Kiểm nghiệm điều kiện làm việc của động cơ GAZ – 66 trong điều kiện Việt Nam. Tính toán kiểm nghiệm hệ thống bôi trơn trên động cơ

gi¶m 2 ¸ 3 lÇn so víi khi kh«ng sö dông bÇu läc kh«ng khÝ. Trªn ®éng c¬ sö dông bÇu läc kh«ng khÝ kiÓu dÇu – qu¸n tÝnh. H×nh 1.22 - BÇu läc kh«ng khÝ 1 - §¸y dÇu; 2 - PhÇn tö läc; 3 - R·nh vßng; 4 - N¾p; 5 - MiÖng hót kh«ng khÝ; 6 - §o¹n èng dÉn kh«ng khÝ s¹ch; 7 - Vá; 8 - Vµnh h¾t dÇu; 9 - §Õ bÇu läc. Khi ®éng c¬ lµm viÖc, kh«ng khÝ ®­îc hót qua miÖng hót 5 vµo trong khoang 4, qua r·nh vßng 3 h­íng th¼ng xuèng ®¸y dÇu 1 vµ vµnh h¾t dÇu 8. Trªn bÒ mÆt dÇu kh«ng khÝ ®æi chiÒu ®ét ngét, d­èi qu¸n tÝnh cña lùc li t©m c¸c thµnh phÇn cã khèi l­îng lín bÞ r¬i xuèng líp dÇu, sau ®ã ®i tiÕp qua c¸c phÇn tö läc, l¹i läc lÇn n÷a c¸c bôi bÈn vµ cuèi cïng dßng kh«ng khÝ s¹ch ®i qua èng trong ®Õ 9 vµo häng khuÕch t¸n cña bé chÕ hßa khÝ. 1.3.2. HÖ thèng lµm m¸t cña ®éng c¬. HÖ thèng lµm m¸t cña ®éng c¬ cã nhiÖm vô duy tr× nhiÖt ®é æn ®Þnh trong giíi h¹n cho phÐp cña n­íc lµm m¸t ®éng c¬. Trªn ®éng c¬ GAZ – 66, sö dông hÖ thèng lµm m¸t b»ng n­íc l­u th«ng tuÇn hoµn c­ìng bøc nhê b¬m n­íc. Tïy thuéc vµo trang th¸i nhiÖt cña ®éng c¬ mµ sù tuÇn hoµn n­íc trong hÖ thèng ®­îc thùc hiÖn theo vßng tuÇn hoµn lín (n­íc ®i lµm m¸t ®éng c¬, sau ®ã qua kÐt m¸t, råi trë vÒ b¬m vµ tiÕp tôc ®i lµm m¸t ®éng c¬), hoÆc vßng tuÇn hoµn nhá (n­íc ®i lµm m¸t ®éng c¬, sau ®ã trë th¼ng vÒ b¬m vµ tiÕp tôc ®i lµm m¸t ®éng c¬ mµ kh«ng qua kÐt lµm m¸t) vµ ®­îc b¶o ®¶m b»ng b¬m n­íc. Khi tr¹ng th¸i nhiÖt cña ®éng c¬ b×nh th­êng (kho¶ng 80 ¸ 90°C) th× n­íc lµm m¸t sÏ tuÇn hoµn theo vßng tuÇn hoµn lín. Khi ®éng c¬ khëi ®éng hoÆc khi míi lµm viÖc, nhÞªt ®é n­íc lµm m¸t cßn thÊp (< 75°C) th× sù tuÇn hoµn cña n­íc sÏ thùc hiÖn theo vßng tuÇn hoµn nhá. §Ó ®éng c¬ lµm viÖc b×nh th­êng, nhiÖt ®é cña n­íc lµm m¸t khi vµo ¸o n­íc cÇn n»m trong kho¶ng 70 ¸ 75°C vµ khi ra n»m trong kho¶ng 80 ¸ 90°C. H×nh 1.23 - S¬ ®å hÖ thèng lµm m¸t ®éng c¬ 1 -Khãa van; 2 - èng dÉn tíi kÐt s­ëi Êm cña ca bin; 3 - KÐt s­ëi Êm ca bin; 4 - èng dÉn tõ b¬m lªn khãa; 5 - Van h»ng nhiÖt; 6 - Ng¨n trªn; 7 - Van h¬i vµ kh«ng khÝ; 8 - èng tho¸t h¬i; 9 - Th©n kÐt m¸t; 10 - Ng¨n d­íi; 11 - Van x¶; 12 - R·nh dÉn n­íc; 13 vµ 14 - C¸c ®o¹n èng mÒm; 15 - ¸o n­íc; 16 - N¾p; 17 - B×nh gi·n në. Thµnh phÇn cña hÖ thèng lµm m¸t bao gåm c¸c chi tiÕt chÝnh sau: 1.3.2.1. B¬m n­íc vµ qu¹t giã. B¬m n­íc trªn hÖ thèng lµm m¸t cña ®éng c¬ lµ b¬m ly t©m, cã nhiÖm vô cung cÊp n­íc tuÇn hoµn c­ìng bøc trong hÖ thèng lµm m¸t cña ®éng c¬. Khi trôc b¬m n­íc quay kÐo theo b¸nh b¬m vµ c¸nh b¬m cïng quay, n­íc ®­îc truyÒn tõ r·nh n­íc vµo ¸o n­íc lµm m¸t cña ®éng c¬. H×nh 1.24 - B¬m n­íc vµ khíp ®iÖn tõ 1 - Pu ly; 2 - Khíp ®iÖn tõ; 3 - §Çu; 4 - æ bi cÇu; 5 - §Çu b¬m; 6 - Cuén d©y ®iÖn tõ; 7 - Trôc b¬m; 8 - §Öm; 9 - B¸nh b¬m; 10 - C¸nh b¬m; 11 - Vá b¬m. Khi nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t ®¹t 80 ¸ 90°C, c¸c tiÕp ®iÓm cña r¬ le nhiÖt ®ãng m¹ch vµ trong cuén d©y tõ xuÊt hiÖn c¸c dßng ®iÖn tõ ¸c quy. Lâi ®­îc hót vÒ phÝa cuén d©y ®iÖn tõ vµ ®Çu 3 cïng víi qu¹t giã sÏ quay. Khi nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t thÊp h¬n 70 ¸ 75°C, c¸c tiÕp ®iÓm cña r¬ le ng¾t m¹ch vµ qu¹t giã dõng quay. Qu¹t giã cã nhiÖm vô t¹o dßng kh«ng khÝ hót qua kÐt n­íc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ lµm nguéi n­íc nãng sau khi ®· lµm m¸t ®«ng c¬. Qu¹t giã ®­îc l¾p trªn ®Çu phÝa tr­íc cña trôc b¬m n­íc, c¸c c¸nh qu¹t ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp l¸. §Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ t¹o h­íng cho dßng khÝ, c¸c c¸nh qu¹t giã ®­îc chÕ t¹o cong ë phÇn ®Çu mót h­íng vÒ phÝa kÐt n­íc. 1.3.2.2. KÐt n­íc lµm m¸t. KÐt n­íc lµ thiÕt bÞ dïng ®Ó trao ®æi nhiÖt tõ n­íc lµm m¸t cho dßng kh«ng khÝ chuyÓn ®éng qua. H×nh 1.25 - KÐt n­íc lµm m¸t 1 - Khung; 2 - èng tho¸t h¬i; 3 - N¾p; 4 - Ng¨n trªn; 5 - Gèi cao su; 6 - Ng¨n d­íi; 7 - C¸nh t¶n nhiÖt; 8 - Cöa chíp; 9 - èng dÉn n­íc; 10 - C¸nh t¶n nhiÖt. KÐt n­íc lµm m¸t bao gåm c¸c èng dÉn b»ng ®ång nhá, tiÕt diÖn h×nh « van, c¸c èng nµy ®­îc hµn víi ng¨n trªn vµ ng¨n d­íi, ®ång thêi ®­îc hµn víi c¸nh t¶n nhiÖt h×nh gîn sãng nh»m t¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc kh«ng khÝ vµ t¨ng kh¶ n¨ng táa nhiÖt cña kÐt m¸t. Ng¨n trªn cã miÖng ®æ n­íc vµ ®­îc ®Ëy b»ng n¾p. N¾p kÐt m¸t cã hai van: Mét van ¸p suÊt vµ mét van kh«ng khÝ. KÐt m¸t ®­îc nèi víi ®­êng dÉn n­íc tõ n¾p xi lanh tíi vµ ng¨n d­íi cã ®­êng èng dÉn n­íc tíi b¬m n­íc. L­îng kh«ng khÝ ®i qua c¸c èng n­íc vµ c¸c c¸nh t¶n nhiÖt ®­îc ®iÒu chØnh b»ng c¸c cöa chíp. 1.3.2.3. Van h»ng nhiÖt. Van h»ng nhiÖt cã nhiÖm vô n©ng nhanh nhiÖt ®é n­íc ë chÕ ®é sÊy nãng vµ tù ®éng duy tr× chÕ ®é nhiÖt cña ®éng c¬ trong gíi h¹n cho phÐp. Trªn hÖ thèng lµm m¸t cña ®éng c¬, sö dông van h»ng nhiÖt víi chÊt d·n në lµ chÊt láng. Trong phÇn n¾p m¸y 1 cã l¾p hép chøa chÊt d·n në 6 , chÊt d·n në gåm 70% r­îu ªtil vµ 30% n­íc. PhÇn phÝa trªn hép 6 ®­îc liªn kÕt víi van 3 b»ng c¸n 5. H×nh 1.26 - Van h»ng nhiÖt a - Van h»ng nhiÖt lµm viÖc; b - Van h»ng nhÖt ch­a lµm viÖc; 1 - PhÇn n¾p m¸y; 2 - §­êng dÉn n­íc vÒ b¬m; 3 - Van; 4 - èng dÉn n­íc; 5 - C¸n van; 6 - Hép chøa chÊt d·n në. Khi nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t thÊp h¬n 75°C, hçn hîp chÊt láng trong hép 6 ch­a bÞ d·n në, van ®ãng vµ n­íc sÏ ®i qua ®­êng èng dÉn n­íc 2 trë vÒ b¬m. Khi nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t t¨ng cao h¬n 75°C, hçn hîp chÊt láng trong hép 6 d·n në, ¸p suÊt t¨ng lªn ®Èy c¸n 5 lªn lµm më van 3 vµ n­íc theo ®­êng èng 4 ®Õn kÕt m¸t. Khi nhiÖt ®é b»ng 90°C th× van ®­îc më hoµn toµn. ch­¬ng 2 kiÓm nghiÖm ®éng c¬ khi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ë viÖt nam * Môc ®Ých: Môc ®Ých viÖc tÝnh to¸n nhiÖt chu tr×nh c«ng t¸c lµ x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ cña chu tr×nh c«ng t¸c, sù lµm viÖc cña ®éng c¬ ë ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. * ChÕ ®é tÝnh to¸n: ChÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬ ®­îc ®Æc tr­ng b»ng c¸c th«ng sè c¬ b¶n nh­ c«ng suÊt cã Ých, m« men xo¾n cã Ých, tèc ®é quay vµ nhiÒu th«ng sè kh¸c. C¸c th«ng sè Êy cã thÓ æn ®Þnh hoÆc thay ®æi trong mét ph¹m vi réng tïy theo chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬. Ta chän chÕ ®é tÝnh to¸n lµ chÕ ®é c«ng suÊt cã Ých lín nhÊt (Nemax) øng víi sè vßng quay cña trôc khuûu lµ 3200 v/ph. 2.1. Chän c¸c th«ng sè ban ®Çu . TT Th«ng sè Ký hiÖu Gi¸ trÞ §¬n vÞ 1 Sè xi lanh i 8 2 §­êng kÝnh xi lanh D 0,092 m 3 Tû sè S/D 0,913 4 Hµnh tr×nh c«ng t¸c S 0,080 m 5 C«ng suÊt cã Ých lín nhÊt Nemax 84,5 KW 6 Sè vßng quay cña trôc khuûu øng víi c«ng suÊt Nemax n 3200 vg/ph 7 VËn tèc trung b×nh cña pÝtt«ng (Ctb): Gi¸ trÞ Ctb ®­îc x¸c ®Þnh theo biÓu thøc sau: Ctb = (S.n/30) m/s Ctb 8,960 m/s 8 HÖ sè kÕt cÊu l 0,250 9 Tû sè nÐn e 6,7 10 HÖ sè d­ l­îng kh«ng khÝ: Víi ®éng c¬ GAZ – 66 sö dông ph­¬ng ph¸p t¹o hçn hîp tõ bªn ngoµi, ë chÕ ®é c«ng suÊt max gi¸ trÞ cña hÖ sè d­ l­îng kh«ng khÝ thÊp h¬n ë chÕ ®é m« men quay max. Nªn ta chän: a 0,88 11 NhiÖt ®é m«i tr­êng: NhiÖt ®é trung b×nh cña m«i tr­êng ë n­íc ta, theo thèng kª cña nha khÝ t­îng lµ: t=24°C. Do ®ã: To 297 °K 12 ¸p suÊt khÝ trêi: Ta chän ¸p suÊt m«i tr­êng theo ¸p suÊt khÝ quyÓn ë ®é cao mùc n­íc biÓn: po 0,103 MN/m2 13 HÖ sè n¹p: ë tèc ®é trôc khuûu lµ 3200 v/ph (øng víi Nemex), thêi gian n¹p vµ th¶i rÊt ng¾n, ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh th¶i t­¬ng ®èi cao, do ®ã khÝ sãt trong xi lanh t­¬ng ®èi nhiÒu. VËy ta chän: hv 0,76 14 ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh th¶i: ë tèc ®é trôc khuûu 3200 v/ph, thêi gian th¶i t­¬ng ®èi ng¾n, tèc ®é th¶i lín nªn ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh th¶i cao h¬n ë tèc ®é trôc khuûu thÊp. VËy ta chän: pr 0,11 MN/m2 15 NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh th¶i: §éng c¬ lµm viÖc ë chÕ ®é Nemax øng víi tèc ®é trôc khuûu 3200 v/ph, nªn hiÖn t­îng ch¸y rít th­êng xuÊt hiÖn, do vËy nhiÖt ®é cña qu¸ tr×nh th¶i rÊt lín. VËy ta chän: Tr 1030 °K 16 §é sÊy nãng khÝ n¹p: ë chÕ ®é Nemax øng víi tèc ®é trôc khuûu lµ 3200 v/ph, nªn thêi gian tiÕp xóc cña hçn hîp víi thµnh xi lanh ng¾n, h¬n n÷a ®­êng èng n¹p vµ ®­êng èng th¶i bè trÝ vÒ hai phÝa nªn kh¶ n¨ng hÊp thô nhiÖt cña hçn hîp sÏ gi¶m. Ta chän: DT 10 °K 17 Tû sè nÐn ®a biÕn trung b×nh: ë chÕ ®é Nemax øng víi tèc ®é trôc khuûu t­¬ng ®èi lín (3200 v/ph), nªn c­êng ®é ho¹t ®éng cña c¸c chi tiÕt t¨ng dÉn ®Õn nhiÖt ®é trung b×nh cña ®éng c¬ t¨ng lµm cho hçn hîp c«ng t¸c nhËn thªm nhiÖt dÉn ®Õn chØ sè nÐn da biÕn trung b×nh t¨ng. VËy ta chän: n1 1,35 18 HÖ sè sö dông nhiÖt: ë chÕ ®é Nemax tæn thÊt nhiÖt cho n­íc lµm m¸t vµ cho viÖc ph©n gi¶i nhiªn liÖu gi¶m nªn hÖ sè sö dông nhiÖt sÏ t¨ng. Ta chän: xz 0,87 19 NhiÖt trÞ thÊp cña nhiªn liÖu: §éng c¬ sö dông nhiªn liÖu x¨ng, do ®ã: QT 44000 KJ/kgnl 20 TrÞ sè gi·n në ®a biÕn b×nh: ë chÕ ®é trôc khuûu t­¬ng ®èi cao (3200v/ph). Tæn thÊt nhiÖt do truyÒn nhiÖt víi n­íc lµm m¸t vµ do lät khÝ sÏ gi¶m, nªn chØ sè gi·n në ®a biÕn trung b×nh gi¶m. Ta chän: n2 1,24 21 Träng l­îng nguyªn tö cña nhiªn liÖu: hnl 110 Kg/Kmol 22 HÖ sè ®iÒn ®Çy ®å thÞ c«ng: jd 0,93 2.2. TÝnh to¸n c¸c qu¸ tr×nh cña chu tr×nh c«ng t¸c. 2.2.1. TÝnh to¸n qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ. Môc ®Ých cña viÖc tÝnh to¸n qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ lµ x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè cuèi qu¸ tr×nh n¹p nh­ ¸p suÊt pa vµ nhiÖt ®é Ta. * HÖ sè khÝ sãt gr: HÖ sè khÝ sãt ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Thay sè vµo ta ®­îc: * NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh n¹p Ta: Gi¸ trÞ cña Ta ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [°K] Thay sè vµo ta ®­îc: [°K] * ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh n¹p pa: Gi¸ trÞ cña pa ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [MN/m2] Thay sè vµo ta ®­îc: [MN/m2] 2.2.2. TÝnh to¸n qu¸ tr×nh nÐn. Môc ®Ých cña viÖc tÝnh to¸n qu¸ tr×nh nÐn lµ x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè nh­ ¸p suÊt pc vµ nhiÖt ®é Tc ë cuèi qu¸ tr×nh nÐn. * ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh nÐn pc: Gi¸ trÞ cña pc ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: pc = pa . [MN/m2] Thay sè vµo ta ®­îc: pc = 0,085 .6,71,35 = 1,112 [MN/m2] * NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh nÐn Tc: Gi¸ trÞ cña Tc ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Tc = Ta . [°K] Thay sè vµo ta ®­îc: Tc = 354,984 .6,71,35-1 = 690,773 [oK] 2.2.3. TÝnh to¸n qu¸ tr×nh ch¸y. Môc ®Ých tÝnh to¸n qu¸ tr×nh ch¸y lµ x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè cuèi qu¸ tr×nh ch¸y nh­ ¸p suÊt pz vµ nhiÖt ®é Tz. a) TÝnh to¸n t­¬ng quan nhiÖt ho¸. * L­îng kh«ng khÝ lý thuyÕt M0 cÇn thiÕt ®Ó ®èt ch¸y hoµn toµn 1 kg nhiªn liÖu thÓ láng: L­îng kh«ng khÝ lý thuyÕt M0 ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [Kmol/kgnl] Trong ®ã: gC, gH vµ g0: lµ thµnh phÇn nguyªn tè tÝnh theo khèi l­îng cña c¸cbon, hy®r« vµ « xy t­¬ng øng chøa trong 1 kg nhiªn liÖu. TrÞ sè c¸c thµnh phÇn Êy ®èi víi nhiªn liÖu x¨ng: gc = 0,855; gH = 0,145; gO = 0. Thay sè vµo biÓu thøc trªn ta ®­îc: [Kmol/kgnl] * L­îng kh«ng khÝ thùc tÕ n¹p vµo xy lanh ®éng c¬ øng víi 1 kg nhiªn liÖu Mt: L­îng kh«ng khÝ Mt ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Mt = a . Mo [Kmol/kgnl] Thay sè vµo ta ®­îc: Mt = 0,88 . 0,512 = 0,450 [Kmol/kgnl] * L­îng hçn hîp ch¸y M1 t­¬ng øng víi l­îng kh«ng khÝ thùc tÕ: L­îng hçn hîp ch¸y M1 t­¬ng øng víi l­îng kh«ng khÝ thùc tÕ Mt ®èi víi ®éng c¬ x¨ng ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [Kmol/kgnl] Thay sè vµo ta ®­îc: [Kmol/kgnl] * Sè mol cña s¶n vËt ch¸y M2: §éng c¬ lµm viÖc víi a < 1, nªn M2 ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: [Kmol/kgnl] Thay sè vµo ta ®­îc: [Kmol/kgnl] * HÖ sè thay ®æi ph©n tö lý thuyÕt bo: HÖ sè thay ®æi ph©n tö lý thuyÕt ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Thay sè vµo ta ®­îc: * HÖ sè thay ®æi ph©n tö thùc tÕ b: HÖ sè thay ®æi ph©n tö thùc tÕ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Thay sè vµo ta ®­îc: b) TÝnh to¸n t­¬ng quan nhiÖt ®éng. *TÝnh nhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh ch¸y Tz: Víi ®éng c¬ x¨ng, thùc hiÖn qu¸ tr×nh ch¸y víi a < 1, nhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh ch¸y Tz ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: (*) Trong ®ã: + mcvc lµ nhiÖt dung mol ®¼ng tÝch trung b×nh cña hçn hîp c«ng t¸c ë cuèi qu¸ tr×nh nÐn, mcvc ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: mcvc = 20,223 + 1,742.10-3 Tc Thay sè vµo ta ®­îc: mcvc =20,223 + 1,742.10-3 . 690,773 = 21,426 [KJ/Kmol.®é] + mcvz lµ nhiÖt dung mol ®¼ng tÝch trung b×nh cña khÝ thÓ t¹i ®iÓm z. Khi 0,7 < a < 1, mcvz ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: mcvz = 18,423 + 2,596 . a + (1,55 + 1,38 . a) . 103 . Tz Thay sè vµo ta ®­îc: mcvz = 18,423 + 2,596 . 0,88 + (1,55 + 1,38 . 0,88) . 10-3 . Tz mcvz = 20,70748 + 0,003 . Tz + DQT lµ tæn thÊt nhiÖt do ch¸y nhiªn liÖu kh«ng hoµn toµn, DQT ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: DQT = 120 . 103 . (1 - a) M0 [KJ/kgnl] Thay sè vµo ta ®­îc: DQT = 120 . 103 (1 - 0,88) . 0,512 = 7371,429 [ KJ/kgnl] Thay c¸c sè liÖu vµo ph­¬ng tr×nh (*) ta ®­îc: Rót gän ph­¬ng tr×nh trªn, ta ®­îc: Gi¶i ph­¬ng tr×nh, ta ®­îc: Tz1 = -10119,9743 Tz2 = 2629,2059 Ta thÊy: Tz1 < 0, kh«ng tháa m·n yªu cÇu, do ®ã chän: Tz = Tz2 = 296,206 *NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh ch¸y Tz: Tz = 2629,206 [°K] * Tû sè t¨ng ¸p lP: Gi¸ trÞ cña lP ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Thay sè vµo ta ®­îc: * ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh ch¸y pz: Gi¸ trÞ cña pz ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: pz = lP . pc [MN/m2] Thay sè vµo ta ®­îc: pz = 4,112 . 1,112 = 4,575 [MN/m2] 2.2.4. TÝnh to¸n qu¸ tr×nh d·n në. Môc ®Ých tÝnh to¸n qu¸ tr×nh d·n në lµ x¸c ®Þnh ¸p suÊt pb vµ nhiÖt ®é Tb cuèi qu¸ tr×nh d·n në. * ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh d·n në pb: Gi¸ trÞ cña pb ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [MN/m2] Thay sè vµo ta ®­îc: [MN/m2] * NhiÖt ®é cuèi qu¸ tr×nh d·n në Tb: Gi¸ trÞ cña Tb ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [°K] Thay sè vµo ta ®­îc: [°K] 2.2.5. KiÓm tra kÕt qu¶ tÝnh to¸n KiÓm tra kÕt qu¶ viÖc chän vµ tÝnh c¸c th«ng sè b»ng c«ng thøc kinh nghiÖm sau: [°K] Thay sè vµo ta ®­îc: [oK] So s¸nh gi¸ trÞ Tr ®· chän vµ Tr' tÝnh ®­îc, ta cã: Sai sè: Ta thÊy: Sai sè DTr < 3%, nªn c¸c th«ng sè ®· chän lµ hîp lý. 2.3. X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè ®¸nh gi¸ chu tr×nh c«ng t¸c vµ sù lµm viÖc cña ®éng c¬. 2.3.1. C¸c th«ng sè chØ thÞ. §ã lµ nh÷ng th«ng sè ®Æc tr­ng cho chu tr×nh c«ng t¸c cña ®éng c¬. * ¸p suÊt chØ thÞ trung b×nh lý thuyÕt pi': §èi víi ®éng c¬ x¨ng, pi' ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: [MN/m2] Thay sè vµo ta ®­îc: [MN/m2] * ¸p suÊt chØ thÞ trung b×nh thùc tÕ pi: Gi¸ trÞ cña pi ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: pi = p'i . j® [MN/m2] Thay sè vµo ta ®­îc: pi = 0,934 . 0,93 = 0,888 [MN/m2] * SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu chØ thÞ gi: Gi¸ trÞ cña gi ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [g/KW.h] Thay sè vµo ta ®­îc: [g/KW.h] * HiÖu suÊt chØ thÞ hi: Gi¸ trÞ cña hi ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Trong ®ã: QT ®­îc tÝnh b»ng [KJ/kgnl] vµ gi [g/KWh]. Thay sè vµo ta ®­îc: 2.3.2. C¸c th«ng sè cã Ých. C¸c th«ng cã Ých lµ nh÷ng th«ng sè ®Æc tr­ng cho sù lµm viÖc cña ®éng c¬. * X¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña ¸p suÊt tæn hao c¬ khÝ trung b×nh pc¬: Víi i = 8, tØ sè S/D = 84/92 < 1, khi b­ím ga më hÕt cì, pc¬ ®­îc x¸c ®Þnh: pc¬  = 0,04 + 0,0135 . CTB Thay sè vµo ta ®­îc: pc¬ = 0,04 + 0,0135.8,96 = 0,155 [Mpa] * ¸p suÊt cã Ých trung b×nh pe: Gi¸ trÞ cña pe ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: pe = pi - pc¬ Thay sè vµo ta ®­îc: pe = 0,888 - 0,155 = 0,733 [MPa] * HiÖu suÊt c¬ khÝ hc¬: Gi¸ trÞ cña hc¬ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: hc¬ Thay sè vµo ta ®­îc: hc¬ * SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých ge: Gi¸ trÞ cña ge ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [g/KW.h] Thay sè vµo ta ®­îc: [g/KW.h] * HiÖu suÊt cã Ých he: Gi¸ trÞ cña he ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: he = hi . hc¬ Thay sè vµo ta ®­îc: he = 0,293 . 0,825 = 0,242 * C«ng suÊt cã Ých cña ®éng c¬ ë sè vßng quay tÝnh to¸n Ne: C«ng suÊt Ne ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [KW] Trong ®ã: Vh lµ thÓ tÝch c«ng t¸c cña xi lanh (dm3). Vh = S . (D/2)2 . p Thay sè vµo ta ®­îc: Vh = 0,80 . (0,92/2)2 . 3,14 = 0,532 [dm3] pe tÝnh b»ng MN/m2. n tÝnh b»ng v/ph. Thay sè vµo ta ®­îc: [KW] * M« men xo¾n cã Ých cña ®éng c¬ Me: M« men Me ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Trong ®ã: Ne ®­îc tÝnh b»ng [KW] vµ n lµ [v/ph]. Thay sè vµo ta ®­îc: [N.m] * KiÓm tra sai sè cña Ne theo c«ng thøc: Thay sè vµo ta ®­îc: Sai sè DNe < 3%, nªn ®éng c¬ ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu so víi thiÕt kÕ. * KÕt luËn: Qua viÖc tÝnh to¸n c¸c th«ng sè ®¸nh gi¸ chu tr×nh c«ng t¸c vµ sù lµm viÖc cña ®éng c¬ cho ta thÊy: - §éng c¬ lµm viÖc hoµn toµn æn ®Þnh, phï hîp víi m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam. - §éng c¬ ®· ®¹t ®­îc c¸c chØ tiªu kinh tÕ, n¨ng l­îng theo thiÕt kÕ vµ cã kh¶ n¨ng ph¸t huy hÕt c«ng suÊt khi chÊp hµnh tèt c¸c quy ®Þnh khai th¸c, sö dông. 2.4. Dùng ®­êng ®Æc tÝnh ngoµi cña ®éng c¬. Môc ®Ých cña viÖc dùng ®Æc tÝnh ngoµi lµ ®Ó biÓu thi sù phô thuéc cña c¸c chØ tiªu nh­ c«ng suÊt cã Ých (Ne), m« men xo¾n cã Ých (Me), l­îng tiªu hao nhiªn liÖu trong mét giê (Gnl) vµ suÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých (ge) vµo sè vßng quay cña trôc khuûu (n (v/ph)) khi b­ím ga më hoµn toµn. Qua ®ã ®Ó ®¸nh gi¸ sù thay ®æi c¸c chØ tiªu chÝnh cña ®éng c¬ khi sè vßng quay trôc khuûu thay ®æi. §Ó dùng ®­êng ®Æc tÝnh, ta chän tr­íc mét sè gi¸ trÞ trung gian cña sè vßng quay n trong giíi h¹n gi÷a nmin vµ nmax råi tÝnh c¸c gi¸ trÞ biÕn thiªn t­¬ng øng cña Ne, Me, Gnl, ge theo c¸c biÓu thøc sau: * [KW] * [N.m] * [g/KW.h] Trong ®ã: Nemax: C«ng suÊt cã Ých lín nhÊt tÝnh ®­îc [KW]. nN: Sè vßng quay øng víi c«ng suÊt lín nhÊt [v/ph]. : M« men xo¾n cã Ých øng víi sè vßng quay nN [Nm]. : SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých øng víi sè vßng quay nN [g/KWh] Ne, Me, ge: Lµ c¸c gi¸ trÞ biÕn thiªn cña c«ng suÊt, m« men xo¾n vµ suÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých øng víi tõng gi¸ trÞ sè vßng quay ®­îc chän tr­íc. * Gi¸ trÞ biÕn thiªn cña Gnl ®­îc x¸c ®Þnh theo tõng cÆp gi¸ trÞ t­¬ng øng cña ge vµ Ne theo biÓu thøc: Gnl = ge Ne [kg/h] Trong ®ã: ge ®­îc tÝnh b»ng [kg/KW.h] vµ Ne [KW]. * Chän gi¸ trÞ cña n biÕn thiªn tõ nmin = 600 [v/ph] ®Õn nmax = 3200 [v/ph]. KÕt qu¶ tÝnh to¸n cña Ne, Me, ge, Gnl øng víi tõng gi¸ trÞ n ®­îc ghi trong b¶ng d­íi ®©y. B¶ng gi¸ trÞ Ne, Me, ge, Gnl øng víi tõng gi¸ trÞ n: TT n [v/ph] Ne [KW] Me [N.m] ge [g/KW.h] Gnl [kg/h] 1 600 17,955 285,909 351,815 6,317 2 700 21,285 290,513 344,683 7,337 3 800 24,671 294,632 338,080 8,341 4 900 28,097 298,266 332,005 9,328 5 1000 31,548 301,416 326,459 10,299 6 1100 35,010 304,081 321,440 11,254 7 1200 38,467 306,262 316,950 12,192 8 1300 41,903 307,958 312,988 13,115 9 1400 45,304 309,170 309,555 14,024 10 1500 48,654 309,897 306,649 14,920 11 1600 51,938 310,139 304,272 15,803 12 1700 55,141 309,897 302,423 16,676 13 1800 58,248 309,170 301,103 17,539 14 1900 61,243 307,958 300,310 18,392 15 2000 64,111 306,262 300,046 19,236 16 2100 66,837 304,081 300,310 20,072 17 2200 69,406 301,416 301,103 20,898 18 2300 71,803 298,266 302,423 21,715 19 2400 74,012 294,632 304,272 22,520 20 2500 76,018 290,513 306,649 23,311 21 2600 77,806 285,909 309,555 24,085 22 2700 79,360 280,821 312,988 24,839 23 2800 80,666 275,248 316,950 25,567 24 2900 81,709 269,191 321,440 26,264 25 3000 82,472 262,649 326,459 26,924 26 3100 82,941 255,622 332,005 27,537 27 3200 83,101 248,111 338,080 28,095 * Theo thiÕt kÕ: Nemax = 84,5 [KW], t­¬ng øng víi sè vßng quay cña trôc khuûu lµ n = 3200 [v/ph]. T­¬ng øng víi sè vßng quay n = 3200 [v/ph], th×: + M« men xo¾n cã Ých cña ®éng c¬ Me: Me ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [N.m] Thay sè vµo ta ®­îc: [N.m] + SuÊt tiªu hao nhiªn liÖu cã Ých ge: ge ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [g/KW.h] (**) Trong ®ã: - gi' ®­îc x¸c ®Þnh: [g/KW.h] Thay sè vµo ta ®­îc: [g/KW.h] - h'c¬ ®­îc x¸c ®Þnh: h'c¬ Thay sè vµo ta ®­îc: h'c¬ = Thay c¸c gi¸ trÞ vµo biÓu thøc (**), ta ®­îc: + L­îng tiªu hao nhiªn liÖu trong mét giê: Gnl ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Gnl = ge . Ne [kg/h] Thay sè vµo ta ®­îc: Gnl = 84,5 . 309,821 . 103 = 26,180 [kg/h] TÝnh to¸n t­¬ng tù nh­ phÇn trªn, x¸c ®Þnh c¸c gi¸ trÞ Ne, Me, ge, Gnl øng víi tõng gi¸ trÞ n. C¸c gi¸ trÞ x¸c ®Þnh (theo thiÕt kÕ) ®­îc ghi trong b¶ng d­íi ®©y. B¶ng gi¸ trÞ Ne, Me, ge, Gnl t­¬ng øng víi tõng gi¸ trÞ n (theo thiÕt kÕ) TT n [v/ph] Ne [KW] Me [N.m] ge [g/KW.h] Gnl [kg/h] 1 600 18,257 290,724 322,408 5,886 2 700 21,643 295,405 315,872 6,837 3 800 25,086 299,593 309,821 7,772 4 900 28,570 303,289 304,254 8,692 5 1000 32,079 306,492 299,171 9,597 6 1100 35,599 309,202 294,572 10,487 7 1200 39,114 311,419 290,457 11,361 8 1300 42,608 313,144 286,827 12,221 9 1400 46,067 314,376 283,680 13,068 10 1500 49,473 315,115 281,017 13,903 11 1600 52,813 315,361 278,839 14,726 12 1700 56,069 315,115 277,145 15,539 13 1800 59,228 314,376 275,934 16,343 14 1900 62,274 313,144 275,208 17,138 15 2000 65,190 311,419 274,966 17,925 16 2100 67,963 309,202 275,208 18,704 17 2200 70,575 306,492 275,934 19,474 18 2300 73,012 303,289 277,145 20,235 19 2400 75,258 299,593 278,839 20,985 20 2500 77,298 295,405 281,017 21,722 21 2600 79,116 290,724 283,680 22,444 22 2700 80,696 285,549 286,827 23,146 23 2800 82,024 279,883 290,457 23,825 24 2900 83,084 273,724 294,572 24,474 25 3000 83,860 267,072 299,171 25,089 26 3100 84,338 259,927 304,254 25,660 27 3200 84,5 252,289 309,821 26,180 * §å thÞ ®Æc tÝnh ngoµi cña ®éng c¬: Ch­¬ng 3 Khai th¸c hÖ thèng b«I tr¬n 3.1. giíi thiÖu chung 3.1.1. NhiÖm vô vµ yªu cÇu cña hÖ thèng b«i tr¬n. * NhiÖm vô cña hÖ thèng b«i tr¬n: HÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ ®èt trong cã nhiÖm vô ®­a dÇu ®Õn c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, ®ång thêi läc s¹ch c¸c t¹p chÊt lÉn trong dÇu nhên khi dÇu nhên tÈy röa c¸c bÒ mÆt lµm viÖc nµy vµ lµm m¸t dÇu nhên ®Ó ®¶m b¶o tÝnh n¨ng hãa lý cña nã. HÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ sö dông dÇu nhên ®Ó lµm gi¶m ma s¸t cña æ trôc, ®­a nhiÖt l­îng do ma s¸t sinh ra ra khái æ trôc, do ®ã lµm gi¶m chÊt l­îng mµi mßn c¸c lo¹i cæ trôc. Ngoµi ra, dÇu nhên cßn b¶o vÖ c¸c bÒ mÆt cña c¸c chi tiÕt trong ®éng c¬ kh«ng bÞ «xÝt hãa. DÇu nhên dïng trong hÖ thèng b«i tr¬n cßn cã t¸c dông lµm gi¶m tæn thÊt ma s¸t, lµm m¸t æ trôc, tÈy röa bÒ lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, bao kÝn khe hë gi÷a pitt«ng víi xi lanh vµ gi÷a xÐc m¨ng víi pitt«ng. * Yªu cÇu cña hÖ thèng b«i tr¬n: HÖ thèng b«i tr¬n ®éng c¬ ph¶i b¶o ®¶m c¸c yªu cÇu sau: - Phải bảo đảm bôi trơn, làm mát, tẩy rửa các bề mặt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, ổ trục và bao kín một số bộ phận của động cơ trong qúa trình làm việc. - B¶o ®¶m ¸p suÊt dÇu theo tiªu chuÈn. - KÕt cÊu ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông, b¶o qu¶n, b¶o d­ìng vµ söa ch÷a. 3.1.2. C¸c ph­¬ng ¸n b«i tr¬n. Có nhiều phương án bôi trơn dùng trong động cơ đốt trong, như: Bôi trơn bằng phương pháp vung té dầu; phương pháp bôi trơn cưỡng bức; bôi trơn bằng cách pha dầu nhờn vào nhiên liệu. Ph­¬ng ¸n b«i tr¬n b»ng ph­¬ng ph¸p vung tÐ dÇu: DÇu nhên trong c¸c te ®­îc th×a móc l¾p trªn ®Çu to thanh truyÒn móc h¾t tung lªn, c¸c h¹t dÇu r¬i tù do xuèng c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt vµ b«i tr¬n nã. Ph­¬ng ¸n nµy cã ­u ®iÓm lµ kÕt cÊu cña hÖ thèng b«i tr¬n rÊt ®¬n gi¶n, nh­ng ph­¬ng ¸n nµy rÊt l¹c hËu, kh«ng ®¶m b¶o l­u l­îng dÇu b«i tr¬n cña æ trôc nªn rÊt Ýt khi dïng. Nã chØ cßn tån t¹i trong nh÷ng ®éng c¬ kiÓu cò, c«ng suÊt nhá vµ tèc ®é thÊp. Ph­¬ng ¸n b«i tr¬n b»ng c¸ch pha dÇu nhên vµo nhiªn liÖu: Ph­¬ng ¸n nµy chØ ®­îc dïng ®Ó b«i tr¬n c¸c chi tiÕt m¸y cña ®éng c¬ x¨ng hai kú cì nhá. DÇu nhên ®­îc pha vµo trong x¨ng theo tØ lÖ 1/20 ¸ 1/25 thÓ tÝch, hçn hîp nµy qua bé chÕ hßa khÝ cïng víi kh«ng khÝ t¹o thµnh khÝ hçn hîp. KhÝ hçn hîp nµy ®­îc n¹p vµo c¸c te cña ®éng c¬ råi theo lç quÐt ®i vµo xi lanh. Trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c h¹t dÇu nhên lÉn trong khÝ hçn hîp ng­ng ®äng b¸m lªn bÒ mÆt cña c¸c chi tiÕt m¸y ®Ó b«i tr¬n c¸c bÒ mÆt lµm viÖc. ¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ kh«ng cÇn "hÖ thèng b«i tr¬n", viÖc b«i tr¬n c¸c chi tiÕt m¸y rÊt ®¬n gi¶n, dÔ dµng. Tuy nhiªn nã cã nh­îc ®iÓm lµ dÇu nhên theo khÝ hçn hîp vµo buång ch¸y nªn dÔ t¹o thµnh muéi than b¸m trªn ®Ønh pitt«ng. Pha cµng nhiÒu dÇu nhên, trong buång ch¸y cµng nhiÒu muéi, dÔ lµm cho pitt«ng qu¸ nãng, dÔ x¶y ra hiÖn t­îng ch¸y sím, kÝch næ vµ ®o¶n m¹ch do bugi bÞ b¸m muéi than. Ng­îc l¹i, pha Ýt dÇu nhên th× b«i tr¬n sÏ kÐm, ma s¸t lín dÔ lµm cho pitt«ng bÞ bã kÑt trong xi lanh. Ph­¬ng ¸n b«i tr¬n c­ìng bøc: Ph­¬ng ¸n nµy ®­îc dïng hÇu hÕt trong c¸c ®éng c¬ ®èt trong ngµy nay. DÇu nhên trong hÖ thèng ®­îc b¬m dÇu ®Èy c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt d­íi mét ¸p suÊt nhÊt ®Þnh, do ®ã hoµn toµn cã thÓ ®¶m b¶o yªu cÇu b«i tr¬n, lµm m¸t vµ tÈy röa c¸c bÒ mÆt lµm viÖc. Ưu điểm lớn nhất của phương pháp này là đảm bảo bôi trơn tốt các ổ trục do đó làm giảm mài mòn và tổn thất ma sát, tăng tuổi thọ cho động cơ. Nhược điểm cơ bản của hệ thống là kết cấu phức tạp. §éng c¬ GAZ - 66 sö dông ph­¬ng ¸n b«i tr¬n c­ìng bøc kÕt hîp vung tÐ. Ph­¬ng ¸n nµy sÏ tËn dông ®­îc ­u ®iÓm cña hai ph­¬ng ph¸p b«i tr¬n c­ìng bøc vµ vung tÐ. HÖ thèng b«i tr¬n nµy b¶o ®¶m b«i tr¬n tèt cho c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, c¸c æ trôc, lµm t¨ng tuæi cho ®éng c¬. Ngoµi ra, hÖ thèng cã kÕt cÊu ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, m«i tr­êng ViÖt Nam. 3.1.3. Nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n. Dầu nhờn chứa trong các te 14 được bơm dầu hút qua phao hút 13, tại bơm, dầu được chia làm hai đường: Đường dầu xuất phát từ khoang trên của bơm và đường dầu xuất phát từ khoang dưới của bơm. Dầu từ khoang trên của bơm được cung cấp vào đường dầu chính 7, từ đường dầu 7 theo đường dầu 16 đến bôi trơn các ổ trục khuỷu, ổ trục cam, con đội. Dầu trong khoang trục khuỷu 15 được ®­a lên bôi trơn ổ đầu to thanh truyền, rồi lên bôi trơn chốt pittông. Từ đường dầu 7, dầu còn đi theo đường dầu 5 lên bôi trơn các ổ bi, ổ trục của dàn cò mổ xu páp. Khi nhiệt độ dầu lên cao quá 80°C, độ nhớt giảm, van điều khiển 2 sẽ mở, dầu từ đường dầu 7 còn qua van 2 và van 3 đi ra két làm mát 1, sau đó theo đường dầu 22 trở về các te. Một phần dầu (khoảng 10 ¸ 15% lượng dầu bôi trơn do bơm cung cấp) từ khoang dưới của bơm theo đường dầu 8, qua đường dầu 20, qua bầu lọc ly t©m rồi trở về các te. Ngoài ra, để bôi trơn bề mặt làm việc của xi lanh, pittông, ta lợi dụng dầu văng ra khỏi đầu to thanh truyền trong quá trình làm việc. H×nh 3.1 - S¬ ®å hÖ thèng b«i tr¬n 1 - KÐt m¸t dÇu; 2 - Van kÐt m¸t dÇu; 3 - Van an toµn; 4 - Trôc ®ßn g¸nh; 5 - §­êng dÉn dÇu lªn ®Ønh; 6 - BÇu läc ly t©m; 7 - §­êng dÇu chÝnh; 8 - §­êng dÇu ®Õn bÇu läc; 9 - Khoang trªn cña b¬m dÇu; 10 - Khoang d­íi cña b¬m dÇu; 11 - Khoang gi¶m ¸p cña khoang d­íi; 12 - èng thu håi dÇu; 13 - Phao läc dÇu; 14 - C¸c te; 15 - Hèc bªn trong cæ khuûu; 16 - §­êng dÇu trong trôc khuûu; 17 - Khoang; 18 - Van an toµn; 19 - Lç tho¸t dÇu; 20 - §­êng èng dÉn dÇu ®Õn bÇu läc; 21 - Van an toµn cña ®­êng dÇu chÝnh; 22 - èng håi dÇu vÒ c¸c te. 3.1.4. C¸c côm chi tiÕt chÝnh cña hÖ thèng b«i tr¬n. a) KÐt m¸t. ë chÕ ®é lµm viÖc æn ®Þnh cña ®éng c¬, nhiÖt ®é cña dÇu b«i tr¬n cÇn n»m trong giíi h¹n 75 ¸ 85°C. Nh­ng trong sö dông do nhiÖt ®é cña m«i tr­êng t­¬ng ®èi cao, ®éng c¬ th­êng lµm viÖc ë nh÷ng chÕ ®é phô t¶i cao trong thêi gian dµi, nhiÖt ®é cña dÇu b«i tr¬n sÏ v­ît qu¸ giíi h¹n trªn vµ do ®ã dÇu cÇn ®­îc lµm m¸t trong kÐt dÇu. M«i chÊt dïng ®Ó lµm m¸t lµ n­íc hoÆc kh«ng khÝ. NhiÖt l­îng dÇu nhên truyÒn cho m«i chÊt lµm m¸t theo nguyªn lý trao ®æi nhiÖt. HÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ GAZ – 66 sö dông kÐt lµm m¸t kiÓu èng ®­îc lµm m¸t b»ng kh«ng khÝ, bè trÝ tr­íc kÐt n­íc cña ®éng c¬. DÇu nhên ®­îc ch¶y vµo trong c¸c èng ®ång c¾m vµo c¸c phiÕn t¶n nhiÖt, qu¹t giã hót giã qua c¸c phiÕn t¶n nhiÖt, ®­a nhiÖt cña dÇu nhên t¶n ra ngoµi. H×nh 3.2 - KÐt m¸t dÇu 1 - èng mÒm dÉn dÇu ra khái kÐt m¸t; 2 vµ 5 - BÓ con; 3 - Khung kÐt m¸t dÇu; 4 - C¸c tÊm b¶n cña khung kÐt m¸t dÇu; 6 - èng mÒm dÉn dÇu vµo kÐt m¸t. ­u ®iÓm cña lo¹i kÐt lµm m¸t nµy lµ kÕt cÊu gän nhÑ, kh¶ n¨ng lµm m¸t tèt. Nh­îc ®iÓm cña nã lµ dïng lo¹i vËt liÖu quý (®ång) vµ khã chÕ t¹o. b) B¬m dÇu. B¬m dÇu lµ mét trong nh÷ng bé phËn quan träng cña hÖ thèng b«i tr¬n, nã cã nhiÖm vô cung cÊp dÇu cã ¸p suÊt cao vµo ®­êng dÇu chÝnh, ®Õn c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt trong ®éng c¬ ®Ó b«i tr¬n, lµm m¸t, tÈy röa c¸c bÒ mÆt lµm viÖc vµ ®Õn kÐt lµm m¸t dÇu. B¬m dÇu dïng trong ®éng c¬ lµ lo¹i b¬m thÓ tÝch, chuyÓn dÇu b»ng ¸p suÊt thñy tÜnh nh­ c¸c lo¹i b¬m pÝtt«ng, b¬m phiÕn tr­ît, b¬m trôc vÝt vµ b¬m b¸nh r¨ng. HÖ thèng b«i tr¬n ®éng c¬ GAZ - 66, sö dông b¬m b¸nh r¨ng cã hai ng¨n. H×nh 3.3 - B¬m dÇu 1 - Khoang d­íi cña b¬m; 2 - B¸nh r¨ng bÞ ®éng cña th©n d­íi; 3 - V¸ch ng¨n; 4 vµ 8 - §Öm; 5 - B¸nh r¨ng bÞ ®éng cña th©n trªn; 6 - Khoang trªn cña b¬m; 7 - Nót ®iÒu chØnh; 9 - Lß xo; 10 - Van tr­ît; 11 - Trôc dÉn ®éng b¬m; 12 - B¸nh r¨ng chñ ®éng cña khoang trªn; 13 - B¸nh r¨ng chñ ®éng cña khoang d­íi. B¬m b¸nh r¨ng ®­îc dïng hÕt søc phæ biÕn v× nã cã c¸c ­u ®iÓm nh­: Nhá gän, ¸p suÊt b¬m dÇu cao, cung cÊp dÇu liªn tôc vµ lµm viÖc rÊt an toµn, tuæi thä kh¸ dµi. B¬m dÇu cã trôc dÉn ®éng 11, c¸c b¸nh r¨ng chñ ®éng 12 vµ 13, c¸c b¸nh r¨ng bÞ ®éng 2 vµ 5, van gi¶m ¸p gåm van tr­ît 10 vµ lß xo 9, nót ®iÒu chØnh 7. Trôc chñ ®éng 11 nhËn truyÒn ®éng tõ trôc cam, dÉn ®éng b¸nh r¨ng chñ ®éng 12, 13. C¸c b¸nh r¨ng chñ ®éng 12 vµ 13 quay dÉn ®éng c¸c b¸nh r¨ng bÞ ®éng 5 vµ 2 quay theo chiÒu ng­îc l¹i. DÇu ¸p suÊt thÊp tõ c¸c te ®­îc b¬m hót lªn vµ guång sang ®­êng dÇu cã ¸p suÊt cao, ®i b«i tr¬n c¸c chi tiÕt. Van gi¶m ¸p (gåm lß xo 9 vµ van tr­ît 10) duy tr× ¸p suÊt dÇu ë giíi h¹n x¸c ®Þnh. Khi ¸p suÊt dÇu cao v­ît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp, van gi¶m ¸p më vµ dÇu ch¶y vÒ ®­êng dÇu thÊp ¸p. §iÒu chØnh ¸p suÊt cña dÇu b»ng nót ®iÒu chØnh 7. c) BÇu läc dÇu. BÇu läc dÇu cã nhiÖm vô läc s¹ch c¸c t¹p chÊt c¬ häc do mµi mßn c¸c chi tiÕt cña ®éng c¬, c¸c lo¹i bôi tõ kh«ng khÝ lÉn vµo vµ c¸c s¶n vËt ch¸y cã chøa trong dÇu. Cã nhiÒu lo¹i bÇu läc nh­: bÇu läc c¬ khÝ (bÇu läc thÊm), bÇu läc ly t©m, bÇu läc tõ tÝnh, bÇu läc hãa chÊt. BÇu läc thÊm: Cã ­u ®iÓm lµ kh¶ n¨ng läc rÊt tèt, läc rÊt s¹ch, nh­ng nh­îc ®iÓm chung cña chóng lµ kÕt cÊu rÊt phøc t¹p, thêi gian sö dông ng¾n (kh«ng qu¸ 50 giê). BÇu läc ly t©m: Cã ­u ®iÓm lµ kh«ng dïng lâi läc (c¸c phÇn tö läc) nªn khi b¶o d­ìng ®Þnh kú kh«ng cÇn ph¶i thay thÕ c¸c phÇn tö läc; kh¶ n¨ng läc tèt h¬n nhiÒu so víi lo¹i bÇu läc thÊm dïng lâi läc; tÝnh n¨ng läc Ýt phô thuéc vµo møc ®é cÆn bÈn l¾ng ®äng trong bÇu läc; kh¶ n¨ng th«ng qua kh«ng phô thuéc vµo sè l­îng t¹p chÊt l¾ng ®äng trong bÇu läc. ChÝnh v× nh÷ng ­u ®iÓm nµy mµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y bÇu läc ly t©m ®­îc sö dông rÊt réng r·i. BÇu läc tõ tÝnh: Chñ yÕu dïng ®Ó läc c¸c lo¹i m¹t s¾t trong dÇu nhên. BÇu läc hãa chÊt: Chñ yÕu sö dông c¸c hãa chÊt nh­ c¸c bon ho¹t tÝnh, phÌn chu, ®Ó hÊp thô c¸c t¹p chÊt nh­ n­íc, c¸c chÊt «xýt, c¸c axÝt yÕu cã lÉn trong dÇu. HÖ thèng b«i tr¬n cña GAZ – 66 sö dông bÇu läc ly t©m kh«ng hoµn toµn. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, chØ cã 10 ¸ 15% l­îng dÇu do b¬m cung cÊp ®­îc ®i qua. DÇu sau khi läc s¹ch ch¶y vÒ c¸c te. H×nh 3.4 - BÇu läc ly t©m dÇu 1 - Trôc r« to; 2 - GÝc l¬; 3 - M¸ng; 4 vµ 10 - §Öm; 5 - §Öm kÝn; 6 - R« to; 7 - N¾p chôp; 8 - Vá bÇu läc; 9 - L­íi läc; 11 - §ai èc cè ®Þnh n¾p chôp; 12 - §ai èc cè ®Þnh r« to; 13 - §ai èc cè ®Þnh vá. DÇu tõ b¬m theo ®­êng r·nh trªn trôc r« to 1 qua c¸c lç h­íng t©m trªn trôc vµo khoang gi÷a r« to 6 vµ n¾p chôp r« to 7, råi ch¶y xuèng èng rçng vµ phun ra c¸c lç phun 2 (gÝc l¬) theo h­íng ng­îc nhau ®Ó t¹o thµnh ph¶n lùc quay dÉn ®éng cho r« to 6. R« to 6 ®­îc l¾p trªn æ bi cÇu vµ ®­îc quay víi tèc ®é 5000 ¸ 6000 vßng/phót. Khi r« to quay, d­íi t¸c dông cña lùc ly t©m c¸c t¹p chÊt trong dÇu chøa trong khoang n¾p chôp sÏ v¨ng ra vµ b¸m trªn thµnh cña n¾p chôp. DÇu s¹ch sÏ qua èng rçng vµo r·nh trªn th©n trë vÒ c¸c te. c) Van an toµn. H×nh 3.5 - VÞ trÝ bè trÝ cña c¸c van dÇu 1 - Nót cña van an toµn; 2 - Van cña kÐt m¸t dÇu; 3 - Th©n cña van cã d¹ng ch÷ T; 4 - èng dÉn dÇu ®Õn m¸y nÐn khÝ; 5 - Nót cña van an toµn; 6 - Van dÉn dÇu ®Õn æ cña trôc cam; 7 - §­êng dÇu chÝnh; 8 - R¸nh dÉn dÇu ®Õn æ trôc cam; 9 - §­êng dÇu dù tr÷; 10 - Van dÉn dÇu ®Õn ®­êng dÇu dù tr÷; 11 - §­êng dÉn dÇu ®Õn c¶m biÕn ¸p suÊt dÇu; 12 - C¶m biÕn ¸p suÊt dÇu; 13 - C¶m biÕn cña ®Ìn kiÓm tra ¸p suÊt dÇu nguy hiÓm. Van an toµn nh»m duy tr× ¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng b«i tr¬n ë gi¸ trÞ x¸c ®Þnh. Van an toµn ®­êng dÇu chÝnh cã d¹ng pitt«ng, ®­îc bè trÝ ë phÇn phÝa tr­íc cña th©n m¸y. H×nh 3.6 - Van an toµn A vµ B - C¸c lç tho¸t dÇu; 1 - Nót ®iÒu chØnh; 2 - §Öm; 3 - Lß xo; 4 - Th©n m¸y; 5 - Van tr­ît. Khi ¸p suÊt dÇu t¨ng v­ît qu¸ søc nÐn cña lß xo 3 th× ¸p lùc dÇu sÏ t¸c dông lªn ®Ønh van tr­ît 5 lµm lß xo 3 sÏ bÞ Ðp l¹i, khi ®ã lç B sÏ ®­îc më, dÇu sÏ tho¸t ra vµ ¸p suÊt dÇu sÏ gi¶m. Khi ¸p suÊt dÇu gi¶m nhá h¬n søc nÐn cña lß xo 3 th× lß xo 3 ®Èy van tr­ît 5 lªn, van ®­îc ®ãng l¹i. Khi sè vßng quay cña ®éng c¬ cao lµm cho b¬m dÇu quay nhanh, l­îng dÇu cung cÊp cho hÖ thèng t¨ng lªn, ¸p suÊt dÇu t¨ng cao lµm cho van më lín h¬n, dÇu qua van t¨ng lªn. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, dÇu thÊm qua van tr­ît vµo khoang bªn trong cña van vµ ch¶y qua lç A. ¸p suÊt dÇu trong ®éng c¬ (khi nhiÖt ®é cña dÇu lµ 80°C vµ t¸ch kÐt m¸t ra khái hÖ thèng) cÇn ph¶i nhá h¬n: 1 KG/cm2 t­¬ng øng sè vßng quay kh«ng t¶i 500 v/ph; 1,75 KG/cm2 t­¬ng øng víi sè vßng quay lµ 1000 v/ph hay « t« ®i víi vËn tèc 28 km/h; 2,75 KG/cm2 t­¬ng øng víi sè vßng quay lµ 2000 v/ph hay víi vËn tèc 55 km/h. Trong qu¸ tr×nh khai th¸c, h¹n chÕ sù ®iÒu chØnh c¸c van an toµn. Th«ng th­êng sù t¨ng ¸p suÊt dÇu b«i tr¬n lµ do sù h­ háng c¸c van an toµn vµ ®iÒu chØnh van kh«ng ®óng. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt bÞ mµi mßn, ¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng gi¶m. C¶m biÕn 12 ®­îc liªn kÕt víi ®Ìn kiÓm tra bè trÝ trong cabin, khi ¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng gi¶m ®Õn gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh kho¶ng 0,4 ¸ 0,8 KG/cm2 th× ®Ìn sÏ s¸ng. d) HÖ thèng th«ng giã c¸c te. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña ®éng c¬, khÝ ch¸y th­êng lät tõ buång ch¸y xuèng c¸c te. §iÒu ®ã lµm cho dÇu nhên dÔ bÞ « nhiÔm vµ ph©n hñy do c¸c t¹p chÊt khÝ ch¸y ®em xuèng. Ngoµi ra, do cã hiÖn t­îng lät khÝ, nhiÖt ®é bªn trong c¸c te còng t¨ng lªn lµm h¹i ®Õn tÝnh n¨ng lý hãa cña dÇu nhên. §Ó tr¸nh nh÷ng t¸c h¹i nãi trªn, ®éng c¬ ®èt trong ngµy nay cã trang bÞ hÖ thèng th«ng giã c¸c te. HÖ thèng th«ng giã c¸c te cã nhiÖm vô thæi s¹ch c¸c s¶n vËt ch¸y tõ buång ch¸y lät xuèng c¸c te qua khe hë cña c¸c xÐc m¨ng vµ h¬i dÇu trong c¸c te. C¸c ®éng c¬ ®èt trong th­êng sö dông hai ph­¬ng ¸n th«ng giã c¸c te lµ: Th«ng giã hë vµ th«ng giã kÝn. Th«ng giã hë: Lµ kiÓu th«ng giã tù nhiªn, ®Ó khÝ trong c¸c te tù tho¸t ra ngoµi trêi b»ng èng th«ng giã. ¦u ®iÓm cña ph­¬ng nµy lµ kÕt cÊu ®¬n gi¶n, dÔ khai th¸c vµ b¶o d­ìng, chèng « nhiÔm dÇu nhên vµ hiÖu qu¶ cao… Th«ng giã kÝn: Lµ th«ng giã kiÓu c­ìng bøc, lîi dông ®é ch©n kh«ng trong qu¸ tr×nh n¹p ®Ó khÝ trong c¸c te l­u ®éng vµo ®­êng n¹p cña ®éng c¬. Ph­¬ng ¸n nµy cã ­u ®iÓm lµ chèng ®­îc dÇu nhên bÞ « nhiÔm vµ hiÖu qu¶ th«ng giã rÊt cao, nh­ng nh­îc ®iÓm cña nã lµ ®­a h¬i dÇu vµ khÝ ch¸y lät xuèng hép trôc khuûu ®i vµo ®­êng n¹p nªn còng dÔ lµm cho xu p¸p vµ xi lanh bÞ ®ãng muéi, khiÕn xi lanh bÞ mßn nhiÒu. Trªn ®éng c¬ GAZ - 66, sö dông hÖ thèng th«ng giã hë qua miÖng ®æ dÇu. MiÖng ®æ dÇu ®­îc l¾p trong lç cña vá b¸nh ®µ ë phÝa d·y ph¶i cña khèi xi lanh. Kh«ng khÝ qua bé phËn läc ë n¾p cña miÖng ®æ dÇu ®i vµo ®¸y c¸c te vµ x¶ ra ngoµi qua èng tho¸t h¬i nªn sinh ra sù gi¶m ¸p khi « t« chuyÓn ®éng. H×nh 3.7 - S¬ ®å th«ng giã c¸c te 1 - BÇu läc dÇu; 2 - èng nèi; 3 - èng tho¸t khÝ ra ngoµi; 4 - Bé phËn h¾t dÇu * KÕt luËn: Th«ng qua viÖc nghiªn cøu hÖ thèng b«i tr¬n cña GAZ – 66 (lµ lo¹i xe vËn t¶i h¹ng trung, cã tÝnh n¨ng th«ng qua cao vµ ®­îc sö dông rÊt réng r·i trong qu©n ®éi ta hiªn nay) cho thÊy, hÖ thèng b«i tr¬n nµy cã nhiÒu ­u ®iÓm lín lµ: KÕt cÊu ®¬n gi¶n, gän nhÑ; thuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh khai th¸c, b¶o d­ìng, söa ch÷a; lµm viÖc æn ®Þnh vµ tuæi thä cao, phï hîp víi ®iÒu kiÖn m«i tr­êng, ®Þa h×nh ViÖt Nam, lµ m«i tr­êng nhiÖt ®íi Èm, nhiÒu bôi bÆm vµ ®Þa h×nh phøc t¹p, ®­êng x¸ kh«ng thuËn lîi. 3.2. kiÓm nghiÖm, ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hÖ thèng b«i tr¬n. 3.2.1. Môc ®Ých: ViÖc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng b«i tr¬n lµ kiÓm nghiÖm c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ ë ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. ViÖc kiÓm nghiÖm c¸c chØ tiªu ®ã lµ: - X¸c ®Þnh diÖn tÝch táa nhiÖt cña kÐt m¸t dÇu trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam so víi diÖn tÝch thùc tÕ cña kÐt m¸t dÇu, tõ ®ã ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ t¶n nhiÖt cña hÖ thèng b«i tr¬n. - X¸c ®Þnh l­u l­îng dÇu do b¬m cung cÊp so víi thùc tÕ, qua ®ã ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña b¬m dÇu. - §¸nh gi¸ chÊt l­îng lµm viÖc cña van gi¶m ¸p, hiÖu qu¶ cña qu¹t giã. Mét trong nh÷ng chØ tiªu rÊt quan träng ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hÖ thèng b«i tr¬n lµ kh¶ n¨ng táa nhiÖt cña kÐt m¸t dÇu, v× nhiÖt ®é dÇu b«i tr¬n ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn chÊt l­îng lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n. Trong qu¸ tr×nh lµm, viÖc nhiÖt ®é cña dÇu b«i tr¬n t¨ng lªn, nÕu nhiÖt ®é dÇu b«i tr¬n qu¸ cao th× ®é nhít cña dÇu gi¶m, lµm cho hiÖu qu¶ b«i tr¬n c¸c chi tiÕt gi¶m, ngoµi ra cßn lµm cho dÇu nhanh bÞ biÕn chÊt. Bªn c¹nh ®ã, l­u l­äng cña dÇu do b¬m cung cÊp so víi thùc tÕ còng lµ mét chØ tiªu rÊt quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hÖ thèng b«i tr¬n. ë ®©y, ta tiÕn hµnh kiÓm nghiÖm, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng táa nhiÖt cña kÐt m¸t vµ kiÓm nghiÖm chÊt l­îng cña b¬m dÇu, tõ ®ã x¸c ®Þnh ®­îc chÊt l­îng cña hÖ thèng b«i tr¬n. 3.2.2. KiÓm nghiÖm, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng táa nhiÖt cña kÐt m¸t dÇu. Môc ®Ých cña viÖc kiÓm nghiÖm kh¶ n¨ng táa nhiÖt cña kÐt m¸t dÇu lµ so s¸nh diÖn tÝch to¶ nhiÖt theo tÝnh to¸n vµ diÖn tÝch táa nhiÖt thùc tÕ cña kÐt m¸t, tõ ®ã ®¸nh gi¸ ®­îc kh¶ n¨ng táa nhiÖt cña kÐt m¸t vµ chÊt l­îng cña hÖ thèng b«i tr¬n. 3.2.2.1.DiÖn tÝch táa nhiÖt cÇn thiÕt cña kÐt m¸t dÇu Fk. DiÖn tÝch táa nhiÖt cÇn thiÕt cña kÐt m¸t dÇu ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: [m2] (1) Trong ®ã: Qd - NhiÖt l­îng cña ®éng c¬ truyÒn cho dÇu nhên [kcal/h]; Kd - HÖ sè truyÒn nhiÖt tæng qu¸t gi÷a dÇu nhên vµ m«i chÊt lµm m¸t [kcal/m2.h.°C]. §éng c¬ GAZ - 66 sö dông kÐt m¸t dÇu kiÓu èng th¼ng, nªn chän: Kd = 170 [kcal/m2.h.°C] (2); td - NhiÖt ®é trung b×nh cña dÇu nhên trong kÐt [°C]; tk - NhiÖt ®é trung b×nh cña m«i chÊt lµm m¸t [°C]. §éng c¬ lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn nÆng, nªn chän nhiÖt ®é trung b×nh cña kh«ng khÝ qua kÐt lµm m¸t: tk = 45 [°C] (3). a) X¸c ®Þnh nhiÖt l­îng cña ®éng c¬ truyÒn cho dÇu nhên Qd. NhiÖt l­îng cña ®éng c¬ truyÒn cho dÇu nhên ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau: Qd = cd . r . Vd . (tdv - tdr) [kcal/h] Trong ®ã: cd - Tû nhiÖt cña dÇu nhên [kcal/kg.°C], cd = 0,5 [kcal/kg.°C]; r - MËt ®é cña dÇu nhên [kg/l], r = 0,85 [kg/l]; Vd - L­u l­îng dÇu tuÇn hoµn trong ®éng c¬ [l/h] §éng c¬ ho¹t ®éng víi sè vßng quay lín nªn chän: Vd = 9Ne [l/h] Thay sè vµo ta ®­îc: Vd = 9 . 83,101 = 747,905 [l/h] tdv, tdr – NhiÖt ®é dÇu vµo vµ ra khái ®éng c¬ [°C]. Víi ®éng c¬ ho¹t ®éng tèt th×: tdv = 65 [°C] tdr = 85 [°C] Thay sè vµo, ta ®­îc: Qd = 0,5 . 0,85 . 747,905 . (85 - 65) = 6357,190 [kcal/h] (4) b) X¸c ®Þnh nhiÖt ®é trung b×nh cña dÇu nhên trong kÐt td. NhiÖt ®é trung b×nh cña dÇu nhên trong kÐt ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: [°C] Thay sè vµo ta ®­îc: [°C] (5) Thay (2), (3), (4), (5) vµo biÓu thøc (1), ta ®­îc: [m2] 3.2.2.2. DiÖn tÝch táa nhiÖt thùc tÕ cña kÐt m¸t dÇu l¾p trªn xe FTk. DiÖn tÝch táa nhiÖt thùc tÕ cña kÐt m¸t dÇu ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [m2] (*) Trong ®ã: a1 – ChiÒu réng cña èng dÉn dÇu [mm], a1 = 0.018 [m]; b1 – ChiÒu dµy cña èng dÉn dÇu [mm], b1 = 0,002 [m]; l1 – ChiÒu dµi cña èng dÉn dÇu [mm], l1 = 0,625 [m]; n1 – Sè èng dÉn [mm], n1 = 22 [èng]; – ChiÒu réng cña c¸nh t¶n nhiÖt [mm], = 0,022 [m]; – ChiÒu dµi cña c¸nh t¶n nhiÖt [mm], = 0,2 [m]; – Sè c¸nh t¶n nhiÖt [mm], = 200 [c¸nh]; Fc – DiÖn tÝch chiÕm chç cña èng trong c¸nh t¶n nhiÖt [m2] Fc ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [m2] Thay sè vµo ta ®­îc: Fc = 0,018 . 0,002 . 22 . 200 = 0,158 [m2] Thay c¸c sè liÖu vµo c«ng thøc (*), ta ®­îc: FTk = 2 . (0,018 + 0,002) . 0,625 . 22 + (0,022 . 0,2 . 200 – 0,158) FTk = 1,272 [m2] *So s¸nh gi÷a diÖn tÝch táa nhiÖt cña kÐt m¸t theo tÝnh to¸n (Fk) vµ diÖn tÝch táa nhiÖt thùc tÕ cña kÐt m¸t (FTk), ta thÊy: Fk < FTk, cho nªn víi diÖn tÝch lµm m¸t thùc tÕ cña kÐt m¸t dÇu trong ®iÒu kiÖn sö dông ë ViÖt Nam, nhiÖt ®é dÇu b«i tr¬n ®¶m b¶o n»m trong giíi h¹n cho phÐp. VËy ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n ®¸p øng ®­îc yªu cÇu khai th¸c, sö dông. 3.2.3. KiÓm nghiÖm chÊt l­îng cña b¬m dÇu. Môc ®Ých cña viÖc kiÓm nghiÖm chÊt l­îng cña b¬m dÇu lµ x¸c ®Þnh l­u l­îng dÇu cña b¬m cung cÊp so víi l­u l­îng dÇu cÇn thiÕt ®Ó b«i tr¬n c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, qua ®ã ®¸nh gi¸ ®­îc chÊt l­îng cña b¬m vµ hÖ thèng b«i tr¬n. * L­u l­îng cña dÇu do b¬m cung cÊp Vb: L­u l­îng dÇu do b¬m cung cÊp ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: Vb = 2 . p . m2. Z . b . nb . 60 . 10-6 [l/h] Trong ®ã: m2 – M«®uyn cña b¸nh r¨ng b¬m dÇu [mm], m = 4 [mm]; Z – Sè r¨ng cña b¸nh r¨ng b¬m dÇu, Z = 9; b – ChiÒu dµy cña b¸nh r¨ng b¬m dÇu [mm], b = 34,92 [mm]; nb – Sè vßng quay cña b¬m dÇu [v/ph], nb = 1600 [v/ph]. Thay c¸c sè liÖu vµo ta ®­îc: Vb = 2 . 42 . 9 . 34,92 . 1600 . 60 . 10-6 = 3031,570 [l/h] * L­u l­îng dÇu cÇn thiÕt cung cÊp cho bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt Vb: L­u l­îng nµy chÝnh lµ l­u l­îng dÇu tuÇn hoµn trong ®éng c¬. Theo x¸c ®Þnh ë phÇn trªn: Vb = 747,905 [l/h] * So s¸nh gi÷a l­u l­îng dÇu cÇn thiÕt cung cÊp cho bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt vµ l­u l­îng dÇu do b¬m cung cÊp, ta cã: Ta thÊy: L­u l­îng do b¬m dÇu cung cÊp lín gÊp 4 lÇn l­u l­îng dÇu cÇn thiÕt cung cÊp cho bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, do vËy b¬m dÇu b¶o ®¶m ®ñ l­u l­îng vµ t¹o ®­îc ¸p suÊt cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh b«i tr¬n. *KÕt luËn: Qua viÖc ph©n tÝch t×m hiÓu kÕt cÊu vµ kiÓm nghiÖm chÊt l­îng lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ GAZ - 66 trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, cho thÊy: - HÖ thèng b«i tr¬n ®¶m b¶o ®­îc c¸c yªu cÇu b«i tr¬n ®éng c¬. - HÖ thèng b«i tr¬n ®¶m b¶o ®­îc l­u l­îng vµ ¸p suÊt cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh b«i tr¬n. - ChÊt l­îng cña hÖ thèng b«i tr¬n ®­îc ®¶m b¶o tèt trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Do vËy, kÕt cÊu, bè trÝ cña hÖ thèng b«i tr¬n cña ®éng c¬ lµ phï hîp vµ cã hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn khai th¸c ë ViÖt Nam. 3.3. nh÷ng h­ háng th­êng gÆp vµ c¸ch kh¾c phôc. HÖ thèng b«i tr¬n cã t¸c dông lµm gi¶m mµi mßn c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, gi¶m tæn hao c¬ khÝ, truyÒn nhiÖt vµ chèng gØ…. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, hÖ thèng b«i tr¬n cã thÓ x¶y ra c¸c h­ háng, c¸c h­ háng nµy chñ yÕu lµ liªn quan ®Õn ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cña dÇu b«i tr¬n. D­íi ®©y lµ nh÷ng h­ háng th­êng gÆp cña hÖ thèng b«i tr¬n vµ c¸ch kh¾c phôc: TT H­ háng Nguyªn nh©n BiÖn ph¸p kh¾c phôc 1 Kh«ng ®ñ l­u l­îng dÇu cung cÊp cho ®éng c¬ - Kh«ng ®ñ l­u l­îng dÇu trong c¸c te - B¬m dÇu qu¸ mßn - KiÓm tra, bæ sung cho ®ñ tiªu chuÈn - KiÓm tra, thay thÕ 2 ¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng b«i tr¬n gi¶m - L­u l­îng dÇu b«i tr¬n ®­a ®Õn c¸c bÒ mÆt lµm viÖc kh«ng ®ñ do b¬m qu¸ mßn. - §é nhít cña dÇu gi¶m. - Khe hë gi÷a c¸c bÒ mÆt lµm viÖc cña c¸c cÆp chi tiÕt qu¸ lín. - §iÒu chØnh c¸c van tiÕt l­u kh«ng ®óng chØ tiªu, van bÞ háng. - KiÓm tra, thay thÕ. - KiÓm tra l¹i dÇu b«i tr¬n, nÕu kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng th× ph¶i thay. - KiÓm tra, thay thÕ. - KiÓm tra, ®iÒu chØnh l¹i cho phï hîp. NÕu háng ph¶i söa ch÷a, thay thÕ. 3 ¸p suÊt dÇu cao - §iÒu chØnh c¸c van tiÕt l­u, van gi¶m ¸p kh«ng ®óng chØ tiªu. - BÇu läc dÇu bÞ t¾c. - KiÓm tra, ®iÒu chØnh l¹i cho phï hîp. NÕu háng th× söa ch÷a, thay thÕ - Th¸o bÇu läc dÇu ra kiÓm tra, nÕu bÞ t¾c ph¶i tiÕn hµnh th«ng röa. 4 NhiÖt ®é dÇu qu¸ cao - DÇu kh«ng qua kÐt m¸t dÇu do van tiÕt l­u cho dÇu vµo kÐt m¸t bÞ kÑt. - KiÓm tra, söa ch÷a, thay thÕ 5 Rß rØ dÇu - C¸c vßng g¨ng, ®Öm bÞ hë, r¸ch. - C¸c vßng ch¾n dÇu bÞ r¸ch. - C¸c ®ai èc cè ®Þnh c¸c te b¾t kh«ng chÆt. - C¸c te bÞ nøt, thñng. - KiÓm tra, thay thÕ. - KiÓm tra, thay thÕ. - KiÓm tra, xiÕt l¹i c¸c ®ai èc. - KiÓm tra, söa ch÷a, thay thÕ. 6 Hao phÝ dÇu qu¸ lín - C¸c xÐc m¨ng qu¸ mßn hoÆc bÞ háng lµm cho dÇu bÞ hót vµo buång ch¸y. - Rß rØ dÇu - DÇu bÞ hót vµo xu p¸p n¹p do èng dÉn h­íng xu p¸p l¾p kh«ng chÆt hay ®Öm gi÷a èng n¹p vµ th©n m¸y bÞ hë. - DÇu bÞ hót vµo bé chÕ hßa khÝ qua ®­êng èng cña bé h¹n chÕ tèc ®é tèi ®a. - Kتm tra, thay thÕ. - KiÓm tra. kh¾c phôc. - KiÓm tra, söa ch÷a, thay thÕ. - KiÓm tra, thay vßng ch¾n dÇu ë c¶m biÕn. 7 Ngõng cung cÊp dÇu trong ®éng c¬. - BÞ vì hoÆc h­ háng c¬ cÊu dÉn ®éng b¬m. - KiÓm tra, söa ch÷a, thay thÕ. Trong qóa tr×nh khai th¸c vµ sö dông hÖ thèng b«i tr¬n cÇn ph¶i chó ý c¸c vÊn ®Ò sau: - Ph¶i sö dông dÇu b«i tr¬n ®óng quy ®Þnh. - Th­êng xuyªn kiÓm tra møc dÇu trong c¸c te vµ t×nh tr¹ng dÇu b«i tr¬n. - Th­êng xuyªn kiÓm tra ®é kÝn cña hÖ thèng vµ t×nh tr¹ng cña bÇu läc. - Trong sö dông ph¶i chó ý ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é dÇu trªn ®ång hå b¸o ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é. Ch­¬ng 4 C«ng t¸c khai th¸c ®éng c¬ 4.1. C«ng t¸c khai th¸c t¹i ®¬n vÞ. §©y lµ mét c«ng t¸c ch¨m sãc b¶o d­ìng kü thuËt (BDKT) ®èi víi ®éng c¬ ®Ó h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt nh÷ng h­ háng nh»m n©ng cao tuæi thä vµ ®é tin cËy lµm viÖc cña c¸c chi tiÕt, c¬ cÊu, hÖ thèng trªn ®éng c¬. Theo quy ®Þnh BDKT « t« gåm cã c¸c d¹ng sau: BDKT th­êng xuyªn; BDKT cÊp 1; BDKT cÊp 2. §èi víi ®éng c¬ GAZ – 66 l¾p trªn xe t¶i h¹ng trung, chu kú BD ®­îc x¸c ®Þnh theo ®iÒu kiÖn lµm viÖc: §iÒu kiÖn lµm viÖc Lo¹i ®­êng lµm viÖc cña xe Chu kú BDKT [km] CÊp 1 CÊp 2 H¹ng 1 §­êng cã mÆt ®­êng d¶i bª t«ng atfan, bª t«ng xi m¨ng vµ c¸c lo¹i ®­êng t­¬ng tù ë ngo¹i vi thµnh phè. §­êng phè thÞ x· d­íi 100000 d©n. 2000 10000 H¹ng 2 §­êng d¶i bª t«ng atfan, bª t«ng xi m¨ng vµ c¸c lo¹i ®­êng tù nhiªn ë miÒn nói. §­êng phè c¸c thµnh phè lín. §­êng « t« d¶i ®¸ d¨m, ®¸ cuéi, ®­êng ®Êt, ®­êng chë gç. 1600 8000 H¹ng 3 §­êng d¶i ®¸ d¨m, ®¸ cuéi vïng rõng nói. §­êng ch­a ®Þnh h×nh, ®­êng ë c¸c c«ng tr×nh ®¸, vïng ®µo hè, m¸ng vµ c¸c ®­êng nh¸nh t¹m thêi. §iÒu kiÖn lµm viÖc vßng tr¸nh nhiÒu. 1200 6000 C«ng t¸c b¶o d­ìng ®éng c¬ ®èi víi c¸c lo¹i BDKT gåm cã c¸c c«ng viÖc sau: 4.1.1. BDKT th­êng xuyªn. BDKT th­êng xuyªn cßn gäi lµ BDKT hµng ngµy ®­îc tiÕn hµnh tr­íc vµ sau mçi lÇn ®éng c¬ ho¹t ®éng hoÆc xe ®i c«ng t¸c. Néi dung c«ng t¸c BDKT th­êng xuyªn lµ: - KiÓm tra ®é kÝn khÝt cña hÖ thèng nhiªn liÖu, lµm m¸t, b«i tr¬n. - KiÓm tra ®é c¨ng cña d©y ®ai dÉn ®éng qu¹t giã, b¬m n­íc, m¸y ph¸t ®iÖn. - KiÓm tra hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu. - KiÓm tra møc n¹p nhiªn liÖu, dÇu b«i tr¬n, n­íc. Cuèi cïng khëi ®éng ®éng c¬, kiÓm tra ®iÒu chØnh sù lµm viÖc cña ®éng c¬ ë chÕ ®é kh«ng t¶i; kiÓm tra ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é dÇu theo ®ång hå b¸o; kiÓm tra nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t theo ®ång hå b¸o nhiÖt ®é n­íc, khi ®éng c¬ nãng, nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t ®¹t 80 ¸ 90°C; kiÓm tra sù lµm viÖc æn ®Þnh cña ®éng c¬, ®éng c¬ lµm viÖc kh«ng cã tiÕng gâ vµ khãi ®en. NÕu nghe tiÕng gâ xu p¸p, th× kiÓm tra, ®iÒu chØnh khe hë xu p¸p theo quy ®Þnh tõ 0,25 ¸ 0,30 mm. Khi sö dông xe ë ®iÒu kiÖn nhiÒu bôi th× cø hai ngµy ph¶i xóc röa bÇu läc giã vµ thay dÇu bÇu läc. Chó ý, sau khi xóc röa xong ph¶i nhóng c¸c phÇn tö läc trong dÇu tr­íc khi l¾p. 4.1.2. BDKT cÊp 1. Néi dung cña BDKT cÊp 1 gåm c¸c c«ng viÖc cña b¶o d­ìng th­êng xuyªn, ngoµi ra cßn: - KiÓm tra, b¾t chÆt c¸c bu l«ng b¾t n¾p m¸y, ®­êng èng n¹p, c¸c te, c¸c bu l«ng b¾t ®éng c¬ trªn xe. - B«i tr¬n cho c¸c æ ®ì cña b¬m n­íc vµ qu¹t giã. - Th¸o cÆn l¾ng ë trong vá c¸c bÇu läc th«, läc tinh nhiªn liÖu, dÇu nhên. - B¶o d­ìng bÇu läc cña hÖ thèng nhiªn liÖu, kiÓm tra sù b¸t chÆt c¸c thµnh phÇn cña hÖ thèng nhiªn liÖu. - Röa vµ bæ sung dÇu cho bÇu läc kh«ng khÝ. - KiÓm tra møc dÇu vµ chÊt l­îng dÇu b«i tr¬n trong c¸c te, nÕu cÇn thiÕt th× bæ sung hoÆc thay thÕ. 4.1.3. BDKT cÊp 2. C«ng viÖc cña BDKT cÊp 2 ngoµi c¸c c«ng viÖc cña BDKT cÊp 1, cÇn lµm thªm c¸c c«ng viÖc: - Th¸o, röa c¸c lo¹i bÇu läc nhiªn liÖu, dÇu nhên, thay lâi läc bÞ h­. - Xóc röa thïng chøa nhiªn liÖu, röa bé chÕ hßa khÝ, kiÓm tra møc x¨ng trong bÇu, kiÓm tra sù th«ng qua cña c¸c gÝc l¬. - Xóc röa vµ thay n­íc lµm m¸t trong hÖ thèng lµm m¸t. - Lµm s¹ch hÖ thèng th«ng giã c¸c te. - KiÓm tra tr¹ng th¸i lµm viÖc cña c¸c van h»ng nhiÖt. - KiÓm tra ¸p suÊt nÐn trong xi lanh. - KiÓm tra ®iÒu chØnh xu p¸p theo quy ®Þnh. - Thay dÇu trong c¸c te ®éng c¬. * ViÖc thay dÇu ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: + Cho ®éng c¬ lµm viÖc ®Õn nhiÖt ®é b×nh th­êng 75 ¸ 85°C. + T¾t m¸y, th¸o èc x¶ ë ®¸y dÇu. + Dïng x«, khay høng dÇu cò ch¶y ra hÕt råi b¾t èc x¶ dÇu vµo. + Röa s¹ch c¸c bÇu läc, ®Ó thËt kh« råi l¾p vµo. Tr­íc khi l¾p ph¶i ®æ ®óng lo¹i dÇu vµo bÇu läc. + §æ dÇu ®óng lo¹i vµo ®éng c¬ theo møc quy ®Þnh. C¸ch mét lÇn b¶o d­ìng cÊp 2 ph¶i tiÕn hµnh th¸o n¾p m¸y, c¹o s¹ch muéi than trong buång ch¸y, xu p¸p vµ pitt«ng; th«ng röa van h¬i ë ®¸y dÇu vµ c¸c ®­êng èng. 4.2. c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý. Cïng víi c«ng t¸c khai th¸c, c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý cã vai trß rÊt quan trong trong viÖc kÐo dµi thêi h¹n sö dông cña ®éng c¬, h¹n chÕ thÊp nhÊt nh÷ng h­ háng trong qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông. Thùc tÕ sè l­îng xe trong qu©n ®éi cã l¾p ®éng c¬ GAZ – 66, trõ mét sè xe lu«n ë tr¹ng th¸i trùc chiÕn cßn l¹i ®ang ®­îc niªm cÊt ng¾n h¹n, dµi h¹n. V× vËy, vÊn ®Ò ch¨m sãc b¶o d­ìng cÇn ®­îc huÊn luyÖn tØ mØ c¸c néi dung cho l¸i xe, thî, nh©n viªn kü thuËt vÒ c«ng t¸c khai th¸c, niªm cÊt, b¶o qu¶n, b¶o d­ìng, söa ch÷a. §ång thêi cã kÕ ho¹ch huÊn luyÖn chuyªn m«n cho ®éi ngò l¸i xe, thî, nh©n viªn kü thuËt theo kÕ ho¹ch nh»m n©ng cao tay nghÒ sö dông, khai th¸c tõ ®ã kÐo dµi tuæi thä cña ®éng c¬. H­íng dÉn l¸i xe ghi chÐp ®Çy ®ñ néi dung cña lý lÞch xe vµo sæ theo dâi ho¹t ®éng cña xe ghi chÐp ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c sè giê m¸y næ, kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña tõng xe, chÊp hµnh nghiªm quy chÕ b¸o c¸o th¸ng, qóy n¨m nh»m ®Þnh møc söa ch÷a vµ ®Ò nghÞ ®i söa ch÷a nh÷ng ®éng c¬ hÕt giê næ, nh÷ng xe hÕt dù tr÷ hµnh tr×nh ®Ó tr¸nh sù ho¹t ®éng qu¸ tuæi thä cña c¸c côm, chi tiÕt, hÖ thèng. Ph¸t ®éng tèt phong trµo “Gi÷ tèt, dïng bÒn, an toµn, tiÕt kiÖm” víi néi dung, ph­¬ng ph¸p s¸t víi tõng ngµnh. Lµm tèt c«ng t¸c s¬ tæng kÕt tõng giai ®o¹n cña phong trµo. * Tãm l¹i: §Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶, n©ng cao kh¶ n¨ng ho¹t ®éng vµ tuæi thä cña ®éng c¬, cña xe th× ®iÒu quan träng lµ yÕu tè con ng­êi. §iÒu nµy ®ßi hái mçi c¸n bé, chiÕn sÜ, c«ng nh©n viªn trong ngµnh xe qu©n sù kh«ng nh÷ng ph¶i thùc hiÖn ®ñ, ®óng c¸c néi dung cña quy ®Þnh chÕ ®é sö dông mµ cßn ph¶i cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc, mçi ®¬n vÞ ph¶i cã kÕ ho¹ch khai th¸c sö dông hîp lý.