Lời nói đầu
Nước ta hiện nay đang ở trong giai đoạn đầu cho sự cất cánh của nền kinh tế. Lựa chọn con đường mô hình kinh tế để bảo đảm cho nền kinh tế phát triển theo hướng công nghiệp hoá,hiện đại hoá, định hướng xã hội chủ nghĩa là vấn đề không hề đơn giản.
Nước ta còn có nhiều hạn chế trong quản lý nhà nước nói chung và trong cơ chế chính sách nói riêng. Việc nhận thức đúng về vai trò, nhiệm vụ của nhà nước trong nền kinh tế thị trường phải là việc đầu tiên. Nghiên cứu vai trò kinh tế nhà nước là việc cần thiết và quan trọng.
Nội dung chính của đề tài gồm có 4 phần:
Phần 1 – Quan niệm về kinh tế nhà nước
Phần 2 - Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước
Phần 3 - Đặc trưng kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Phần 4 - Phương hướng cải cách kinh tế nha nước
Với tư cách là sinh viên của trường ĐHKTQD, tôi xin đưa ra đề án của mình với nội dung trên. “Kinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” Tuy nhiên do kinh nghiệm nghiên cứu còn chưa nhiều nên tôi không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo: Mai Hữu Thực đã hướng dẫn tôi hoàn thành đề án này.
28 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 2312 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Kinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Níc ta hiÖn nay ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cho sù cÊt c¸nh cña nÒn kinh tÕ. Lùa chän con ®êng m« h×nh kinh tÕ ®Ó b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo híng c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ vÊn ®Ò kh«ng hÒ ®¬n gi¶n.
Níc ta cßn cã nhiÒu h¹n chÕ trong qu¶n lý nhµ níc nãi chung vµ trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch nãi riªng. ViÖc nhËn thøc ®óng vÒ vai trß, nhiÖm vô cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¶i lµ viÖc ®Çu tiªn. Nghiªn cøu vai trß kinh tÕ nhµ níc lµ viÖc cÇn thiÕt vµ quan träng.
Néi dung chÝnh cña ®Ò tµi gåm cã 4 phÇn:
PhÇn 1 – Quan niÖm vÒ kinh tÕ nhµ níc
PhÇn 2 - Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc
PhÇn 3 - §Æc trng kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam
PhÇn 4 - Ph¬ng híng c¶i c¸ch kinh tÕ nha níc
Víi t c¸ch lµ sinh viªn cña trêng §HKTQD, t«i xin ®a ra ®Ò ¸n cña m×nh víi néi dung trªn. “Kinh tÕ nhµ níc vµ vai trß chñ ®¹o cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa” Tuy nhiªn do kinh nghiÖm nghiªn cøu cßn cha nhiÒu nªn t«i kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o: Mai H÷u Thùc ®· híng dÉn t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.
i. Quan niÖm vÒ kinh tÕ nhµ níc
1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ nhµ níc
Nhµ níc lµ mét thiÕt chÕ quyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c¬ quan thèng trÞ giai cÊp cña mét nhãm giai cÊp víi c¸c giai cÊp kh¸c, b¶m ®iÓm quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ. Tuy nhiªn lÞch sö c¸ch m¹ng c«ng nghÖ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc lu«n g¾n liÒn víi chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh.
Chøc n¨ng c¶u nhµ níc ®îc ph«i thai ngay tõ lóc ban ®Çu nhµ níc xuÊt hiÖn
1.1. Trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t b¶n: (Häc thuyÕt cña c¸c trêng ph¸i cæ ®iÓn, d©n cæ ®iÓn).
Thêi kú CNTT híng (XV - XVII) vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc rÊt ®îc coi träng. Nhµ níc t s¶n ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hÕt søc nghiªm ngÆt, hä t×m mäi c¸ch tÝch luü tiÒn tÖ, kh«ng cho tiÒn ch¹y ra níc ngoµi, nhµ níc cßn quy ®Þnh nh÷ng n¬i ®îc phÐp bu«n b¸n. Trong chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng hä dïng hµng rµo, thuÕ quan b¶o hé, ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu thÊp, quy ®Þnh nghiªm ngÆt tØ gi¸ hèi ®o¸i.
ThuyÕt cña Adan Smith (726 - 1790) “ ThuyÕt bµn tay v« h×nh” l¹i cho r»ng ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ lµ do c¸c quy luËt kh¸ch quan tù chi phèi, vµ ®a ra nguyªn lý “Nhµ níc kh«ng can thiÕp” vµo ho¹t ®éng kinh tÕ nhng «ng kh«ng chèng l¹i vai trß kinh tÕ nhµ níc mµ chØ chèng l¹i sù can thiÖp sai tr¸i cña nhµ níc mµ th«i.
ThuyÕt c©n b»ng tæng qu¸t “ cña Leon Wleas lêi khuyªn nghÞ nhµ níc cÇn can thiÖp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, h¹n chÕ ®Çu c¬, æn ®Þnh gi¸ phï hîp víi tiÒn l¬ng.
1.2. Trong giai ®o¹n cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc.
Häc thuyÕt “bµn tay h÷u h×nh cña J. M. KeYneS: ®¸nh gi¸ cao vai trß cña KTNN; c¸c chÝnh s¸ch KTNN tíi nÒn KTTT.
Quan ®iÓm cña CN M¸c - Lªnin vÒ KTNN.
+ C¬ chÕ thÞi trêng lµ c¬ chÕ tèt nhÊt ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tuy nhiªn cã nhiªn khuyÕt tËt v× vËy cÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ níc.
* Tõ c¸c sù ph©n tÝch trªn cho phÐp rót ra kÕt luËn.
TÊt c¶ c¸c nhµ níc ®· vµ ®ang tån t¹i kh«ng cã nhµ níc nµo phi kinh tÕ, ®øng bªn ngoµi hay bªn trªn nÒn kinh tÕ. Sù ra ®êi cña nhµ níc bao giê còng cã nguån gèc tõ nguyªn nh©n kinh tÕ. BÊt kú víi ho¹t ®éng cña nhµ níc hoÆc k×m h·m hoÆc thóc ®Èy kinh tÕ.
Mçi thÓ chÕ kinh tÕ ®ßi hái mét tæ chøc nhµ níc riªng phï hîp víi yªu cÇu cña nã.
Nhµ níc ph¶i tæ chøc bé m¸y hoµn thiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh víi sù vËn ®éng kiÕn ®èi cña nÒn kinh tÕ.
1.3. Thµnh phÇn KTNN
Khu vùc KTNN lµ mét kh¸i niÖm t¬ng ®èi.
NÕu xÐt vÒ khÝa cd¹nh h×nh thøc tæ chøc th× khu vùc KTNN bao gåm.
+ C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng c«ng Ých.
+ C¸c doanh nghiÖp cã cæ phÇn nhµ níc chi phèi hoÆc cæ phÇn ®Æc biÖt cña nhµ níc (theo quy ®Þnh cña luËt doanh nghiÖp nhµ níc.
+ C¸c doanh nghiÖp cã vèn gãp cña nhµ níc.
+ C¸c tæ chøc sù nghiÖp kinh tÕ cña nhµ níc.
NÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh cña lÜnh vùc ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ, th× khu vùc kinh tÕ nhµ níc bao gåm c¸c ho¹t ®éng cña nhµ níc trong viÖc:
+ Qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn tù nhiªn.
+ §Çu t, qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thaôat (®êng s¸, bÕn, b·i cd¶ng, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung v.v...).
+ C¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th¬ng m¹i, dÞch vô; trong lÜnh v÷ tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng v.v...
2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ níc ë ViÖt Nam.
ë ViÖt Nam môc tiªu ®éc l©p d©n téc bån liÒn víi chñ nghÜa x· héi trong g Çn thÕ kû qua ®· trë thµnh ®éng lùc th«i thóc giµnh ®éc lËp vµ x©y dùng mét cuéc sèng Êm no vµ h¹nh phóc cho nh©n d©n.
Dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu chóng ta hoµn toµn kh¶ n¨ng x©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cã lý ®¶ng céng s¶n s©u s¾c) lµm giµu kh«ng chØ cho b¶n than mµ cßn ph¶i lµm giµu cho ®Êt níc.
Sù ra ®êi kinh tÕ nhµ níc ë ViÖt Nam thÓ hiÖn qua c¸c bíc: Quèc c÷i ho¸ x· héi chñ nghÜa, c¶i t¹o x· héi cò vµ ®Çu t x©y dùng míi x· héi chñ nghÜa.
M« h×nh kinh tÕ chØ huy: KTNN bao trñm lªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc KINH TÕ.
M« h×nh KT thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. §a d¹ng ho¸ së h÷ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trng ®ã KTNN gi÷ vai trß chñ ®¹o
2.2.Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam.
VÊn ®Ò hiÖu qu¶ cña DNNN lµ ®Æc biÖt quan träng, v× ®· lµ doanh nghiÖp kinh doanh ®¬ng nhiªn ph¶i cã hiÖu qu¶ th× míi tån t¹i, ph¸t triÓn. VeÞec xem xÐt, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña DNNN cÇn cã quan ®iÓm toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi; trong ®ã, lÊy suÊt sinh lêi trªn vèn lµm mét trong nh÷ng tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp kinh doanh, lÊy kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi lµm tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp c«ng Ých.
Trªn thùc tÕ, nh÷ng hoµi ngi, thiÕu niÒm tin cña mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn vµo hiÖu qu¶ cña DNNN còng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã c¨n cø nhÊt ®Þnh. Thùc tÕ cho thÊy, c¸c DNNN cña chóng ta bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng yÕu kÐm kh¸ nghiªm träng.
Quy m« c¸c DNNN cßn ná (vèn b×nh qu©n chØ lµ 12 tØ ®ång), c¬ cÊu cã nihÒu bÊt hîp lý, c«ng nghÖ l¹c hËu, qu¶n lý yÕu kÐm, cha thËt sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt thÊy ngoµi mét sè doanh nghiÖp cã tr×nh ®é c«ng nghÖ hiÖn ®¹i hoÆc trung b×nh cña thÕ giíi tõ 10 ®Õn 20 n¨m, thËm cÝ 30 n¨m. §Õn th¸ng 5/2001 míi chØ cã 4,1% tæng sè DNNN ®îc chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn chÊt lîng quèc tÕ. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DNNN còng cha t¬ng xøng víi c¸c nguån lùc ®· cã vµ sù hç trî ®Çu t cña Nhµ níc: Trong 4 n¨m (1997 -2000) ng©n s¸ch nhµ níc ®· ®Çu t thªm cho DNNN gÇn 82000 tØ ®ång; ngoµi ra, miÔn gi¶m thuÕ 1351 tØ ®ång, xo¸ nî 1.088 tØ ®ång, khoang nî 3392 tØ ®ång, gi·n nî 540 tØ ®ång, gi¶m tÝnh khÊu hao 200 tØ ®ång vµ cho vay u ®·i ®Çu t 9000 tØ ®ång. §Õn n¨m 2000, sè DNNN kinh doanh cã hiÖu qu¶ míi chØ lµ 40%, bÞ lç liªn tôc chiÕm tíi 29%.
T×nh h×nh ®óng nh vËy, nhng tõ ®ã ®Ó ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh chØ cã c¸c DNTN míi cã l·i vµ DNNN chØ cã thua lç, kÐm hiÖu qu¶ lµ hoµn toµn kh«ng ®óng. NhËn ®Þnh nµy thiÕu c¶ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn, coi mét sè hiÖn tîng trïng víi b¶n chÊt, bëi nÕu ®i s©u nghiªn cøu chóng ta còng dÔ thÊy kh«ng chØ DNNN míi thua lç, mµ còng cã nhiÒu DNTN thua lç. Khñng ho¶ng kinh tÕ - tµi chÝnh khu vùc víi nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cã thÓ ®îc coi lµ khñng ho¶ng cña kinh tÕ t nh©n. Thùc tÕ ë thµnh phè H¶i Phßng (còng nh ë nhiÒu ®Þa ph¬ng kh¸c) cho thÊy, tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c kho¶n vay tÝn dông ng©n hµng cña DNTN (vµo kho¶ng 36% tÝnh ®Õn th¸ng 6/2001), cao gÊp ®«i so víi DNNN, trong ®ã phÇn lín lµ nî khã cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Trong tæng sè DNNN cã tíi 70% lµ ho¹t ®éng cã l·i vµ khi l·i khi lç; sè DNNN thua lç tuy cßn nhiÒu song chØ lµ thiÓu sè.
Nh vËy, thua lç, hiÖu qu¶ thÊp lµ ®ång hµnh cña c¶ DNNN vµ DNTN, kh«ng cã sù ph©n biÖt chñ së h÷u. Thùc tÕ ë níc ta cho thÊy, sù thua lç hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp cña mét bé phËn ®¸ng kÓ DNNN vµ DNTN cã nhiÒu nguyªn nh©n kh«ng cã liªn quan ®Õn së h÷u doanh nghiÖp, trong ®ã cã nguyªn nh©n rÊt c¬ b¶n lµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cua níc ta nhiÒu khã kh¨n, biÕn ®éng rñi ro lín, c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ yÕu kÐm, nhÊt lµ vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, kinh nghiÖm th¬ng trên
ii. vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc.
§¸nh gi¸ thµnh tùu 10 n¨m thùc hiÖn chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi (1991 - 2000), B¸o c¸o ChÝnh trÞ t¹i §¹i héi IX ®· nhËn ®Þnh r»ng mét trong nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m võa qua lµ : " Tõ chç chØ cã hai thµnh phÇn kinh tÕ lµ kinh tÕ Nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ ®· chuyÓn sang cã nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o ". ë mét ®o¹n kh¸c vÒ ®êng lèi vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, B¸o c¸o ChÝnh trÞ l¹i kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña §¶ng ta : " Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn" vµ nãi râ thªm : " C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cïng ph¸t triÓn l©u dµi , hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh, trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o; kinh tÕ Nhµ níc cïng kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n".
Nh÷ng ®iÒu trªn thùc sù chøa ®ùng nhiÒu c¸i míi ®îc tæng kÕt tõ thùc tiÔn ®ßi hái ph¶i cã mét sù nghiªn cøu c«ng phu míi thùc sù n¾m b¾t ®îc. PhÇn nµy lµm râ ba vÊn ®Ò sau:
Mét lµ, c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn ë níc ta hiÖn nay.
Hai lµ, tÝnh tÊt yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc.
Ba lµ, vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc biÓu hiÖn nh thÕ nµo.
1. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn ë níc ta hiÖn nay.
Ta ®· biÕt c¬ng lÜnh n¨m 1991 cña §¶ng ta nªu lªn s¸u ®Æc trng c¬ b¶n cña x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ta x©y dùng, trong ®ã cã ®Æc trng vÒ nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt lµ chñ yÕu. ChÕ ®é c«ng h÷u hay chÕ ®é c«ng céng bao gåm c¶ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. ChÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu tõng bíc ®îc x¸c lËp vµ sÏ chiÕm i thÕ tuyÖt ®èi khi chñ nghÜa x· héi ®îc x©y dùng xong vÒ c¬ b¶n. §ã lµ chuyÖn l©u dµi, cßn chuyÖn trín m¾t chóng ta vÉn ®ang lµ thêi kú qu¸ ®é. Thêi kú qu¸ ®é lµ mét thêi kú kh«ng ng¾n cho nªn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn còng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan nh»m khai th¸c tèi ®a mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt trong x· héi ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n.
Tríc ®©y, do duy ý chÝ, chñ quan vµ nãng véi ®· cã ý nghÜ r»ng cã thÓ x©y dùng nhanh x· héi chñ nghÜa th«ng qua c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa , xo¸ bá c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n ®îc coi lµ " phi chñ nghÜa x· héi". Sù thùc kh«ng ph¶i nh vËy, thùc tiÔn 10 n¨m ®æi míi cho thÊy r»ng ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn, chËm ph¸t triÓn tríc hÕt ph¶i lÊy viÖc ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt lµm u tiªn. Cßn viÖc x©y dùng quan hÖ s¶n suÊt míi ®Æc biÖt lµ x©y dùng chÕ ®é së h÷u c«ng céng vÒ t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi l©u dµi, nhiÒu bíc, nhiÒu h×nh thøc tõ thÊp ®Õn cao. Theo tinh thÇn ®ã, B¸o c¸o ChÝnh trÞ chØ râ : " Tiªu chuÈn c¨n b¶n ®Ó ®n¸h gi¸ hiÖu qu¶ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ thóc ®Èy ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi". Lµm kh¸c ®i lµ cã h¹i cho sù ph¸t triÓn.
VÒ c¬ cÊu ngµnh:
Tõ c¸c h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n : "Së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t nh©n h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nh÷ng h×nh thøc sö h÷u kinh doanh ®a d¹ng, ®an xen, hçn hîp". C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®îc nªu lªn gåm : kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t b¶n t nh©n, kinh tÕ t b¶n Nhµ níc. Thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c ®· ®îc thay b»ng thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ nãi râ h¬n vÒ b¶n chÊt cña së h÷u. Vµ thµnh phÇn nµy vÉn ®îc hiÓu lµ bao gåm nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c x· lµ nßng cèt. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi gãp phÇn quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thµnh phÇn nµy xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng lín lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, bao gåm vèn do níc ngoµi ®Çu t vµo níc ta, hoÆc 100% hoÆc trong c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt.
Nh×n chung kinh tÕ ViÖt Nam cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, tØ lÖ ngµnh c«ng nghiÖp vµ dich vô trong GDP cã xu híng t¨ng vµ tØ lÖ ngµnh n«ng nghiÖp cã xu híng gi¶m. Tuy nhiªn cèt lâi vÉn lµ c«ng - n«ng - dÞch vô.
VÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i:
Níc ta ®· më cöa nÒn kinh tÕ liªn kÕt víi kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi víi xu híng ngµy cµng m¹nh mÏ. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn kh¸. N¨n 2000, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t trªn 186 USD/ngêi, tuy cßn ë møc thÊp, nhng ®· thuéc lo¹i c¸c níc cã nÒn ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña nhãm hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cßn chiÕm 30%. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ë níc ta vÉn ë d¹ng th«, gi¸ trÞ thÊp, søc c¹nh tranh kÐm. H¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cha lµm tèt c«ng t¸c xóc tiÕn th¬ng m¹i, cha cã chiÕn lîc xuÊt khÈu dµi h¹n æn ®Þnh l©u dµi, th¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn cßn míi mÎ. Nh vËy, hiÖn t¹i kh¶ n¨ng tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cña c¸c doanh nghiÖp níc ta cßn thÊp, ®ßi hái Nhµ níc còng nh mçi doanh nghiÖp ph¶i cã gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh héi nhËp thu ®îc nhiÒu hiÖu qu¶.
2. TÝnh tÊt yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc.
NÒn kinh tÕ c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc trng phæ biÕn cña mäi nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Kh¸c nhau lµ ë chç trong kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa, kinh tÕ t nh©n nãi ®óng h¬n lµ kinh tÕ t b¶n t nh©n gi÷ vai trß thèng trÞ; cßn trong kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, nh ë níc ta, th× kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, vµ kinh tÕ Nhµ níc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ®îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Ó ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c.
Do cã sù nhÇm lÉn gi÷a Nhµ níc vµ kinh tÕ Nhµ níc nªn cã ý kiÕn cho r»ng chØ cã Nhµ níc míi lµm chøc n¨ng chñ ®¹o, chø kinh tÕ Nhµ níc th× kh«ng thÓ gi÷ vai trß chñ ®¹o ®îc. Còng do cã sù ®ång nhÊt gi÷a doanh nghiÖp Nhµ níc vµ kinh tÕ Nhµ níc nãi chung, nªn ý kiÕn kh¸c cho r»ng doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng thÓ gi÷ vai trß chñ ®¹o ®îc bëi nã cã hµng lo¹t nh÷ng khuyÕt ®iÓm vµ nhîc ®iÓm trong ho¹t ®éng. ThËt ra, doanh nghiÖp Nhµ níc lµ bé phËn trô cét nhÊt cña kinh tÕ Nhµ níc chø kh«ng ph¶i lµ toµn bé kinh tÕ Nhµ níc. Nãi ®Õn kinh tÕ Nhµ níc th× ph¶i nãi ®Õn tÊt c¶ c¸c së h÷u trong tay Nhµ níc, kÓ c¶ tµi nguyªn, ®Êt ®ai, ng©n s¸ch Nhµ níc, dù tr÷ quèc gia... Kinh tÕ Nhµ níc kh«ng lµm chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ níc nhng chÝnh nã lµ c«ng cô quan träng, lµ søc m¹nh kinh tÕ mµ Nhµ níc n¾m lÊy vµ ®a vµo ®Ó lµm chøc n¨ng qu¶n lý cña m×nh. B¸o c¸o ChÝnh trÞ viÕt: " Kinh tÕ Nhµ níc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc lîng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, doanhnghiÖp Nhµ níc gi÷ vÞ trÝ then chèt, ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nªu g¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt.
ë thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt cßn thÊp, quan hÖ së h÷u cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc, lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn nhng c¬ chÕ thÞ trêng cha hoµn h¶o, doanh nghiÖp Nhµ níc h¹ot ®éng cßn nhiÒu khuyÕt tËt. V× vËy, ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng theo ®Þnh híng : xo¸ bao cÊp, doanh nghiÖp c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ trêng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ s¶n xuÊt kinh doanh, nép ®ñ thuÕ vµ cã l·i, thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ trong doanh nghiÖp. Cã c¬ chÕ phï hîp vÒ kiÓm tra, kiÓm so¸t, thanh tra cña Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp, kinh tÕ Nhµ níc cã gi÷ ®îc vai trß chñ ®¹o th× míi cã thÓ ®¶m b¶o ®îc ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ thÞ trêng. Do ®ã ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
Kinh tÕ Nhµ níc dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt, do ®ã ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ níc lµ t¹o ra nÒn t¶ng kinh tÕ cho x· héi chñ nghÜa, t¹o ra søc m¹nh vËt chÊt ®Ó Nhµ níc ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý thÞ trêng.
Kinh tÕ Nhµ níc c¸c vÞ trÝ then chèt nªn cã kh¶ n¨ng chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.
3. Nh÷ng biÓu hiÖn cñavai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc.
3.1 Lµm lùc lîng vËt chÊt ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«.
Nhµ níc sö dông chung tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p cã thÓ can thiÖp vµo kinh tÕ nh»m h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ trêng, t¹o m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh, ph©n bæ nguån lùc tèi u vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi mét c¸ch hµi hoµ phï hîp víi gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ v¨n ho¸ ®Êt níc.
Trong kinh tÕ, mçi ®¬n vÞ kinh doanh lµ mét chñ thÓ kinh tÕ, trùc tiÕp ®èi mÆt víi thÞ trêng ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n : s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai? theo môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. §iÒu nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn kÕt côc lµ ë ®©u, khi nµo, ®èi víi mÆt hµng nµo cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn cao th× ë ®ã, khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng sÏ ®æ x« vµo s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng ®ã. Ngîc l¹i, nÕu ë ®©u, khi nµo vµ ®èi víi mÆt hµng nµo kh«ng cã l·i hoÆc lç vèn th× ë ®ã, khi ®ã sÏ cã nhiÒu doanhngiÖp cã kh¶ n¨ng sÏ rót khái thÞ trêng s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng ®ã. Do sù h¹n chÕ cña mçi dÞch vô vÒ viÖc thu thËp còng nh xö lý c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ trêng ®Ó quyÕt ®Þnh cã tham gia hay rót khái mét thÞ trêng nµo ®ã, tÊt c¶ sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ cã thÓ ph¸t sinh m©u thuÉn gi÷a cung vµ cÇu ë mäi lóc, mäi n¬i vµ ®èi víi mäi mÆt hµng. §Ó chèng l¹i nguy c¬ ®ã Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÕu tiÕt b»ng nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau. Trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc coi lµ mét c«ng cô.
Víi t c¸ch lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt lu«n ®îc Nhµ níc thùc hiÖn theo ph¬ng ch©m : ë ®au, khi nµo nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ang më réng s¶n xuÊt kinh doanh mét mÆt hµng cô thÓ nµo ®ã mµ c¸c doanh nghiÖp d©n doanh hoÆc kh«ng cã ®ñ søc kinh doanh hoÆc tõ chèi th× ë ®ã vµ khi ®ã cÇn sù cã mÆt cña doanh nghiÖp Nhµníc. §Õn lóc nµo ®ã, khi c¸c doanh nghiÖp d©n doanh ®· ®ñ søc ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng, doanh nghiÖp Nhµ níc cã thÓ rót khái thÞ trêng ®ã, nhêng chç cho c¸c doanh nghiÖp d©n doanh. Qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc, lÆp l¹i ë mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n h×nh thµnh vai trß ®iÒu tiÕt cña doanh nghiÖp Nhµ níc. Chøc n¨ng nµy cßn thÓ hiÖn ë trong ph¹m vi tõng vïng ®Æc biÖt quan träng víi c¸c vïng xa, vïng s©u.
Nh vËy, chøc n¨ng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ßi hái Nhµ níc ph¶i sö dông doanh nghiÖp Nhµ níc nh mét c«ng cô cÇn thiÕt b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch th«ng suèt, ®¶m b¶o lîi Ých x· héi.
3.2 Lµm ®ßn bÈy nhanh t¨ng trëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi.
§Ó nÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng th× cÇn ph¶i cã nh÷ng bíc t¨ng trëng. Do vËy, cÇn cã mét lùc lîng cã søc m¹nh kinh tÕ lµm ®ßn bÈy ®Ó thóc ®Èy c¸c lùc lîng kh¸c cïng ph¸t triÓn.Doanh nghiÖp Nhµ níc hiÖn nay cha ®ñ kh¶ n¨ng chi phèi toµn bé nÒn kinh tÕ nhng cã mét thùc lùc to lín nªn chØ cã doanh nghiÖp Nhµ níc míi cã thÓ thùc hiÖn ®îc chøc n¨ng ®ßn bÈy.
Nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ®ang lµ mét h¹n chÕ lín cña níc ta. Muèn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Nhµ níc ph¶i gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy chóng ta cÇn cã thùc lùc vÒ kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nh hiÖn nay th× chØ cã thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc míi cã thÓ ®¶m nhËn ®îc vai trß lµm lùc lîng chñ lùc cho Nhµ níc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi.
3.3 Më ®êng híng dÉn, hç trî cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; T¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi.
KTNN kiÓm so¸t c¸c thÞ trêng cña ho¹t ®éng vèn vµ thÞ trêng tiÒn tÖ ®Ó b¶o ®¶m kh¶ n¨ng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc. C¸c c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ, tÝn dông lµ c¸c c«ng cô chÝnh yÕu cña nhµ níc trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«.
Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn vai trß chñ ®¹o chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, lµm biÕn ®æi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Æc tÝnh cña m×nh, t¹o c¬ së h¹ tÇng cho mçi kinh tÕ hµng ho¸, chiÕm gi÷ c¸c ngµnh then chèt vµ träng yÕu x· héi, lµm ®ßn b¶y nhanh t¨ng trëng kinh tÕ g¾n víi c«ng b»ng x· héi. §ãng gãp phÇn lín vµo tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña toµn x· héi.
III. §Æc trng kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam
NhiÖm vô hiÖn nay lµ x¸c ®Þnh néi dung ®Þnh híng XHCN
§ã lµ thÓ chÕ kinh tÕ mµ trong ®ã thÞ trêng vµ quan hÖ thÞ trêng ngµy cµng ®îc xx¸c lËp lµ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh. NÒn kinh tÕ cã nhiÒu thµnh phÇn c¹nh tranh, cã tr×nh ®é x· héi cao, thóc ®Èy sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Nhµ níc dïng luËt ph¸p, kÕ ho¹ch ®Þnh híng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ dÉn d¾t thÞ trêng ph¸t triÓn lµnh m¹nh, dïng chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt, ph©n phèi ®¶m b¶o phóc lîi cho toµn d©n thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi.
1. NÒn kinh tÕ níc ta lµ nªn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o.
NÒn kinh tÕ níc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u t nh©n, së h÷u tËp thÓ. Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®ä c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi níc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ trêng b×nh ®¼ng.
Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thanh phÇn ë níc ta, kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. “Kinh tÕ nhµ níc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc lîng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp nhµ níc gi÷ vÞ trÝ then chèt; ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ; nªu g¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt”. ViÖc x¸c lËp vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ níc lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c vµ lµ sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa víi kinh tÕ thÞ trêng t b¶n. TÝnh ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta ®· quy u®Þnh kinh tÕ nhµ níc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Bëi lÏ, mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t¬ng øng víi nã, kinh tÕ nhµ níc, nãi ®óng ra kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u bao gåm nhµ níc vµ kinh tÕ hîp t¸c, t¹o c¬ së kinh tÕ cho chÕ ®é x· héi míi – x· héi chñ nghÜa.
ViÖc vin vµo t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ nhµn níc trong thêi gian qua ®Ó phñ ®Þnh sù cÇn thiÕt kinh tÕ nhµ níc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sai lÇm vÒ lý luËn. VÊn ®Ì chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc, mµ lµ c¬ cÊu l¹i kinh tÕ nhµ níc vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó chóng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó c¬ cÊu l¹i khu cùc kinh tÕ nhµ níc vµ c¶i thiÖn c¨n b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp. Nhµ níc th«ng qua chÕ ®é tham dù cæ phÇn ®Ó khèng chÕ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®Þnh híng cña nhµ níc.
2. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n víi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi .
§©y lµ ®¹c trng næi bËt nhÊt cuÈ thÓ chÕ thÞ trêngXHCN. Hai mÆt kinh tÕ vµ x· héi cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng chñ ®éng kÕt hîp víi nhau qua luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝh s¸ch x· héi. Thùc hiÖn phóc lîi x· héi th«ng qua ng©n s¸ch ®Ò ra võa khuyÕn khÝch mäi ngêi lµm giµu chÝnh ®¶ng vµ t¨ng thu nhËp cho nªn kinh tÕ quèc d©n. Chóng ta ph¶i g¾n kinh tÕ, x· héi, quèc phßng thµnh m« t¶ thèng nhÊt b¶o ®¶m æn ®Þnh chÝnh nh÷ng quèc gia, tõng bíc tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi vµ c«ng b»ng x· héi, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng nh©n d©n.
Sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa kh«ng chØ dõng l¹i ë tèc ®é t¨ng trëng mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng, tiÒn l¬ng, thu nhËt thùc tÕ t¨ng m¹nh y tÕ, gi¸o dôc ph¸t triÓn); sù ph©n ho¸ giµu nghÌo kh«ng lµm ¶nh hëng tíi phóc lîi x· héi kh«ng lµm ®¶o lén vÞ trÝ x· héi t¬ng ®èi cña ®a sè d©n chóng, c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng thÓ dÉn tíi sù xuèng cÊp thËm chÝ tho¸i ho¸ trong lÜnh vùc v¨n ho¸ x· héi vµ c¸c quan hÖ ®¹o ®øc trong x· héi. V× thÕ ®Æc trng quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi.
3. T¨ng trëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng:
Thùc hiÖn môc tiªu t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë mét níc kÐm ph¸t triÓn nh níc ta lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n. Kh«ng t¨ng trëng vµ kh«ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc môc tiªu “d©n giµu, níc m¹nh”, “x· héi c«ng b»ng v¨n minh” vµ XHCN ®îc.
T¨ng trëng kinh tÕ g¾n liÒn víi sù lín m¹nh cña nhµ níc, cã t¨ng trëng kinh tÕ míi cã t¨ng thªm thu nhËp cho nÒn kinh tÕ, nhµ níc cã ®iÒu kiÖn n©ng cao vai trß cñ m×nh trong c¸c ho¹t ®éng x· héi. Suy cho cïng bÊt cø nhµ níc còng muèn lín m¹nh do vËy rÊt cÇn cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ. Nhøng ®Ó t¨ng trëng æn ®Þnh th× cÇn yÕu tè ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ngµy nay ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®îc ®Æt ra cÊp b¸ch h¬n bao giê hÐt, næi lªn hai môc tiªu c¬ b¶n: t¨ng trëng kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. Kinh nghiÖm c¸c níc ®i tríc cho thÊy cÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i ngay tõ buæi ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ.
4.Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao
§©y lµ yªu cÇu rÊt quan träng cña ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, nhng còng kh«ng ph¶i l µ ®iÒu kiÖn ®ñ bëi lÏ nhiÒu níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nhng l¹i kh«ng ph¶i cã nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, hÖ thèng thÞ trêng ph¶i ®îc ph¸t huy ®Çy ®ñ mçi thøc thÓ kinh tÕ cã lîi Ých riªng vµ lµ chñ thÓ cña thÞ trêng, tham gia ho¹t ®éng c¹nh tranh víi nhau vµ h×nh thµnh mét thÞ trêng, mét m¹ng líi s¶n xuÊt x· héi cã trËt tù. Do ®Æc trng cña c¬ chÕ thÞ trêng, lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu c¹nh tranh lµ m«i trêng c¹nh tranh, v× vËy b¾t buéc tÊt c¶ c¸c thÓ chÕ kinh tÕ ®Òu ph¶i ho¹t ®éng víi tèc ®é cao ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng ®Çy tÝnh c¹nh tranh nµy.
5. Vai trß l·nh ®¹o, qu¶n lý cña nhµ níc.
§©y lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng b¶o ®¶m ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ níc ta. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ch¹y theo lîi nhuËn, trong m«i trêng c¹nh tranh, cho nªn n¶y sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p mµ cÇn cã nhµ níc míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc. V× thÕ chóng t a muèn x©y dùng thµnh c«ng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi vai trß qu¶n lý cña nhµ níc. Vai trß nµy ®îc thÓ hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ, c«ng b»ng x· héi b»ng ph©n phèi vµ më réng phóc lîi x· héi cho toµn d©n, b»ng hÖ thèng hµng ho¸ c«ng céng; ®ång thêi më réng vµ híng dÉn hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn.
6. NÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc.
Thùc ra ®©y kh«ng ph¶i chØ lµ ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, mµ xu híng chung cña c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi hiÖn nay. “Kh«ng cã d©n téc nµo bÞ ph¸ s¶n v× th¬ng m¹i”. Nhng ë ®©y muèn nhÊn m¹nh sù kh¸c biÖt nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng víi nÒn kinh tÕ ®ãng, khÐp kÝn tríc ®æi míi. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay chØ cã më cña kinh tÕ héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi míi thu hót ®îc vèn, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña níc ta, thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng theo kiÓu rót ng¾n.
Thùc hiÖn më cña kinh tÕ theo híng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i, thÞ trêng trong níc g¾n víi thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi, thù hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, nhng vÉn gi÷ ®îc ®éc lËp chñ quyÒn vµ b¶o vÖ ®îc lîi Ých quèc gia, d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm mµ trong níc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. §iÒu nµy ®· ®îc §¶ng ta kh¶ ®Þnh trong v¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng VIII: “X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, híng m¹nh mÏ vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong níc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶.
§Ó héi nhËp ®Çy ®ñ vµo khu vùc mËu dÞch tù do §«ng Nam ¸ (AFTA - ASEAN Free Trade Area) vµ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO - World Trade Organization), cÇn cã sù chuÈn bÞ tÝch cùc ngay tõ b©y giê kh«ng chØ ë cÊp trung ¬ng, mµ c¶ ë cÊp c¬ së, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng khi héi nhËp ®Ó cã biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, nhê ®ã tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
7. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng g¾n liÒn víi viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc.
Khi chuyÓn nÒn kinh tÕ níc ta sang kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, th× còng n¶y sinh trong ®êi sèng thùc tÕ nh÷ng hiÖn tîng nh: th¬ng m¹i ho¸ c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi, sèng vô lîi, sïng b¸i ®ång tiÒn, coi thêng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n lµm sãi mßn truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ ®¹o ®øc d©n téc. ViÖc më cña vµ héi nhËp nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ lai c¨ng, mÊt gèc, xa l¹ thuÇn phong mü tôc cña d©n téc.
Chóng ta coi viÖc v©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng lµ ph¬ng tiÖn, con ®êng thùc hiÖn môc tiªu x· héi chñ nghÜa, chø kh«ng ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa. V× vËy, khi x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ më réng giao lu quèc tÕ, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi ph¶i ®Æc biÖt quan t©m gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, ®ång thêi tiÕp thu cã chän läc tinh hoa v¨n ho¸ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi lµm giµu ®Ñp thªm v¨n ho¸ ViÖt Nam. Nh cè tæng bÝ th §ç Mêi ®· nãi: “Trong ®iÒu kiÖn më réng c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, cµng ph¶i coi träng gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ®i víi tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i ®Ó lµm giµu v¨n ho¸ cña ta, ng¨n chÆn sù x©m nhËp cña c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ ®éc h¹i, lai c¨ng, mÊt gèc.
IV. Ph¬ng híng c¶i c¸ch kinh tÕ nhµ níc
1. §èi víi doanh nghiÖp nhµ níc:
Kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh híng XHCN, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi cña ®Êt níc. Doanh nghiÖp Nhµ níc (gåm DNNN gi÷ 100% vèn vµ DNNN gi÷ cæ phÇn chi phèi) ph¶i kh«ng ngõng ®îc ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ, lµm c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. ViÖc tiÕp tôc søp xÕp, ®æi míi vf n©ng coa hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ níc lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch vµ còng lµ nhiÖm vô chiÕn lîc, l©u dµi vµ nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p, míi mÏ.........
1.1.§Þnh híng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng c«ng Ých.
a. §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh.
Nhµ níc gi÷ 100% vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trong lÜnh vùc ®éc quyÒn nhµ níc: vËt liÖu næ, ho¸ chÊt ®éc, chÊt phãng x¹, hÖ thèng truyÒn t¶i quèc gia, m¹ng trôc th«ng tin quèc gia vµ quèc tÕ, s¶n xuÊt thuèc l¸ ®iÕu.
- Nhµ níc gi÷ cæ phÇn chi phèi hoÆc gi÷ 100% vèn ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n¬c ho¹t ®éng kinh doanh trong c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc: b¸n bu«n l¬ng thùc, b¸n bu«n x¨ng dÇu, s¶n xuÊt ®iÖn, khai th¸c c¸c kho¸ng s¶n quan träng, s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin, s¶n xuÊt kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu, s¶n xuÊt ho¸ chÊt c¬ b¶n, ph©n ho¸ häc, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, s¶n xuÊt xi m¨ng, c«ng nghiÖp x©y dùng, s¶n xuÊt mét sè hµng tiªu dïng vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm quan träng, s¶n xuÊt ho¸ ®éc, thuèc ch÷a bÖnh, vËn t¶i hµng kh«ng, ®êng s¾t, viÔn ®«ng, kinh doanh tiÒn tÖ, b¶o hiÓm, xæ sè kiÕn thiÕt, dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n, chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp quy m« lín, cã ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch, ®i ®Çu trong viÖc øng dông c«ng nghÖ mòi nhä, c«gn nghÖ cao vµ gãp phÇn quan trong æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh ®¶m b¶o nhu cÇu thhiÕt yÕu cho s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®íi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña ®ång bµo n«ng th«n, ®ång bµo c¸c d©n téc ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa.
Nhµ níc gi÷ cæ phÇn ®Æc biÖt trong mét sè trêng hîp cÇn thiÕt.
ChuyÓn c¸c doanh nghiÖp g÷ 100% vèn sang h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ së h÷u lµ Nhµ níc hoÆc c«ng ty cæ phÇn gåm c¸c cæ ®«ng lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.
C¨n cø ®Þnh híng trªn ®©y, ChÝnh phñ chØ ®¹o rµ so¸t, phª duyÖt ph©n lo¹i cô thÓ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn cã ®Ó triÓn khai thùc hiÖn vµ tõng th¬× kú xem xÐt ®iÒu chØnh ®Þnh híng, ph©n lo¹i doanh nghiÖp cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi.
Doanh nghiÖp thuéc c¸c tæ chøc cña §¶ng thùc hiÖn s¾p xÕp nh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc. Doanh nghiÖp thuéc cac tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi ®¨ng ký ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp.
- ViÖc thµnh lËp míi doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu sÏ thùc hiÖn díi h×nh thcs c«ng ty cæ phÇn. ChØ thµnh lËp míi doanh nghiÖp 100% vèn nhµ níc ®èi víi nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc mµ nhµ níc cÇn gi÷ ®éc quyÒn, hoÆc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng muèn hay kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia.
b. §èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých.
- Nhµ níc gi÷ 100% vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých ho¹t ®éng trong lÜnh vùc : in b¹c vµ chøng chØ cã gi¸ ; ®iÒu hµnh bay; b¶o ®¶m hµng h¶i; kiÓm so¸t vµ ph©n phèi tµn sè v« tuyÕn ®iÖn ; s¶n xuÊt ; söa chöa vò khÝ ; khÝ tµi ; trang bÞ chuyªn dïng quèc phßng , an ninh ; doanh nghiÖp ®îc giao thùc hiÖn nhiÖm vô quèc phßng ®Æc biÖt vµ c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c ®Þa bµn chiÕn lîc quan träng kÕt hîp kinh tÕ víi quèc phßng theo quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ . C¸c doanh nghiÖp cña qu©n ®éi vµ c«ng an ®îc s¾p xÕp vµ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng nµy.
- Nhµ níc gi÷ 100% vèn hoÆc cæ phÇn chi phèi ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp c«ng Ých ®ang ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc: kiÓm ®Þnh kû thuËt ph¬ng tiÖn giao th«ng c¬ giíi ; xuÊt b¶n s¸ch gi¸o khoa , s¸ch b¸o chÝnh trÞ , phim thêi sù vµ tµi liÖu qu¶n lý , b¶o tr× hÖ thèng ®êng s¾t quèc gia , s©n bay, qu¶n lý thuû n«ng ®Çu nguån , trång vµ b¶o vÖ rõng ®Çu nguån , tho¸t níc ë ®« thÞ lín, ¸nh s¸ng ®êng phè , qu¶n lý,b¶o tr× hÖ thèng ®êng bé , bÕn xe , ®êng thuû quan träng , s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ cung øng dÞch vô kh¸c theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ.
Trong tõng thêi kú, chÝnh phñ xem xÐt , ®iÒu chØnh ®Þnh híng ph©n lo¹i doanh nghiÖp phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ – x¶ héi .
§èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých hiÖn cã , chÝnh phñ c¨n cø vµo ®Þnh híng trªn ®©y chØ ®¹o rµ so¸t vµ phª duyÖt ph©n lo¹i cô thÓ ®Ó thùc hiÖn triÓn khai thùc hiÖn . Nh÷ng doanh nghiÖp c«ng Ých ®ang ho¹t ®éng kh«ng thuéc diÖn nªu trªn sÎ ®îc s¾p xÕp l¹i . ViÖc thµnh lËp doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng c«ng Ých ph¶i xem xÐt chÆt chÎ, ®óng ®Þnh híng , cã yªu cÇu vµ cã ®ñ c¸c yªu c©ï cÇn thiÕt .
KhuyÕn kÝch nh©n d©n vµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm , dÞch vô mµ x¶ héi cÇn vµ ph¸p luËt kh«ng cÊm.
1.2. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc .
Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lµ nh»m ; t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së höu , trong ®ã cã ®«ng ®¶o ngêi lao ®éng , ®Ó sö dông hiÖu qu¶ vèn , tµi s¶n cña nhµ níc vµ huy ®éng thªm vèn x¶ héi vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt , kinh doanh, t¹o ®éng lùc m¹nh mÎ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng , cã hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp cña nhµ níc , ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña x· héi , cña cæ ®«ng vµ vµ t¨ng cêng sù gi¸m s¸t cña x¶ héi ®èi víi doanh nghiÖp , ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých cña nhµ níc , doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cña nhµ níc kh«ng ®îc biÕn thµnh t nh©n ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc .
§èi tîng cæ phÇn ho¸ lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn cã mµ nhµ níc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, kh«ng phô thuéc vµo thùc tr¹ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh . C¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo thùc tr¹ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh . C¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo ®Þnh híng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ níc vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña tõng doanh nghiÖp mµ quyÕt ®Þnh chuyÓn doanh gnhiÖp nhµ níc hiÖn cã thµnh c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã nhµ níc cã cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt, cæ phÇn ë møc thÊp hoÆc nhµ níc kh«ng gi÷ cæ phÇn.
H×nh thøc cæ phÇn ho¸ bao gåm: gi÷ nguyªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp, ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn; b¸n mét phÇn gi¸ trÞ hiÖn cã cña doanh nghiÖp cho c¸c cæ ®«ng, cæ phÇn ho¸ ®¬n vÞ phô thuéc cña doanh nghiÖp; chuyÓn toµn bé doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn. Trêng hîp cæ phÇn ho¸ ®¬n vÞ phô thuéc cña doanh nghiÖp th× kh«ng ®îc g©y khã kh¨n hoÆc lµm ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c bé phËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp.
Nhµ níc cã chÝnh s¸ch ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng chªnh lÖch vÒ cæ phÇn u ®·i cho ngêi lao ®éng gi· c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. Cã quy ®Þnh ®Ó ngêi lao ®éng gi÷ ®îc cæ phÇn u ®·i trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Söa ®æi, bæ sung c¬ chÕ u tiªn b¸n cæ phÇn cho ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp ®Ó g¾n bã ngêi lao ®éng víi doanh nghiÖp, dµnh mét tû lÖ cæ phÇn thÝch hîp b¸n ra ngoµi doanh nghiÖp. Nghiªn cøu sö dông mét phÇn vèn tù cã cña doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh cæ phÇn cña ng¬i lao ®éng, ngêi lao ®éng ®îc hëng l·i nhng kh«ng ®îc rót cæ phÇn khái doanh nghiÖp. Më réng viÖc b¸n cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n cho ngêi s¶n xuÊt vµ cung cÊp nguyªn liÖu. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ sö dông nhiÒu lao ®éng vµ cã quy ®Þnh cho phÐp chuyÓn nî thµnh vèn gãp cæ phÇn.
Söa ®æi ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp theo híng g¾n víi thÞ trêng, nghiªn cøu ®a gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo gÝa trÞ doanh nghiÖp, thÝ ®iÓm ®Êu thÇu b¸n cæ phiÕu vµ b¸n cæ phiÕu qua c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian.
Nhµ níc ®Çu t ®îc mua cæ phÇn lÇn ®Çu ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ mµ nhµ níc kh«ng ®îc gi÷ cæ phÇn chi phèi theo ®óng quy ®Þnh cña LuËt Doanh nghiÖp vµ LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc khuyÕn khÝch nhµ ®Çu t cã tiÒm n¨ng vÒ c«ng nghÖ, thÞ trêng, kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÒn vèn mua cæ phÇn. Sè tiÒn mua ®îc tõ b¸n cæ phÇn dïng ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi ngêi lao ®éng vµ ®Ó nhµ níc t¸i ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ®îc ®a vµo ng©n s¸ch ®Ó chi thêng xuyªn.
Nhµ níc ban hµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc ®· chuyÓn sµng c«ng ty cæ phÇn. Söa ®æi cc¸c chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ theo híng u ®·i h¬n ®èi v¬Ý nh÷ng doanh nghiÖp khi cæ phÇn ho¸ cã khã kh¨n.
ChØ ®¹o chÆt chÏ doanh nghiÖp nhµ níc ®Çu t mét phÇn vèn ®Ó lËp míi c«ng ty cæ phÇn ë nh÷ng linhx vùc cÇn thiÕt.
1.3.Thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc quy m« nhhá, lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶.
§èi víi doanh ghiÖp cã quy m« nhá cã vèn nhµ níc díi 5 tû ®ång, nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷ vµ kh«ng cæ phÇn ho¸ ®îc, tuú thùc tÕ cña tõng doanh nghiÖp, c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh mét trong c¸c h×nh thøc: B¸n, giao, khon¸ kinh doanh, cho thuª. KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp nhµ níc ®· giao, b¸n ®îc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn cña ngêi lao ®éng. S¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, nhng kh«ng thùc hiÖn ®îc c¸c h×nh thøc nãi trªn.
Söa ®æi, bæ sung luËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp theo híng ngêi quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp cã quyÒn ®Ò nghÞ tuyªn bè ph¸ s¶n.
§Èy m¹nh tuyÒn truyÒn, n©ng cao nhËn thøc, hiÓu biÕt cña ngêi lao ®éng vµ toµn x· héi ®èi víi ngêi chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸, giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp nhµ níc.
1.4. §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c tæng c«ng ty nhµ níc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh.
a. Tæng c«ng ty nhµ níc ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ ®ñ lín, cã thÓ huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån, trong ®ã vèn nhµ níc lµ chñ yÕu, thùc hiÖn kinh doanh ®a ngµnh, cã ngµnh chÝnh chuyªn s©u, cã liªn kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn kiªn kÕt vÒ s¶n xuÊt, tµi chÝnh, thÞ trêng..., cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý tiªn tiÕn n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt lîng s¶n phÈm tèt, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ hoµn thµnh viÖc s¾p xÕp c¸c tæng c«ng ty nhµ níc hiÖn cã nh»m tËp trung h¬n n÷a nguån lùc ®Ó chi phèi ®îc nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ, lµm lùc lîng chñ lùc trong viÖc b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi lín vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, cung øng nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ xuÊt khÈu, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch, lµm nßng cèt thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶.
Trong tõng thêi kú, theo yªu vÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cÇn cã sù ®iÒu chØnh phï hîp nh÷ng tæng c«ng ty ®ang ho¹t ®éng kh«ng cã ®ñ yªu cÇu trªn sÏ ®îc s¾p xÕp l¹i
ThÝ ®iÓm, rót kinh nghiÖm dÓ nh©n réng viÖc thùc hiÖn chuyÓn tæng c«ng ty nhµ níc sang nhµ níc sang ho¹t ®éng c«ng ty mÑ – c«ng ty con , trong ®ã tæng c«ng ty ®Çu t vèn vµo c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn lµ nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ ( tæng c«ng ty) hoÆc lµ c«ng ty cæ phÇn mµ tæng c«ng ty gi÷ cæ phÇn chi phèi .
Bªn c¹nh c¸c tæng c«ng ty nhµ níc. NghÞ quyÕt trung ¬ng III chñ tr¬ng h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c Tæng c«ng ty nhµ níc cã sù tham gia cña c¸c thµnh viªn kinh tÕ, kinh doanh ®a ngµnh, trong ®ã c¸c ngµnh kinh doanh chÝnh, chuyªn m«n ho¸ cao vµ gi÷ vai trß chi phèi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
1.5. Gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d vµ nî kh«ng thanh to¸n ®îc
NghÞ quyÕt Trung ¬ng III xac ®Þnh r»ng, lao ®éng d«i d ®îc doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn ®µo t¹o l¹i hoÆc nghØ viÖc hëng nguyªn l¬ng trong mét thêi gian ®Ó t×m viÖc; nÕu kh«ng t×m ®îc viÖc th× ®îc nghØ chÕ ®é mÊt viÖc theo quy ®Þnh cña Bé LuËt lao ®éng. §Ó cã ®ñ c¬ së ph¸p lý cho vÊn ®Ò nµy, bé LuËt lao déng ®îc söa ®æi, bæ sung theo híng cho phÐp ¸p dông chÕ ®é mÊt viÖc ®èi víi sè lao déng d«i d t¹i thêi ®iÓm giao, b¸n, kho¸n kinh doanh vµ cho thuª doanh nghiÖp nhµ níc. §ång thêi, khÈn tr¬ng bæ sung chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi; ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp theo híng nhµ níc, doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng cïng gãp.
§èi víi nî kh«ng thanh to¸n ®îc, thµnh lËp c«ng ty mua b¸n nî vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó xö luý nî vµ tµi s¶n kh«ng cÇn dïng, t¹o ®iÒu kiÖn lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh doanh nghiÖp.
1.6. §æi míi tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý trong doanh nghiÖp nhµ níc
Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng c«ng nghÖ lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña doanh nghiÖp nÕu muèn tån t¹i cã hiÖu qu¶.X©y dùng chiÕn lîc ®æi míi c«ng nghÖ trong tõng ngµnh, tõng doanh nghiÖp,t¨ng cêng c«ng t¸c nghiªn cøu triÓn khai,ph¸t triÓn s¶n phÈm,c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng, th«ng tin thÞ trêng,t¨ng cêng xóc tiÕn b¸n hµng, t¨ng cêng vai trß cña th¬ng m¹i ®iÖn tö,n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm b»ng c¸ch híng c¸c doanh nghiÖp cè g¾ng v¬nlªn ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt lîng quèc tÕ .
2- Víi tµi s¶n thuéc nhµ níc.
CÇn ®æi míi hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch mang tÝnh chÊt vÜ m« nh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi chÝnh, thuÕ, tÝn dông, ®µu t xu©t nhËp khÈu.
X¸c ®Þnh vµ ph©n biÖt râ rµng c¸c quyÒn së h÷u sö dông,®Þnh do¹t vµ hëng lîi ®èi víi tµi s¶n quèc gia ®Ó cã sù ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý vµ chøc nang khinh tÕ cña nhµ níc vµ cña DNNN ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng Nhµ n¬c tham gia qu¸ s©u vµo c«ng viÖc cña c¸c DNNN.
Lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèmg tµi chÝnh, tÝn dông, ngan hµng Nhµ níc, hÖ thèng dù tr÷ quèc gia, c¸c quü b·o hiÓm, quü dù phßngcÇn ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n.
kÕt luËn
Nh vËy kinh tÕ nhµ níc lµ mét chñ thÓ quan träng nhÊt lµ thµnh phÇn kinh tÕ then chèt ®· gãp phÇn ®a ®Êt níc ta ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ, chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi, giai ®o¹n cña m« h×nh kinh tÕ thÞ t rêng chuyÓn biÕn v÷ng ch¾c theo quü ®¹o chñ nghÜa x· héi.
§èi víi t«i viÖc ®i s©u t×m hiÓu nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi nµy ®· gióp Ých cho t«i rÊt nhiÒu trong viÖc n©ng nhËn thøc vµ t duy kinh tÕ; cã quan niÖm ®óng ®¾n vÒ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc vµ vai trß chñ ®¹o cña nã ®ång thêi x¸c ®Þnh ®îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
MÆc dï ®· cè g¾ng nhng víi kinh nghiÖm cha nhiÒu ch¾c ch¾n sÏ cßn cã nhiÒu thiÕu sãt rÊt mong cã sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n.
Mét lÇn n÷a t«i xin c¶m ¬n PGS. TS . Mai H÷u Thùc, ®· tËn t×nh híng dÉn t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Kinh tế nhà nước và vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.doc