Khóa luận Văn hóa ứng xử tại khu trung cư trung văn, huyện Từ liên, Hà Nội

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI KHOA VĂN HÓA HỌC ---------------------------- BÙI PHƯƠNG THẢO VĂN HÓA ỨNG XỬ TẠI KHU TRUNG CƯ TRUNG VĂN, HUYỆN TỪ LIÊN, HÀ NỘI Chuyên ngành: Nghiên cứu Văn hóa KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NGÀNH VĂN HÓA HỌC GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: TH.S. NGUYỄN THỊ THANH MAI Hà Nội - 2014 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn, huyện Từ Liêm, Hà Nội”, tôi đã nhận được sự chỉ bảo, giúp đỡ của nhiều cá nhân, tập thể. Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến ThS. Nguyễn Thị Thanh Mai‐ Giảng viên đã trực tiếp hướng dẫn, quan tâm, giúp đỡ tận tình trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thiện khóa luận này. Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong khoa Văn hóa học, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội đã tận tình truyền đạt, trang bị cho tôi những kỹ năng và kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập. Vốn kiến thức thức mà tôi tiếp thu được không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên cứu khóa luận, mà còn là hành trang quý báu để tôi bước vào đời một cách vững chắc. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban quản trị khu chung cư Trung Văn, cô Lê Thị Cúc cùng người dân tại khu chung cư đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong việc khảo sát tại chung cư. Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện khóa luận, không thể tránh được những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy cô và bạn bè. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngàythángnăm Sinh viên Bùi Phương Thảo MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................................. 1 1.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................................................... 1 2.TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ......................................................................................... 2 3.MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ......................................................... 4 3.1.Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 4 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 5 4.ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................................................................. 5 4.1.Đối tượng nghiên cứu. ........................................................................................ 5 4.2.Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 5 5.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................ 6 6.BỐ CỤC CỦA KHÓA LUẬN ......................................................................................... 6 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VÀ TỔNG QUAN VỀKHU CHUNG CƯ TRUNG VĂN, HUYỆN TỪ LIÊM, HÀ NỘI ......................................... 7 1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG .................................................................. 7 1.1.1. Khái quát về chung cư .................................................................................... 7 1.1.2. Khái quát về văn hóa ứng xử.................................................................... 21 1.1.3.Vai trò của văn hóa ứng xử trong quá trình xây dựng văn hóa chung cư ............................................................................................................ 26 1.2.TỔNG QUAN VỀ KHU CHUNG CƯ TRUNG VĂN, HUYỆ TỪ LIÊM, HÀ NỘI 31 Tiểu kết chương 1 ......................................................................................................... 33 Chương 2:THỰC TRẠNG VĂN HÓA ỨNG XỬ TẠI KHU CHUNG CƯ TRUNG VĂN ....................................................................................................................... 35 2.1. VĂN HÓA ỨNG XỬ TẠI KHU CHUNG CƯ TRUNG VĂN ......................... 35 2.1.1.Văn hóa ứng xử của cư dân với không gian kiến trúc chung cư Trung Văn ..................................................................................................................... 35 2.1.2. Văn hóa ứng xử với cộng đồng của người dân sống tại khu chung cư Trung Văn ................................................................................................. 45 2.1.3.Văn hóa ứng xử của người dân sống tại khu chung cư với người làm công tác quản lý‐ dịch vụ .............................................................................. 50 2.2.ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VĂN HÓA ỨNG XỬ TẠI KHU CHUNG CƯ TRUNG VĂN ..................................................................................................................... 53 2.2.1.Những mặt tích cực ....................................................................................... 53 2.2.2.Những mặt hạn chế ....................................................................................... 58 2.3.SO SÁNH VĂN HÓA ỨNG XỬ TAIH KHU CHUNG CƯ TRUNG CƯ TRUNG VĂN VỚI KHU TẬP THỂ CŨ TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI ..................... 61 2.3.1.Sự tương đồng ................................................................................................. 61 2.3.2.Sự khác biệt ...................................................................................................... 63 Tiểu kết chương 2: ........................................................................................................ 66 Chương 3:GIẢI PHÁP XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ CHO KHU CHUNG CƯ TRUNG VĂN ................................................................................................................ 68 3.1.NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN TRONG XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ TẠI KHU CHUNG CƯ TRUNG VĂN ....................................................... 68 3.1.1.Những thuận lợi ............................................................................................. 68 3.1.2.Những khó khăn ............................................................................................. 71 3.2.MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ TẠI KHU CHUNG CƯ TRUNG VĂN............................................................................................. 78 3.2.1.Về phía chủ đầu tư ......................................................................................... 79 3.2.2.Về phía người dân: ........................................................................................ 80 Tiểu kết chương 3: ........................................................................................................ 81 KẾT LUẬN ........................................................................................................................... 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 86 PHỤ LỤC .............................................................................................................................. 88 1 MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Văn hóa ứng xử của người Việt được hình thành trong quá trình dựng nước và giữ nước. Cái đẹp trong văn hóa ứng xử được cha ông ta lưu giữ truyền từ đời này sang đời khác, là cơ sở để có những mối quan hệ thân thiện trong cộng đồng, quan hệ tình nghĩa trong gia đình. Văn hóa ứng xử là lối suy nghĩ, hành động của cá nhân trong việc ứng xử và giải quyết mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, với xã hội. Ngày nay, văn hóa ứng xử có tầm quan trọng đặc biệt. Tuy nhiên, dưới sự ảnh hưởng của nền kinh tế thị trườngvà sự giao thoa văn hóa; dường như nhiều giá trị đã bị đảo lộn, các giá trị, chuẩn mực xã hội tốt đẹp đang bị phai mờ dần trong cuộc sống hiện đại bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Do cuộc sống bận rộn hay do nguyên nhân nào khác mà chúng ta đang mất dần những nét đẹp văn hóa ứng xử, văn hóa ứng xử được nhắc đến trong mọi lĩnh vực của cuộc sống: trường học, doanh nghiệp, gia đình,Khủng hoảng về văn hóa ứng xử có thể khiến con người mất phương hướng, không biết nên đi theo giá trị nào. Văn hóa ứng xử đóng vai trò vô cùng quan trọng, góp phần xây dựng con người Việt Nam phát triển hoàn thiện, nó cũng ảnh hưởng đến sự tồn vong của một dân tộc. Hiện nay, quá trình đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ cùng với sự phát triển nhanh chóng của các thành phố lớn, đời sống của người dân ngày một nâng cao, lượng người tập trung về thành phố để học tập và kiếm sống ngày một nhiều, nhu cầu về nhà ở ngày càng tăng cao, các khu chung cư cũng xuất hiện ngày càng nhiều để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Quá trình đô thị hóa diễn ra cũng làm thay đổi nhanh kiến trúc đô thị, kiến trúc nhà ở, đặc biệt là sự xuất hiện loại hình nhà chung cư. Song hành cùng với sự phát triển của đô thị ở Việt Nam, thì các chung cư cũng biển đổi từ kiểu dáng đến các thành 2 phần dân cư sinh sống trong chung cư. Hàng loạt khu nhà chung cư tại các khu đô thị được xây dựng rầm rộ trong những năm trở lại đây. Các đô thị lớn đang hướng tới những tiêu chí nhà ở chung cư cao tầng hiện đại đáp ứng nhu cầu ở của xã hội với đầy đủ cơ sở hạ tầng. Mỗi gia đình, cá nhân đang phấn đấu có thể sở hữu một căn hộ ở với đầy đủ tiện nghi sang trọng như một tiêu chí của cuộc sống. Văn hóa chung cư cũng được hình thành và trở nên phổ biến tại các khu chung cư, tạo nên nét đặc trưng của văn hóa cư dân đô thị. Nhưng tại một số khu chung cư trên địa bàn Hà Nội, người dân vẫn chưa có lối sống văn minh trong văn hóa ứng xử với không gian chung cư và với cộng đồng. Đây cũng chính là lúc mà các vấn đề liên quan đến văn hóa chung cư nói chung và văn hóa ứng xử ở các khu chung cư cần được quan tâm và nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. Qua đó, bản thân tôi thấy việc nghiên cứu văn hóa ứng xử trong các khu chung cư, là một việc làm thiết thực trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay, góp phần xây dựng văn hóa ứng xử trong các khu chung cư mới (chung cư cao tầng) và chung cư cũ (khu tập thể cũ) hiện nay. Vì vậy, mà đề tài “Văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn, huyện Từ Liêm, Hà Nội”được thực hiện. 2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến văn hóa ứng xử nói chung, và văn hóa ứng xử tại khu chung cư nói riêng của nhiều tác giả. Sau đây là một số công trình tiêu biểu: Giáo trình “Cơ sở văn hóa Việt Nam” của GS.Trần Ngọc Thêm, được viết vào năm 1999, là công trình đề cập đến vấn đề ứng xử của con người với môi trường tự nhiên, môi trường xã hội và cách thức mà họ tận dụng và đối phó với chúng.. 3 Cuốn “Xã hội học đô thị” và “Nơi ở và cuộc sống của cư dân Hà Nội” được viết vào năm 2000, do Trịnh Duy Luân chủ biên. Đây là cuốn sách nghiên cứu dưới góc độ xã hội học đã đề cập đến nhà ở chung cư, lối sống của người dân đô thị trong mô hình nhà chung cư. Báo cáo đề tài cấp viện Xã hội học của Trần Cao Sơn, vào năm 2001 với đề tài: “Chung cư cao tầng, loại hình nhà ở mới Hà Nội, những vấn đề được xem xét (trường hợp chung cư cao tầng Bắc Linh Đàm)”. Đề tài đã sử dụng phương pháp khảo sát thực địa, kết hợp với phỏng vấn sâu, từ đó đã đưa những điều chỉnh trong việc hoàn thiện chung cư cao tầng để phù hợp với nhu cầu của người dân. Cuốn “Văn hóa ứng xử của người Hà Nội với môi trường tự nhiên” của TS.Nguyễn Viễn Chức, xuất bản năm 2002, đã chỉ ra khái quát về môi trường thiên nhiên và văn hóa ứng xử với môi trường thiên nhiên, những cách thức ứng xử của người Hà Nội vơi môi trường thiên nhiên trong thời buổi toàn cầu hóa, và những giải pháp hình thành hệ ứng xử. Luận án Tiến sĩ kiến trúc của Vũ An Khánh: “Nghiên cứu cải tạo nâng cấp các khu nhà chung cư cũ nhiều tầng xây dựng tại Hà Nội giai đoạn 1960- 1986”, được thực hiện vào năm 2003, đã tìm hiểu về kiến trúc chung cư một cách cụ thể, tìm hiểu thực trạng của các khu chung cư giai đoạn này và các giải pháp để cải tạo nó. Luận văn cao học của Nguyễn Thị Hà Thanh, trường ĐHKHXHNV thành phố Hồ Chí Minh, được thực hiện vào năm 2008, nghiên cứu về văn hóa chung cư với đề tài: “Văn hóa chung cư (trường hợp Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh)”. Đề tài đã chỉ ra đặc trưng của văn hóa chung cư trong giai đoạn chuyển đổi, tham gia vào nền kinh tế thị trường nên vẫn còn ảnh hưởng nhiều của văn hóa làng xã. Bên cạnh việc tìm hiểu thực trạng, luận văn còn chỉ ra 4 được những va chạm văn hóa diễn ra tại các khu chung cư. Khái niệm va chạm được thể hiện ra bên ngoài ở tâm lý bực bội, ức chế trong đời sống hàng ngày của cư dân chung cư. Tuy nhiên, đây là một nghiên cứu tổng hợp của hai thành phố lớn nên người viết chưa đưa được ra những dẫn chứng cụ thể, chưa đánh giá sâu sắc và đưa ra những phương hướng giải quyết cho vấn đề đặt ra. Luận văn thạc sĩ của Trịnh Mai Phương, Trường ĐHSP Hà Nội, được thực hiện vào năm 2012, với đề tài: “Văn hóa ứng xử trong môi trường chung cư cao tầng Hà Nội”. Khóa luận đã khảo sát, nghiên cứu về văn hóa ứng xử tại Khu đô thị Linh Đàm và Khu đô thị Trung Hòa- Nhân Chính, để đưa ra thực trạng và hướng xây dựng nếp ứng xử văn hóa tại các khu chung cư cao tầng. Ngoài việc đưa ra những dẫn chứng cụ thể về thực trạng văn hóa ứng xử tại hai khu chung cư, nhưng vẫn chưa đưa ra được so sánh về sự giống nhau và khác biệt về văn hóa ứng xử tại hai khu chung cư Linh Đàm và Khu Trung Hòa- Nhân Chính. Trên đây, là một số công trình nghiên cứu về văn hóa ứng xử của người Hà Nội với môi trường tự nhiên, với đô thị và ít nhiều cũng đã đề cập tới văn hóa ứng xử trong chung cư. Nhưng tính đến thời điểm hiện tại, thì vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu về văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn. Vì vậy, việc nghiên cứu văn hóa ứng xử tại đây là một vấn đề mới, được khai thác ở nhiều khía cạnh khác nhau, để góp phần xây dựng lối sống văn minh đô thị, văn hóa ứng xử trong chung cư Trung Văn. 3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1. Mục đích nghiên cứu Khảo sát, tìm hiểu về hành vi và thái độ ứng xử của người dân khu chung cư Trung Văn với không gian kiến trúc chung cư, với cộng đồng trong chung cư. Từ đó, chỉ ra thực trạng ứng xử của người dân khi thay đổi môi 5 trường sống, không gian cư trú. Họ sẽ thích ứng ra sao? lối sống mới sẽ được hình thành như thế nào trong chung cư?. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Khóa luận mang ý nghĩa lý luận và thực tiễn để góp phần vào việc nghiên cứu, xây dựng văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn. Với một số nhiệm vụ: Khảo sát lối sống của người dân tại khu chung cư Trung Văn. Đánh giá mặt tích cực và tiêu cực trong văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn. Phân tích những thuận lợi và khó khăn trong quá trình xây dựng văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn. Đưa ra xu hướng đề xuất, giải pháp góp phần xây dựng văn hóa ứng xử trong khu chung cư Trung Văn. 4. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4.1. Đối tượng nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu của đề tài “Văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn, huyện Từ Liêm, Hà Nội” là thực trạng văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn, biểu hiện qua mấy vấn đề sau: Văn hóa ứng xử với không gian kiến trúc chung cư Văn hóa ứng xử giữa các hộ gia đình ở khu chung cư Văn hóa ứng xử của người dân đang sống ở khu chung cư với người làm công tác quản lý- dịch vụ. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: trong giới hạn và điều kiện cho phép khóa luận tiến hành khảo sát nghiên cứu về văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn. Bao gồm các tòa đơn nguyên và các biệt thự nằm trong khuôn viên KĐT mới Trung Văn. 6 Phạm vi thời gian: từ ngày 01/01- 30/5/2014. 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Khóa luận tiến hành nghiên cứu về văn hóa ứng xử trong khu chung cư Trung Văn tiến hành theo các phương pháp sau: Phương pháp nghiên cứu thực địa: khảo sát thực tế tại khu chung cư Trung Văn, sử dụng các kỹ năng như: quan sát, miêu tả, chụp ảnh, phỏng vấn,để tìm hiểu về văn hóa ứng xử. Giúp người nghiên cứu có được những thông tin chính xác về vấn đề mình nghiên cứu. Phương pháp điều tra bảng hỏi có kết hợp với phỏng vấn sâu là phương pháp chính của khóa luận: sử dụng các câu hỏi có sẵn đã chuẩn bị để thu thập thông tin một cách chính xác và đa dạng. Phương pháp phân tích tư liệu: sử dụng các xuất bản phẩm, các bài báo, các văn bản pháp luật,có liên quan đến văn hóa ứng xử và chung cư làm tư liệu cho khóa luận. Phương pháp nghiên cứu liên ngành: tiếp cận vấn đề nghiên cứu từ nhiều ngàng khác nhau, có cái nhìn tổng hợp nhất về vấn đề nghiên cứu. 6. BỐ CỤC CỦA KHÓA LUẬN Ngoài phần Mở đầu (6 trang), Kết luận (2 trang) và Tài liệu tham khảo(3 trang) và Phụ lục (21 trang), khóa luận được triển khai làm 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận chung và tổng quan về khu chung cư Trung Văn, huyện Từ Liêm, Hà Nội Chương 2: Thực trạng văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn Chương 3: Giải pháp xây dựng văn hóa ứng xử tại khu chung cư Trung Văn hiện nay. 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trần Quốc An (2002), Một số nét giới thiệu về các mẫu nhà ở theo phương thức xât dựng mới, thiết kế công trình dân dụng, Nội san thông tin Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 2. Lê Thị Bừng (2000), Tâm lý học ứng xử, Nxb Giáo duc 3. Nguyễn Viết Chức (2002), Văn hóa ứng xử của người Hà Nội với môi trường thiên nhiên, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội. 4. Trịnh Hồng Đoàn (2005),Nhà cao tầng‐ thiết kế và xây dựng, Nxb Xây dựng. 5. Đinh Tuấn Hải (2009), “Những trục trặc thường gặp với các căn hộ chung cư”, Tạp chí Tâm lý học, số 10. 6. Đặng Thái Hoàng (1987), Lược sử kiến trúc nhà ở, Nxb Xây dựng. 7. Vũ An Khánh (2003), Nghiên cứu cải tạo nâng cấp các khu nhà chung cư cũ nhiều tầng xây dựng tại Hà Nội giai đoạn 1960‐ 1986, Luận án Tiến sĩ Kiến trúc, Hà Nội. 8. Ngô Phương Lan (2000), Kiến trúc dân dụng, NXB Đại học Xây dựng, Hà Nội. 9. Nguyễn Tố Lăng (2000), Vấn đề quy hoạch cải tạo không gian khu ở tại Hà Nội theo khuynh hướng phát triển bền vững, Luận án Tiến sĩ Kiến trúc, Hà Nội. 10. Phan Đăng Long, “Văn hóa đô thị với nếp sống người Hà Nội”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, số 26. 11. Lê Minh (2000), Văn hóa ứng xử trong gia đình, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội. 87 12. Lương Tú Quyên (2009), “Cải tạo chung cư cũ ở các nước phát triển”, Tạp chí Kiến trúc VIệt Nam. 13. Ngô Huy Quỳnh (1998), Lịch sử kiến trúc Việt Nam, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội. 14. Lê Việt Sơn (2011), “Không gian giao tiếp trong chung cư, một hướng đi mới về kiến trúc chung cư tại Việt Nam để thep kịp thế giới”, Tạp chí Kiến trúc Việt Nam, số 06. 15. Trần Ngọc Thêm (1999), Cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 16. Ngô Đức Thịnh (1999), Bảo tồn, làm giàu và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, NXB Văn hóa thông tin, 1999 17. Chu Bích Thu (2006), Từ điển từ mới Tiếng Việt, NXB Phương Đông, Hà Nội. 18. Nguyễn Thanh Tuấn (2008), Văn hóa ứng xử Việt Nam hiện nay, NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội. 19. Hồ Sỹ Vịnh (2007), “Ứng xử của người dân đô thị với thiên nhiên”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, số 27. 20. Luật Nhà ở (2005), Nxb Chính trị Quốc gia. 21. Quy định pháp luật về nhà chung cư (2008), Nxb Chính trị, Hà Nội. 22. Hồ Chí Minh toàn tập (1995), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.  Tài liệu Internet: 23. 24.