh©n ViÖt Nam, ph¸p nh©n vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. L·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè chØ ®ãng vai trß lµm c¬ së tham kh¶o vµ mang tÝnh ®Þnh h­íng ®èi víi c¸c NHTM. VÒ c¬ chÕ ®¶m b¶o tiÒn vay. Bao gåm hai néi dung: (1) VÒ h¹n chÕ c¸c kho¶n cho vay kh«ng cã ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n. Theo QuyÕt ®Þnh 1381/2002/Q§-NHNN ban hµnh ngµy 16/12/2002 vÒ viÖc cho vay kh«ng cã ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n ®· cho phÐp c¸c NHTM ®­îc thùc hiÖn cho vay kh¸ch hµng kh«ng cã ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n, tuy nhiªn c¸c NHTM ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. §iÒu nµy ®· kÝch thÝch c¸c NHTM t¨ng c­êng c¸c kho¶n cho vay cña m×nh, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c DNNN, c¸c doanh nghiÖp uy tÝn, lµm ¨n l©u n¨m víi kh¸ch hµng, kh«ng lµm mÊt ®i c¸c c¬ héi kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. (2) VÒ ®Þnh gi¸ tµi s¶n b¶o ®¶m: Cho phÐp viÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp lµ nhµ ®Êt theo “gi¸ thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm ®Þnh gi¸” chø kh«ng ph¶i ®Þnh gi¸ theo khung gi¸ cña Nhµ n­íc quy ®Þnh. Nhê viÖc ®æi míi nµy ®· gi¶i quyÕt ®­îc rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c¸c NHTM trong viÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay ®Ó chñ ®éng trong cho vay vµ thu håi vèn. Bªn c¹nh ®ã, c¸c NHTM còng ph¶i tÝch cùc cã c¸c biÖn ph¸p nh»m ®æi míi mét c¸ch ®ång bé ho¹t ®éng tÝn dông nh­: t¨ng c­êng tiÕp thÞ, ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n lín cã hiÖu qu¶ b»ng viÖc thµnh lËp c¸c bé phËn nghiªn cøu, chñ ®éng tiÕp cËn c¸c dù ¸n kinh doanh cã hiÖu qu¶; n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông b»ng viÖc n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c thÈm ®Þnh tr­íc khi cho vay, t¨ng c­êng kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc sö dông vèn vay cña kh¸ch hµng; n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c kiÓm tra néi bé, ®µo t¹o båi d­ìng c¸n bé tÝn dông… Cïng víi nh÷ng c¶i c¸ch tõ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p c¶i c¸ch tÝch cùc cña b¶n th©n c¸c ng©n hµng, t¨ng tr­ëng tÝn dông trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y gia t¨ng nhanh chãng. B¶ng 9: Møc t¨ng tr­ëng tÝn dông cña c¸c NHTM ViÖt Nam qua c¸c n¨m (§¬n vÞ: Ngh×n tû VN§) N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2002 Tæng d­ nî % so víi n¨m tr­íc Tæng d­ nî % so víi n¨m tr­íc Tæng d­ nî % so víi n¨m tr­íc 125 93% 226 180% 297 131% Nguån: T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh TiÒn tÖ 1.5.2003 4.1.3. Kinh doanh trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi Ho¹t ®éng cña NHTM trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®· trë thµnh m¶ng ho¹t ®éng quan träng mang l¹i nhiÒu lîi nhuËn cho ho¹t ®éng kinh doanh ®a n¨ng cña c¸c NHTM. C¸c h×nh thøc kinh doanh gåm: kinh doanh ngo¹i tÖ víi nghiÖp vô ACBIT; kinh doanh chªnh lÖch l·i suÊt bï trõ; kinh doanh tõ thay ®æi l·i suÊt ®­îc dù b¸o (Swap l·i suÊt). §Ó ®Èy m¹nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tª, c¸c NHTM cÇn ph¶i: - Më réng m¹ng l­íi kinh doanh ngo¹i tÖ. §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ trong n­íc, cÇn më réng m¹ng l­íi c¸c chi nh¸nh, ®iÓm giao dÞch cña NHTM, tr­íc hÕt tËp trung vµo c¸c vïng cã ho¹t ®éng kinh tÕ m¹nh, hiÖu qu¶ ®Çu t­ cao, ®Æc biÖt lµ cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thµnh lËp c¸c phßng kinh doanh ngo¹i tÖ ë c¸c chi nh¸nh, ®­îc trang bÞ c¸c m¸y cung cÊp tin tøc, l·i suÊt, tû gi¸ cña Reuters hoÆc Telerate Bloomberg, cã c¸c m¸y tÝnh nèi m¹ng cã l¾p ®Æt phÇn mÒm tÝnh to¸n thèng kª, dù b¸o tû gi¸ c¸c giao dÞch, hÖ thèng thiÕt bÞ th«ng tin cÇn thiÕt kh¸c nh­ ®iÖn tho¹i, fax, telex…®Ó cã thÓ liªn l¹c trùc tiÕp víi bÊt kú ng©n hµng nµo trong cïng hÖ thèng còng nh­ kh¸c hÖ thèng. §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ ph¶i cã chiÕn l­îc më réng m¹ng l­íi ng©n hµng ®¹i lý réng kh¾p thÕ giíi, mµ tr­íc hÕt lµ khu vùc §«ng Nam ¸, thùc sù tham gia vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ, ®ång thêi nhanh chãng n©ng cÊp c¸c phßng bu«n tiÒn (Dealing Room), t¹o ®iÒu kiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ. - §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kinh doanh. Bªn c¹nh USD- chiÕm tû lÖ lín trong giao dÞch th× c¸c NHTM còng cÇn ®a d¹ng ho¸ lo¹i ngo¹i tÖ kinh doanh nh­ EUR, GBP, JPY, HKD… tr¸nh phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo USD, ph©n t¸n rñi ro, thÝch nghi ®­îc víi nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng vÒ tû gi¸. Tuy nhiªn, ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kinh doanh, ng©n hµng còng ph¶i tÝnh ®Õn nhu cÇu vÒ lo¹i ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng. - §a d¹ng hãa nghiÖp vô kinh doanh. Gióp NHTM më réng quy m«, t¹o sù t¨ng tr­ëng c¶ vÒ l­îng vµ chÊt trong ho¹t ®éng nµy, ®ång thêi hç trî c¸c nghiÖp vô kh¸c, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn chung cña ng©n hµng. HiÖn nay, chñ yÕu c¸c NHTM chØ tiÕn hµnh giao dÞch ngay, giao dÞch ho¸n ®æi vµ kú h¹n rÊt Ýt. §èi víi giao dÞch giao ngay, c¸c NHTM cÇn tiÕp tôc më réng quy m«, tiÕp tôc thu hót kh¸ch hµng giao dÞch ngo¹i tÖ víi m×nh. §èi víi nghiÖp vô ho¸n ®æi vµ kú h¹n ph¶i giíi thiÖu gióp kh¸ch hµng hiÓu râ vÒ nghiÖp vô nµy vµ lîi Ých cña chóng. HiÖn nay, NHNN ®ang nghiªn cøu ®Ó ®­a vµo thùc hiÖn thªm nhiÒu lo¹i h×nh míi nh­: më réng ph¹m vi c¸c NHTM thùc hiÖn nghiÖp vô Option (hiÖn nay cã 5 ng©n hµng ®­îc phÐp triÓn khai nghiÖp vô Option lµ Ng©n hµng Eximbank, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn XuÊt nhËp khÈu, Ng©n hµng §T&PT, Ng©n hµng NN&PTNT), hîp ®ång Future, c«ng cô phßng ngõa rñi ro (hedging)… - T¨ng c­êng ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn göi ngo¹i tª. Ng©n hµng cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh mét sè ngo¹i tÖ trªn c¸c tµi kho¶n tiÒn göi Nostro sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt, sè d­ ë møc nµo cho võa ®Ó võa ®¶m b¶o thanh to¸n v·ng lai phôc vô kh¸ch hµng trong n­íc cã quan hÖ kinh doanh ®èi ngo¹i, ®Õn møc nµo th× cÇn ¸p dông c¬ chÕ tù ®éng ®· ®­îc tho¶ thuËn víi ng©n hµng ®èi t¸c hay ®¬n ph­¬ng quyÕt ®Þnh ®iÒu ®éng vèn sang c¸c lo¹i h×nh kinh doanh tiÒn göi kh¸c theo th«ng lÖ th­¬ng tr­êng nh»m b¶o ®¶m an toµn vèn vµ sinh lîi cao h¬n. - Thùc hiÖn tèt c¸c nghiÖp vô liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ. Thanh to¸n quèc tÕ lµ mét ho¹t ®éng liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ. Muèn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ th× ph¶i lµm tèt c«ng t¸c thanh to¸n quèc tÕ. Cã phôc vô kh¸ch hµng thanh to¸n thuËn lîi th× kh¸ch hµng sÏ ®Õn quan hÖ giao dÞch víi ng©n hµng nhiÒu h¬n, ng©n hµng sÏ cã nguån cung cÊp ngo¹i tÖ tõ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµ b¸n ngo¹i tÖ cho doanh nghiÖp nhËp khÈu. §Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ, c¸c NHTM cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p: + ChÝnh s¸ch thu hót kh¸ch hµng nh­: miÔn ký quü, gi¶m chi phÝ giao dÞch cho kh¸ch hµng l©u n¨m, t­ vÊn cho kh¸ch hµng gióp kh¸ch hµng hoµn thiÖn bé chøng tõ ®Ó viÖc thanh to¸n nhanh h¬n, an toµn h¬n + §Èy m¹nh ¸p dông c«ng nghÖ vµo c«ng t¸c thanh to¸n quèc tÕ, ph¸t triÓn vµ sö dông m¹ng thanh to¸n quèc tÕ SWIFT víi hiÖu qu¶ cao nhÊt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng thanh to¸n quèc tÕ. + Më réng quan hÖ ®èi ngo¹i víi c¸c NHTM kh¸c nhÊt lµ c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó tËn dông sù trî gióp vÒ ®µo t¹o nghiÖp vô, khai th¸c th«ng tin kinh tÕ… 4.1.4. Kinh doanh trªn thÞ tr­êng më Ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ngµy cµng ®a d¹ng dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý vµ sö dông vèn kh¶ dông ph¶i chñ ®éng vµ linh ho¹t h¬n. T¹i nghiÖp vô thÞ tr­êng më, NHNN tæ chøc mua hoÆc b¸n giÊy tê cã gi¸. T¹i c¸c phiªn giao dÞch cña thÞ tr­êng më, c¸c NHTM CP cã thÓ tham gia mua giÊy tê cã gi¸ nÕu NHNN b¸n vµ b¸n l¹i giÊy tê cã gi¸ nÕu NHNN mua.. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, NHNN ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n lµm c¬ së ph¸p lý nh­ Quy chÕ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, Quy tr×nh nghiÖp vô thÞ tr­êng më, Quy chÕ qu¶n lý vèn kh¶ dông vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c cã kiªn quan. Mét sè bé phËn ®­îc thµnh lËp nh­ Ban ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më, Bé phËn nghiÖp vô thÞ tr­êng më, l¾p ®Æt thiÕt bÞ vµ cµi ®Æt c¸c ch­¬ng tr×nh…Ngµy 12/7/2000, phiªn giao dÞch ®Çu tiªn cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc tiÕn hµnh vµ ®· thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶. TÝnh ®Õn th¸ng 9/2002, thµnh viªn cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më gåm 4 NHTM QD, 10 NHTM CP, 5 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, 1 ng©n hµng liªn doanh. Trong n¨m 2002, doanh sè giao dÞch nghiÖp vô thÞ tr­êng më t¨ng m¹nh so víi n¨m 2001, doanh sè mua ®¹t trªn 7.200 tû ®ång b»ng kho¶ng 218% tæng doanh sè mua cña n¨m 2001; doanh sè b¸n ®¹t 1.700 tû ®ång, b»ng kho¶ng 274% doanh sè b¸n n¨m 2001 T¹p chÝ Ng©n hµng Sè 3/2003 . Th«ng qua viÖc mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng më, c¸c NHTM cã thÓ c©n ®èi vèn vµ sö dông nguån vèn cña m×nh mét c¸ch chñ ®éng linh ho¹t vµ hiÖu qu¶. ThÞ tr­êng më lµ n¬i c¸c NHTM cã thÓ “®Çu t­” khi thõa vèn kh¶ dông ®ång thêi ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c NHTM trong tr­êng hîp cã nh÷ng biÕn ®éng ®ét xuÊt. Do vËy, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM trªn thÞ tr­êng më c¸c NHTM cÇn ph¶i: - §a d¹ng ho¸ danh môc chøng tõ cã gi¸ trong c¸c giao dÞch nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Më réng c¸c lo¹i h×nh kinh doanh, dÞch vô nh­ ®Çu t­ tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, t¹o hµng hãa cho c¸c giao dÞch víi NHNN - Hoµn chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ thÞ tr­êng mua b¸n l¹i tÝn phiÕu gi÷a c¸c NHTM víi kh¸ch hµng vµ ®­a thÞ tr­êng nµy vµo ho¹t ®éng, nh»m sö dông linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ nguån vèn kinh doanh - T¨ng tÇn sè phiªn giao dÞch vµ rót ng¾n thêi h¹n giao dÞch. HiÖn nay, nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc thùc hiÖn 2 phiªn/ tuÇn víi thêi h¹n c¸c hîp ®ång biÕn ®éng tõ 15 ngµy ®Õn 120 ngµy, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c giao dÞch víi thêi h¹n 30 ngµy chiÕm tíi 61%, thêi h¹n d­íi 30 ngµy chØ chiÕm 10% T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh TiÒn tÖ 1.11.2003 . §Æc ®iÓm giao dÞch nµy thÓ hiÖn sù thiÕu linh ho¹t cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Tæ chøc giao dÞch hµng ngµy lµ ®ßi hái b¾t buéc cña c¬ chÕ kiÓm so¸t l·i suÊt liªn ng©n hµng. Trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam, gi¶i ph¸p nµy ph¶i ®­îc tiÕn hµnh song song víi viÖc më réng ph¹m vi ®èi t¸c vµ ®èi t­îng giao dÞch. - Quan t©m, t¹o ®iÒu kiÖn trong viÖc ®µo t¹o c¸n bé, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô ®Ó cã ®ñ kh¶ n¨ng dù b¸o vèn kh¶ dông, ph©n tÝch ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c cho tõng giao dÞch t¹i nghiÖp vô thÞ tr­êng më. - Trang bÞ bæ sung c¬ së vËt chÊt, b¶o ®¶m ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn giao dÞch thÞ tr­êng më thuËn lîi chÝnh x¸c. 4.2. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c NHTM hiÖn ®¹i ngµy nay ®ang dÇn chuyÓn dÞch träng t©m tõ tËp trung thùc hiÖn nghiÖp vô truyÒn thång sang cung øng c¸c dÞch vô ng©n hµng tiÖn Ých cho kh¸ch hµng. ViÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô mét mÆt ®em l¹i lîi nhuËn, mÆt kh¸c lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ph©n t¸n rñi ro. VËy c¸c NHTM cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc ph¸t triÓn vµ ®æi míi c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, trong ®ã cã mét sè dÞch vô cÇn ®­îc tÝch cùc triÓn khai nh­: - DÞch vô qu¶n lý vµ chi tr¶ tiÒn l­¬ng cho c¸n bé nh©n viªn c¸c do¹nh nghiÖp lín cã sè ng­êi lao ®éng nhiÒu. DÞch vô nµy kh«ng chØ ®em l¹i thu nhËp cho ng©n hµng qua viÖc thu phÝ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng t¨ng sè d­ trong tµi s¶n nî ®Ó cho vay, ®Çu t­ quay vßng vèn - DÞch vô thanh to¸n hé tiªu dïng lµ mét dÞch vô trong ®ã ng©n hµng ®øng ra thay mÆt cho chñ tµi kho¶n thùc hiÖn thanh to¸n c¸c kho¶n chi tiªu nh­: tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc, tiÒn nhµ… - DÞch vô thanh to¸n mua b¸n bÊt ®éng s¶n ®­îc mét sè NHTM CP nhÊt lµ NHTM CP ¸ Ch©u tÝch cùc triÓn khai vµ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan, ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng tÝn nhiÖm - DÞch vô t­ vÊn ®ang ®­îc nhiÒu NHTM më réng tíi mäi ®èi t­îng kh¸ch hµng trong quan hÖ tÝn dông, mua b¸n ngo¹i tÖ, thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu, thanh to¸n mua b¸n nhµ, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång, mua b¸n cæ phÇn cña ng©n hµng. - DÞch vô ng©n hµng ®èi ngo¹i còng ®ang ®­îc ph¸t triÓn. C¸c ng©n hµng lín ë n­íc ta ®· kÕt nèi m¹ng th«ng tin cña m×nh ®Õn mét sè doanh nghiÖp lín, do ®ã cÇn triÖt ®Ó khai th¸c, xö lý th«ng tin ®Ó më réng kh«ng gian giao dÞch cña c¸c ng©n hµng ®Ó ph¸t huy hÕt nh÷ng tiÖn Ých cña m¹ng th«ng tin trong viÖc xö lý nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ th«ng qua m¹ng tõ ng©n hµng ®Õn doanh nghiÖp, còng nh­ tõ ng©n hµng mÑ ®Õn c¸c ng©n hµng chi nh¸nh trong c¸c nghiÖp vô nh­ më L/C, thùc hiÖn c¸c dÞch vô thanh to¸n quèc tÕ… - C¸c dÞch vô kh¸c nh­: chi tr¶ kiÒu hèi, chuyÓn tiÒn toµn cÇu theo hÖ thèng ®¹i lý cña tæ chøc Western Union, dÞch vô cho thuª ng¨n tñ s¾t… còng cÇn ®­îc chó träng ph¸t triÓn h¬n n÷a. Víi nh÷ng cè g¾ng vµ nç lùc kh«ng ngõng, c¸c NHTM còng ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ trong viÖc ph¸t triÓn dÞch vô ®Æc biÖt lµ: §Èy m¹nh ph¸t triÓn dÞch vô thanh to¸n thÎ. C¸c lo¹i thÎ tÝn dông quèc tÕ cña c¸c tËp ®oµn næi tiÕng ®ang ®­îc c¸c NHTM më réng lµm ®¹i lý ph¸t hµnh vµ thanh to¸n nh­: Master Card, Visa Card. Riªng Vietcombank cßn thanh to¸n thÎ Amex Card. Víi tiÖn Ých sö dông tr­íc nguån vèn cña ng©n hµng ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸ vµ dÞch vô… t¹i gÇn 7000 ®iÓm chÊp nhËn thanh to¸n thÎ nh­: c¸c siªu thÞ, nhµ hµng, kh¸ch s¹n… ng­êi dïng thÎ cã thÓ rót tiÒn mÆt t¹i h¬n 500.000 m¸y ATM ho¹t ®éng 24/24 giê. Bªn c¹nh thÎ tÝn dông quèc tÕ, thÎ thanh to¸n néi ®Þa còng rÊt ph¸t triÓn, ®ã lµ c¸c lo¹i ATM, Vietcombank Card, ThÎ thanh to¸n §«ng ¸, Sacombank Card, Ph­¬ng Nam Card, Eximbank Card. §iÓn h×nh vµ n¨ng ®éng h¬n c¶ lµ NHTM CP ¸ Ch©u víi ACB Card, gåm c¸c lo¹i: Saigon Co.op, Mai Linh, Saigon touristt, Citimart, ACB E.card…§i ®Çu trong lÜnh vùc nµy ph¶i kÓ ®Õn Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. TÝnh ®Õn nay sè l­îng thÎ tÝn dông quèc tÕ: Vietcombank Visa, Vietcombank MasterCard, Vietcombank America Express cña Vietcombank ®· ®¹t trªn 4000 thÎ víi doanh sè sö dông trªn 120 tû ®ång ViÖt Nam chiÕm tíi 455 thÞ phÇn ph¸t hµnh thÎ tÝn dông quèc tÕ ë ViÖt Nam. Vietcombank còng lµ ng©n hµng duy nhÊt ë n­íc ta chÊp nhËn thanh to¸n c¶ 5 lo¹i thÎ th«ng dông nhÊt thÕ giíi: Visa, MasterCard, America Express, JCB, Dines Club, doanh sè thanh to¸n cña Vietcombank n¨m 2002 ®¹t gÇn 100 triÖu USD vµ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®¹t 55 triÖu USD. Bªn c¹nh ®ã, Vietcombank ®· cã trªn 100 m¸y ATM vµ ®ang më réng m¹ng l­íi lªn 200 m¸y, doanh sè thanh to¸n n¨m 2002 ®¹t gÇn 1800 tû ®ång vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®¹t gÇn 1000 tû ®ång T¹p chÝ Tµi chÝnh Th¸ng 9/2003 . C¹nh tranh m¹nh mÏ trªn thÞ tr­êng dÞch vô tµi kho¶n c¸ nh©n. Trong mét sè thµnh phè ®«ng d©n c­, nhiÒu doanh nghiÖp t­ nh©n ®ang ph¸t triÓn, nhiÒu ng­êi cã thu nhËp kh¸, c¸c NHTM ®ang tÊn c«ng m¹nh mÏ vµo thÞ tr­êng dÞch vô ng©n hµng b¸n lÎ hiÖn ®¹i trong d©n c­. Th«ng qua viÖc më tµi kho¶n c¸ nh©n, c¸c NHTM cung cÊp c¸c tiÖn Ých ng©n hµng cho mäi ®èi t­îng d©n c­. §©y còng ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®ét ph¸ trong kÕ ho¹ch thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn dÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng. Th«ng qua tµi kho¶n c¸ nh©n, c¸c kh¸ch hµng cßn ®­îc sö dông dÞch vô ng©n hµng qua m¹ng nh­: Internet banking, E- banking, Home banking, Phone banking, Mobile banking…§Æc biÖt lµ kh¸ch hµng vµ ng©n hµng sö dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh­: sÐc, uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi, thÎ thanh to¸n. Cã thÓ thÊy râ t×nh h×nh nµy qua phô lôc b¶ng 4. §Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c dÞch vô ng©n hµng hiÖn ®¹i, më réng ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ dÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng b¸n lÎ trong nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, Nhµ n­íc cÇn sím cã LuËt thanh to¸n, tr­íc m¾t chØnh söa mét sè v¨n b¶n d­íi luËt (nh­ NghÞ ®Þnh vÒ SÐc…) ®Ó phï hîp víi thùc tiÔn. Bªn c¹nh ®ã, c¸c NHTM cÇn ph¶i thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ sau: - C¸c NHTM cÇn thay ®æi t­ duy kinh doanh theo h­íng ph¸t triÓn cña c¸c ng©n hµng hiÖn ®¹i, ®ã lµ tËp trung ph¸t triÓn dÞch vô tµi chÝnh- ng©n hµng, coi chÊt l­îng dÞch cô lµ yÕu tè t¹o ra nÐt riªng cho mçi ng©n hµng. - Ph¸t huy néi lùc n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh - TÝch cùc x©y dùng hÖ thèng h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng. - N©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò nh©n sù 4.3. N©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh. C¸c NHTM n­íc ta cÇn ph¶i x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ kinh doanh míi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh. C¬ chÕ kinh doanh ®­îc hoµn thiÖn mét c¸ch ®ång bé, cã nghÜa lµ c¸c c¬ chÕ quyÕt s¸ch kinh doanh, c¬ chÕ kÝch thÝch, c¬ chÕ rµng buéc bªn trong ng©n hµng, c¬ chÕ c©n b»ng lîi Ých ph¶i ®­îc hoµn thiÖn. C¸c c¬ chÕ nµy ph¶i ®­îc h×nh thµnh vµ thèng nhÊt qu¶n lý trong c¸c ng©n hµng tõ trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng, tõ c¸c chi nh¸nh cÊp 1 ®Õn c¸c chi nh¸nh cÊp 4 cña c¸c ng©n hµng vµ trong néi bé tõng chi nh¸nh. Cô thÓ: Thø nhÊt, c¬ chÕ quyÕt s¸ch kinh doanh: Trong néi bé tõng NHTM cã c¸c chi nh¸nh ë c¸c cÊp kh¸c nhau, thùc hiÖn h¹ch to¸n ®éc lËp mét c¸ch t­¬ng ®èi nªn chõng mùc nµo ®ã ®­îc ®éc lËp trong quyÕt ®Þnh kinh doanh ®Ó ph¸t huy quyÒn tù chñ cña m×nh. QuyÕt s¸ch ®óng ®¾n vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ cao ph¶i thÓ hiÖn sù kÕt hîp trÝ tuÖ cña tËp thÓ víi tÝnh quyÕt ®o¸n cña ng­êi gi¸m ®èc, ®iÒu hµnh ®Ó thèng nhÊt thùc hiÖn Thø hai, c¬ chÕ kÝch thÝch: X©y dùng quy chÕ thi ®ua, khen th­ëng, ph¸t huy s¸ng kiÕn, trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ môc ®Ých kinh doanh cña tõng chi nh¸nh ®Ó lµm ®éng lùc thóc ®Èy c¸n bé nh©n viªn thùc hiÖn tèt ®Þnh h­íng kinh doanh cña m×nh. Thø ba, c¬ chÕ rµng buéc: Ph©n ®Þnh râ ranh ríi tr¸ch nhiÖm ®èi víi rñi ro, trùc tiÕp g¾n tr¸ch nhiÖm cho nh÷ng ng­êi quyÕt s¸ch, ng­êi thõa hµnh nhiÖm vô. §Ó n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña tõng c¸n bé trong ho¹t ®éng ng©n hµng, c¸c NHTM ph¶i x©y dùng quy tr×nh nghiÖp vô trong cho vay, huy ®éng vèn, dÞch vô…trong ®ã quy ®Þnh rÊt cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña tõng ng­êi ®èi víi tõng mÆt nghiÖp vô ng©n hµng. Thø t­, c¬ chÕ ph©n phèi thu nhËp (c¬ chÕ c©n b»ng lîi Ých): C¸c NHTM ph¶i hoµn thiÖn c¬ chÕ ph©n phèi tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng… ®Ó dÇn ®¶m b¶o ng­êi cã cèng hiÕn lín, hiÖu qu¶ lao ®éng cao sÏ cã thu nhËp cao vµ ng­îc l¹i. §©y lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n, c¸c NHTM ph¶i phèi hîp sù ®ång t×nh cña tËp thÓ trªn c¬ së cô thÓ ho¸ hiÖu qu¶ kinh doanh do tõng nghiÖp vô ®em l¹i ®Ó cã søc thuyÕt phôc cao. Tãm l¹i, c¸c c¬ chÕ nµy trong hÖ thèng kinh doanh hîp nhÊt thµnh mét chØnh thÓ thèng nhÊt. C¸c c¬ chÕ nµy ®­îc x©y dùng mét c¸ch c©n ®èi, hîp lý hµi hoµ sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¸c NHTM ngµy mét ph¸t triÓn h¬n. 5. Nh÷ng gi¶i ph¸p cho qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña c¸c NHTM N©ng cao vai trß vµ hiÖu qu¶ ®iÒu hµnh vÜ m« cña NHNN, tõng b­íc ®iÒu chØnh c¬ cÊu, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m th¸o gì khã kh¨n, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nh­ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ dÞch vô, ®Çu t­ n­íc ngoµi, chuyÓn giao c«ng nghÖ. Lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng NHTM th«ng qua viÖc h×nh thµnh ®ång bé m«i tr­êng ph¸p lý liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c NHTM, ¸p dông ®Çy ®ñ h¬n c¸c thiÕt chÕ vµ chuÈn mùc quèc tÕ vÒ an toµn trong lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng, ®¶m b¶o tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c cam kÕt héi nhËp C¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng, thùc hiÖn b¶o hé c¸c NHTM trong n­íc mét c¸ch cã chän läc, cã ®iÒu kiÖn, cã thêi h¹n, ph©n biÖt chøc n¨ng cña NHNN vµ NHTM QD, chøc n¨ng cho vay cña ng©n hµng chÝnh s¸ch víi chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ cña NHTM, ®¶m b¶o quyÒn tù chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c NHTM trong kinh doanh. Hç trî vµ khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô ng©n hµng n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, c¶i tiÕn c«ng nghÖ Më cöa thÞ tr­êng trong n­íc trªn c¬ së xo¸ bá dÇn c¸c giíi h¹n vÒ sè l­îng ®¬n vÞ, ph¹m vi, tû lÖ gãp vèn cña bªn n­íc ngoµi hoÆc tæng giao dÞch nghiÖp vô ng©n hµng, b¶o ®¶m quyÒn kinh doanh cña c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tµi chÝnh n­íc ngoµi theo c¸c cam kÕt song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng. Chñ ®éng vµ tÝch cùc chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn tham gia thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hµng vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c. Tõng b­íc t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng cho c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh- ng©n hµng trong n­íc vµ n­íc ngoµi ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. Tõng b­íc n©ng cao vÞ thÕ cña ®ång ViÖt Nam, x©y dùng kÕ ho¹ch chuyÓn ®æi tù do VND, thùc hiÖn thanh to¸n b»ng VND trªn l·nh thæ ViÖt Nam, t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh tiÒn tÖ vµ cung øng dÞch vô ng©n hµng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin tµi chÝnh ng©n hµng vµ më réng c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ph¸t triÓn c¸c c«ng cô giao dÞch trªn thÞ tr­êng më nh»m ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ s©u réng, cã tÝnh thanh kho¶n cao. T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng vÒ tµi chÝnh- tiÒn tÖ theo nguyªn t¾c phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ, tÝch cùc tham gia c¸c ch­¬ng tr×nh vµ thÓ chÕ hîp t¸c, gi¸m s¸t, trao ®æi th«ng tin víi c¸c khèi liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. KÕt luËn Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, héi nhËp quèc tÕ vÒ ng©n hµng ®ang lµ xu thÕ cña thêi ®¹i, cã tÝnh kh¸ch quan do sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng ng©n hµng nãi riªng. ViÖt Nam, khi héi nhËp víi thÕ giíi cã thÓ tranh thñ nguån vèn, tiÕp cËn nhanh víi c«ng nghÖ ng©n hµng míi, víi c¬ chÕ tæ chøc qu¶n lý ®iÒu hµnh tiªn tiÕn nhÊt, tiÕp cËn nhanh h¬n víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh trong khu vùc vµ thÕ giíi… tõ ®ã cã thÓ ph¸t triÓn néi lùc cña m×nh, më réng ho¹t ®éng ra n­íc ngoµi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®· liªn tôc c¶i c¸ch theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng, ®¶m b¶o ph©n bæ cã hiÖu qu¶ vµ an toµn c¸c nguån lùc tµi chÝnh nh»m v÷ng b­íc tiÕn vµo qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ. Tuy nhiªn, ®Ó ®Èy nhanh héi nhËp, còng nh­ nh»m tranh thñ nh÷ng c¬ héi vµ ®èi mÆt ®­îc víi nh÷ng th¸ch thøc khi héi nhËp, ViÖt Nam cÇn tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, mµ ®Æc biÖt lµ Trung quèc- do Trung Quèc cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam vÒ chÕ ®é kinh tÕ- x· héi vµ ®Æc biÖt lµ hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cña hai n­íc còng ®ang trªn con ®­êng c¶i c¸ch mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u réng. Do ®ã ViÖt Nam cã thÓ häc hái nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u mµ Trung Quèc ®· ¸p dông thµnh c«ng, vËn dông linh ho¹t vµo t×nh h×nh thùc tiÔn cña m×nh ®Ó nhanh chãng ®­a hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam s¸nh ngang víi c¸c ng©n hµng hiÖn ®¹i trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Víi khu«n khæ h¹n hÑp cña kho¸ luËn vµ cã thÓ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng s¬ suÊt nhÊt ®Þnh song em xin m¹nh d¹n ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn nhá bÐ cña m×nh vµo sù ph¸t triÓn chung cña hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th¹c sÜ §Æng ThÞ Nhµn cïng c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Kinh tÕ Ngo¹i Th­¬ng cña tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng ®· gióp em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Phô lôc B¶ng 1: Tæng tµi s¶n cã cña NHMT CP ACB tõ n¨m 1998- 2002 §¬n vÞ: tû ®ång Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn NHTM CP ACB 2002 B¶ng 2: Mét sè chØ tiªu tµi chÝnh cña NHTM CP Sµi Gßn Th­¬ng TÝn 2002 2001 2000 1999 1998 Tæng tµi s¶n 4.298,3 3.134,3 2.202,4 1.562,6 1.528,1 D­ nî tÝn dông 3.300,5 2.326,5 1.455,1 1.221,2 1.067,0 Huy ®éng vèn 3.856,2 2.850,5 1.998,3 1.422,8 1.400,6 Vèn ®iÒu lÖ 271,7 190,0 137,7 71,0 71,0 L·i rßng/ tæng tµi s¶n b×nh qu©n 1,45% 1,01% 0,88% 0,58% 0,36% L·i rßng/ vèn ®iÒu lÖ b×nh qu©n 25,44% 19,01% 20,44% 12,68% 7,04% Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn cña NHTM CP Sµi Gßn Th­¬ng TÝn 2002 B¶ng 3: Tèc ®é t¨ng tr­ëng nguån vèn ë NHTM CP Eximbank §¬n vÞ: tû ®ång Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn cña NHTM CP Eximbank 2002 B¶ng 4: T×nh h×nh sö dông c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n t¹i c¸c NHTM ViÖt Nam trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh §¬n vÞ: tû ®ång; % cña tõng ph­¬ng tiÖn so víi tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n Ph­¬ng thøc thanh to¸n Doanh sè 2001 Doanh sè 2002 Doanh sè 5 th¸ng 2003 Sè tiÒn % Sè tiÒn % Sè tiÒn % SÐc 2.948 0,3 4.480 0,4 2.755 0,6 Uû nhiÖm chi- chuyÓn tiÒn 678.224 77,9 846.509 76,1 345.218 69,2 Uû nhiªm thu 33.269 3,8 43.035 3,9 22.115 4,4 ThÎ- ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh¸c 156.280 18 218.288 19,6 128.296 25,4 Tæng céng 870.744 100 1.112.312 100 499.014 100 Nguån: T¹p chÝ Tµi chÝnh Th¸ng 9/2003 Tµi liÖu tham kh¶o 1. S¸ch Ngµnh ng©n hµng Trung Quèc- nh÷ng xung ®ét trong ®Çu t­ n­íc ngoµi (Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) 2. S¸ch Ngµnh tiÒn tÖ Trung Quèc b­íc vµo thÕ kû míi (Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) 3. S¸ch C¶i c¸ch, ph¸t triÓn vµ quèc tÕ ho¸ ngµnh tiÒn tÖ Trung Quèc (Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) 4. S¸ch Nghiªn cøu so s¸nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam vµ c¶i c¸ch kinh tÕ ë Trung Quèc (NXB ChÝnh trÞ quèc gia- GS.TS Lª H÷u TÇng- GS L­u Hµm Nh¹c) 5. S¸ch ThÓ chÕ Kinh tÕ thÞ tr­êng cã ®Æc s¾c Trung Quèc (NXB Khoa häc x· héi- TS. NguyÔn Kim B¶o) 6. S¸ch Trung Quèc- nh×n l¹i mét chÆng ®­êng ph¸t triÓn (NXB TrÎ- DÞch gi¶: NguyÔn Quèc Th¾ng, Hoµng Quèc Hïng) 7. T¹p chÝ Far Eastern Economic Review 8. T¹p chÝ The Economist 9. T¹p chÝ Business Week 10. T¹p chÝ Ngo¹i Th­¬ng 11. T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh tiÒn tÖ 12. T¹p chÝ Th«ng tin Kinh tÕ- x· héi 13. T¹p chÝ Ng©n hµng 14. T¹p chÝ Th«ng tin tµi chÝnh 15. T¹p chÝ Tµi chÝnh 16. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc 17. T¹p chÝ Tin häc Ng©n hµng 18. T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ 19. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn 20. B¸o c¸o th­êng niªn cña NHNN, c¸c NHTM 21. B¸o c¸o T×nh h×nh thùc hiÖn nghÞ quyÕt 07- NQ- TW (NHNN)