Khóa luận Nghiên cứu tác dụng giải độc của cam thảo đối với mã tiền và paracetamol

o taùc duïng cuûa thuoác cöôøng giao caûm giaùn tieáp. Töông taùc trong quaù trình baøi xuaát thuoác qua thaän: Söï baøi xuaát thuoác qua thaän coù theå thay ñoåi bôûi caùc thuoác laøm giaûm löu löôïng thaän,hoaëc öùc cheá chuyeån vaän chuû ñoäng ôû oáng thaän. 7 Laøm thay ñoåi PH cuûa nöôùc tieåu. Ví duï: Khaùng acid (NaHCO3) gaây kieàm hoùa nöôùc tieåu laøm giaûm söï thaûi tröø cuûa thuoác laø alcaloid (quinidin, theophylin…) daãn ñeán nguy cô quaù lieàu. Ngöôïc laïi, vitamin C lieàu cao gaây acid hoùa nöôùc tieåu laøm taêng thaûi tröø caùc thuoác alcaloid daãn ñeán giaûm taùc duïng.[14] Töông tranh trong söï baøi tieát ôû oáng thaän. Ví duï: Probenecid töông tranh trong söï baøi tieát vôùi penicillin laøm keùo daøi thôøi gian taùc duïng cuûa penicillin. Ngöôïc laïi, probenecid töông tranh vôùi cephaloridin laïi laøm taêng ñoäc tính cuûa khaùng sinh naøy.[14] 1.1.3 Töông taùc thuoác theo phoái nguõ cuûa döôïc hoïc coå truyeàn [12] Töông taùc thuoác trong Ñoâng y ñaõ ñöôïc ñöa ra raát laâu vôùi khaùi nieäm laø “thaát tình” töùc laø caên cöù vaøo tình hình beänh taät, theo nguyeân taéc phoái hôïp töø hai vò thuoác trôû leân thì goïi laø phoái nguõ. Phoái nguõ caùc vò thuoác coù ñieàu kieän kieân caám nhaát ñònh cuûa noù. Thaàn noâng baûn thaûo kinh ñaõ toång keát ñoù laø thaát tình phoái hôïp ñieàu hoøa. Thaát tình bao goàm ñôn haønh (hoaëc goïi laø ñoäc haønh), töông tö, töông söû, töông uùy, töông oá, töông saùt, töông phaûn. Ñôn haønh: chæ duøng moät ñôn thuoác ñoäc maø cuõng coù taùc duïng chöõa beänh nhö ñoäc saâm thang ( chæ coù moät vò nhaân saâm). Töông tö: hai vò thuoác coù cuøng taùc duïng, hoã trôï keát quaû cho nhau. Ví duï: Nhaân saâm hoaëc Ñaûng saâm vôùi Hoaøng kyø… Töông söû: hai vò thuoác coù taùc duïng khaùc nhau, khi duøng chung thì moät vò laø quaân, moät vò laø thaàn, seõ naâng cao hieäu quaû chöõa beänh. Ví duï: Hoaøng kyø duøng chung vôùi Phuïc linh. Töông uùy: duøng moät vò thuoác naøy ñeå loaïi boû hay laøm giaûm ñoäc tính vaø hieäu löïc cuûa moät vò thuoác khaùc. Ví duï: baùn haï soáng khi duøng moät mình seõ bò ngöùa nhöng khi duøng chung vôùi Sinh khöông seõ heát ngöùa… Töông saùt: moät vò thuoác ñoäc khi duøng chung vôùi moät vò thuoác khaùc seõ laøm maát ñoäc tính vaø seõ khoâng ñoäc nöõa. Ví duï: Phoøng phong tröø ñoäc tính cuûa Pheâ söông… Töông oá: duøng chung hai loaïi thuoác naøy seõ gaây giaûm hoaëc maát hieäu löïc cuûa nhau. Ví duï: Sinh khöông gheùt Hoaøng caàm… Töông phaûn: hai vò thuoác duøng chung vôùi nhau seõ laøm cho taùc duïng ñoäc taêng leân. Ví duï: OÂ ñaàu phaûn Baùn haï 1.1.4 YÙ nghóa cuûa töông taùc thuoác.[1] ÖÙng duïng hieåu bieát veà ñoái khaùng ñeå giaûi ñoäc thuoác vaø traùnh phoái hôïp laøm giaûm taùc duïng do ñoái khaùng. Ví duï: Duøng acetylcystein ñeå giaûi ñoäc khi bò ngoä ñoäc paracetamol do duøng quaù lieàu. 8 ÖÙng duïng hieåu bieát veà hieäp löïc ñeå phoái hôïp thuoác nhaèm laøm taêng hoaït tính nhöng khoâng laøm taêng ñoäc tính. Ví duï: Thöôøng phoái hôïp khaùng sinh ñeå taêng ñeà khaùng cuûa vi khuaån. Sulfamethoxazon + trimethoprim = bactrim ( thuoác saùt khuaån ).[14] Khi thuoác ñeán caùc cô quan thì thuoác vaøo ñeán taän caùc moâ vaø ñeán taän caùc teá baøo ñeå cho taùc duïng, nhöng cuõng chính ôû nôi ñaây thuoác seõ bò laøm cho thay ñoåi baèng nhöõng phaûn öùng sinh hoïc, ñöôïc goïi laø söï chuyeån hoaù cuûa thuoác. Söï chuyeån hoaù coù theå xaûy ra moät phaàn hoaëc toaøn boä löôïng thuoác coù trong maùu, thuoác sau khi ñöôïc chuyeån hoaù coù theå giaûm hoaëc maát taùc duïng, coù theå trôû neân ít ñoäc hôn nhöng cuõng coù nhöõng tröôøng hôïp thuoác trôû neân ñoäc hôn vaø ñaëc bieät coù moät soá thuoác chæ coù taùc duïng sau khi ñöôïc chuyeån hoaù. Söï chuyeån hoaù coù theå xaûy ra ôû nhieàu nôi trong cô theå nhö: phoåi, ruoät, thaän, Gan… Nhöng gan laø cô quan giöõ vai troø quan troïng nhaát trong söï chuyeån hoaù thuoác. Trong ñoù heä thoáng enzym xuùc taùc cho quaù trình chuyeån hoùa thuoác raát nhieàu, chuû yeáu chuùng ñöôïc phaân boá ôû maïng löôùi noäi baøo nhaün coøn goïi laø maøng noäi baøo trôn töùc laø maøng noäi baøo khoâng coù caùc baùm ribosom, töùc laø ôû caùc microsom vôùi söï tham gia cuûa caùc enzym trong heä thoáng MMFO. Moät enzym coù theå tham gia chuyeån hoùa vaøo nhieàu thuoác vaø coøn coù theå tham gia vaøo caùc enzym chuyeån hoùa khaùc. Moät trong nhöõng enzym chuyeån hoùa thuoác chính laø Cyt P450. Enzym naøy naèm ôû vò trí cuoái cuøng trong heä thoáng vaø taïo phöùc vôùi thuoác ñeå chuyeån hoùa chuùng. 1.2 Moät soá ñaëc ñieåm cuûa Cyt P450 [13] Trọng lượng phân tử Trọng lượng phân tử của chuỗi polypeptit Hàm lượng P(nmol/mg protein) Hàm lượng protein( nmol/mg protein) Hàm lượng hem( nmol/mg protein) Axit amin( acid amin) C-tận Axit amin N-tận Hàm lượng gluxit( nmol/mg protein) Glucozamin Manose Glucose Số lượng axit amin Trong đó: 48100 47600 20 0,3 1 Acginin Methionin 0,7 1,7 0,2 424 9 Lys His Arg Asp Thr Ser Glu Pro Gly Ala Cys Val Met Lie Leu Tyr Phe Try 19 11 29 38 23 30 42 24 32 23 6 26 7 19 54 9 31 1 1.3 Ñaïi cöông veà Gan.[2] Hình 1: Moâ gan 1.3.1 Troïng löôïng cuûa gan 10 Gan laø tuyeán tieâu hoaù lôùn nhaát trong cô theå ngöôøi, gan coù troïng löôïng khoaûng 1,1-1,41kg, chieám 1/40- 1/50 troïng löôïng cô theå.Gan cuûa nam giôùi naëng hôn gan cuûa nöõ giôùi. Noù coù raát nhieàu maïch maùu, coù maøu naâu ñoû, coù tính chaát meàm maïi beà ngoaøi nhaün boùng. Boä phaän söôøn coù vai troø chòu caùc löïc ôû beân ngoaøi vaøo traùnh gaây ra phaù vôõ gan, neáu khoâng kòp thôøi cöùu chöõa khi chaán thöông thì gan coù theå vì chaûy maùu quaù nhieàu maø daãn ñeán töû vong. Naêng löïc taùi sinh cuûa gan : tính döï tröõ vaø thay ñoåi cuûa gan laø raát lôùn nhöng cuõng coù tính taùi sinh raát maïnh meõ. Qua thöû nghieäm ôû ñoäng vaät, caùc nhaø khoa hoïc ñaõ chöùng thöïc neáu caét boû 2/3 gan maø khoâng thaáy chæ söï roái loaïn chöùc naêng sinh lyù, boä phaän gan coøn laïi coù trong voøng töø 3-8 tuaàn sau khi caét boû, coù theå taùi sinh trôû thaønh töông ñöông khoái löôïng gan ban ñaàu. 1.3.2 Sô löôïc veà moät soá chöùc naêng cuûa gan Gan coù chöùc naêng sinh lyù phöùc taïp. Boä phaän gan coù söï thay theá cuõ môùi vaø lieân quan ñeán söï soáng cuûa con ngöôøi töøng giôø töøng phuùt. Trong ñoù caùc chöùc naêng chuû yeáu cuûa gan laø hôïp thaønh vaø toàn tröõ môõ, caùc loaïi ñöôøng , protein, tieát ra vaø baøi tieát dòch maät , ñieàu tieát mieãn dòch vaø dung löôïng maùu. Gan coøn laø cô quan giaûi ñoäc chuû yeáu trong cô theå. Vì vaäy moïi ngöôøi thöôøng ví noù laø nhaø maùy lôùn trong cô theå ngöôøi. 1.3.2.1 Chöùc naêng thay theá ñöôøng Gan laø nôi chuû yeáu thay theá ñöôøng, laø cô quan chuû yeáu duy trì coá ñònh löïông ñöôøng trong maùu vaø ñieàu tieát löôïng ñöôøng. 1.3.2.2 Chöùc naêng thay theá protein Protein laø boä phaän chuû yeáu taïo thaønh trong cô theå ngöôøi, laø moät vaät chaát cuûa hoaït ñoäng soáng. Ngoaøi albumin, coøn loaïi albumin nhö albumin tröùng, albumin ñöôøng, albimin môõ…ñeàu do boä phaän gan taïo thaønh. 1.3.2.3 Chöùc naêng thay theá môõ Trong quaù trình tieâu hoaù haáp thuï, phaân giaûi, hôïp thaønh vaø vaän chuyeån môõ, gan coù vai troø quan troïng. Noù coù theå tích hôïp thaønh môõ, cholesterol, môõ phoát pho. Neáu roái loaïn thay theá môõ, löôïng môõ coù theå xeáp ñoàng taïi caùc cô quan hay toå chöùc, taïo thaønh môõ beùo hoaëc môõ gan 11 1.3.2.4 Chöùc naêng thay theá vitamin Giöõ vai troø quan troïng ñoái vôùi vieäc taïo thaønh, toàn tröõ vaø thay theá cuûa vitamin A, D, K…Maáy naêm gaàn ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu cho bieát trong gan coù toàn tröõ khoaûng 90% vitamin A. 1.3.2.5 Chöùc naêng thay theá hormon ÔÛ tình traïng bình thöôøng hormon do tuyeán baøi tieát tieát ra. Trong maùu moãi loaïi hormon giöõ moät vai troø nhaát ñònh cuõng laø söï duy trì caân baèng giöõa söï taïo thaønh hormon vaø tieâu dieät hormon. Hormon dö thöøa ñöôïc thoâng qua gan maø maát ñi. 1.3.2.6 Yeáu toá hôïp thaønh maùu ñoâng Trong cô theå ngöôøi, ñaïi boä phaän caùc yeáu toá ñoâng maùu do gan hôïp thaønh. Khi chöùc naêng gan khoâng toát, bò beänh vieâm gan maïn tính, xô gan thì raát deã bò chaûy maùu cam, chaûy maùu keõ raêng hoaëc tay chaân xuaát hieän nhöõng noát xuaát huyeát maùu. taát caû nhöõng bieåu hieän ñoù ñeàu coù lieân quan ñeán söï giaûm thaáp nhaân toá hôïp thaønh maùu ñoâng. 1.3.2.7 Khaû naêng mieãn dòch Gan laø heä thoáng teá baøo mieãn dòch lôùn nhaát trong cô theå con ngöôøi. Mieãn dòch vaø tieâu dieät haøng nghìn haøng vaïn loaïi khuaån gaây beänh. Khi nhieãm beänh gan, neáu chöùc naêng mieãn dòch cuûa gan toát, coù theå tieâu dieät caùc vi ruùt teá baøo bò vieâm gan moät caùch coù hieäu quaû. Nhöng neáu heä thoáng mieãn dòch khaùc thöôøng hoaëc coù khieám khuyeát, khoâng theå tieâu dieät virus vieâm gan thì coù theå gaây ra toån thöông gan. Moät trong nhöõng chöùc naêng quan troïng nhaát cuûa gan laø chöùc naêng giaûi ñoäc. 1.3.2.8 Chöùc naêng giaûi ñoäc Trong quaù trình thay theá ôû cô theå con ngöôøi, seõ saûn sinh ra caùc loaøi vaät chaát coù haïi, töø caùc chaát thaûi cho ñeán caùc chaát coù haïi cho gan. ÔÛ phaïm vi nhaát ñònh, gan coù theå phaân giaûi thaønh caùc chaát khoâng coù ñoäc vaø baøi tröõ chaát ñoäc ra ngoaøi cô theå. 1.3.3 Chöùc phaän giaûi ñoäc cuûa gan [3] Chaát ñoäc trong cô theå coù töø hai nguoàn: Noäi sinh: do caùc quaù trình chuyeån hoaù sinh ra. Ngoaïi sinh: do töø ngoaøi nhieãm vaøo cô theå. Gan coù hai caùch khöû ñoäc: Coá ñònh, thaûi tröø. Khöû ñoäc hoaù hoïc. 1.3.3.1 Coá ñònh, thaûi tröø: 12 Moät soá lôùn kim loaïi nhö muoái ñoàng, chì, thuyû ngaân, chaát maøu vaøo cô theå bò gan giöõ laïi roài thaûi ra maät, nhöõng chaát naøy vaãn giöõ nguyeân traïng thaùi cuõ. Duøng nghieäm phaùp chaát maøu BSP (Bromosulphophtalein) ñeå thaêm doø chöùc naêng gan: tieâm moät löôïng nhaát ñònh chaát maøu vaøo tónh maïch, sau moät thôøi gian nhaát ñònh laáy maùu ñònh löôïng chaát ñoù Neáu gan bình thöôøng, gan seõ giöõ laïi chaát maøu, laøm cho noàng ñoä chaát maøu trong maùu thaáp. Neáu gan suy, noàng ñoä chaát maøu trong maùu cao vì gan giöõ ñöôïc ít chaát maøu. 1.3.3.2 khöû ñoäc hoaù hoïc: Ñaây laø quaù quaù trình khöû ñoäc quan troïng nhaát, chaát ñoäc seõ bò thay ñoåi veà maët hoaù hoïc, trôû thaønh chaát khoâng ñoäc, roài thaûi ra ngoaøi nhö quaù trình taïo ureâ töø NH3, coù nhieàu caùch khöû ñoäc khaùc nhau ôû gan: Khöû ñoäc baèng oxy hoaù: Moät soá chaát bò khöû ñoäc ôû gan baèng oxy hoùa nhö alcol etylic, alcol methylic, aldehyd benzylic, indol, paludrin… Hình 2: Quaù trình oxy hoùa alcol etylic Khöû oxy: Caùc aldehyd vaø ceton coù theå bò khöû thaønh alcol. Hình 3: Phaûn öùng cloral bò khöû oxy thaønh tricloroethanol Khöû ñoäc baèng caùch metyl hoaù: Quaù trình methyl hoùa laø quaù trình phoå bieán trong cô theå. Hình 4: Phaûn öùng methyl hoùa acid guanidoacetic thaønh creatin. 13 Khöû ñoäc baèng caùch lieân hôïp. Vôùi hình thöùc khöû ñoäc baèng caùch lieân hôïp, coù nhieàu hình thöùc: Khöû ñoäc baèng caùch lieân hôïp vôùi glycin: Moät soá acid nhaân thôm taïo lieân keát amid vôùi nhoùm amin cuûa glucocol ñeå taïo thaønh caùc amid töông öùng, nhö tröôøng hôïp cuûa acid salicylic lieân hôïp vôùi glycin ñeå taïo thaønh acid salicyluric.[6] Khöû ñoäc baèng caùch lieân hôïp vôùi sulfonic. Hình 5: phaûn öùng khöû ñoäc baèng caùch lieân hôïp cuûa phenol. Khöû ñoäc baèng caùch lieân hôïp glucuronic. Ví duï: Bilirulin töï do laø moät chaát ñoäc noù seõ ñöôïc lieân hôïp vôùi acid Glucuronic taïo thaønh bilirubin lieân hôïp (khoâng ñoäc). Ngaøy nay vôùi söï phaùt trieån cuûa Y hoïc noùi chung vaø ngaønh Y hoïc coå truyeàn noùi rieâng, moät soá caây coû ñaõ vaø ñang ñöôïc nghieân cöùu ñeå cheá bieán thaønh nhöõng vò thuoác chöõa beänh cho con ngöôøi. Cam thaûo laø moät trong nhöõng vò thuoác ñöôïc duøng nhieàu trong caùc baøi thuoác cuûa Ñoâng y. Trong ñoù taùc duïng giaûi ñoäc cuûa Cam thaûo ñaõ vaø ñang ñöôïc nghieân cöùu raát nhieàu. Noù coù theå giaûi ñoäc ñöôïc moät soá vò thuoác Ñoâng y khaùc vaø moät soá thuoác Taây y. 1.4. Giôùi thieäu veà Cam thaûo [4] Hình 6: Cam thaûo daây 1.4.1 Phaân loaïi Coù nguoàn goác töø Baûn Kinh 14 Teân Vieät Nam: Cam thaûo baéc, Baéc cam thaûo Teân Haùn Vieät: Quoác laõo, Linh thaûo, Loä thaûo, Myõ thaûo, Maät thaûo, Maät cam, Thaûo thieät, Linh thoâng, Dieâm cam thaûo, phaán cam thaûo Teân khoa hoïc: Glycyrrhizic uralensis Fisch Hoï khoa hoïc: Hoï ñaäu (Papilionaeceae) 1.4.2 Moâ taû Cam thaûo laâu naêm cao töø 0,5-1m, nhaün, moïc ñöùng khoûe, coù goác hoa moäc, coù thaân boø keùo daøi, laù keùp loâng chim goàm 4-8 ñoâi laù cheùt hình baàu duïc hoaëc thuoân, nguyeân hôi dính ôû maëc döôùi, laù keøm raát nhoû. Hoa maøu xanh lô hoaëc tím, hôi nhoû, nhieàu, thaønh chuøm, daïng boâng hình truï, treân nhöõng cuoáng ôû naùch chæ baèng nöûa cuûa laù. Ñaøi coù loâng tuyeán, hình oáng, guø leân ôû goác, coù hai moâi chia 5 raêng khoâng ñeàu, hình muõi maùc daøi hôn oáng, caùnh côø döïng leân, thuoân, daøi hôn caùc caùnh beân. Nhi hai boù (9+1). Baàu khoâng cuoáng, hai ñeán nhieàu noaõn, ñaàu nhuî nghieâng. Quaû cong raát deït, maët quaû coù nhieàu loâng. Haït 2-4, hình laêng kính. 1.4.3 Ñòa lyù Hieän nay ôû Hoa Baéc, Taây Baéc, Ñoâng Baéc Trung Quoác. Caây ñaõ ñöôïc di thöïc troàng ôû mieàn Baéc Vieät Nam. 1.4.4 Thu haùi vaø sô cheá Vaøo thaùng 2-8 ñaøo reã phôi khoâ, muøa thu ñoâng toát hôn. Ñaøo veà xeáp thaønh ñoáng cho leân hôi men laøm cho reã coù maøu vaøng saãm. 15 1.4.5 Phaàn duøng laøm thuoác Reã hoaëc thaân reã phôi hay saáy khoâ. 1.4.6 Moâ taû döôïc lieäu Reã Cam thaûo hình truï troøn, khoâng phaân nhaùnh, thaúng, daøi khoaûng 30cm, ñöôøng kính 0,8-2cm. Maët ngoaøi maøu naâu hay ñoû naâu, xoù nhieàu neáp nhaên doïc vaø loã voû loài leân, löa thöa coù veát cuûa reã con. Maët beû coù sôïi. Maët caét ngang maøu vaøng nhaït, ñeå loä lôùp baàn moûng, taàng sinh goã vaø tia tuûy toaû troøn. Muøi ñaëc bieät, vò ngoït dòu. 1.4.7 Baøo cheá Sinh thaûo: Röûa saïch saét thaønh laùt moûng 2mm, khi khoâng kòp xaét thì nhuùng vaøo nöôùc laïnh, uû meàm sau ñoù ñem xaét, roài phôi hoaëc saáy khoâ. Chích thaûo: Sau khi saáy khoâ ñem taåm vôùi maät ong. Cöù 1kg Cam thaûo taåm vôùi 200g maät pha theâm vôùi 200ml nöôùc, roài sao vaøng. Boät Cam thaûo: Caïo saïch voû ngoaøi saét mieáng troøn, saáy khoâ taùn thaønh boät mòn. Ñeå nôi khoâ raùo, kín gioù. 1.4.8 Thaønh phaàn hoaù hoïc [8] Glycyrrhizin laø moät saponin thuoäc nhoùm olean, haøm löôïng töø 10-14%, coù trong boä phaän ôû döôùi ñaát, coù vò raát ngoït. Ñaây laø moät saponin quan troïng nhaát cuûa reã Cam thaûo. Trong Cam thaûo coøn coù caùc daãn chaát triterpenoid khaùc nhö: acid liquiritic, acid 18--hydroxy- glycyrrhetic, acid 24-hydroxyglycyrrhetic, glabrolid, desoxyglabrolid, isoglabrolid, 24--hydroxyisoglabrolid, acid liquiridiolic, acid 11-desoxoglycyrrhetic, acid 24-hydroxy 11-desoxoglycyrrhetic. Caùc flavonoid laø nhoùm hoaït chaát quan troïng thöù hai coù trong reã Cam thaûo vôùi haøm löôïng 3-4%. Coù 27 hôïp chaát, trong ñoù quan troïng nhaát laø liquiritin vaø isoliquiritin. Nhöõng hoaït chaát estrogen khoâng steroid. Nhöõng daãn chaát coumarin: Umbelliferon, herniarin, liqcoumarin. Trong reã Cam thaûo coøn coù 20-25% tinh boät, 3-10% glucose vaø saccharose. 1.4.9 Taùc duïng giaûi ñoäc [4] Giaûi ñoäc nhieàu loaïi thuoác nhö chloralhydrat, physostigmin, acetylcholin, pilocarpin, barbituric, histamin, laøm giaûm ñoäc tính cuûa cimetidin. Nhöng khoâng coù taùc duïng giaûi ñoäc atropin. Muoái kali vaø canxi cuûa acid glycyrrhetic coù taùc duïng giaûi ñoäc ñoái vôùi ñoäc toá cuûa baïch haàu, chaát ñoäc cuûa caù, noïc raén, lôïn, hieän töôïng choaùng vaùng.( do Tam Haûo Anh Phu baùo caùo ). 16 Glycyrrhetic coù khaû naêng giaûi ñoäc strycnin coù trong caây Maõ tieàn, do söï thuyû phaân cuûa glycyrrhizin ra acid glycuronic.(do Cöûu Baûo Moäc Hieán vaø Tinh Kyø Hoaø Töû baùo caùo ). Cam thaûo giaûi ñoäc ñoái vôùi ñoäc toá uoán vaùn.(do Otto Gessner, Töø Taù Haï, Dieäp ÖÙng Cöû vaø Bi Bình Taây baùo caùo ). Chaát glycyrrhizin coù taùc duïng choáng caùc hoaù chaát gaây ung thö gan, coù taùc duïng baûo veä gan choáng caùc loaïi thuoác haïi gan nhö Carbon tetra chloride. Taùc duïng choâng loeùt daï daøy. Taùc duïng choáng co thaét. Taùc duïng long dôøm do caùc saponin. Taùc duïng töông tö nhö cortison do glycyrrhinzin, giöõ nöôùc trong cô theå, taêng thaûi kali, giaûm nöôùc tieåu Taùc duïng öùc cheá enzym monoaminoxydase (MAO). Taùc duïng naâng cao khaû naêng mieãn dòch. 1.4.10 Ñôn thuoác trò truùng ñoäc [4] Ngoä ñoäc thòt traâu, boø: Cam thaûo saét uoáng hoaëc naáu röôïu, uoáng vaøo thì möõa,khaùt nöôùc khoâng ñöôïc uoáng. Ngoä ñoäc thuoác, ñoäc cuûa coân truøng: Cam thaûo tieát laáy daàu meø taåm,khi duøng nhai nuoát hoaëc saéc uoáng. Trò aên truùng ñoäc chöa bieát loaïi gì, neân saét Cam thaûo vôùi Teà ni cho uoáng. Tri nhieãm ñoäc thöùc aên: Cam thaûo soáng 9-15g, saéc nöôùc chia 3-4 laàn, uoáng trong 2 giôø. Neáu coù bò soát theâm boät Hoaøng lieân 1g troän vôùi nöôùc, neáu bò nhieãm ñoäc naëng duøng Cam thaûo 30g saéc coâ coøn 300ml, 3-4 giôø thuït daï daøy 100ml vaø röûa daï daøy truyeàn dòch. Ngoä ñoäc caø ñoäc döôïc, duøng Cam thaûo saét uoáng ñeå giaûi. Cam thaûo ngoaøi taùc duïng chính laø giaûi ñoäc noù coøn coù taùc duïng ñieàu hoøa moät soá loaïi thuoác khaùc theo mong muoán cuûa thaày thuoác, Cam thaûo giaûi ñöôïc ñoäc cuûa 1200 loaïi caây coû. Chuùng toâi ñaõ tìm hieåu ñöôïc taùc duïng giaûi ñoäc cuûa Cam thaûo ñoái vôùi moät soá caây thuoác, vò thuoác khaùc. Trong ñoù chuùng toâi ñaëc bieät quan taâm ñeán khaû naêng giaûi ñoäc cuûa Cam thaûo ñoái vôùi chaát ñoäc trong haït Maõ tieàn. 1.5 Vò thuoác Ñoâng y ñöôïc giaûi ñoäc baèng Cam thaûo [4] 1.5.1 Maõ Tieàn 17 Hình 7: Traùi Maõ tieàn 1.5.1.1 Phaân loaïi Teân goïi: maõ tieàn coøn goïi laø cuû chi, sleng thom, sleng touch ( Campuchia), kok tuong ka (Laøo), co ben kho (Thaùi). Teân khoa hoïc: Strychnos nux vomica L Hoï: Maõ tieàn (Loganiaceae). 1.5.1.2 Moâ taû Caây maõ tieàn - Strychnos nux vomica L. laø moät caây nhôõ, moïc thaúng ñöùng coù voû xaùm, caây non coù gai. Laù moïc ñoái, coù laù keøm, cuoáng ngaén, phieán laù hình baàu duïc, hai ñaàu hôi nhoïn. Hoa nhoû, maøu hoàng, hôïp thaønh xim hình taùn ñeàu, löôõng tính, traøng vaø ñaøi coù 5 caùnh. Caùc loaïi Maõ tieàn ñöôïc khai thaùc ôû mieàn Baéc nöôùc ta haàu heát ñeàu laø daây leo, teân khoa hoïc chöa ñöôïc xaùc ñònh chaéc chaén, chæ döïa vaøo haøm löôïng alkaloid trong haït maø khai thaùc vaø chæ môùi bieát ñaây laø moät loaøi Strychnos sp. Voû moät loaøi daây leo naøy ñöôïc khai thaùc vôùi teân Hoaøng naøn. Maõ tieàn daây leo coù ñöôøng kính thaân tôùi 10-15cm, chieàu daøi thaân coù theå tôùi 30-40m. 1.5.1.3 Thu haùi vaø cheá bieán Thöôøng quaû chín rôi xuoáng ñaát, haït tung ra ngoaøi, ngöôøi ta nhaët veà phôi khoâ. Khi duøng thaùi moûng, saáy laïi laàn nöõa roài taùn nhoû. Sau ñaây laø maáy caùch cheá bieán Maõ tieàn ñeå giaûm bôùt ñoäc chaát: Caùch 1: Ngaâm haït trong nöôùc vo gaïo moät ngaøy ñeâm cho tôùi khi meàm, laáy ra boùc voû, thaùi moûng, saáy khoâ taùn nhoû. Caùch 2: Cho haït Maõ tieàn vaøo daàu vöøng ñun soâi cho tôùi khi haït maõ tieàn noåi leân thì vôùt ra ngay (neáu chaäm, haït seõ bò chaùy ñen, maát taùc duïng). Thaùi nhoû, saáy khoâ maø duøng. Caùch 3 :Ngaâm haït maõ tieàn trong nöôùc thöôøng hay nöôùc vo gaïo cho tôùi khi meàm. Laáy ra boùc voû vaø loâng ñeå rieâng, nhaân ñeå rieâng. Sao voû vaø loâng rieâng, nhaân rieâng, sau ñoù taùn nhoû töøng thöù. Phöông phaùp naøy thöôøng duøng chöõa beänh choù daïi. 1.5.1.4 Thaønh phaàn hoùa hoïc 18 Trong haït Maõ tieàn coù 15% manan, 85% galactan, 4- 5% chaát beùo, moät heterozit goïi laø loganozit hay loganin( 1,5%) raát nhieàu ancaloit, trong ñoù chuû yeáu laø strycnin, bruxin, keát hôïp vôùi axit igasuric( axit clorogenic). Nhöõng ancaloit khaùc thöôøng gaëp laø vomixin, struxin, colubrin. Tæ leä ancaloit toaøn phaàn trong Maõ tieàn thay ñoåi töø 2,5- 5,5%, trong ñoù strycnin chieám 43- 45%. Maõ tieàn duøng laøm thuoác phaûi chöùa ít nhaát laø 2- 3% ancaloit toaøn phaàn, trong ñoù ít nhaát 45% phaûi laø strycnin. 1.5.1.5 Coâng duïng Daïng duøng trong Taây y duøng laøm thuoác kích thích thaàn kinh trung öông, taêng phaûn xaï cuûa tuûy, taêng cöôøng kieän vaø dinh döôõng cuûa cô, duøng chöõa teâ lieät, tim bò giaõn, cô tim meät, giaûm cöôøng kieän cuûa ruoät, ñaùi daàm vaø yeáu boä phaän sinh duïc (strycnin laøm tinh truøng ñöôïc toáng ra maïnh). Laøm nguyeân lieäu chieát strycnin. Daïng duøng trong Ñoâng y: Trong Ñoâng y, Maõ tieàn ñöôïc duøng chöõa gheû vaø nhöõng beänh ngoaøi da khoù chöõa: Taùn boät (sao vaøng taùn nhoû), troän vôùi daàu vöøng boâi leân nôi gheû, lôû loeùt. Duøng trong, Maõ tieàn ñöôïc xem nhö moät vò thuoác chöõa teâ thaáp, baïi lieät, baùn thaân baát toaïi, choù daïi caén. Maõ tieàn duøng trong Ñoâng y phaûi cheá bieán nhö phaàn phaân boá thu haùi vaø cheá bieán ñaõ giôùi thieäu. Moãi ngaøy uoáng khoaûng 0,1 ñeán 0,03g%. 1.5.1.6 Ñoäc tính cuûa Maõ tieàn Maõ tieàn raát ñoäc, khi bò ngoä ñoäc beänh nhaân ngaùp, nöôùc raõi chaûy nhieàu, noân möõa, sôï aùnh saùng, maïch nhanh vaø yeáu.Töù chi cöùng ñoû, co giaät nheï roài ñoät nhieân coù trieäu chöùng nhö uoán vaùn naëng, hieän töôïng co ruùt gaân haøm, loài maét, ñoàng töû môû roäng, baép thòt töù chi vaø thaân bò co, söï co baép thòt ngöïc gaây khoù thôû vaø ngaït.Lieàu ngöôøi lôùn töø 5-10mg coù theå phaùt sinh truùng ñoäc, 30mg coù theå töû vong. 1.5.1.7 Taùc duïng döôïc lyù Taùc duïng cuûa Maõ tieàn ngöôøi ta cho raèng ñoù laø taùc duïng cuûa strycnin coù trong haït Maõ tieàn. Ñoái vôùi thaàn kinh trung öông vaø ngoaïi vi coù taùc duïng kích thích vôùi lieàu nhoû vaø co giaät vôùi lieàu cao. Ñoái vôùi tim vaø heä tuaàn hoaøn coù taùc duïng taêng huyeát aùp do caùc maïch maùu ngoaïi vi bò co nhoû. Ñoái vôùi daï daøy vaø boä maùy tieâu hoùa taêng baøi tieát dòch vò, taêng toác ñoä chuyeån cuûa thöùc aên sang ruoät. Tuy nhieân neáu duøng luoân seõ bieán loaïn veà tieâu hoùa, bieán loaïn co boùp daï daøy. 1.5.1.8 Khi duøng chung Cam thaûo vaø Maõ tieàn [4] Cam thaûo coù khaû naêng giaûm ñoäc cuûa strychnin trong Maõ tieàn. Cam thaûo coù khaû naêng giaûi ñoäc ñöôïc moät soá vò thuoác Ñoâng y khaùc nhö: Ba ñaäu, Phuï töû…Ngöôøi bò ngoä ñoäc Ba ñaäu, Phuï töû thì Cam thaûo vaøo tôùi buïng daõ giaûi ñöôïc ñoäc, hieäu nghieäm nhö trôû baøn tay. 19 1.6 Nhöõng nghieân cöùu veà töông taùc cuûa Cam thaûo vaø Paracetamol 1.6.1 PARACETAMOL Hình 8: Paracetamol vieân nhoïng 1.6.1.1 Ñaëc tính cuûa Paracetamol [7] Döôïc tính: Vieân neùn: 100- 125, 300- 325 vaø 500mg, si roâ: 120mg/5ml, thuoác ñaïn: 60- 250 vaø 500mg. Taùc duïng: thuoác giaûm ñau haï soát, dung naïp toát qua ñöôøng tieâu hoùa, thích hôïp vôùi ngöôøi khoâng duøng ñöôïc Aspirin. Taùc duïng öùc cheá toång hôïp prostaglandin ôû ngoaïi bieân yeáu hôn salicylat neân khoâng coù taùc duïng khaùng vieâm vaø choáng keát taäp tieåu caàu. Moät nghieân cöùu cho thaáy vieäc söû duïng Paracetamol haèng ngaøy coù theå giaûm 1/3 nguy cô ung thö buoàng tröùng. Thí nghieäm naøy ñöôïc thöïc hieän treân 746000 phuï nöõ, vôùi caùc lieàu khaùc nhau nhöng trung bình laø 30 vieân /thaùng.[15] Chæ ñònh: Caùc chöùng ñau nhö ñau daây thaàn kinh, nhöùc ñaàu, ñau khôùp maïn, hö khôùp hay vieâm khôùp, ñau cô vaø gaân, ñau do chaán thöông. Caùc chöùng soát nhaát laø khi coù nhieãm khuaãn ôû tai, muõi, hoïng, mieäng, pheá quaûn, phoåi vaø nieäu ñaïo, soát do tieâm chuaån vaccin, say naéng, caùc chöùng soát coù phaùt ban vaø beänh truyeàn nhieãm ôû treû. Ngoaøi ra neáu lieäu phaùp khaùng sinh laø caàn thieát, thuoác naøy laøm giaûm nhanh soát, nhaát laø tröôøng hôïp khoâng duøng ñöôïc Aspirin. Lieàu duøng: Uoáng: Ngöôøi lôùn ngaøy 1- 3 laàn 0,2- 0,3g, lieàu toái ña laø 1 laàn/0,5g vaø 24h/1,50 Treû em caùch 6h uoáng moät laàn, khoâng quaù 5 laàn/ ngaøy. Töø 12- 23 thaùng tuoåi 100mg/1 laàn. Töø 2- 3 tuoåi 150mg/1 laàn. Töø 4- 5 tuoåi 250mg/1 laàn. Töø 6- 8 tuoåi 300mg/1 laàn. Töø 9- 10 tuoåi 400mg/1 laàn. Töø 11 tuoåi trôû leân 500mg/1 laàn, hay theo höôùng daãn cuûa baùc só. 20 Naïp haäu moân: Ngöôøi lôùn ngaøy naïp 3- 4 laàn 0,4- 1g. Treû em ngaøy naïp 3- 4 laàn: Döôùi 12 thaùng 60mg, 1- 4 tuoåi 125mg, 5- 8 tuoåi 150mg, 9- 12 tuoåi 250mg, 13- 16 tuoåi 250-500mg. Choáng chæ ñònh: Quaù maãn caûm vôùi Paracetamol. Ngöôøi beänh nhieàu laàn thieáu maùu, coù beänh tim, phoåi, thaän, caùc tröôøng hôïp thieáu huït glucose-6- phosphat dehydrogenase, suy chöùc naêng gan. Theo nghieân cöùu cuûa Baùc só Ñoã Hoàng Thu tröôùc 2002 soá ngöôøi bò ngoä ñoäc Paracetamol raát ít, nhöng töø 2002- 2004 soá ngöôøi bò ngoä ñoäc paracetamol ñöùng haøng thöù hai trong soá beänh nhaân ngoä ñoäc thuoác.[16] Nguyeân nhaân gaây ngoä ñoäc: laø do söû duïng quaù lieàu hoaëc töï y mua thuoác veà uoáng maø khoâng coù söï höôùng daãn cuûa baùc só, hoaëc ngöôøi bò ngoä ñoäc laø treû em do khoâng bieát thuoác gì neân uoáng hay do ngöôøi duøng thöôøng uoáng thuoác naøy laøm cho haøm löôïng ñoäc chaát tích tuï laïi…[17] Khi bò ngoä ñoäc paracetamol: Xeùt nghieäm maùu vaø noàng ñoä thuoác coù trong cô theå. Sau ñoù suc ruoät vaø cho uoáng nhöõng thuoác giaûi ñoäc hôïp lyù.[18] 1.6.1.2 taùc duïng phuï thöôøng gaëp khi duøng PARACETAMOL [1] Paracetamol haáp thu nhanh choùng vaø haàu nhö hoaøn toaøn baèng ñöôøng tieâu hoaù, chuyeån hoaù bôûi men microsom gan.Coù moät phaàn nhoû paracetamol bò N-hydroxyl hoaù bôûi men cytocrom P450 thaønh chaát trung gian phaûn öùng cao laø N-acetyl-benzoquinonemin. Chaát naøy thöôøng phaûn öùng vôùi nhoùmsufhydryl cuûa glutathion. Neáu duøng paracetamol lieàu cao seõ taïo nhieàu chaát chuyeån hoaù laøm caïn glutathion cuûa gan neân N-acetyl-benzoquinoneimin phaûn öùng vôùi nhoùm sulfhydryl cuûa protein gan gaây hoaïi töû gan. Trong xeùt nghieäm caän laâm saøng duøng Paracetamol coù theå laøm sai leäch ñònh löôïng acid uric huyeát baèng phöông phaùp acid- phosphotungstic vaø ñònh löôïng glucose huyeát baèng phöông phaùp glucose- oxydase- peroxydase. Moät soá tröôøng hôïp giaûm tieåu caàu, ôû lieàu ñieàu trò Paracetamol dung naïp toát. Ñoâi khi coù ban ñoû hoaëc caùc phaûn öùng dò öùng khaùc. Taùc duïng phuï nguy hieåm nhaát khi quaù lieàu Paracetamol laø hoaïi töû gan, gaây cheát thöôøng ôû lieàu 10- 15g. Trieäu chöùng sôùm cuûa ngoä ñoäc caáp: buoàn noân, oùi möûa, chaùn aên, transaminase vaø bilirubin taêng, coù theå gaây hoaïi töû thaän nhö Phenacetin. 1.6.1.3 Khi duøng chung Paracetamol vôùi Cam thaûo [19] Glycyrrhizin trong Cam thaûo seõ laøm giaûm söï vaän chuyeån huyeát töông trong cô theå. Söï giaûm huyeát töông trong cô theå: Giaûm toång hôïp chung: xô gan, suy gan. Giaûm haáp thu beänh lyù ñöôøng tieâu hoùa: vieâm ruoät maõn tính, xô tuïy laøm giaûm enzim tieâu hoaù protid, giaûm khaû naêng haáp thu caùc acid amin. Taêng söû duïng gaëp ôû moät soá tröôøng hôïp: ung thö, roái loaïn chöùc naêng chuyeån hoùa. 21 PHAÀN 2 PHÖÔNG TIEÄÄN VAØØ PHÖÔNG PHAÙÙP NGHIEÂÂN CÖÙÙU 2.1. Phöông tieän nghieân cöùu 2.1.1. Thuoác thöû nghieäm Cao loûng Cam thaûo (1:1)…. Cao loûng Maõ tieàn (1:1) …. Paracetamol vieân neùn 500mg 2.1.2. Hoùa chaát Söû duïng hoaù chaát xeùt nghieäm cuûa Stanbio-US 2.1.3. Suùc vaät Chuoät nhaét traéng, phaùi ñöïc, 8 - 10 tuaàn tuoåi, chuûng Swiss, troïng löôïng trung bình 20 ± 2g, mua taïi Vieän Pasteur Tp HCM, nuoâi trong ñieàu kieän oån ñònh veà thöïc phaåm, nhieät ñoä phoøng, chieáu saùng töï nhieân. 2.1.4 Phöông tieän nghieân cöùu chính Maùy ñeám vaän ñoäng töï nhieân MMC 998/1 Maùy ly taâm IEC Centra-3C Caân ñieän töû 4 soá leû Sartonius CP 224 S Caân ñieän töû Tanita 1140 Maùy sinh hoùa baùn töï ñoäng …. Kim cho uoáng Oáng tieâm 1 ml …… Caùc thöû nghieäm ñöôïc tieán haønh taïi Phoøng thí nghieäm khoa Y hoïc coå truyeàn, boä moân Sinh hoùa khoa Döôïc - Ñaïi hoïc Y Döôïc thaønh phoá Hoà Chí Minh. 2.2. Phöông phaùp nghieân cöùu 2.2.1 Phöông phaùp taùch chieát Cam thaûo: 300g Cam thaûo cho vaøo noài, ñoã nöôùc vaøo xeâm xeâm vôùi Cam thaûo. Ñun soâi coøn khoaûng 1/3 löôïng nöôùc ban ñaàu, chaét laáy nöôùc coát. Phaàn baõ coøn laïi cho nöôùc vaøo vaø ñun nhö luùc ban ñaàu, tieáp tuïc chaét laáy nöôùc coát. Troän chung hai löôïng nöôùc vöøa chaét ñöôïc, ñem coâ coøn laïi 300 ml. Maõ tieàn: 100g Maõ tieàn cho vaøo noài, ñoã nöôùc vaøo xeââm xeâm vôùi Maõ Tieàn. Ñun soâi khoaûng 1/3 löôïng nöôùc ban ñaàu, chaét laáy nöôùc coát. Phaàn baõ coøn laïi cho nöôùc vaøo vaø ñun nhö ban ñaàu, tieáp tuïc chaét laáy nöôùc coát. Troän chung hai löôïng nöôùc vöøa chaét ñöôïc, ñem coâ coøn laïi 100 ml. 2.2.2 Phöông phaùp laáy huyeát thanh Laáy maùu chuoät vaøo trong oáng nghieäm, trong quaù trình laáy khoâng ñeå vôû hoàng caàu. Ñeå oån ñònh trong khoaûng töø 1-2 giôø cho huyeát töông taùch ra, sau ñoù ñem ly taâm trong 15 phuùt, vôùi toác 3000 voøng/phuùt. Khi ñoù huyeát töông ñaõ taùch ra roõ raøng, duøng pipetman coù gaén ñaàu tuyùp töông öùng vôùi µl caàn laáy, laáy huyeát töông qua oáng nghieäm khaùc. Sau laáy huyeát töông ñeå ño SGOT vaø SGPT. 22 2.2.3 Phöông phaùp ño löôïng enzyme GOT 2.2.3.1 Ñaïi cöông Sau khi gaây ñoäc, hoaït ñoäng GOT taêng nhanh vaø ñaït ñeán ñænh sau 18 ñeán 24 giôø, hoaït ñoäng seõ giaûm daàn ñeán möùc bình thöôøng sau 4 ñeán 5 ngaøy. 2.2.3.2 Thuoác thöû Thuoác thöû 1 Ñeäm Tris, pH 7,80: 100 mmol/l L-aspartate: 330 mmol/l LDH: ≥ 2000 U/l MDH: ≥ 1000 U/l Thuoác thöû 2 α cetoglutarat: 78 mmol/l NADH: 1,1 mmol/l 2.2.3.3 Beänh phaåm Huyeát thanh töôi khoâng vôõ hoàng caàu, huyeát thanh phaûi laøm ngay. 2.2.3.4 Xeùt nghieäm Cho 200 µl thuoác thöû 1 vaøo 25 µl maãu, troän ñeàu vaø ñôïi 1 phuùt. Sau ñoù cho theâm vaøo 50 µl thuoác thöû 2 , troän ñeàu vaø uû 1 phuùt. Ño söï thay ñoåi cuûa maät ñoä quang suoát 3 phuùt. 2.2.3.5 Keát quaû Taïi böôùc soùng 340nm, haøm löôïng GOT = ∆OD x 1746 2.2.3 Phöông phaùp ño löôïng enzyme GPT 2.2.3.1 Ñaïi cöông Thoâng thöôøng, khi ñaùnh giaù söï toån thöông cuûa gan, ngöôøi ta ño caû haøm löôïng GOT, GPT môùi ñaùnh giaù ñöôïc chính xaùc söï toån thöông cuûa gan. 2.2.3.1 Thuoác thöû Thuoác thöû 1 Ñeäm Tris, pH 7,50: 125 mmol/l L-alanin: 680 mmol/l LDH: ≥ 2000 U/l Thuoác thöû 2 23 α cetoglutarat: 97 mmol/l NADH: 1,1 mmol/l 2.2.3.2 Beänh phaåm Huyeát thanh töôi khoâng vôõ hoàng caàu, huyeát thanh phaûi laøm ngay. 2.2.3.3 Xeùt nghieäm Cho 200 µl thuoác thöû 1 vaøo 25 µl maãu, troän ñeàu vaø ñôïi 1 phuùt. Sau ñoù cho theâm vaøo 50 µl thuoác thöû 2 , troän ñeàu vaø uû 1 phuùt. Ño söï thay ñoåi cuûa maät ñoä quang suoát 3 phuùt. 2.2.3.4 Keát quaû Taïi böôùc soùng 340nm, haøm löôïng GOT = ∆OD x 1746 2.2.4 Caùch ñaùnh daáu chuoät Duøng dung dòch acid piric ñaùnh daáu vaøo caùc vò trí treân mình chuoät naèm uùp nhö sau: Soá 1: treân ñaàu Soá 2: tay phaûi Soá 3: chaân phaûi Soá 4: ñuoâi Soá 5: chaân traùi Soá 6: tay traùi Soá 7: treân löng Soá 8: hoâng phaûi Soá 9: hoâng traùi 2.2.5 Caùch cho chuoät uoáng Duøng baøn tay traùi ñeå giöõ chuoät töø treân löng, ñaët ngöûa chuoät ra, tay phaûi caàm kim tieâm. Ñöa kim qua mieäng vaøo ñeán thöïc quaûn cuûa chuoät, khi ñoù ta môùi bôm thuoác xuoáng. 2.2.6 Phöông phaùp khaûo saùt taùc duïng giaûi ñoäc Maõ tieàn cuûa Cam thaûo Chia ngaãu nhieân chuoät nhaét thí nghieäm laøm 2 loâ, moãi loâ 10 chuoät. Cho moãi chuoät uoáng thuoác thöû nghieäm nhö sau: - Loâ 1: cho chuoät uoáng cao loûng Maõ tieàn - Loâ 2: cho chuoät uoáng cao loûng Maõ tieàn cuøng lieàu vôùi loâ 1, ñoàng thôøi uoáng cao loûng Cam thaûo (lieàu 20g/kg theå troïng) Quan saùt tình traïng cuûa chuoät sau khi uoáng vaø tyû leä chuoät cheát trong moãi loâ. 2.2.7 Phöông phaùp khaûo saùt aûnh höôûng cuûa Cam thaûo treân chuoät nhaét bò kích thích thaàn kinh do Maõ tieàn Cho töøng chuoät vaøo loàng cuûa maùy ñeám vaän ñoäng töï nhieân. Oån ñònh chuoät 5 phuùt. Ñeám soá laàn vaän ñoäng cuûa chuoät nhaét trong 5 phuùt (VĐ 1) Chia ngaãu nhieân chuoät nhaét thí nghieäm laøm 2 loâ, moãi loâ 10 chuoät. Cho moãi chuoät uoáng thuoác thöû nghieäm nhö sau: - Loâ 1: cho chuoät uoáng cao loûng Maõ tieàn - Loâ 2: cho chuoät uoáng cao loûng Cam thaûo (lieàu 20g/kg theå troïng) - Loâ 3: cho chuoät uoáng cao loûng Maõ tieàn cuøng lieàu vôùi loâ 1, ñoàng thôøi uoáng cao loûng Cam thaûo (lieàu 20g/kg theå troïng) 24 Sau 10 phuùt, cho chuoät vaøo maùy, oån ñònh 5 phuùt, ñeám soá laàn vaän ñoäng trong 5 phuùt (VÑ sau TN) Tính tyû leä VÑ 2/VÑ 1 ñeå ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa Cam thaûo treân taùc duïng kích thích thaàn kinh cuûa Maõ tieàn. 2.2.8 Phöông phaùp khaûo saùt taùc duïng giaûi ñoäc Paracetamol cuûa Cam thaûo Cho chuoät uoáng Paracetamol lieàu 2g/kg lieân tuïc trong 7 ngaøy. Chia ngaãu nhieân chuoät laøm 2 loâ, moãi loâ 6 chuoät: - Loâ BL: cho uoáng nöôùc, theå tích 0,2ml/10g, lieân tuïc 7 ngaøy - Loâ ÑT: cho uoáng cao loûng Cam thaûo, theå tích 0,2ml/10g, lieàu 20g/kg theå troïng, lieân tuïc trong 7 ngaøy Laáy maùu, taùch huyeát thanh, xaùc ñònh haøm löôïng SGOT, SGPT. Ñaùnh giaù hieäu quaû giaûi ñoäc cuûa Cam thaûo döïa vaøo söï so saùnh trò soá SGOT, SGPT cuûa loâ ÑT vôùi loâ BL 2.2.9 Phöông phaùp khaûo saùt taùc duïng döï phoøng vaø ñieàu trò ngoä ñoäc Paracetamol cuûa Cam thaûo Chia ngaãu nhieân chuoät laøm 2 loâ, moãi loâ 6 chuoät: - Loâ BL: cho uoáng nöôùc, theå tích 0,2ml/10g, lieân tuïc 7 ngaøy - Loâ ÑT: cho uoáng cao loûng Cam thaûo, theå tích 0,2ml/10g, lieàu 20g/kg theå troïng, lieân tuïc trong 7 ngaøy Cho taát caû caùc chuoät trong 2 loâ uoáng Paracetamol lieàu 2g/kg lieân tuïc trong 7 ngaøy (töø ngaøy thöù 8 ñeán ngaøy thöù 14). Trong thôøi gian naøy, loâ BL vaãn tieáp tuïc uoáng nöôùc, loâ ÑT vaàn tieáp tuïc uoáng Cam thaûo theo lieàu nhö treân. Töø ngaøy thöù 15 ñeán ngaøy 21, chæ cho chuoät loâ BL uoáng nöôùc, loâ ÑT uoáng Cam thaûo Ngaøy thöù 15 vaø ngaøy 21, laáy maùu, taùch huyeát thanh, xaùc ñònh haøm löôïng SGOT, SGPT. Ñaùnh giaù hieäu quaû giaûi ñoäc cuûa Cam thaûo döïa vaøo söï so saùnh trò soá SGOT, SGPT cuûa loâ ÑT vôùi loâ BL 2.2.10 Phöông phaùp xöû lyù thoáng keâ soá lieäu nghieân cöùu. Duøng chöông trình MS-Excel treân maùy tính ñeå: Giaù trò trung bình N Xi X n i ∑ == 1 So saùnh giaù trò trung bình coù döõ lieäu töông öùng töøng caëp “t-Test: Paired Two Sample for Means” 25 N SD N SD i D N i DDDt N DDi S N Di D NiYiXiDi =−= − − = = =−= ∑ ∑ = = µ 1 )( )3.2.1( 2 1 1 Κ AÙp duïng t-Test: Pair two sample for means Neáu t<tα/2, chaáp nhaän Ho - So saùnh giaù trò trung bình coù phöông sai khaùc nhau “t-Test: Two Sample Assuming Unequal Variances” 2 22 1 12 )21( N S N S XXt + −= Neáu t<tα/2, chaáp nhaän giaû thuyeát Ho Ghi chuù: kyù hieäu duøng trong caùc baûng, bieåu * : khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ vôùi ñoä tin caäy 95% ** : khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ vôùi ñoä tin caäy 99% *** : khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ vôùi ñoä tin caäy 99,9% 26 PHAÀN 3 KEÁÁT QUAÛÛ NGHIEÂÂN CÖÙÙU Qua quaù trình thí nghieäm chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû nhö sau: 3.1. Taùc duïng giaûi ñoäc cuûa Cam thaûo ñoái vôùi Maõ tieàn Baûng 1: Tyû leä chuoät cheát do ngoä ñoäc Maõ tieàn ôû caùc lieàu khaùc nhau Loâ chuoät uoáng Maõ tieàn Loâ chuoät uoáng Maõ tieàn vaø Cam thaûo (20g/kg) Lieàu Maõ tieàn (g/kg) Soá chuoät cheát Tyû leä cheát Soá chuoät cheát Tyû leä cheát 20 10/10 100% 10/10 100% 10 10/10 100% 5/10 50% 2 6/10 60% 1/10 10% 1,5 0/10 0% 01/0 0% Hình 9: Tyû leä chuoät cheát do ngoä ñoäc Maõ tieàn ôû caùc lieàu khaùc nhau ĐỒ THỊ BIỂU DIỄN TỶ LỆ CHẾT CỦA CHUỘT 0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 LIỀU MÃ TIỀN (g/kg) TỶ L Ệ C H ẾT T H EO % uống Mã tiền uống Mã tiền và Cam thảo * Nhaän xeùt Cho chuoät uoáng Maõ tieàn vôùi caùc lieàu khaùc nhau, moãi lieàu chuùng toâi ñaõ söû duïng 10 con chuoät traéng. Chuùng toâi ñaõ coù ñöôïc keát quaû nhö sau: - Caùc loâ chuoät uoáng Maõ tieàn (lieàu 20 – 10 – 2 g/kg) coù hieän töôïng co giật sau 3-5 phuùt vaø cheát sau 5-8 phuùt sau khi uoáng. Khi söû duïng chung vôùi Cam thaûo, tyû leä töû vong gaây bôûi Maõ tieàn (20g/kg) giaûm 50%, tyû leä töû vong gaây bôûi Maõ tieàn (1,5g/kg) giaûm 83,33%. Khi duøng lieàu Maõ tieàn 1,5g/kg thì khoâng coù chuoät cheât% vaø uoáng chung Maõ tieàn vaø Cam thaûo lieàu töông töï thì cuõng khoâng coù chuoät cheát. Keát quaû thöïc nghieäm cho thaáy Cam thaûo coù khaû naêng giaûm ñoäc tính cuûa Maõ tieàn treân chuoät nhaét thí nghieäm. 3.2. Aûnh höôûng cuûa Cam thaûo treân chuoät nhaét bò kích thích thaàn kinh do Maõ tieàn 3.2.1. Treân chuoät nhaét uoáng Maõ tieàn lieàu 2g/kg 27 Baûng 2: Soá laàn vaän ñoäng töï nhieân (laàn) cuûa chuoät nhaét Loâ VÑ 1 VÑ 2 (VĐ1/VÑ2) 100% Tyû leä % Cam thaûo (20g/kg) 155,30 ± 25,89 49,30 ± 20,43 32,18 ± 12,46 100% Maõ tieàn (2g/kg) 153,00 ± 38,50 137,50 ± 25,36** 93,10 ± 27,61** 289,41% Maõ tieàn (2g/kg) + Cam thaûo (20g/kg) 102,80 ± 18,85 49,56 ± 15,96 53,24 ± 18,12* 165,45% Hình 10: Soá laàn vaän ñoäng töï nhieân (laàn) cuûa chuoät nhaét ĐỒ THỊ BIỂU DIỄN VẬN ĐỘNG TỰ NHIÊN CỦA CHUỘT Ở LIỀU 2g/kg 0 50 100 150 200 VĐ 1 VĐ 2 SỐ L Ầ N V Ậ N Đ Ộ N G Cam thảo Mã tiền Cam thảo+ Mã tiền * Nhaän xeùt Sau khi uống Maõ tieàn vaän ñoäng cuûa chuoät giaûm so vôùi khi chöa uoáng nhöng chæ giaûm raát ít. Vôùi Cam thaûo lieàu 20g/kg thì vaän ñoäng cuûa chuoät sau khi uoáng giaûm ñi roõ reät. Khi uoáng chung Maõ tieàn vaø Cam thaûo thì vaän ñoäng cuûa chuoät cuõng giaûm ñi raát nhieàu. Trong dòch chieát Cam thaûo coù caùc thaønh phaàn hoùa hoïc nhö moät loaïi thuoác an thaàn, chính vì vaäy khi cho chuoät uoáng Cam thaûo seõ laøm cho hoïat ñoäng cuûa chuoät giaûm ñi raát nhieàu. Trong Maõ tieàn coù thaønh phaàn ancaloit raát ñoäc ñoù laø strycnin, noù seõ kích thích hoaït ñoäng cuûa heä thaàn kinh chuoät, nhöng khi duøng chung Maõ tieàn vaø Cam thaûo thì keát quaû seõ laøm cho hoaït ñoäng cuûa chuoät ít hôn so vôùi chæ uoáng Maõ tieàn. Ñieàu ñoù chöùng toû dòch chieát Cam thaûo coù aûnh höôûng ñeán vieäc kích thích thaàn kinh cuûa Maõ tieàn. 3.2.2 Treân chuoät nhaét uoáng Maõ tieàn lieàu 1,5g/kg Baûng 3: Soá laàn vaän ñoäng töï nhieân (laàn) cuûa chuoät nhaét Loâ VÑ 1 VÑ 2 (VÑ 1/VĐ 2) 100% Tyû leä % 28 Cam thaûo (20g/kg) 155,30 ± 25,89 49,30 ± 20,43 32,18 ± 12,46 100% Maõ tieàn (2g/kg) 131,60 ± 26,30 75,30 ± 20,81 57,51 ± 13,95* 178,70% Maõ tieàn (2g/kg) + Cam thaûo (20g/kg) 130,80 ± 47,01 58,30 ± 34,40 48,81 ± 19.61 151,70% Hình 11: Soá laàn vaän ñoäng töï nhieân (laàn) cuûa chuoät nhaét ĐỒ THỊ BIỂU DIỄN SỐ LẦN VẬN ĐỘNG TỰ NHIÊN CỦA CHUỘT Ở LIỀU 1,5(g/kg) 0 50 100 150 200 VĐ 1 VĐ 2 SỐ L ẦN V ẬN Đ Ộ NG Cam thảo Mã tiền Mã tiền+ Cam thảo * Nhaän xeùt Vôùi lieàu Maõ tieàn 1,5g/kg soá laàn vaän ñoäng cuûa chuoät sau khi uoáng laïi giaûm ñi raát nhieàu so vôùi khi chöa uoáng, khi duøng chung Cam thaûo vaø Maõ tieàn vôùi lieàu töông öùng soá laàn vaän ñoäng sau khi uoáng cuõng giaûm ñi raát nhieàu. So vôùi chuoät uoáng Cam thaûo thì chuoät uoáng chung Maõ tieàn vaø cam thaûo soá laàn vaän ñoäng taêng 51,7%. Giöõa chuoät uoáng Maõ tieàn vôùi chuoät uoáng chung Cam thaûo vaø Maõ tieàn thì soá laàn vaän ñoäng cuûa chuoät laïi giaûm. So saùnh chuoät uoáng Maõ tieàn vôùi uoáng Cam thaûo thì vaän ñoäng cuûa chuoät uoáng Maõ tieàn taêng 78,7%. Ñieàu ñoù chöùng toû coù dòch chieát Cam thaûo thì seõ laøm cho chuoät vaän ñoäng ít hôn khi. Vôùi lieàu 1,5g/kg chuoät khoâng cheát maø chæ giaûm hoaït ñoäng vaø khoâng coù tình traïng co giaät. Co giaät laø moät trong nhöõng trieäu chöùng ngoä ñoäc cuûa Maõ tieàn, khi uoáng rieâng Maõ tieàn vôùi lieàu nhö treân thì vaãn coøn hieän töôïng co giaät, nhöng khi duøng chung Cam thaûo vaø Maõ tieàn thì khoâng coøn hieän töôïng co giaät. Ñieàu ñoù chöùng toû dòch chieát Cam thaûo coù taùc duïng giaûm ñoäc ñoái vôùi Maõ tieàn. 29 3.3. Taùc duïng giaûi ñoäc Paracetamol cuûa Cam thaûo Baûng 4: Haøm löôïng SGOT vaø SGPT (µmol/h/L) cuûa chuoät nhaét sau khi uoáng Paracetamol Loâ SGOT SGPT BL 139,60 ± 19,47 66,40 ± 9,82 ÑT 138,80 ± 12,51 58,00 ± 6,99 Hình 12: Haøm löôïng SGOT vaø SGPT (µmol/h/L) cuûa chuoät nhaét sau khi uoáng ĐỒ THỊ BIỂU DIỄN HÀM LƯỢNG SGOT VÀ SGPT 0 20 40 60 80 100 120 140 160 SGOT SGPT H À M L Ư Ợ N G S G O T VÀ S G PT BL ĐT * Nhaän xeùt Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh treân 12 con chuoät, ñöôïc chia ñeàu thaønh 2 loâ, loâ beänh lyù vaø loâ ñieàu trò. Sau khi cho chuoät uoáng Paracetamol trong 7 ngaøy ta tieán haønh laáy maùu chuoät xeùt nghieäm SGOT vaø SGPT. Chæ soá hai loâ cheânh leäch khoâng nhieàu. Vôùi loâ ñieàu trò SGOT thaáp hôn loâ beänh lyù laø 0,8 laàn, coøn SGPT thaáp hôn laø 8,4 laàn. Baûng 5: Haøm löôïng SGOT(µmol/h/L) vaø SGPT(µmol/h/L) sau khi uoáng cuûa loâ ñieàu trò vaø beänh lyù Loâ SGOT SGPT BL 215,4± 61,68 124,20±27,44 ÑT 118,20±16,49 38,100±14,21 Hình 13: Haøm löôïng SGOT(µmol/h/L) vaø SGPT(µmol/h/L) sau khi uoáng cuûa loâ ñieàu trò vaø beänh lyù ĐỒ THỊ BIỂU DIỄN SGOT VÀ SGPT CỦA LÔ BL VÀ ĐT SAU 15 NGÀY 0 50 100 150 200 250 SGOT SGPT H À M L Ư Ợ N G S G O T V À S G P T BL ĐT 30 Nhận xeùt: Sau 7 ngaøy uoáng Paracetamol sau ñoù loâ beänh lyù cho uoáng nöôùc coøn loâ ñieàu trò cho uoáng Cam thaûo, ta thaáy SGOT vaø SGPT øcuûa loâ ñieàu trò giaûm ñi roõ reät. Trong khi ñoù SGOT vaø SGPT cuûa loâ beänh lyù laïi taêng leân. Ñieàu naøy cho ta thaáy khaû naêng giaûi ñoäc Paracetamol cuûa dòch chieát Cam thaûo. 3.4. Taùc duïng döï phoøng vaø ñieàu trò ngoä ñoäc Paracetamol cuûa Cam thaûo Baûng 6: Haøm löôïng SGOT (µmol/h/L) cuûa chuoät nhaét trong quaù trình thí nghieäm Loâ Ngaøy thöù 15 Ngaøy thöù 21 BL 215,40 ± 61,68 207,00 ± 41,17 ÑT 118,20 ± 16,49* 189,00 ± 47,40 Hình 14: Haøm löôïng SGOT (µmol/h/L) cuûa chuoät nhaét sau khi uoáng ĐỒ THỊ BIỂU DIỄN SGOT 0 50 100 150 200 250 Ngày thứ 15 Ngày thứ 21 H À M L Ư Ợ N G S G O T BL ĐT * Nhaän xeùt Caùc loâ beänh lyù ta thaáy chæ soá SGOT raát cao töø ngaøy 15 ñeán ngaøy 21. Trong khi ñoù loâ ñieàu trò chæ soá SGOT thaáp hôn nhieàu so vôùi loâ döï phoøng. Ñieàu naøy chöùng toø raèng, vôùi loâ döï phoøng chæ cho uoáng nöôùc trong quaù trình cho uoáng Paracetamol laøm cho gan bò nhieãm ñoäc naëng. Trong khi ñoù ôû loâ ñieàu trò do ñöôïc ñieàu trò baèng Cam thaûo tröôùc vaø trong quaù trình uoáng Paracetamol vaãn cho uoáng Cam thaûo vì vaäy chæ soá SGOT thaáp hôn, chöùng toû raèng dòch chieát Cam thaûo coù taùc duïng trong vieäc giaûi ñoäc Paracetamol. Baûng 7: Haøm löôïng SGPT (µmol/h/L) cuûa chuoät nhaét trong quaù trình thí nghieäm Loâ Ngaøy thöù 15 Ngaøy thöù 21 BL 124,20 ± 27,44 138,00 ± 26,57 ÑT 59,00 ± 16,60*** 67,60 ± 24,50*** 31 Hình 15: Haøm löôïng SGPT (µmol/h/L) cuûa chuoät nhaét sau khi uoáng ĐỒ THỊ BIỂU DIỄN HÀM LƯỢNG SGPT 0 20 40 60 80 100 120 140 160 Ngày thứ 15 ngày thứ 21 H À M L Ư Ợ N G S G PT BL ĐT * Nhaän xeùt Loâ beänh lyù vaø ñieàu trò cuûa chuoät uoáng döï phoøng Cam thaûo, qua thí nghieäm ta thaáy SGPT cuõng taêng leân. Vôùi loâ beänh lyù SGOT taêng nhieàu hôn so vôùi loâ ñöôïc ñieàu trò baèng Cam thaûo. Baûng 8: Troïng löôïng chuoät nhaét (g) trong quaù trình thí nghieäm Loâ Ngaøy thöù 1 Ngaøy thöù 15 Ngaøy thöù 21 BL 21,40 ± 0,56 26,00 ± 1,92 23,40 ± 2,90 ÑT 21,20 ± 1,34 24,80 ± 1,53 24,00 ± 2,42 Hình 16: Troïng löôïng chuoät nhaét (g) trong quaù trình thí nghieäm ĐỒ THỊ BIỂU DIỄN TRỌNG LƯỢNG 0 5 10 15 20 25 30 Ngày thứ 1 Ngày thứ 15 Ngày thứ 21 TR Ọ NG L Ư Ợ N G (g ) BL ĐT * Nhaän xeùt Troïng löôïng cuûa chuoät ôû loâ ñieàu trò coù taêng leân trong quaù trình thí nghieäm ñeán ngaøy 15, nhöng sau ñoù töø ngaøy 15-ngaøy 21 thì troïng löôïng giaûm ñi raát ít, khoâng ñaùng keå khi so vôùi loâ beänh lyù. Trong khi ñoù chuoät ôû loâ beänh lyù luùc ñaàu taêng leân raát nhieàu nhöng töø ngaøy 15 ñeán ngaøy 21 thì troïng löôïng laïi giaûm xuoáng ñoät ngoät. Qua ñoù ta thaáy taùc duïng cuûa Cam thaûo trong ñieàu trò chuoät bò ngoä ñoäc, khi cô theå giaûm bôùt ñoäc tính seõlaøm cho cô theå coù theå gia taêng troïng löôïng so vôùi luùc ban ñaàu. 32 PHAÀN 4 KEÁÁT LUAÄÄN VAØØ ÑEÀÀ NGHÒ 4.1. Keát luaän Trong thí nghieäm tìm taùc duïng giaûi ñoäc cuûa Cam thaûo ñoái vôùi Maõ tieàn ta coù keát quaû nhö sau: Vôùi lieàu 20g/kg Maõ tieàn ta thaáy chuoät cheát 100%, vôùi lieàu töông töï khi uoáng chung Cam thaûo 20g/kg vaø Maõ tieàn chuoät cuõngcheát heát. Vôùi lieàu 10g/kg Maõ tieàn chuoät cheát 100% nhöng khi cho chuoät uoáng chung Cam thaûo 20g/kg vaø Maõ tieàn vôùi lieàu töong öùng nhö treân thì tyû leä chuoät cheát giaûm ñi moät nöõa, nghóa laø chæ cheát 50%. Vôùi lieàu 2g/kg Maõ tieàn soá löôïng chuoät cheát cuõng giaûm ñi 40%, khi uoáng chung Cam thaûo 20g/kg vaø Maõ tieàn vôùi lieàu töông öùng thì chæ coù 10% chuoät cheát. Vôùi lieàu 1,5g/kg Maõ tieàn chuoät khoâng cheát, khi duøng chung Cam thaûo 20g/kg vaø Maõ tieàn lieàu töông öùng thì chuoät cuõng khoâng cheát. Qua caùc lieàu uoáng nhö treân ta thaáy dòch chieát Cam thaûo coù taùc duïng giaûi ñoäc Maõ tieàn roõ reät nhöng vôùi moät lieàu thích hôïp. Thí nghieäm veà aûnh höôûng cuûa dòch chieát Cam thaûo treân chuoät nhaét bò kích thích thaàn kinh do Maõ tieàn ta ñöôïc keát quaû nhö sau: Khi uoáng Maõ tieàn lieàu 2g/kg soá laàn vaän ñoäng cuûa chuoät taêng 178,41% so vôùi chuoät chæ uoáng Cam thaûo, coøn khi uoáng chung Cam thaûo vaø Maõ tieàn thì soá laàn vaän ñoäng cuûa chuoät chæ taêng 65,45% so vôùi chuoät chæ uoáng Cam thaûo. Trong khi ñoù so vôùi chuoät chæ uoáng Maõ tieàn thì soá laàn vaän ñoäng cuûa chuoät uoáng Cam thaûo vaø Maõ tieàn laïi giaûm 123,96%. Khi uoáng lieàu Maõ tieàn thaáp hôn chæ laø 1,5g/kg thì soá laàn vaän ñoäng cuûa chuoät cuõng taêng so vôùi chuoät chæ uoáng Cam thaûo vaø vôùi chuoät uoáng Cam thaûo vaø Maõ tieàn nhöng taêng khoâng nhieàu nhö lieàu treân. Thí nghieäm veà taùc duïng giaûi ñoäc cuûa Cam thaûo ñoái vôùi Paracetamol ta thaáy coù söï thay ñoåi veà SGOT vaø SGPT cuûa chuoät trong thí nghieäm ôû caùc loâ beänh lyù vaø loâ ñieàu trò. ÔÛ caùc loâ khoâng ñöôïc ñieàu trò baèng Cam thaûo thì haøm löôïng SGOT vaø SGPT lôùn, trong khi ñoù ôû nhöõng loâ ñöôïc ñieàu trò baèng Cam thaûo thì haøm löôïng SGOT vaø SGPT nhoû hôn. Trong baûng 6 ta thaáy haøm löôïng SGOT cuûa loâ BL laïi giaûm xuoáng töø ngaøy thöù 15 ñeán ngaøy 21, coøn loâ ñieàu trò laïi taêng leân töø ngaøy 15 ñeán ngaøy 21. Maëc duø vaäy nhöng ta cuõng thaáy ñöôïc soá chuoät trong loâ naøy ñang bò ngoä ñoäc gan do chæ soá SGOT cuûa loâ naøy raát cao. Trong baûng 7 ta thaáy roõ raøng chuoät trong lieàu trò haøm löôïng SGPT ño ñöôïc töø ngaøy 15 ñeán ngaøy 21 giaûm ñi raát nhieàu, coøn haøm löông SGPT cuûa loâ beänh lyù laïi taêng leân. Ñieàu naøy chöùng toû raèng ôû loâ ñieàu trò taùc duïng cuûa dòch chieát Cam thaûo trong vieäc ñieàu trò ngoä ñoäc Paracetamol coù hieäu quaû. Nhìn chung qua nhöõng thí nghieäm ñaõ laøm trong ñeà taøi naøy chuùng toâi ñaõ thaáy dòch chieát Cam thaûo coù taùc duïng trong ñieàu trò ngoä ñoäc Maõ tieàn vaø Paracetamol. 4.2. Ñeà Nghò Caàn coù nhieàu thôøi gian hôn nöõa ñeå thí nghieäm cho nhöõng keát quaû chính xaùc vaø roõ raøng hôn. 33 Thí nghieäm treân nhieàu loaïi thuoác Taây khaùc nhau ñeå tìm ñöôïc taùc duïng giaûi ñoäc cuûa dòch chieát Cam thaûo ñöôïc roäng hôn. Beân caïnh ñoù coù theå tìm theâm taùc duïng giaûi ñoäc cuûa dòch chieát Cam thaûo ñoái vôùi moät soá vò thuoác Ñoâng y khaùc nhö: Ba ñaäu, Phuï töû... TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1.Traàn Thò Thu Haèng, Döôïc löïc hoïc, trang 59-60 2.Jiada Xiong, Tuû saùch beänh vaø caùch trò beänh vieâm gan, trang 7-11. 3.Boä y teá, vuï khoa hoïc vaø ñaøo taïo, Hoaù sinh laâm saøng, nhaø xuaát baûn y hoïc,trang 123-124 4.Hyû Lan Hoaøng Vaên Vinh, Nhöõng caây thuoác vò thuoác ñoâng y, Nhaø xuaát baûn Haø Noäi, trang 252-258, 1031-1036. 5.Thuoác vaø bieät döôïc, taïp chí döôïc hoïc, thanh tra boä y teá TCT döôïc Vieät Nam, Nhaø xuaát baûn khoa hoïc kyõ thuaät 2002. 6.Toâ Quan Quaàn- Lyù Tuù Lan-Toân Trieàu Minh, Thöïc phaåm thuoác vaø söï töông khaéc, Nhaø xuaát baûn Haø Noäi, trang 222. 7.Döôïc só Ñaøo Duy Caàn, Caùch söû duïng thuoác ñaëc cheá, Nhaø xuaát baûn y hoïc. 8.Boä y teá vaø boä giaùo duïc ñaøo taïo, Döôïc lieäu, NXB Haø Noäi 1998, trang 144-146 9.Taøi lieäu luaän vaên cuûa Nguyeãn Ñöùc Khoa naêm 10. B.N. Dhawan, R.C. Srimal, 1997, Laboratory Manual for Pharmacologiacl Evaluation of Natural Products, UNIDO and ICS, trang 17. 11. Ñaëng Vaên Giaùp, (1997), Phaân tích döõ lieäu khoa hoïc baèng chöông trình MS-Excel. NXB Giaùo duïc, trang 48-66. 12. Ñaøo Ñaïi Cöôøng, Baøi giaûng Ñoâng döôïc laâm saøng, Truôøng ÑH Y- Döôïc TPHCM, 2002. 13. PGS, TS Nguyeãn Xuaân Thaéng, Hoùa sinh döôïc lyù phaân töû, NXB Khoa hoïc kyõ thuaät, trang 46-47. Trang Web 14 15. Page 06/Y-teá/News-page?contentld=7207. 16. Thanh nieân Online Ngoä ñoäc Paracetamol.htm 17. detail.asp?CatIP=5&NewsID=10716. 18. 19. and drugs interaction.htm.