Kinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Lời nói đầu Nước ta hiện nay đang ở trong giai đoạn đầu cho sự cất cánh của nền kinh tế. Lựa chọn con đường mô hình kinh tế để bảo đảm cho nền kinh tế phát triển theo hướng công nghiệp hoá,hiện đại hoá, định hướng xã hội chủ nghĩa là vấn đề không hề đơn giản. Nước ta còn có nhiều hạn chế trong quản lý nhà nước nói chung và trong cơ chế chính sách nói riêng. Việc nhận thức đúng về vai trò, nhiệm vụ của nhà nước trong nền kinh tế thị trường phải là việc đầu tiên. Nghiên cứu vai trò kinh tế nhà nước là việc cần thiết và quan trọng. Nội dung chính của đề tài gồm có 4 phần: Phần 1 – Quan niệm về kinh tế nhà nước Phần 2 - Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước Phần 3 - Đặc trưng kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Phần 4 - Phương hướng cải cách kinh tế nha nước Với tư cách là sinh viên của trường ĐHKTQD, tôi xin đưa ra đề án của mình với nội dung trên. “Kinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” Tuy nhiên do kinh nghiệm nghiên cứu còn chưa nhiều nên tôi không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo: Mai Hữu Thực đã hướng dẫn tôi hoàn thành đề án này.

doc28 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2327 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Kinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu N­íc ta hiÖn nay ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cho sù cÊt c¸nh cña nÒn kinh tÕ. Lùa chän con ®­êng m« h×nh kinh tÕ ®Ó b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ vÊn ®Ò kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. N­íc ta cßn cã nhiÒu h¹n chÕ trong qu¶n lý nhµ n­íc nãi chung vµ trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch nãi riªng. ViÖc nhËn thøc ®óng vÒ vai trß, nhiÖm vô cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i lµ viÖc ®Çu tiªn. Nghiªn cøu vai trß kinh tÕ nhµ n­íc lµ viÖc cÇn thiÕt vµ quan träng. Néi dung chÝnh cña ®Ò tµi gåm cã 4 phÇn: PhÇn 1 – Quan niÖm vÒ kinh tÕ nhµ n­íc PhÇn 2 - Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc PhÇn 3 - §Æc tr­ng kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam PhÇn 4 - Ph­¬ng h­íng c¶i c¸ch kinh tÕ nha n­íc Víi t­ c¸ch lµ sinh viªn cña tr­êng §HKTQD, t«i xin ®­a ra ®Ò ¸n cña m×nh víi néi dung trªn. “Kinh tÕ nhµ n­íc vµ vai trß chñ ®¹o cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa” Tuy nhiªn do kinh nghiÖm nghiªn cøu cßn ch­a nhiÒu nªn t«i kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o: Mai H÷u Thùc ®· h­íng dÉn t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. i. Quan niÖm vÒ kinh tÕ nhµ n­íc 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ nhµ n­íc Nhµ n­íc lµ mét thiÕt chÕ quyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c¬ quan thèng trÞ giai cÊp cña mét nhãm giai cÊp víi c¸c giai cÊp kh¸c, b¶m ®iÓm quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ. Tuy nhiªn lÞch sö c¸ch m¹ng c«ng nghÖ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc lu«n g¾n liÒn víi chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh. Chøc n¨ng c¶u nhµ n­íc ®­îc ph«i thai ngay tõ lóc ban ®Çu nhµ n­íc xuÊt hiÖn 1.1. Trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t­ b¶n: (Häc thuyÕt cña c¸c tr­êng ph¸i cæ ®iÓn, d©n cæ ®iÓn). Thêi kú CNTT h­íng (XV - XVII) vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc rÊt ®­îc coi träng. Nhµ n­íc t­ s¶n ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hÕt søc nghiªm ngÆt, hä t×m mäi c¸ch tÝch luü tiÒn tÖ, kh«ng cho tiÒn ch¹y ra n­íc ngoµi, nhµ n­íc cßn quy ®Þnh nh÷ng n¬i ®­îc phÐp bu«n b¸n. Trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng hä dïng hµng rµo, thuÕ quan b¶o hé, ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu thÊp, quy ®Þnh nghiªm ngÆt tØ gi¸ hèi ®o¸i. ThuyÕt cña Adan Smith (726 - 1790) “ ThuyÕt bµn tay v« h×nh” l¹i cho r»ng ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ lµ do c¸c quy luËt kh¸ch quan tù chi phèi, vµ ®­a ra nguyªn lý “Nhµ n­íc kh«ng can thiÕp” vµo ho¹t ®éng kinh tÕ nh­ng «ng kh«ng chèng l¹i vai trß kinh tÕ nhµ n­íc mµ chØ chèng l¹i sù can thiÖp sai tr¸i cña nhµ n­íc mµ th«i. ThuyÕt c©n b»ng tæng qu¸t “ cña Leon Wleas lêi khuyªn nghÞ nhµ n­íc cÇn can thiÖp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, h¹n chÕ ®Çu c¬, æn ®Þnh gi¸ phï hîp víi tiÒn l­¬ng. 1.2. Trong giai ®o¹n cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn nhµ n­íc. Häc thuyÕt “bµn tay h÷u h×nh cña J. M. KeYneS: ®¸nh gi¸ cao vai trß cña KTNN; c¸c chÝnh s¸ch KTNN tíi nÒn KTTT. Quan ®iÓm cña CN M¸c - Lªnin vÒ KTNN. + C¬ chÕ thÞi tr­êng lµ c¬ chÕ tèt nhÊt ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tuy nhiªn cã nhiªn khuyÕt tËt v× vËy cÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. * Tõ c¸c sù ph©n tÝch trªn cho phÐp rót ra kÕt luËn. TÊt c¶ c¸c nhµ n­íc ®· vµ ®ang tån t¹i kh«ng cã nhµ n­íc nµo phi kinh tÕ, ®øng bªn ngoµi hay bªn trªn nÒn kinh tÕ. Sù ra ®êi cña nhµ n­íc bao giê còng cã nguån gèc tõ nguyªn nh©n kinh tÕ. BÊt kú víi ho¹t ®éng cña nhµ n­íc hoÆc k×m h·m hoÆc thóc ®Èy kinh tÕ. Mçi thÓ chÕ kinh tÕ ®ßi hái mét tæ chøc nhµ n­íc riªng phï hîp víi yªu cÇu cña nã. Nhµ n­íc ph¶i tæ chøc bé m¸y hoµn thiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh víi sù vËn ®éng kiÕn ®èi cña nÒn kinh tÕ. 1.3. Thµnh phÇn KTNN Khu vùc KTNN lµ mét kh¸i niÖm t­¬ng ®èi. NÕu xÐt vÒ khÝa cd¹nh h×nh thøc tæ chøc th× khu vùc KTNN bao gåm. + C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých. + C¸c doanh nghiÖp cã cæ phÇn nhµ n­íc chi phèi hoÆc cæ phÇn ®Æc biÖt cña nhµ n­íc (theo quy ®Þnh cña luËt doanh nghiÖp nhµ n­íc. + C¸c doanh nghiÖp cã vèn gãp cña nhµ n­íc. + C¸c tæ chøc sù nghiÖp kinh tÕ cña nhµ n­íc. NÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh cña lÜnh vùc ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ, th× khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc bao gåm c¸c ho¹t ®éng cña nhµ n­íc trong viÖc: + Qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn tù nhiªn. + §Çu t­, qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thaôat (®­êng s¸, bÕn, b·i cd¶ng, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung v.v...). + C¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i, dÞch vô; trong lÜnh v÷ tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng v.v... 2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc ë ViÖt Nam. ë ViÖt Nam môc tiªu ®éc l©p d©n téc bån liÒn víi chñ nghÜa x· héi trong g Çn thÕ kû qua ®· trë thµnh ®éng lùc th«i thóc giµnh ®éc lËp vµ x©y dùng mét cuéc sèng Êm no vµ h¹nh phóc cho nh©n d©n. Dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu chóng ta hoµn toµn kh¶ n¨ng x©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã lý ®¶ng céng s¶n s©u s¾c) lµm giµu kh«ng chØ cho b¶n than mµ cßn ph¶i lµm giµu cho ®Êt n­íc. Sù ra ®êi kinh tÕ nhµ n­íc ë ViÖt Nam thÓ hiÖn qua c¸c b­íc: Quèc c÷i ho¸ x· héi chñ nghÜa, c¶i t¹o x· héi cò vµ ®Çu t­ x©y dùng míi x· héi chñ nghÜa. M« h×nh kinh tÕ chØ huy: KTNN bao trñm lªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc KINH TÕ. M« h×nh KT thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. §a d¹ng ho¸ së h÷ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trng ®ã KTNN gi÷ vai trß chñ ®¹o 2.2.Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam. VÊn ®Ò hiÖu qu¶ cña DNNN lµ ®Æc biÖt quan träng, v× ®· lµ doanh nghiÖp kinh doanh ®­¬ng nhiªn ph¶i cã hiÖu qu¶ th× míi tån t¹i, ph¸t triÓn. VeÞec xem xÐt, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña DNNN cÇn cã quan ®iÓm toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi; trong ®ã, lÊy suÊt sinh lêi trªn vèn lµm mét trong nh÷ng tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp kinh doanh, lÊy kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi lµm tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp c«ng Ých. Trªn thùc tÕ, nh÷ng hoµi ngi, thiÕu niÒm tin cña mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn vµo hiÖu qu¶ cña DNNN còng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã c¨n cø nhÊt ®Þnh. Thùc tÕ cho thÊy, c¸c DNNN cña chóng ta bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng yÕu kÐm kh¸ nghiªm träng. Quy m« c¸c DNNN cßn ná (vèn b×nh qu©n chØ lµ 12 tØ ®ång), c¬ cÊu cã nihÒu bÊt hîp lý, c«ng nghÖ l¹c hËu, qu¶n lý yÕu kÐm, ch­a thËt sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt thÊy ngoµi mét sè doanh nghiÖp cã tr×nh ®é c«ng nghÖ hiÖn ®¹i hoÆc trung b×nh cña thÕ giíi tõ 10 ®Õn 20 n¨m, thËm cÝ 30 n¨m. §Õn th¸ng 5/2001 míi chØ cã 4,1% tæng sè DNNN ®­îc chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DNNN còng ch­a t­¬ng xøng víi c¸c nguån lùc ®· cã vµ sù hç trî ®Çu t­ cña Nhµ n­íc: Trong 4 n¨m (1997 -2000) ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· ®Çu t­ thªm cho DNNN gÇn 82000 tØ ®ång; ngoµi ra, miÔn gi¶m thuÕ 1351 tØ ®ång, xo¸ nî 1.088 tØ ®ång, khoang nî 3392 tØ ®ång, gi·n nî 540 tØ ®ång, gi¶m tÝnh khÊu hao 200 tØ ®ång vµ cho vay ­u ®·i ®Çu t­ 9000 tØ ®ång. §Õn n¨m 2000, sè DNNN kinh doanh cã hiÖu qu¶ míi chØ lµ 40%, bÞ lç liªn tôc chiÕm tíi 29%. T×nh h×nh ®óng nh­ vËy, nh­ng tõ ®ã ®Ó ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh chØ cã c¸c DNTN míi cã l·i vµ DNNN chØ cã thua lç, kÐm hiÖu qu¶ lµ hoµn toµn kh«ng ®óng. NhËn ®Þnh nµy thiÕu c¶ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn, coi mét sè hiÖn t­îng trïng víi b¶n chÊt, bëi nÕu ®i s©u nghiªn cøu chóng ta còng dÔ thÊy kh«ng chØ DNNN míi thua lç, mµ còng cã nhiÒu DNTN thua lç. Khñng ho¶ng kinh tÕ - tµi chÝnh khu vùc víi nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cã thÓ ®­îc coi lµ khñng ho¶ng cña kinh tÕ t­ nh©n. Thùc tÕ ë thµnh phè H¶i Phßng (còng nh­ ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng kh¸c) cho thÊy, tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c kho¶n vay tÝn dông ng©n hµng cña DNTN (vµo kho¶ng 36% tÝnh ®Õn th¸ng 6/2001), cao gÊp ®«i so víi DNNN, trong ®ã phÇn lín lµ nî khã cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Trong tæng sè DNNN cã tíi 70% lµ ho¹t ®éng cã l·i vµ khi l·i khi lç; sè DNNN thua lç tuy cßn nhiÒu song chØ lµ thiÓu sè. Nh­ vËy, thua lç, hiÖu qu¶ thÊp lµ ®ång hµnh cña c¶ DNNN vµ DNTN, kh«ng cã sù ph©n biÖt chñ së h÷u. Thùc tÕ ë n­íc ta cho thÊy, sù thua lç hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp cña mét bé phËn ®¸ng kÓ DNNN vµ DNTN cã nhiÒu nguyªn nh©n kh«ng cã liªn quan ®Õn së h÷u doanh nghiÖp, trong ®ã cã nguyªn nh©n rÊt c¬ b¶n lµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cua n­íc ta nhiÒu khã kh¨n, biÕn ®éng rñi ro lín, c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ yÕu kÐm, nhÊt lµ vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, kinh nghiÖm th­¬ng tr­ên ii. vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. §¸nh gi¸ thµnh tùu 10 n¨m thùc hiÖn chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi (1991 - 2000), B¸o c¸o ChÝnh trÞ t¹i §¹i héi IX ®· nhËn ®Þnh r»ng mét trong nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m võa qua lµ : " Tõ chç chØ cã hai thµnh phÇn kinh tÕ lµ kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ ®· chuyÓn sang cã nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o ". ë mét ®o¹n kh¸c vÒ ®­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, B¸o c¸o ChÝnh trÞ l¹i kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña §¶ng ta : " Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn" vµ nãi râ thªm : " C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cïng ph¸t triÓn l©u dµi , hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh, trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o; kinh tÕ Nhµ n­íc cïng kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n". Nh÷ng ®iÒu trªn thùc sù chøa ®ùng nhiÒu c¸i míi ®­îc tæng kÕt tõ thùc tiÔn ®ßi hái ph¶i cã mét sù nghiªn cøu c«ng phu míi thùc sù n¾m b¾t ®­îc. PhÇn nµy lµm râ ba vÊn ®Ò sau: Mét lµ, c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn ë n­íc ta hiÖn nay. Hai lµ, tÝnh tÊt yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. Ba lµ, vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo. 1. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn ë n­íc ta hiÖn nay. Ta ®· biÕt c­¬ng lÜnh n¨m 1991 cña §¶ng ta nªu lªn s¸u ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ta x©y dùng, trong ®ã cã ®Æc tr­ng vÒ nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ chñ yÕu. ChÕ ®é c«ng h÷u hay chÕ ®é c«ng céng bao gåm c¶ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. ChÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu tõng b­íc ®­îc x¸c lËp vµ sÏ chiÕm ­i thÕ tuyÖt ®èi khi chñ nghÜa x· héi ®­îc x©y dùng xong vÒ c¬ b¶n. §ã lµ chuyÖn l©u dµi, cßn chuyÖn tr­ín m¾t chóng ta vÉn ®ang lµ thêi kú qu¸ ®é. Thêi kú qu¸ ®é lµ mét thêi kú kh«ng ng¾n cho nªn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn còng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan nh»m khai th¸c tèi ®a mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt trong x· héi ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n. Tr­íc ®©y, do duy ý chÝ, chñ quan vµ nãng véi ®· cã ý nghÜ r»ng cã thÓ x©y dùng nhanh x· héi chñ nghÜa th«ng qua c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa , xo¸ bá c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ®­îc coi lµ " phi chñ nghÜa x· héi". Sù thùc kh«ng ph¶i nh­ vËy, thùc tiÔn 10 n¨m ®æi míi cho thÊy r»ng ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn, chËm ph¸t triÓn tr­íc hÕt ph¶i lÊy viÖc ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt lµm ­u tiªn. Cßn viÖc x©y dùng quan hÖ s¶n suÊt míi ®Æc biÖt lµ x©y dùng chÕ ®é së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi l©u dµi, nhiÒu b­íc, nhiÒu h×nh thøc tõ thÊp ®Õn cao. Theo tinh thÇn ®ã, B¸o c¸o ChÝnh trÞ chØ râ : " Tiªu chuÈn c¨n b¶n ®Ó ®n¸h gi¸ hiÖu qu¶ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ thóc ®Èy ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi". Lµm kh¸c ®i lµ cã h¹i cho sù ph¸t triÓn. VÒ c¬ cÊu ngµnh: Tõ c¸c h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n : "Së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t­ nh©n h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nh÷ng h×nh thøc sö h÷u kinh doanh ®a d¹ng, ®an xen, hçn hîp". C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc nªu lªn gåm : kinh tÕ Nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc. Thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c ®· ®­îc thay b»ng thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ nãi râ h¬n vÒ b¶n chÊt cña së h÷u. Vµ thµnh phÇn nµy vÉn ®­îc hiÓu lµ bao gåm nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c x· lµ nßng cèt. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp phÇn quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thµnh phÇn nµy xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng lín lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, bao gåm vèn do n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo n­íc ta, hoÆc 100% hoÆc trong c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt. Nh×n chung kinh tÕ ViÖt Nam cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, tØ lÖ ngµnh c«ng nghiÖp vµ dich vô trong GDP cã xu h­íng t¨ng vµ tØ lÖ ngµnh n«ng nghiÖp cã xu h­íng gi¶m. Tuy nhiªn cèt lâi vÉn lµ c«ng - n«ng - dÞch vô. VÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i: N­íc ta ®· më cöa nÒn kinh tÕ liªn kÕt víi kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi víi xu h­íng ngµy cµng m¹nh mÏ. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn kh¸. N¨n 2000, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t trªn 186 USD/ng­êi, tuy cßn ë møc thÊp, nh­ng ®· thuéc lo¹i c¸c n­íc cã nÒn ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña nhãm hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cßn chiÕm 30%. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ë n­íc ta vÉn ë d¹ng th«, gi¸ trÞ thÊp, søc c¹nh tranh kÐm. H¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ch­a lµm tèt c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ch­a cã chiÕn l­îc xuÊt khÈu dµi h¹n æn ®Þnh l©u dµi, th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn cßn míi mÎ. Nh­ vËy, hiÖn t¹i kh¶ n¨ng tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cßn thÊp, ®ßi hái Nhµ n­íc còng nh­ mçi doanh nghiÖp ph¶i cã gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh héi nhËp thu ®­îc nhiÒu hiÖu qu¶. 2. TÝnh tÊt yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc tr­ng phæ biÕn cña mäi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kh¸c nhau lµ ë chç trong kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa, kinh tÕ t­ nh©n nãi ®óng h¬n lµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n gi÷ vai trß thèng trÞ; cßn trong kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nh­ ë n­íc ta, th× kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, vµ kinh tÕ Nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Ó ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c. Do cã sù nhÇm lÉn gi÷a Nhµ n­íc vµ kinh tÕ Nhµ n­íc nªn cã ý kiÕn cho r»ng chØ cã Nhµ n­íc míi lµm chøc n¨ng chñ ®¹o, chø kinh tÕ Nhµ n­íc th× kh«ng thÓ gi÷ vai trß chñ ®¹o ®­îc. Còng do cã sù ®ång nhÊt gi÷a doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ kinh tÕ Nhµ n­íc nãi chung, nªn ý kiÕn kh¸c cho r»ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng thÓ gi÷ vai trß chñ ®¹o ®­îc bëi nã cã hµng lo¹t nh÷ng khuyÕt ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm trong ho¹t ®éng. ThËt ra, doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ bé phËn trô cét nhÊt cña kinh tÕ Nhµ n­íc chø kh«ng ph¶i lµ toµn bé kinh tÕ Nhµ n­íc. Nãi ®Õn kinh tÕ Nhµ n­íc th× ph¶i nãi ®Õn tÊt c¶ c¸c së h÷u trong tay Nhµ n­íc, kÓ c¶ tµi nguyªn, ®Êt ®ai, ng©n s¸ch Nhµ n­íc, dù tr÷ quèc gia... Kinh tÕ Nhµ n­íc kh«ng lµm chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ n­íc nh­ng chÝnh nã lµ c«ng cô quan träng, lµ søc m¹nh kinh tÕ mµ Nhµ n­íc n¾m lÊy vµ ®­a vµo ®Ó lµm chøc n¨ng qu¶n lý cña m×nh. B¸o c¸o ChÝnh trÞ viÕt: " Kinh tÕ Nhµ n­íc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, doanhnghiÖp Nhµ n­íc gi÷ vÞ trÝ then chèt, ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. ë thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt cßn thÊp, quan hÖ së h÷u cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc, lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn nh­ng c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a hoµn h¶o, doanh nghiÖp Nhµ n­íc h¹ot ®éng cßn nhiÒu khuyÕt tËt. V× vËy, ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng theo ®Þnh h­íng : xo¸ bao cÊp, doanh nghiÖp c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ s¶n xuÊt kinh doanh, nép ®ñ thuÕ vµ cã l·i, thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ trong doanh nghiÖp. Cã c¬ chÕ phï hîp vÒ kiÓm tra, kiÓm so¸t, thanh tra cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp, kinh tÕ Nhµ n­íc cã gi÷ ®­îc vai trß chñ ®¹o th× míi cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Do ®ã ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Kinh tÕ Nhµ n­íc dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, do ®ã ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n­íc lµ t¹o ra nÒn t¶ng kinh tÕ cho x· héi chñ nghÜa, t¹o ra søc m¹nh vËt chÊt ®Ó Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý thÞ tr­êng. Kinh tÕ Nhµ n­íc c¸c vÞ trÝ then chèt nªn cã kh¶ n¨ng chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. 3. Nh÷ng biÓu hiÖn cñavai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. 3.1 Lµm lùc l­îng vËt chÊt ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«. Nhµ n­íc sö dông chung tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p cã thÓ can thiÖp vµo kinh tÕ nh»m h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng, t¹o m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh, ph©n bæ nguån lùc tèi ­u vµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi mét c¸ch hµi hoµ phï hîp víi gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ v¨n ho¸ ®Êt n­íc. Trong kinh tÕ, mçi ®¬n vÞ kinh doanh lµ mét chñ thÓ kinh tÕ, trùc tiÕp ®èi mÆt víi thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n : s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai? theo môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. §iÒu nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn kÕt côc lµ ë ®©u, khi nµo, ®èi víi mÆt hµng nµo cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn cao th× ë ®ã, khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng sÏ ®æ x« vµo s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng ®ã. Ng­îc l¹i, nÕu ë ®©u, khi nµo vµ ®èi víi mÆt hµng nµo kh«ng cã l·i hoÆc lç vèn th× ë ®ã, khi ®ã sÏ cã nhiÒu doanhngiÖp cã kh¶ n¨ng sÏ rót khái thÞ tr­êng s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng ®ã. Do sù h¹n chÕ cña mçi dÞch vô vÒ viÖc thu thËp còng nh­ xö lý c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh cã tham gia hay rót khái mét thÞ tr­êng nµo ®ã, tÊt c¶ sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ cã thÓ ph¸t sinh m©u thuÉn gi÷a cung vµ cÇu ë mäi lóc, mäi n¬i vµ ®èi víi mäi mÆt hµng. §Ó chèng l¹i nguy c¬ ®ã Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÕu tiÕt b»ng nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau. Trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc coi lµ mét c«ng cô. Víi t­ c¸ch lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt lu«n ®­îc Nhµ n­íc thùc hiÖn theo ph­¬ng ch©m : ë ®au, khi nµo nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ang më réng s¶n xuÊt kinh doanh mét mÆt hµng cô thÓ nµo ®ã mµ c¸c doanh nghiÖp d©n doanh hoÆc kh«ng cã ®ñ søc kinh doanh hoÆc tõ chèi th× ë ®ã vµ khi ®ã cÇn sù cã mÆt cña doanh nghiÖp Nhµn­íc. §Õn lóc nµo ®ã, khi c¸c doanh nghiÖp d©n doanh ®· ®ñ søc ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng, doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ rót khái thÞ tr­êng ®ã, nh­êng chç cho c¸c doanh nghiÖp d©n doanh. Qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc, lÆp l¹i ë mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n h×nh thµnh vai trß ®iÒu tiÕt cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Chøc n¨ng nµy cßn thÓ hiÖn ë trong ph¹m vi tõng vïng ®Æc biÖt quan träng víi c¸c vïng xa, vïng s©u. Nh­ vËy, chøc n¨ng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i sö dông doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh­ mét c«ng cô cÇn thiÕt b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch th«ng suèt, ®¶m b¶o lîi Ých x· héi. 3.2 Lµm ®ßn bÈy nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. §Ó nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng th× cÇn ph¶i cã nh÷ng b­íc t¨ng tr­ëng. Do vËy, cÇn cã mét lùc l­îng cã søc m¹nh kinh tÕ lµm ®ßn bÈy ®Ó thóc ®Èy c¸c lùc l­îng kh¸c cïng ph¸t triÓn.Doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay ch­a ®ñ kh¶ n¨ng chi phèi toµn bé nÒn kinh tÕ nh­ng cã mét thùc lùc to lín nªn chØ cã doanh nghiÖp Nhµ n­íc míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng ®ßn bÈy. Nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ®ang lµ mét h¹n chÕ lín cña n­íc ta. Muèn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Nhµ n­íc ph¶i gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy chóng ta cÇn cã thùc lùc vÒ kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nh­ hiÖn nay th× chØ cã thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc míi cã thÓ ®¶m nhËn ®­îc vai trß lµm lùc l­îng chñ lùc cho Nhµ n­íc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. 3.3 Më ®­êng h­íng dÉn, hç trî cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; T¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi. KTNN kiÓm so¸t c¸c thÞ tr­êng cña ho¹t ®éng vèn vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó b¶o ®¶m kh¶ n¨ng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc. C¸c c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ, tÝn dông lµ c¸c c«ng cô chÝnh yÕu cña nhµ n­íc trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc thÓ hiÖn vai trß chñ ®¹o chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, lµm biÕn ®æi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Æc tÝnh cña m×nh, t¹o c¬ së h¹ tÇng cho mçi kinh tÕ hµng ho¸, chiÕm gi÷ c¸c ngµnh then chèt vµ träng yÕu x· héi, lµm ®ßn b¶y nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n víi c«ng b»ng x· héi. §ãng gãp phÇn lín vµo tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña toµn x· héi. III. §Æc tr­ng kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam NhiÖm vô hiÖn nay lµ x¸c ®Þnh néi dung ®Þnh h­íng XHCN §ã lµ thÓ chÕ kinh tÕ mµ trong ®ã thÞ tr­êng vµ quan hÖ thÞ tr­êng ngµy cµng ®­îc xx¸c lËp lµ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh. NÒn kinh tÕ cã nhiÒu thµnh phÇn c¹nh tranh, cã tr×nh ®é x· héi cao, thóc ®Èy sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Nhµ n­íc dïng luËt ph¸p, kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ dÉn d¾t thÞ tr­êng ph¸t triÓn lµnh m¹nh, dïng chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt, ph©n phèi ®¶m b¶o phóc lîi cho toµn d©n thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. 1. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nªn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. NÒn kinh tÕ n­íc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u t­ nh©n, së h÷u tËp thÓ. Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®ä c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi n­íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr­êng b×nh ®¼ng. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thanh phÇn ë n­íc ta, kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. “Kinh tÕ nhµ n­íc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ vÞ trÝ then chèt; ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ; nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt”. ViÖc x¸c lËp vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c vµ lµ sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n. TÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· quy u®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Bëi lÏ, mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t­¬ng øng víi nã, kinh tÕ nhµ n­íc, nãi ®óng ra kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u bao gåm nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c, t¹o c¬ së kinh tÕ cho chÕ ®é x· héi míi – x· héi chñ nghÜa. ViÖc vin vµo t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ nhµn n­íc trong thêi gian qua ®Ó phñ ®Þnh sù cÇn thiÕt kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sai lÇm vÒ lý luËn. VÊn ®Ì chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc, mµ lµ c¬ cÊu l¹i kinh tÕ nhµ n­íc vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó chóng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó c¬ cÊu l¹i khu cùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ c¶i thiÖn c¨n b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp. Nhµ n­íc th«ng qua chÕ ®é tham dù cæ phÇn ®Ó khèng chÕ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc. 2. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n víi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi . §©y lµ ®¹c tr­ng næi bËt nhÊt cuÈ thÓ chÕ thÞ tr­êngXHCN. Hai mÆt kinh tÕ vµ x· héi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chñ ®éng kÕt hîp víi nhau qua luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝh s¸ch x· héi. Thùc hiÖn phóc lîi x· héi th«ng qua ng©n s¸ch ®Ò ra võa khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu chÝnh ®¶ng vµ t¨ng thu nhËp cho nªn kinh tÕ quèc d©n. Chóng ta ph¶i g¾n kinh tÕ, x· héi, quèc phßng thµnh m« t¶ thèng nhÊt b¶o ®¶m æn ®Þnh chÝnh nh÷ng quèc gia, tõng b­íc tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi vµ c«ng b»ng x· héi, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng nh©n d©n. Sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa kh«ng chØ dõng l¹i ë tèc ®é t¨ng tr­ëng mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng, tiÒn l­¬ng, thu nhËt thùc tÕ t¨ng m¹nh y tÕ, gi¸o dôc ph¸t triÓn); sù ph©n ho¸ giµu nghÌo kh«ng lµm ¶nh h­ëng tíi phóc lîi x· héi kh«ng lµm ®¶o lén vÞ trÝ x· héi t­¬ng ®èi cña ®a sè d©n chóng, c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ dÉn tíi sù xuèng cÊp thËm chÝ tho¸i ho¸ trong lÜnh vùc v¨n ho¸ x· héi vµ c¸c quan hÖ ®¹o ®øc trong x· héi. V× thÕ ®Æc tr­ng quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. 3. T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë mét n­íc kÐm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n. Kh«ng t¨ng tr­ëng vµ kh«ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc môc tiªu “d©n giµu, n­íc m¹nh”, “x· héi c«ng b»ng v¨n minh” vµ XHCN ®­îc. T¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi sù lín m¹nh cña nhµ n­íc, cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ míi cã t¨ng thªm thu nhËp cho nÒn kinh tÕ, nhµ n­íc cã ®iÒu kiÖn n©ng cao vai trß cñ m×nh trong c¸c ho¹t ®éng x· héi. Suy cho cïng bÊt cø nhµ n­íc còng muèn lín m¹nh do vËy rÊt cÇn cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ. Nhøng ®Ó t¨ng tr­ëng æn ®Þnh th× cÇn yÕu tè ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ngµy nay ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc ®Æt ra cÊp b¸ch h¬n bao giê hÐt, næi lªn hai môc tiªu c¬ b¶n: t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Kinh nghiÖm c¸c n­íc ®i tr­íc cho thÊy cÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i ngay tõ buæi ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ. 4.Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao §©y lµ yªu cÇu rÊt quan träng cña ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nh­ng còng kh«ng ph¶i l µ ®iÒu kiÖn ®ñ bëi lÏ nhiÒu n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nh­ng l¹i kh«ng ph¶i cã nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hÖ thèng thÞ tr­êng ph¶i ®­îc ph¸t huy ®Çy ®ñ mçi thøc thÓ kinh tÕ cã lîi Ých riªng vµ lµ chñ thÓ cña thÞ tr­êng, tham gia ho¹t ®éng c¹nh tranh víi nhau vµ h×nh thµnh mét thÞ tr­êng, mét m¹ng l­íi s¶n xuÊt x· héi cã trËt tù. Do ®Æc tr­ng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu c¹nh tranh lµ m«i tr­êng c¹nh tranh, v× vËy b¾t buéc tÊt c¶ c¸c thÓ chÕ kinh tÕ ®Òu ph¶i ho¹t ®éng víi tèc ®é cao ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng ®Çy tÝnh c¹nh tranh nµy. 5. Vai trß l·nh ®¹o, qu¶n lý cña nhµ n­íc. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng b¶o ®¶m ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ n­íc ta. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ch¹y theo lîi nhuËn, trong m«i tr­êng c¹nh tranh, cho nªn n¶y sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p mµ cÇn cã nhµ n­íc míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. V× thÕ chóng t a muèn x©y dùng thµnh c«ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc. Vai trß nµy ®­îc thÓ hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ, c«ng b»ng x· héi b»ng ph©n phèi vµ më réng phóc lîi x· héi cho toµn d©n, b»ng hÖ thèng hµng ho¸ c«ng céng; ®ång thêi më réng vµ h­íng dÉn hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn. 6. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Thùc ra ®©y kh«ng ph¶i chØ lµ ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, mµ xu h­íng chung cña c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi hiÖn nay. “Kh«ng cã d©n téc nµo bÞ ph¸ s¶n v× th­¬ng m¹i”. Nh­ng ë ®©y muèn nhÊn m¹nh sù kh¸c biÖt nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng víi nÒn kinh tÕ ®ãng, khÐp kÝn tr­íc ®æi míi. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay chØ cã më cña kinh tÕ héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi míi thu hót ®­îc vèn, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña n­íc ta, thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo kiÓu rót ng¾n. Thùc hiÖn më cña kinh tÕ theo h­íng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i, thÞ tr­êng trong n­íc g¾n víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, thù hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, nh­ng vÉn gi÷ ®­îc ®éc lËp chñ quyÒn vµ b¶o vÖ ®­îc lîi Ých quèc gia, d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm mµ trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. §iÒu nµy ®· ®­îc §¶ng ta kh¶ ®Þnh trong v¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng VIII: “X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, h­íng m¹nh mÏ vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. §Ó héi nhËp ®Çy ®ñ vµo khu vùc mËu dÞch tù do §«ng Nam ¸ (AFTA - ASEAN Free Trade Area) vµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO - World Trade Organization), cÇn cã sù chuÈn bÞ tÝch cùc ngay tõ b©y giê kh«ng chØ ë cÊp trung ­¬ng, mµ c¶ ë cÊp c¬ së, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng khi héi nhËp ®Ó cã biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, nhê ®ã tån t¹i vµ ph¸t triÓn. 7. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng g¾n liÒn víi viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc. Khi chuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta sang kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, th× còng n¶y sinh trong ®êi sèng thùc tÕ nh÷ng hiÖn t­îng nh­: th­¬ng m¹i ho¸ c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi, sèng vô lîi, sïng b¸i ®ång tiÒn, coi th­êng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n lµm sãi mßn truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ ®¹o ®øc d©n téc. ViÖc më cña vµ héi nhËp nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ lai c¨ng, mÊt gèc, xa l¹ thuÇn phong mü tôc cña d©n téc. Chóng ta coi viÖc v©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph­¬ng tiÖn, con ®­êng thùc hiÖn môc tiªu x· héi chñ nghÜa, chø kh«ng ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa. V× vËy, khi x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më réng giao l­u quèc tÕ, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi ph¶i ®Æc biÖt quan t©m gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, ®ång thêi tiÕp thu cã chän läc tinh hoa v¨n ho¸ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi lµm giµu ®Ñp thªm v¨n ho¸ ViÖt Nam. Nh­ cè tæng bÝ th­ §ç M­êi ®· nãi: “Trong ®iÒu kiÖn më réng c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, cµng ph¶i coi träng gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ®i víi tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i ®Ó lµm giµu v¨n ho¸ cña ta, ng¨n chÆn sù x©m nhËp cña c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ ®éc h¹i, lai c¨ng, mÊt gèc. IV. Ph­¬ng h­íng c¶i c¸ch kinh tÕ nhµ n­íc 1. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc: Kinh tÕ Nhµ n­íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi cña ®Êt n­íc. Doanh nghiÖp Nhµ n­íc (gåm DNNN gi÷ 100% vèn vµ DNNN gi÷ cæ phÇn chi phèi) ph¶i kh«ng ngõng ®­îc ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ, lµm c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. ViÖc tiÕp tôc søp xÕp, ®æi míi vf n©ng coa hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch vµ còng lµ nhiÖm vô chiÕn l­îc, l©u dµi vµ nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p, míi mÏ......... 1.1.§Þnh h­íng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng c«ng Ých. a. §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh. Nhµ n­íc gi÷ 100% vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trong lÜnh vùc ®éc quyÒn nhµ n­íc: vËt liÖu næ, ho¸ chÊt ®éc, chÊt phãng x¹, hÖ thèng truyÒn t¶i quèc gia, m¹ng trôc th«ng tin quèc gia vµ quèc tÕ, s¶n xuÊt thuèc l¸ ®iÕu. - Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi hoÆc gi÷ 100% vèn ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­¬c ho¹t ®éng kinh doanh trong c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc: b¸n bu«n l­¬ng thùc, b¸n bu«n x¨ng dÇu, s¶n xuÊt ®iÖn, khai th¸c c¸c kho¸ng s¶n quan träng, s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin, s¶n xuÊt kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu, s¶n xuÊt ho¸ chÊt c¬ b¶n, ph©n ho¸ häc, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, s¶n xuÊt xi m¨ng, c«ng nghiÖp x©y dùng, s¶n xuÊt mét sè hµng tiªu dïng vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm quan träng, s¶n xuÊt ho¸ ®éc, thuèc ch÷a bÖnh, vËn t¶i hµng kh«ng, ®­êng s¾t, viÔn ®«ng, kinh doanh tiÒn tÖ, b¶o hiÓm, xæ sè kiÕn thiÕt, dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n, chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp quy m« lín, cã ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch, ®i ®Çu trong viÖc øng dông c«ng nghÖ mòi nhä, c«gn nghÖ cao vµ gãp phÇn quan trong æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh ®¶m b¶o nhu cÇu thhiÕt yÕu cho s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®íi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña ®ång bµo n«ng th«n, ®ång bµo c¸c d©n téc ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa. Nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn ®Æc biÖt trong mét sè tr­êng hîp cÇn thiÕt. ChuyÓn c¸c doanh nghiÖp g÷ 100% vèn sang h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ së h÷u lµ Nhµ n­íc hoÆc c«ng ty cæ phÇn gåm c¸c cæ ®«ng lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. C¨n cø ®Þnh h­íng trªn ®©y, ChÝnh phñ chØ ®¹o rµ so¸t, phª duyÖt ph©n lo¹i cô thÓ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã ®Ó triÓn khai thùc hiÖn vµ tõng th¬× kú xem xÐt ®iÒu chØnh ®Þnh h­íng, ph©n lo¹i doanh nghiÖp cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi. Doanh nghiÖp thuéc c¸c tæ chøc cña §¶ng thùc hiÖn s¾p xÕp nh­ ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc. Doanh nghiÖp thuéc cac tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi ®¨ng ký ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp. - ViÖc thµnh lËp míi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu sÏ thùc hiÖn d­íi h×nh th­cs c«ng ty cæ phÇn. ChØ thµnh lËp míi doanh nghiÖp 100% vèn nhµ n­íc ®èi víi nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc mµ nhµ n­íc cÇn gi÷ ®éc quyÒn, hoÆc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng muèn hay kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia. b. §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých. - Nhµ n­íc gi÷ 100% vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých ho¹t ®éng trong lÜnh vùc : in b¹c vµ chøng chØ cã gi¸ ; ®iÒu hµnh bay; b¶o ®¶m hµng h¶i; kiÓm so¸t vµ ph©n phèi tµn sè v« tuyÕn ®iÖn ; s¶n xuÊt ; söa chöa vò khÝ ; khÝ tµi ; trang bÞ chuyªn dïng quèc phßng , an ninh ; doanh nghiÖp ®­îc giao thùc hiÖn nhiÖm vô quèc phßng ®Æc biÖt vµ c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c ®Þa bµn chiÕn l­îc quan träng kÕt hîp kinh tÕ víi quèc phßng theo quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ . C¸c doanh nghiÖp cña qu©n ®éi vµ c«ng an ®­îc s¾p xÕp vµ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng nµy. - Nhµ n­íc gi÷ 100% vèn hoÆc cæ phÇn chi phèi ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp c«ng Ých ®ang ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc: kiÓm ®Þnh kû thuËt ph­¬ng tiÖn giao th«ng c¬ giíi ; xuÊt b¶n s¸ch gi¸o khoa , s¸ch b¸o chÝnh trÞ , phim thêi sù vµ tµi liÖu qu¶n lý , b¶o tr× hÖ thèng ®­êng s¾t quèc gia , s©n bay, qu¶n lý thuû n«ng ®Çu nguån , trång vµ b¶o vÖ rõng ®Çu nguån , tho¸t n­íc ë ®« thÞ lín, ¸nh s¸ng ®­êng phè , qu¶n lý,b¶o tr× hÖ thèng ®­êng bé , bÕn xe , ®­êng thuû quan träng , s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ cung øng dÞch vô kh¸c theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ. Trong tõng thêi kú, chÝnh phñ xem xÐt , ®iÒu chØnh ®Þnh h­íng ph©n lo¹i doanh nghiÖp phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ – x¶ héi . §èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých hiÖn cã , chÝnh phñ c¨n cø vµo ®Þnh h­íng trªn ®©y chØ ®¹o rµ so¸t vµ phª duyÖt ph©n lo¹i cô thÓ ®Ó thùc hiÖn triÓn khai thùc hiÖn . Nh÷ng doanh nghiÖp c«ng Ých ®ang ho¹t ®éng kh«ng thuéc diÖn nªu trªn sÎ ®­îc s¾p xÕp l¹i . ViÖc thµnh lËp doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých ph¶i xem xÐt chÆt chÎ, ®óng ®Þnh h­íng , cã yªu cÇu vµ cã ®ñ c¸c yªu c©ï cÇn thiÕt . KhuyÕn kÝch nh©n d©n vµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm , dÞch vô mµ x¶ héi cÇn vµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. 1.2. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc . Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ nh»m ; t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së höu , trong ®ã cã ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng , ®Ó sö dông hiÖu qu¶ vèn , tµi s¶n cña nhµ n­íc vµ huy ®éng thªm vèn x¶ héi vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt , kinh doanh, t¹o ®éng lùc m¹nh mÎ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng , cã hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp cña nhµ n­íc , ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña x· héi , cña cæ ®«ng vµ vµ t¨ng c­êng sù gi¸m s¸t cña x¶ héi ®èi víi doanh nghiÖp , ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých cña nhµ n­íc , doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cña nhµ n­íc kh«ng ®­îc biÕn thµnh t­ nh©n ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc . §èi t­îng cæ phÇn ho¸ lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, kh«ng phô thuéc vµo thùc tr¹ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh . C¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo thùc tr¹ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh . C¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo ®Þnh h­íng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña tõng doanh nghiÖp mµ quyÕt ®Þnh chuyÓn doanh gnhiÖp nhµ n­íc hiÖn cã thµnh c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã nhµ n­íc cã cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt, cæ phÇn ë møc thÊp hoÆc nhµ n­íc kh«ng gi÷ cæ phÇn. H×nh thøc cæ phÇn ho¸ bao gåm: gi÷ nguyªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp, ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn; b¸n mét phÇn gi¸ trÞ hiÖn cã cña doanh nghiÖp cho c¸c cæ ®«ng, cæ phÇn ho¸ ®¬n vÞ phô thuéc cña doanh nghiÖp; chuyÓn toµn bé doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tr­êng hîp cæ phÇn ho¸ ®¬n vÞ phô thuéc cña doanh nghiÖp th× kh«ng ®­îc g©y khã kh¨n hoÆc lµm ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c bé phËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng chªnh lÖch vÒ cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng gi­· c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. Cã quy ®Þnh ®Ó ng­êi lao ®éng gi÷ ®­îc cæ phÇn ­u ®·i trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Söa ®æi, bæ sung c¬ chÕ ­u tiªn b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp ®Ó g¾n bã ng­êi lao ®éng víi doanh nghiÖp, dµnh mét tû lÖ cæ phÇn thÝch hîp b¸n ra ngoµi doanh nghiÖp. Nghiªn cøu sö dông mét phÇn vèn tù cã cña doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh cæ phÇn cña ng­¬i lao ®éng, ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng l·i nh­ng kh«ng ®­îc rót cæ phÇn khái doanh nghiÖp. Më réng viÖc b¸n cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n cho ng­êi s¶n xuÊt vµ cung cÊp nguyªn liÖu. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ sö dông nhiÒu lao ®éng vµ cã quy ®Þnh cho phÐp chuyÓn nî thµnh vèn gãp cæ phÇn. Söa ®æi ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp theo h­íng g¾n víi thÞ tr­êng, nghiªn cøu ®a gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo gÝa trÞ doanh nghiÖp, thÝ ®iÓm ®Êu thÇu b¸n cæ phiÕu vµ b¸n cæ phiÕu qua c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian. Nhµ n­íc ®Çu t­ ®­îc mua cæ phÇn lÇn ®Çu ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ mµ nhµ n­íc kh«ng ®­îc gi÷ cæ phÇn chi phèi theo ®óng quy ®Þnh cña LuËt Doanh nghiÖp vµ LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc khuyÕn khÝch nhµ ®Çu t­ cã tiÒm n¨ng vÒ c«ng nghÖ, thÞ tr­êng, kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÒn vèn mua cæ phÇn. Sè tiÒn mua ®­îc tõ b¸n cæ phÇn dïng ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ ®Ó nhµ n­íc t¸i ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ®­îc ®­a vµo ng©n s¸ch ®Ó chi th­êng xuyªn. Nhµ n­íc ban hµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· chuyÓn sµng c«ng ty cæ phÇn. Söa ®æi cc¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ theo h­íng ­u ®·i h¬n ®èi v¬Ý nh÷ng doanh nghiÖp khi cæ phÇn ho¸ cã khã kh¨n. ChØ ®¹o chÆt chÏ doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Çu t­ mét phÇn vèn ®Ó lËp míi c«ng ty cæ phÇn ë nh÷ng linhx vùc cÇn thiÕt. 1.3.Thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« nhhá, lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶. §èi víi doanh ghiÖp cã quy m« nhá cã vèn nhµ n­íc d­íi 5 tû ®ång, nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ vµ kh«ng cæ phÇn ho¸ ®­îc, tuú thùc tÕ cña tõng doanh nghiÖp, c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh mét trong c¸c h×nh thøc: B¸n, giao, khon¸ kinh doanh, cho thuª. KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· giao, b¸n ®­îc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn cña ng­êi lao ®éng. S¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, nh­ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc c¸c h×nh thøc nãi trªn. Söa ®æi, bæ sung luËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp theo h­íng ng­êi quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp cã quyÒn ®Ò nghÞ tuyªn bè ph¸ s¶n. §Èy m¹nh tuyÒn truyÒn, n©ng cao nhËn thøc, hiÓu biÕt cña ng­êi lao ®éng vµ toµn x· héi ®èi víi ng­êi chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸, giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp nhµ n­íc. 1.4. §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. a. Tæng c«ng ty nhµ n­íc ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ ®ñ lín, cã thÓ huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån, trong ®ã vèn nhµ n­íc lµ chñ yÕu, thùc hiÖn kinh doanh ®a ngµnh, cã ngµnh chÝnh chuyªn s©u, cã liªn kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn kiªn kÕt vÒ s¶n xuÊt, tµi chÝnh, thÞ tr­êng..., cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý tiªn tiÕn n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt l­îng s¶n phÈm tèt, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ hoµn thµnh viÖc s¾p xÕp c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc hiÖn cã nh»m tËp trung h¬n n÷a nguån lùc ®Ó chi phèi ®­îc nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ, lµm lùc l­îng chñ lùc trong viÖc b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi lín vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, cung øng nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ xuÊt khÈu, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch, lµm nßng cèt thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶. Trong tõng thêi kú, theo yªu vÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cÇn cã sù ®iÒu chØnh phï hîp nh÷ng tæng c«ng ty ®ang ho¹t ®éng kh«ng cã ®ñ yªu cÇu trªn sÏ ®­îc s¾p xÕp l¹i ThÝ ®iÓm, rót kinh nghiÖm dÓ nh©n réng viÖc thùc hiÖn chuyÓn tæng c«ng ty nhµ n­íc sang nhµ n­íc sang ho¹t ®éng c«ng ty mÑ – c«ng ty con , trong ®ã tæng c«ng ty ®Çu t­ vèn vµo c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn lµ nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ ( tæng c«ng ty) hoÆc lµ c«ng ty cæ phÇn mµ tæng c«ng ty gi÷ cæ phÇn chi phèi . Bªn c¹nh c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc. NghÞ quyÕt trung ­¬ng III chñ tr­¬ng h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c Tæng c«ng ty nhµ n­íc cã sù tham gia cña c¸c thµnh viªn kinh tÕ, kinh doanh ®a ngµnh, trong ®ã c¸c ngµnh kinh doanh chÝnh, chuyªn m«n ho¸ cao vµ gi÷ vai trß chi phèi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 1.5. Gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­ vµ nî kh«ng thanh to¸n ®­îc NghÞ quyÕt Trung ­¬ng III xac ®Þnh r»ng, lao ®éng d«i d­ ®­îc doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn ®µo t¹o l¹i hoÆc nghØ viÖc h­ëng nguyªn l­¬ng trong mét thêi gian ®Ó t×m viÖc; nÕu kh«ng t×m ®­îc viÖc th× ®­îc nghØ chÕ ®é mÊt viÖc theo quy ®Þnh cña Bé LuËt lao ®éng. §Ó cã ®ñ c¬ së ph¸p lý cho vÊn ®Ò nµy, bé LuËt lao déng ®­îc söa ®æi, bæ sung theo h­íng cho phÐp ¸p dông chÕ ®é mÊt viÖc ®èi víi sè lao déng d«i d­ t¹i thêi ®iÓm giao, b¸n, kho¸n kinh doanh vµ cho thuª doanh nghiÖp nhµ n­íc. §ång thêi, khÈn tr­¬ng bæ sung chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi; ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp theo h­íng nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng cïng gãp. §èi víi nî kh«ng thanh to¸n ®­îc, thµnh lËp c«ng ty mua b¸n nî vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó xö luý nî vµ tµi s¶n kh«ng cÇn dïng, t¹o ®iÒu kiÖn lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh doanh nghiÖp. 1.6. §æi míi tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý trong doanh nghiÖp nhµ n­íc Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng c«ng nghÖ lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña doanh nghiÖp nÕu muèn tån t¹i cã hiÖu qu¶.X©y dùng chiÕn l­îc ®æi míi c«ng nghÖ trong tõng ngµnh, tõng doanh nghiÖp,t¨ng c­êng c«ng t¸c nghiªn cøu triÓn khai,ph¸t triÓn s¶n phÈm,c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng, th«ng tin thÞ tr­êng,t¨ng c­êng xóc tiÕn b¸n hµng, t¨ng c­êng vai trß cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö,n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm b»ng c¸ch h­íng c¸c doanh nghiÖp cè g¾ng v­¬nlªn ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ . 2- Víi tµi s¶n thuéc nhµ n­íc. CÇn ®æi míi hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch mang tÝnh chÊt vÜ m« nh­ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi chÝnh, thuÕ, tÝn dông, ®µu t­ xu©t nhËp khÈu. X¸c ®Þnh vµ ph©n biÖt râ rµng c¸c quyÒn së h÷u sö dông,®Þnh do¹t vµ h­ëng lîi ®èi víi tµi s¶n quèc gia ®Ó cã sù ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý vµ chøc na­ng khinh tÕ cña nhµ n­íc vµ cña DNNN ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng Nhµ n­¬c tham gia qu¸ s©u vµo c«ng viÖc cña c¸c DNNN. Lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèmg tµi chÝnh, tÝn dông, ngan hµng Nhµ n­íc, hÖ thèng dù tr÷ quèc gia, c¸c quü b·o hiÓm, quü dù phßngcÇn ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n. kÕt luËn Nh­ vËy kinh tÕ nhµ n­íc lµ mét chñ thÓ quan träng nhÊt lµ thµnh phÇn kinh tÕ then chèt ®· gãp phÇn ®­a ®Êt n­íc ta ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ, chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi, giai ®o¹n cña m« h×nh kinh tÕ thÞ t r­êng chuyÓn biÕn v÷ng ch¾c theo quü ®¹o chñ nghÜa x· héi. §èi víi t«i viÖc ®i s©u t×m hiÓu nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi nµy ®· gióp Ých cho t«i rÊt nhiÒu trong viÖc n©ng nhËn thøc vµ t­ duy kinh tÕ; cã quan niÖm ®óng ®¾n vÒ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc vµ vai trß chñ ®¹o cña nã ®ång thêi x¸c ®Þnh ®­îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. MÆc dï ®· cè g¾ng nh­ng víi kinh nghiÖm ch­a nhiÒu ch¾c ch¾n sÏ cßn cã nhiÒu thiÕu sãt rÊt mong cã sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Mét lÇn n÷a t«i xin c¶m ¬n PGS. TS . Mai H÷u Thùc, ®· tËn t×nh h­íng dÉn t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docKinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.doc