Khóa luận Văn hoá truyền thống người dao đỏ với dự án di dân tái định cư ở xã Hoàng khai, Yên sơn, Tuyên Quang

Tr−êng §¹i häc V¨n ho¸ Hμ Néi Khoa v¨n ho¸ d©n téc thiÓu sè ------------------------- VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG NGƯỜI DAO ĐỎ VỚI DỰ ÁN DI DÂN TÁI ĐỊNH CƯ Ở Xà HOÀNG KHAI, YÊN SƠN, TUYÊN QUANG Kho¸ luËn tèt nghiÖp cö nh©n v¨n ho¸ Chuyªn ngμnh v¨n ho¸ d©n téc thiÓu sè M∙ sè : 608 Sinh viên thực hiện : Triệu Thị Nhất Hướng dẫn khoa học : TS. Nguyễn Thị Việt Hương Hμ Néi – 2008 1 Lêi c¶m ¬n Tr−íc tiªn em xin c¶m ¬n khoa V¨n ho¸ d©n téc thiÓu sè, Tr−êng §¹i häc V¨n ho¸ Hµ Néi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho em thùc hiÖn bµi luËn v¨n nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o, TiÕn sü NguyÔn ThÞ ViÖt H−¬ng ®· tËn t×nh chØ b¶o em trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ thùc hiÖn ®Ò tµi. Do kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é cßn cã h¹n, thêi gian nghiªn cøu l¹i ch−a nhiÒu, v× vËy nh÷ng vÊn ®Ò tr×nh bµy trong luËn v¨n ch¾c ch¾n khã tr¸nh khái khiÕm khuyÕt, kÝnh mong c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o chØ b¶o, gãp ý, bæ sung ®Ó luËn v¨n ®Æt kÕt qu¶ tèt vµ hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! 2 MôC LôC më ®Çu ...................................................................................................... 1 Ch−¬ng 1: Cuéc sèng ng−êi dao ®á ë x∙ hoμng khai, .... 9 yªn s¬n, tuyªn quang vμ vÊn ®Ò t¸i ®Þnh c− .................... 9 1.1. Kh¸i qu¸t vÒ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− thuû ®iÖn Tuyªn Quang ....................................................................................... 9 1.1.1. C¬ së h×nh thµnh dù ¸n thñy ®iÖn Tuyªn Quang ..................... 9 1.1.2. Ph¹m vi ¶nh h−ëng vµ lé tr×nh thùc hiÖn viÖc chuyÓn c− cña dù ¸n thñy ®iÖn Tuyªn Quang ............................................................ 10 1.2. Cuéc sèng ng−êi Dao ®á tr−íc khi chuyÓn ®Õn khu t¸i ®Þnh c− ë x∙ Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang .................................................................................................... 11 1.2.1. Kh¸i qu¸t m«i tr−êng tù nhiªn vµ x· héi cña ng−êi Dao ®á t¹i x· Trïng Kh¸nh, Na Hang, Tuyªn Quang ....................................... 11 1.2.2. Nguån gèc, lÞch sö téc ng−êi Dao ®á ë x· Trïng Kh¸nh, Na Hang, Tuyªn Quang ............................................................................ 12 1.2.3. C¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao ®á ë Trïng Kh¸nh, Na Hang, Tuyªn Quang ........................................................ 14 1.3. Thùc tr¹ng khu t¸i ®Þnh c− cña ng−êi Dao ®á ë x∙ Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang hiÖn nay .................. 27 1.3.1. Tæng quan vÒ khu t¸i ®Þnh c− ................................................... 27 1.3.2. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt .................................................................... 28 1.3.3. §iÒu kiÖn sinh ho¹t .................................................................... 29 1.3.4. C¸c c«ng tr×nh sinh ho¹t chung ............................................... 30 Ch−¬ng 2: Mçi quan hÖ gi÷a V¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao ®á vμ dù ¸n di d©n T¸i ®Þnh c− ........................ 33 ë x∙ Hoμng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang ........................... 33 2.1. Sù t¸c ®éng cña V¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao ®á ®Õn dù ¸n di d©n T¸i ®Þnh c− ë x∙ Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang ........................................................................... 33 2.1.1. T¸c ®éng cña v¨n hãa truyÒn thèng ®Õn viÖc chän ®Þa ®iÓm cho khu t¸i t¸i ®Þnh c− cña ng−êi Dao §á ......................................... 33 2.1.2. T¸c ®éng cña v¨n hãa truyÒn thèng ®Õn viÖc chän ®Þa ®iÓm cho tõng hé gia ®×nh. ........................................................................... 36 2.1.3. T¸c ®éng cña v¨n hãa truyÒn thèng ®Õn quy tr×nh di chuyÓn d©n ®Õn khu t¸i ®Þnh c− ..................................................................... 38 2.1.4. T¸c ®éng cña v¨n hãa truyÒn thèng ®Õn kiÕn tróc quy ho¹ch cña khu t¸i ®Þnh c− .............................................................................. 40 2.1.5. T¸c ®éng cña v¨n hãa truyÒn thèng ®Õn qu¸ tr×nh æn ®Þnh cuéc sèng t¹i khu t¸i ®Þnh c− .............................................................. 45 2.1.6. T¸c ®éng cña v¨n hãa truyÒn thèng tíi ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. .................................................................................... 47 2.2. T¸c ®éng cña dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− ®Õn V¨n hãa truyÒn thèng ng−êi Dao ®á ë khu t¸i ®inh c− x∙ Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang ...................................... 53 2.21. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn v¨n hãa truyÒn thèng ng−êi Dao §á ë khu t¸i ®Þnh c− Hoµng Khai, Yªn Sơn, Tuyªn Quang ........... 53 2.2.2. Nh÷ng biÕn ®æi trong V¨n hãa truyÒn thèng ng−êi Dao §á ë khu t¸i ®Þnh c− x· Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang ................ 56 Lo¹i h×nh ............................................................................................... 69 Lo¹i h×nh ............................................................................................... 69 Ch−¬ng 3: ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi dao ®á víi dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− ë x∙ hoμng khai, yªn s¬n, tuyªn quang ......... 77 3.1. NhËn thøc vÊn ®Ò ..................................................................... 77 3.1.1. Di d©n t¸i ®Þnh c− lµ sù hi sinh cña ®ång bµo Dao §á ........... 77 3.1.2. Di d©n t¸i ®Þnh c− lµ ®iÒu kiÖn ®Ó quy ho¹ch vïng ph¸t triÓn ............................................................................................................... 78 3.1.3. TÝnh tÊt yÕu xÈy ra sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh d− vµ v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á ............................... 81 3.1.4. T¸i ®Þnh c− vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ nguyªn t¾c hµng ®Çu cña c«ng t¸c di d©n t¸i ®Þnh c− ........................................................... 83 3.2. Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cu¶ ng−êi Dao ®á cÇn ®−îc b¶o tån .......................................................... 85 3.3. Nh÷ng vÊn ®Ò cña khu t¸i ®Þnh c− cÇn ®iÒu chØnh 87 3.4. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ vµ kiÕn nghÞ ............................ 88 3.4. 1. Gi¶i ph¸p ................................................................................... 88 3.4.2. KiÕn nghÞ .................................................................................... 92 KÕt luËn ................................................................................................ 96 Tμi liÖu Tham kh¶o ........................................................................ 99 1 më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Tuyªn Quang lµ tØnh miÒn nói cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ chËm so víi c¸c tØnh ®ång b»ng. Tõ xa x−a, n¬i ®©y ®· thu hót ®−îc c¸c dßng ng−êi tõ bèn ph−¬ng tô l¹i trong ®ã cã c¸c d©n téc thiÓu sè nh− Tµy, Dao, S¸n D×u, Hm«ng, Pµ ThÎnt¹o nªn bøc tranh v¨n ho¸ Tuyªn Quang ®a d¹ng mµ thèng nhÊt. §Æc biÖt lµ d©n téc Dao, ®©y lµ d©n téc cã mang nhiÒu nÐt v¨n hãa hÕt søc ®a d¹ng, phong phó, kh«ng chØ thÓ hiÖn trong sù ®a d¹ng cña c¸c nhãm ngµnh mµ cßn thÓ hiÖn trong v¨n hãa ®Æc tr−ng mçi vïng, mçi ®Þa ph−¬ng. Mét trong nh÷ng nhãm ph¶i kÓ ®Õn lµ nhãm Dao §á, ®©y lµ nhãm c− tró chñ yÕu ë vïng cao thuéc hai huyÖn Na Hang vµ Chiªm Hãa. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn, d©n téc Dao §á lµ d©n téc Ýt chÞu sù t¸c ®éng cña v¨n hãa bªn ngoµi. Do vËy, Ýt nhiÒu ë c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c th«n b¶n vÉn cßn gi÷ g×n ®−îc nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn thèng riªng cña hä. V¨n ho¸ truyÒn thèng cña ng−êi Dao ®· ®−îc h×nh thµnh tõ rÊt l©u ®êi, ®· trë thµnh bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña v¨n ho¸ c¸c d©n téc ViÖt Nam. Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ trong phong tôc tËp qu¸n, trong sinh ho¹t vËt chÊt, tinh thÇn, øng xö cña hä ®· h×nh thµnh nªn cèt c¸ch, diÖn m¹o cña ng−êi Dao §á vµ ®−îc l−u truyÒn tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c. Tr¶i qua nh÷ng th¨ng trÇm biÕn ®éng lÞch sö, nã ®−îc chÆt läc vµ bæ sung t¹o nªn nÐt v¨n ho¸ ®éc ®¸o riªng cña ng−êi Dao §á. V× vËy trong suy nghÜ, trong ®êi sèng ng−êi Dao §á nh÷ng nÐt v¨n ho¸ Êy vÉn tån t¹i vµ l−u gi÷, Ýt nhiÒu cã biÕn ®æi vµ t¸c ®éng tíi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi chung. Cïng víi sù ph¸t triÓn chung cña c¶ n−íc, Tuyªn Quang ®· vµ ®ang cã sù thay da ®æi thÞt nhanh chãng víi tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh ®ang ®−îc ®Çu t−, khai th¸c nh− c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn du lÞch, c¸c khu c«ng nghiÖpTrong ®ã cã c«ng tr×nh x©y dùng Thuû ®iÖn t¹i ThÞ trÊn Na Hang. ViÖc di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng vïng lßng hå Thuû ®iÖn ®· ®−îc triÓn khai thùc hiÖn tõ n¨m 2002. §Õn nay ®êi sèng ng−êi d©n ®· dÇn ®i vµo 2 æn ®Þnh. Tuy nhiªn viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nhµ ë, t¹o dùng cuéc sèng míi cho ng−êi d©n vïng lßng hå lµ vÊn ®Ò khã kh¨n vµ l©u dµi. Ng−êi Dao §á ë Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang lµ mét bé phËn trong dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− ®ã. Vèn lµ d©n téc cã tËp qu¸n sinh ho¹t v¨n ho¸ truyÒn thèng l©u ®êi, g¾n liÒn víi rõng nói vµ cã ho¹t ®éng tÝn ng−ìng ®Æc tr−ng riªng nªn nh÷ng yÕu tè nµy cã sù t¸c ®éng kh«ng nhá tíi qu¸ tr×nh vËn ®éng còng nh− æn ®Þnh cuéc sèng cho ng−êi d©n ë khu t¸i ®Þnh c− x· Hoµng Khai. MÆt kh¸c, khu t¸i ®Þnh c− tuy cã nhiÒu thuËn lîi ®ång thêi cã kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n, thiÕu ®Êt ë, ®Êt s¶n xuÊt, ®iÒu kiÖn sèng khã kh¨n, cuéc sèng míi ch−a phï hîp víi tËp qu¸n cña ®ång bµo Dao §á, ch−a ®−îc ®ång bµo chÊp nhËn nªn cßn xÈy ra hiÖn tr¹ng chuyÓn c− vÒ quª cò vµ ®i n¬i kh¸c khiÕn cho ng−êi d©n ch−a æn ®Þnh cuéc sèng lµm ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh æn ®Þnh d©n c−. Cuéc sèng míi, quª h−¬ng míi, m«i tr−êng míi còng lµm thay ®æi mäi mÆt ®êi sèng x· héi cña ®ång bµo Dao §á vµ lµm biÕn ®æi m¹nh mÏ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ ®éc ®¸o ®Æc tr−ng riªng cña hä, viÖc nghiªn cøu, b¶o tån gi¸ trÞ v¨n hãa ng−êi Dao §á ë khu T¸i ®Þnh c− lµ rÊt cÇn thiÕt. V× vËy, lµ mét sinh viªn Khoa V¨n ho¸ D©n téc thiÓu sè cña Tr−êng §¹i häc V¨n ho¸ Hµ Néi, ®ång thêi l¹i chÝnh lµ ng−êi Dao §á sèng trong khu t¸i ®Þnh c−, muèn ®−îc gãp mét phÇn søc nhá bÐ cña m×nh vµo c«ng cuéc x©y dùng quª h−¬ng vµ b¶o l−u vèn v¨n ho¸ truyÒn thèng d©n téc nªn ng−êi viÕt ®· chän ®Ò tµi “V¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á víi dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− ë x· Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang” cho luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. 2. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi Th«ng qua viÖc ®¸nh gi¸ sù ¶nh h−ëng qua l¹i gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á vµ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−, ®Ò tµi nh»m lµm râ sù t¸c ®éng cña v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á tíi qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− vµ nh÷ng biÕn ®æi cña nã trong qu¸ tr×nh æn ®Þnh, héi nhËp cuéc sèng míi ë khu t¸i ®Þnh c−. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n 3 nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c di d©n t¸i ®Þnh c− vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o tån, ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña ng−êi Dao §á trong khu t¸i ®Þnh c−. §Ó thùc hiÖn ®−îc môc ®Ých trªn, ®Ò tµi ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô sau: - Kh¸i qu¸t vÒ cuéc sèng ng−êi Dao §á ë x· Trïng Kh¸nh, Na Hang vµ khu t¸i ®Þnh c− Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang. - Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ sù t¸c ®éng gi÷a hai yÕu tè v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á vµ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− trªn c¸c ph−¬ng diÖn cô thÓ. - B−íc ®Çu ®Æt vÊn ®Ò ®iÒu chØnh mçi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á vµ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− nh»m nhanh chãng æn ®Þnh cuéc sèng cña ng−êi d©n vµ ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña ng−êi Dao §á ë khu t¸i ®Þnh c−. 3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §Ó x¸c ®Þnh ®−îc ph¹m vi vµ ®èi t−îng nghiªn cøu ®Ò tµi cÇn ®Þnh râ néi dung mét sè kh¸i niÖm: - Hé ®Þnh c− lµ hé gia ®×nh hoÆc hé ®éc th©n hoÆc tæ chøc bÞ thu håi ®Êt ph¶i di chuyÓn ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng thùc hiÖn dù ¸n thuû ®iÖn Tuyªn Quang. - §iÓm t¸i ®Þnh c− lµ ®iÓm d©n c− ®−îc x©y dùng theo quy ho¹ch gåm ®Êt cña hé gia ®×nh t¸i ®Þnh c− vµ ®Êt khu chøc n¨ng n«ng th«n. - Khu t¸i ®Þnh c− lµ mét ®Þa bµn thèng nhÊt ®−îc quy ho¹ch x©y dùng ®Ó bè trÝ cho hé t¸i ®Þnh c− gåm ®Êt s¶n xuÊt, ®Êt ë, ®Êt chuyªn dïngtrong khu t¸i ®Þnh c− Ýt nhÊt 1 ®iÓm t¸i ®Þnh c−. - Vïng t¸i ®Þnh c− lµ ®Þa bµn c¸c huyÖn ®−îc quy ho¹ch ®Ó tiÕp nhËn d©n t¸i ®Þnh c−. Trong vïng t¸i ®Þnh c− cã Ýt nhÊt 1 khu t¸i ®Þnh c−. - V¨n ho¸ truyÒn thèng lµ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ vËt chÊt vµ tinh thÇn do con ng−êi s¸ng t¹o ra trong qu¸ khø vµ g¾n víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña céng ®ång. 4 Trong dÞp ph¸t ®éng “ThÕ kû b¶o tån vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸” «ng F.Mayor- Tæng Gi¸m ®èc UNESCO cho r»ng: “ V¨n ho¸ lµ tæng thÓ sèng ®éng c¸c ho¹t ®éng s¸ng t¹o trong qu¸ khø vµ trong hiÖn t¹i. Qua thÕ kû, ho¹t ®éng s¸ng t¹o Êy ®· h×nh thµnh nªn mét hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ, c¸c truyÒn thèng vµ c¸c thÞ hiÕu – nh÷ng yÕu tè x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh riªng biÖt cña mçi d©n téc”. V¨n ho¸ th−êng ®−îc chia thµnh hai bé phËn cÊu thµnh lµ v¨n ho¸ vËt chÊt vµ v¨n ho¸ tinh thÇn. Nh−ng sù ph©n chia nµy chØ cã ý nghÜa t−¬ng ®èi. C¸i gäi vËt chÊt thùc ra lµ vËt thÓ ho¸ gi¸ trÞ tinh thÇn, gi¸ trÞ tinh thÇn l¹i ®−îc trÇm tÝch trong h×nh thøc vËt thÓ. Trong cuèn “V¨n ho¸ c¸c d©n téc vïng §«ng B¾c”, PGS.TS. Hoµng Nam ®· ph©n lo¹i ®èi t−îng nghiªn cøu v¨n ho¸ truyÒn thèng c¸c d©n téc thµnh: §êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸ vËt thÓ vµ v¨n ho¸ phi vËt thÓ. Trong ®ã: - §êi sèng kinh tÕ gåm ho¹t ®éng trång trät, ch¨n nu«i, ngµnh nghÒ thñ c«ng, ho¹t ®éng h¸i l−îm, s¨n b¾t, kinh tÕ trao ®æi mua b¸n. - V¨n ho¸ vËt thÓ lµ s¶n phÈm vËt chÊt do con ng−êi s¸ng t¹o ra nh»m phôc vô nhu cÇu vËt chÊt cña con ng−êi nh− x©y dùng b¶n lµng, nhµ ë, trang phôc, ®å ¨n thøc uèng, ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn. - V¨n ho¸ phi vËt thÓ lµ c¸c s¶n phÈm do con ng−êi lµm ra nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tinh thÇn cña con ng−êi gåm ng«n ng÷, ch÷ viÕt, t«n gi¸o tÝn ng−ìng, v¨n häc, nghÖ thuËt, tri thøc d©n gian, tæ chøc gia ®×nh, quan hÖ dßng hä, tôc lÖ sinh ®Î, c−íi xin, ma chay Khi nãi tíi v¨n ho¸ truyÒn thèng cña ng−êi Dao §á th× chÝnh lµ nãi tíi nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt, tinh thÇn mµ hä s¸ng t¹o ra trong lÞch sö tån t¹i hä c¸c gi¸ trÞ Êy cã bæ sung, chän läc vµ trë thµnh nh÷ng thãi quen, nÕp sèng cña ng−êi Dao §á. Trªn c¬ së khu biÖt kh¸i niÖm nh− vËy, ®Ò tµi sÏ tËp trung vµo viÖc kh¶o s¸t sù ¶nh h−ëng qua l¹i gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á vµ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−, theo ®ã: 5 V¨n ho¸ truyÒn thèng t¸c ®éng ®Õn dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− trªn c¸c ph−¬ng diÖn: + T¸c ®éng ®Õn viÖc chän ®Þa ®iÓm cho khu t¸i ®Þnh c−. + T¸c ®éng ®Õn viÖc chän ®Þa ®iÓm cho tõng hé gia ®×nh. + T¸c ®éng ®Õn qua tr×nh di chuyÓn ®Õn khu t¸i ®Þnh c−. + T¸c ®éng ®Õn kiÕn tróc quy ho¹ch cña dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−. + T¸c ®éng ®Õn qua tr×nh æn ®Þnh cuéc sèng t¹i khu t¸i ®Þnh c−. + T¸c ®éng ®Õn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi chung. Ng−îc l¹i, V¨n ho¸ truyÒn thèng còng sÏ chÞu sù t¸c ®éng cña dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− trªn c¸c ph−¬ng diÖn: + TËp qu¸n m−u sinh. + V¨n ho¸ vËt thÓ: Tæ chøc lµng b¶n, nhµ ë, trang phôc, ¨n uèng. + V¨n ho¸ phi vËt thÓ: Ng«n ng÷, ch÷ viÕt, t«n gi¸o tÝn ng−ìng, v¨n nghÖ, tri thøc d©n gian, tæ chøc gia ®×nh, quan hÖ dång hä, lµng b¶n, d©n téc, tËp qu¸n sinh ®Î, c−íi xin, ma chay. Do tÝnh chÊt cña vÊn ®Ò, ®Ò tµi sÏ tËp trung nghiªn cøu vÒ cuéc sèng cña ng−êi Dao ®á t¹i hai ®Þa ®iÓm: + Tr−íc khi chuyÓn ®Õn khu t¸i ®Þnh c− thuéc x· Trïng Kh¸nh, huyÖn Na Hang. Trong ®ã, tËp trung vµo th«n Xu©n Quang v× ®©y lµ th«n cã 100% ng−êi Dao §á sinh sèng. + T¹i khu t¸i ®Þnh c− x· Hoµng Khai, huyÖn Yªn S¬n, chñ yÕu tËp trung nghiªn cøu ®iÓm t¸i ®Þnh c− xãm Hå II (nay th«n T©n Quang) v× cã sè l−îng ng−êi Dao §á sèng tËp trung, chiÕm sè l−îng ®«ng. 4. LÞch sö nghiªn cøu, nguån t− liÖu thùc hiÖn cña ®Ò tµi Tõ x−a ®Õn nay, ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ Trung −¬ng, ®Þa ph−¬ng thùc hiÖn nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ng−êi Dao §á, chñ yÕu tËp trung vµo c¸c nhãm tµi liÖu sau: - Nhãm 1: lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi ng−êi Dao §á, chñ yÕu t×m hiÓu vÒ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ mµ céng ®ång ng−êi Dao §á s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña m×nh. 6 Tiªu biÓu lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu “Ng−êi Dao ë ViÖt Nam”, Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1971; “ V¨n ho¸ truyÒn thèng c¸c d©n téc Tµy, Dao, S¸n D×u ë Tuyªn Quang”, Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ d©n téc, Hµ Néi, 2003;” C¸c d©n téc thiÓu sè Tuyªn Quang”, Ban d©n téc tØnh Tuyªn Quang, 1972 - Nhãm 2: lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ nh÷ng t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ míi ®èi víi cuéc sèng vµ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña ng−êi Dao §á. Nhãm t− liÖu nµy chñ yÕu ®¸nh gi¸ sù biÕn ®æi vÒ v¨n ho¸ truyÒn thèng, biÕn ®æi trªn c¸c lÜnh vùc ®êi sèng kinh tÕ, x· héi cña ng−êi Dao §á hiÖn nay nh− c¸c c«ng tr×nh b¸o c¸o cña c¸c t¸c gi¶ trong cuèn “Sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi ng−êi Dao: HiÖn t¹i vµ t−¬ng lai”, Nhµ xuÊt b¶n KHXH, Hµ Néi, 1978 - Nhãm 3: C¸c nguån t− liÖu nghiªn cøu vÒ c¸c dù ¸n, c¸c c«ng tr×nh trªn c¸c vïng d©n téc thiÓu sè, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸ vµ h−íng b¶o tån v¨n ho¸ truyÒn thèng cña c¸c d©n téc trªn ®Þa bµn x©y dùng c¸c dù ¸n nh− dù ¸n 135, 134, 327; dù ¸n thuû ®iÖn S¬n La, dù ¸n thuû ®iÖn Tuyªn Quang. Tiªu biÓu, c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ “V¨n ho¸ phi vËt thÓ c¸c d©n téc vïng lßng hå thuû ®iÖn Tuyªn Quang”, Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ th«ng tin – C«ng ty v¨n ho¸ trÝ tuÖ ViÖt phèi hîp s¶n xuÊt, 2006 c¸c b¶n quy ho¹ch, c¸c sè liÖu thèng kª cña ban dù ¸n , Cã thÓ nãi, vÊn ®Ò t¸c ®éng qua l¹i gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á vµ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− vÉn ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc, ch−a cã c«ng tr×nh nµo ®i s©u vµo nghiªn cøu mét c¸ch cô thÓ, toµn diÖn. Tuy nhiªn, LuËn v¨n sÏ kh«ng thÓ hoµn thµnh nÕu thiÕu ®i nguån t− liÖu tõ c¸c c«ng tr×nh vÒ ng−êi Dao ®á cña c¸c t¸c gi¶ ®i tr−íc, nhÊt lµ c¸c t− liÖu liªn quan trùc tiÕp tíi vÊn ®Ò cña luËn v¨n mµ c¸c c«ng tr×nh ®· ®−îc c«ng bè nh− c¸c tµi liÖu vÒ ng−êi Dao ë Tuyªn Quang, c¸c tµi liÖu vÒ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−, tµi liÖu ®iÒn d· kh¶o s¸t trªn ®Þa bµn x· Hoµng Khai. Ngoµi ra, luËn v¨n cßn nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng, ®ãng gãp thªm nguån t− liÖu thùc tiÔn ®Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. 7 5. Ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn ®Ò tµi Ph−¬ng ph¸p luËn chung lµ ph−¬ng ph¸p luËn chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh. Ph−¬ng ph¸p cô thÓ ®−îc ®Ò tµi sö dông lµ ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, ®iÒn d· thùc ®Þa, quan s¸t, pháng vÊn, ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh, ®èi chiÕu. Trong ®ã, trùc tiÕp nhÊt lµ ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc, ®Ò tµi x©y dùng mét mÉu phiÕu cã c¬ cÊu mÉu lµ 24 c©u hái, tËp trung vµo hai nhãm néi dung ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng qua l¹i cña v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á víi dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−. Sè l−îng phiÕu ph¸t ra lµ 100 phiÕu trªn ®Þa bµn th«n t¸i ®Þnh c− ng−êi Dao §á ë x· Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang. §èi t−îng ph¸t phiÕu lµ ng−êi Dao §á, chñ yÕu tËp trung vµo løa tuæi tõ 30 tuæi trë lªn (lµ chñ gia ®×nh). Sè phiÕu thu vÒ lµ 100 phiÕu ®−îc xö lý, thèng kª, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸. Ngoµi ra, LuËn v¨n cßn sö dông ph−¬ng ph¸p pháng vÊn s©u víi ng−êi d©n vÒ suy nghÜ, nhËn xÐt cña hä vÒ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−, ®èi t−îng lµ ng−êi am hiÓu x· héi, am hiÓu phong tôc tËp qu¸n, cã c¸ch nh×n nhËn kh¸ch quan vÒ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−. 6. §ãng gãp cña ®Ò tµi LuËn v¨n nghiªn cøu sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á víi dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− ë Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang, hy väng: - §ãng gãp thªm nguån t− liÖu míi, nh÷ng nhËn ®Þnh kh¸ch quan còng nh− tµi liÖu cô thÓ cho viÖc t×m hiÓu, bæ sung ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c h¬n vÒ sù t¸c ®éng gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á vµ dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c−. Qua ®ã thÊy ®−îc sù t¸c ®éng cña tËp qu¸n sinh ho¹t truyÒn thèng ng−êi Dao §á víi vÊn ®Ò t¸i ®Þnh c− vµ nh÷ng biÕn ®æi cña v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á t¹i khu t¸i ®Þnh c−. - KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n sÏ gãp thªm c¬ së khoa häc cho viÖc ®Þnh h−íng c¸c chÝnh s¸ch, x· héi, v¨n ho¸, gi¸o dôc cña ®Þa ph−¬ng. Trong ®ã viÖc g×n gi÷ vµ ph¸t huy v¨n ho¸ truyÒn thèng cña ng−êi Dao §á tr−íc trµo l−u “héi nhËp” cña v¨n ho¸ hiÖn nay. 8 7. Bè côc cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc, LuËn v¨n gåm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Cuéc sèng ng−êi Dao §á ë x∙ Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang vµ vÊn ®Ò t¸i ®Þnh c− Ch−¬ng 2: Mçi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á vµ dù ¸n di d©n T¸i ®Þnh c− ë x∙ Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang Ch−¬ng 3: §iÒu chØnh mçi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng ng−êi Dao §á víi dù ¸n di d©n t¸i ®Þnh c− ë x∙ Hoµng Khai, Yªn S¬n, Tuyªn Quang 99 Tμi liÖu Tham kh¶o 1. Ninh V¨n §é (chñ biªn), NguyÔn Phi Khanh, Hoµng ThÕ Hïng. V¨n ho¸ truyÒn thèng c¸c d©n téc Tµy, Dao, S¸n D×u ë Tuyªn Quang, Nhµ xuÊt b¶n VHDT, Hµ Néi, 2003. 2. BÕ ViÕt §¼ng, NguyÔn Kh¾c Tông. Ng−êi Dao ë ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1971. 3. NguyÔn V¨n Huy. Bøc tranh v¨n ho¸ c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc, 1998. 4. PGS.TS. §ç §×nh H»ng (chñ biªn). T×m hiÓu ®−êng lèi v¨n ho¸ cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2006. 5. Ng« V¨n Lª, NguyÔn V¨n TiÖp, NguyÔn V¨n DiÖu. V¨n ho¸ c¸c d©n téc thiÓu sè ë ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1977. 6. N«ng §øc M¹nh. Ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n ho¸ c¸c d©n téc (S¸ch “V¨n ho¸ vµ sù ph¸t triÓn c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam”), Hµ Néi, 1996. 7. Hoµng Nam. Vµi suy nghÜ vÒ truyÒn thèng kinh tÕ miÒn nói, T¹p chÝ khoa häc, Tr−êng §¹i häc Tæng hîp, Hµ Néi, 1990. 8. Hoµng Nam. V¨n hãa c¸c d©n téc vïng §«ng b¾c, Gi¸o tr×nh, Tr−êng §¹i häc V¨n ho¸, Hµ Néi, 2004. 9. Hoµng QuyÕt, TuÊn Dòng. Phong tôc tËp qu¸n c¸ c d©n téc ViÖt B¾c, Hµ Néi, 1994. 10. Ng« §øc ThÞnh. V¨n hãa vïng vµ ph©n vïng v¨n ho ¸ViÖt Nam, Hµ Néi, 1993. 11. Ng« §øc thÞnh. B¶o tån vµ ph¸t huy v¨n ho¸ truyÒn thèng c¸c d©n téc, T¹p chÝ d©n téc häc, Hµ Néi, 1993. 12. TrÇn Ngäc Thªm. C¬ së v¨n ho¸ ViÖt Nam, Tr−êng §¹i häc Tæng hîp thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1995. 13. N«ng Quèc TuÊn. Trang phôc cæ truyÒn cña ng−êi Dao ë ViÖt Nam, NXB V¨n ho¸ d©n téc, Hµ Néi, 2002. 14. Hµ V¨n ViÔn, Hµ V¨n Phông. C¸c d©n téc thiÓu sè ë Tuyªn Quang, Ban d©n téc tØnh Tuyªn Quang, 1972. 100 15. B¶o tµng V¨n ho¸ c¸c d©n téc ViÖt Nam. V¨n ho¸ phi vËt thÓ cña c¸c d©n téc ë vïng lßng hå thuû ®iÖn Tuyªn Quang, Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ th«ng tin – C«ng ty v¨n ho¸ trÝ tuÖ ViÖt, 2006. 16. Ban tuyªn gi¸o tØnh Tuyªn Quang. LÞch sö §¶ng bé Tuyªn Quang. 17. Quy ho¹ch tæng thÓ dù ¸n di d©n vïng lßng hå thuû ®iÖn Tuyªn Quang, Ban di d©n tØnh Tuyªn Quang, 2004. 18. Sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi cña ng−êi Dao: HiÖn t¹i vµ t−¬ng lai, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1978. 19. TØnh uû Tuyªn Quang. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng bé tØnh Tuyªn Quang lÇn thø XIII, Tuyªn Quang, 2000. 20. TØnh uû Tuyªn Quang. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng bé tØnh Tuyªn Quang lÇn thø XIV, Tuyªn Quang, 2005. 21. TØnh uû Tuyªn Quang. NghÞ quyÕt sè 03-NQ/TU, ngµy 12/6 cña Ban ChÊp hµnh §¶ng bé tØnh Tuyªn Quang (Kho¸ XIV) vÒ ph¸t triÓn du lÞch tØnh Tuyªn Quang giai ®o¹n 2006-2010, Tuyªn Quang, 2006. 22. ViÖn d©n téc häc. C¸c d©n téc Ýt ng−êi ë ViÖt Nam (c¸c tØnh phÝa B¾c), NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1978. 23. ViÖn ng«n ng÷ häc. T×m hiÓu ng«n ng÷ c¸c d©n téc thiÓu sè ë MiÒn B¾c ViÖt Nam, Hµ Néi, 1975.