Kinh tế tri thức 13

A. PHÇN Më §ÇU Kinh tÕ tri thøc: mét s¶n phÈm míi cùc k× quan träng, cã thÓ nãi lµ hÕt søc c¬ b¶n cña thêi ®ai th«ng tin.Theo nhËn ®Þnh cña Francis Bacon: “Tri thøc lµ søc m¹nh”lu«n ®óng víi mäi thêi ®¹i tuy nhiªn, ch­a bao giê vai trß cña tri thøc l¹i næi bËt nh­ hiÖn nay. Kinh tÕ míi lµ ®éng lùc quyÕt ®Þnh nhÊt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i, lµ thêi c¬ vµ th¸ch thøc ®èi víi vËn mÖnh cña c¸c quèc gia lín nhá…Gãp mét phÇn rÊt quan träng vµ tån t¹i song song víi nÒn kinh tÕ tri thøc th× kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ®©y còng lµ con ®­êng ®i ®Õn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Dù th¶o v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh nhiÖm vô ®Èy m¹nh hiÖn ®¹i ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®­a n­íc ta c¬ b¶n thµnh n­íc c«ng nghiÖp. §ã lµ nhiÖm vô hÕt søc nÆng nÒ bëi lÏ xÐt toµn côc,n­íc ta ch­a tho¸t khái t×nh tr¹ng n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn,tr×nh ®é ph¸t triÓnchung cßn thÊp kÐm, kho¶ng c¸ch gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc kh«ng nh÷ng chËm ®­îc thu hÑp mµ cßn cã nguy c¬ më réng. HiÖn nay GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña n­íc ta b»ng kho¶ng 1/12 møc b×nh qu©n chung cña thÕ giíi, thuéc nhãm c¸c n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi. Trong ®iÒu kiÖn ®ã viÖc t×m ra con ®­êng hîp lý, ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch øng ®Ó ®¹t môc tiªu ®· x¸c ®Þnh cã ý nghÜa v« cïng quan träng. Dù th¶o b¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi IX ®· x¸c ®Þnh: “con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ cña n­íc ta cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian so víi nh÷ng n­íc ®i tr­íc, võa cã nh÷ng b­íc ®i tuÇn tù võa cã nh÷ng b­íc ®i nh¶y vät”. V× vËy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i lµ môc tiªu tr­íc tiªn vµ cÇn thiÕt ®Ó ®­a n­íc ta ngµy mét giµu m¹nh. B. PhÇN NéI DUNG I- C¬ së triÕt häc cña ®Ò tµi 1. Kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ tri thøc. Kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ dùa trªn c«ng nghÖ cao, ®ã lµ ®Æc tr­ng rÊt tiªu biÓu cña nÒn v¨n minh th«ng tin - s¶n phÈm cña c¸ch m¹ng th«ng tin,c¸ch m¹ng tri thøc. Nãi ®Õn tri thøc, häc tËp vµ lÜnh héi tri thøc kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn khoa häc c«ng nghÖ. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, nhiÒu héi nghÞ, héi th¶o quèc tÕ vµ trong nhiÒu b¶n chiÕn l­îc cña c¸c quèc gia ng­êi ta ®· dïng nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau cho giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña nÒn kinh tÕ nh­: kinh tÕ th«ng tin hay kinh tÕ m¹ng hay kinh tÕ sè ®Ó nãi lªn vai trß quyÕt ®Þnh cña c«ng nghÖ th«ng tin trong ph¸t triÓn kinh tÕ, nh­ng kinh tÕ tri thøc lµ tªn gäi th«ng dông nhÊt, tªn gäi nµy nãi lªn ®­îc néi dung kÕt lâi cña kinh tÕ míi, cßn kinh tÕ th«ng tin hay kinh tÕ sè chØ míi nãi vÒ c«ng nghÖ th«ng tin mÆc dï c«ng nghÖ th«ng tin lµ néi dung chñ yÕu nhÊt nh­ng kh«ng bao gåm ®­îc c¸c yÕu tè tri thøc vµ c«ng nghÖ kh¸c. 2. Vai trß cña nÒn kinh tÕ tri thøc trong c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Kinh tÕ tri thøc cã vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh hiÖn ®¹i ho¸ - c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. N­íc ta hiÖn nay cÇn ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ v÷ng ch¾c song song víi qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ - c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. Tõ nh÷ng n¨m 80 ®Õn nay, do t¸c ®éng m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin,c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu, c«ng nghÖ n¨ng l­îng… nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang biÕn ®æi mét c¸ch s©u s¾c, nhanh chãng vÒ c¬ cÊu, chøc n¨ng vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng. §©y kh«ng ph¶i lµ mét sù biÕn ®æi b×nh th­êng mµ lµ mét b­íc ngoÆt lÞch sö cã ý nghÜa träng ®¹i: nÒn kinh tÕ chuyÓn tõ kinh tÕ c«ng nghiÖp sang kinh tÕ tri thøc, nÒn v¨n minh loµi ng­êi chuyÓn tõ v¨n minh c«ng nghiÖp sang v¨n minh trÝ tuÖ. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, nhiÒu héi nghÞ, nhiÒu héi th¶o quèc tÕ vµ trong nhiÌu v¨n b¶n chiÕn l­îc cña nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh­ng nÒn kinh tÕ tri thøc lµ tªn gäi th­êng dïng nhÊt, tªn gäi nµy nãi lªn ®­îc néi dung cèt lâi cña nÒn kinh tÕ míi.chÝnh v× vËy n­íc ta cÇn ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn vai trß quan träng cña nÒn kinh tÕ tri thøc trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®­a nÒn kinh tÕ n­íc nhµ b¾t kÞp vµ ph¸t triÓn cïng thÕ giíi. II- C¬ s¬ thùc tiÔn. 1. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho ViÖt Nam Nguyªn nh©n ra ®êi cña nÒn kinh tÕ míi vµ x· héi míi toµn diÖn. ë ®©y cïng víi vai trß cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ vµ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i ®ang toµn cÇu ho¸, lµ 2 nguyªn nh©n ®· ®­îc ph©n tÝch nhiÒu lÇn. NhÊn m¹nh tÇm quan träng cña nguyªn nh©n chÝnh trÞ vµ v¨n ho¸: khñng ho¶ng toµn diÖn cña nÒn v¨n minh t­ b¶n chñ nghÜa, chÝnh v× hiÖn ®¹i nªn cµng lçi thêi, bÊt lùc vµ ®Çy téi ¸c, thÊt b¹i vµ chñ nghÜa t©n tù do, ph¸ s¶n cña nÒn d©n chñ ®¹i diÖn ¢u-Mü, bÕ t¾c cña mét h×nh thøc tæ chøc c¸c §¶ng chÝnh trÞ, b¾t ch¾c vµ xung ®ét trong mét thÕ giíi ®Çy m©u thuÉn. Vµ mÆt kh¸c thøc tØnh cña con ng­êi vµ cña c¸c d©n téc, ph¸t triÓn cña d©n téc trùc tiÕp, x· héi d©n sù vµ c¸c hiÖp héi phi chÝnh phñ tù kh¼ng ®Þnh cña c¸c b¶n s¾c d©n téc, träng l­îng cña v¨n ho¸ vµ con ng­êi trong ph¸t triÓn, ®Êu tranh cña c¸c lùc l­îng hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé v× mét x· héi tèt ®Ñp h¬n.T¸c ®éng cña qu¸ tr×nh xuÊt hiÖn míi lµ mét x· héi toµn diÖn, lµm chuyÓn biÕn s©u s¾c 10 nh©n tè th­êng ®­îc gäi lµ nh÷ng nh©n tè hîp thµnh cña x· héi. §ã lµ: gi¸o dôc suèt ®êi; t¨ng tr­ëng kinh tÕ; ph¸t triÓn v¨n ho¸; c«ng b»ng x· héi; gi÷ g×n m«i tr­êng; an ninh quèc phßng; b¶n s¾c d©n téc; héi nhËp quèc tÕ; vµ cuèi cïng lµ bïng næ con ng­êi. §iÒu ®¸ng chó ý lµ ngµy cµng nhiÒu c«ng tr×nh cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu, tõ nh÷ng ch©n trêi chÝnh trÞ kh¸c nhau, c«ng nhËn r»ng c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ kh«ng chØ lµ lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp cùc k× to lín mµ h¬n thÕ n÷a, ®ã chÝnh lµ søc m¹nh bªn trong vµ lµ chÊt keo kÕt dÝnh tÊt c¶ 10 nh©n tè cña x· héi míi nªu trªn. Theo chóng t«i, mét c¸i nh×n tæng thÓ vµ toµn diÖn nh­ vËy gióp chóng ta kh«ng bÞ r¬i vµo c¸i c¶nh: “Tr¸nh vá d­a gÆp vá dõa” chuyÓn mét c¸ch nguy h¹i kh«ng kÐm g× nhau tõ sai lÇm kinh tÕ luËn phñ ®Þnh sang sai lÇm kinh tÕ luËn sïng b¸i thÞ tr­êng. Kinh tÕ lµ trung t©m, ®iÒu Êy ®óng, song nãi t©m tøc lµ nãi phiÕn diÖn, kh«ng cã diÖn th× t©m chØ lµ ®iÓm chø kh«ng cßn lµ t©m. Quan hÖ gi÷a t©m vµ diÖn kh«ng ph¶i lµ t©m tr­íc diÖn sau, còng kh«ng chØ lµ t©m chÝnh, diÖn phô, mµ lµ quan hÖ t­¬ng t¸c vµ phong phó. §Ó thuËn tiÖn cho viÖc tr×nh bµy, sau ®©y t«i t¹m dõng thuËt ng÷ ®· kh¸ phæ biÕn lµ nÒn kinh tÕ tri thøc ®­îc hiÓu theo c¸ch nh×n tæng thÓ vµ trong mèi quan hÖ gi÷a t©m vµ diÖn nh­ võa nªu trªn. Kh«ng cã hai nÒn kinh tÕ tri thøc nµo gièng nhau,tuy kinh tÕ tri thøc cã mét sè ®Æc ch­ng chung, ®· ®­îc c¸c nhµ nghiªn cøu trªn thÕ giíi vµ ë n­íc ta giíi thiÖu kh¸ râ. Mçi b­íc x©y dùng nÒn kinh tÕ tri thøc cña m×nh, trong hoµn c¶nh vµ víi ®Æc ®iÓm cña m×nh theo chiÕn l­îc,chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p vµ b­íc di cïng m×nh. Cè nhiªn, cã thÓ vµ cÇn häc tËp tõ kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc kh¸c nhau. Nh÷ng n­íc rÊt nghÌo vµ rÊt chËm ph¸t triÓn ë h¹ng chãt cña thÕ giíi, cÇn hay ch­a cÇn, cã thÓ hay ch­a thÓ tÝnh ngay ®Õn viÖc chuÈn bÞ tõ b©y giê vµ tiÕn lªn thùc hiÖn nÒn kinh tÕ tri thøc trong mét triÓn väng kh«ng xa? NÕu cÇn vµ cã thÓ lµm th× lµm nh÷ng g×, nh­ thÕ nµo, b»ng nguån lùc nµo, víi nh÷ng ai, vµo lóc nµo?... ViÖt Nam ta cÇn vµ ph¶i cã c©u tr¶ lêi cña m×nh; chóng ta ®· ®Æt ra c©u hái nµy vµ ®· tr¶ lêi ®óng hay ch­a?. 2. Vai trß cña ®éi ngò trÝ tuÖ cao trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta hiÖn nay ®ßi hái tiÐp thu mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh÷ng tri thøc hiÖn ®¹i cña thÕ giíi. §ång thêi ph¶i ph¸t huy ®­îc søc m¹nh néi sinh cña d©n téc, ph¸t huy ®­îc mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc, tiÒm n¨ng cña c¸c vïng tõ miÒn xu«i ®Õn miÒn nói… nh»m ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÎn c©n ®èi vµ v÷ng ch¾c, tõng b­íc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi n¶y sinh. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã phô thuéc rÊt lín vµo vai trß cña ®éi ngò tri thøc - nh÷ng ng­êi lao ®éng trÝ ãc phøc t¹p - s¸ng t¹o trong mäi lÜnh vùc ®êi sçng x· héi. V× vËy, viÖc ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng trÝ tuÖ cao ®Ó phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ hÕt søc quan träng. Sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia, d©n téc phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þng ®Çu tiªn lµ ®­êng lèi ph¸t triÓn ®Êt n­íc ®óng ®¾n ®¶m b¶o ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng d©n téc. §iÒu ®ã phô thuéc mét phÇn rÊt quan träng vµo tr×nh ®é cña ®éi ngò tri thøc.Tri thøc cã nhiÖm vô cung cÊp nh÷ng luËn chøng khoa häc cho ®­êng lèi ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. NghÞ quyÕt cña ®¹i héi ®¶ng VII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· chØ râ: khoa häc vµ gi¸o dôc ®ãng vai trß then chèt trong sù nghiÖp x©y dùng x· héi chñ nghÜa vµ b¶o vÖ Tæ quèc, lµ ®éng lùc ®­a ®Êt n­íc tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu, v­¬n lªn tr×nh ®é tiªn tiÕn cña thÕ giíi. Sau 10 n¨m ®æi míi §¶ng vµ nh©n d©n ta ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt quan träng c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi… Tuy nhiªn nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ ®Êt n­íc hÕt khã kh¨n. Tr¸i l¹i chóng ta ®ang ®øng tr­íc th¸ch thøc lín trong viÖc t×m ra lêi gi¶i ®óng cho bµi to¸n “héi nhËp thÕ giíi”, bµi to¸n cña sù ph¸t triÓn. §iÒu ®ã cµng cho thÊy ph¸t triÓn ®éi ngò tri thøc lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt song còng thËt khã kh¨n, ®ßi hái sù nç lùc rÊt lín kh«ng chØ cña nhµ n­íc mµ cßn cña c¶ x· héi. Nã ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi cïng víi qu¸ tr×nh ph©n bè l¹i c¬ cÊu kinh tÕ, ph©n bè l¹i lùc l­îng lao ®éng trong c¶ n­íc. Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay lÜnh vùc nµo, ngµnh nµo còng trë nªn rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Song viÖc x¸c ®Þnh “kh©u c¨n b¶n nhÊt” trªn c¬ së ®ã cã kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch ®Çu t­ ®óng ®¾n lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn. Cã lÏ kh«ng ai phñ nhËn r»ng, ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ c¬ b¶n nhÊt, ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi mét c¸ch bÒn v÷ng nhÊt. Vµ ®Õn mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh nã sÏ gãp phÇn t¹o ra mét b­íc nh¶y vät vÒ kinh tÕ vµ x· héi. ChØ cã nh­ vËy míi tr¸nh khái nguy c¬ tôt hËu, míi cã thÓ tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn. Bµi häc kinh nghiÖm cña nh÷ng n­íc ph¸t triÓn trong nh÷ng thËp kØ qua ®· chØ ra ®iÒu ®ã. Nh­ vËy viÖc chó träng ®µo t¹o lµ nhiÖm vô hµng ®Çu v× chØ cã ®µo t¹o tèt vÒ gi¸o dôc míi cã mét ®éi ngò lao ®éng trÝ tuÖ cao chÊt l­îng rÊt cÇn cho ®Êt n­íc trong hiÖn nay vµ c¶ trong t­¬ng lai. Trong b¸o c¸o thuyÕt tr×nh tr­íc k× häp thø 8 cña Quèc héi kho¸ IX, §ång chÝ TrÇn ThÞ T©m §an - Chñ nhiÖm Uû ban V¨n ho¸ Gi¸o dôc thanh niªn cña Quèc héi ®· nªu râ: Ng©n s¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o n¨m 1996 ®­îc t¨ng lªn 13,3% so víi n¨m 1995 (cã thÓ t¨ng tíi 15%), nh­ng tØ lÖ nµy ch­a bï ®­îc víi sù t¨ng gi¸ vµ t¨ng häc sinh. §éi ngò tri thøc cña n­íc ta tuy cßn máng, song theo c¸ch ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ khoa häc quèc tÕ th× ®ã lµ lùc l­îng cã tr×nh ®é kh¸ cao. Mét sè ®· ®­îc khoa häc n­íc ngoµi chó ý vµ ®¸nh gi¸ cao nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu cña hä. Tuy nhiªn do cã nhiÒu nguyªn nh©n c¶ kh¸ch quan lÉn chñ quan, ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng “b¹c chÊt x¸m”, “l·ng phÝ chÊt x¸m”, vµ “rß rØ chÊt x¸m”. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt nghiªm träng. Nãi kh«ng qu¸ th× nã liªn quan ®Õn sù h­ng thÞnh hay tån vong cña c¶ mét d©n téc, nhÊt lµ trong thêi ®iÓm hiÖn nay. HiÖn cã kho¶ng h¬n mét triÖu sinh viªn ®¹i häc trong c¶ n­íc. H»ng n¨m cã kho¶ng h¬n 20 ngh×n sinh viªn ra tr­êng, nh­ng kh«ng Ýt trong sè hä ®· kh«ng t×m ®­îc viÖc lµm (ch­a kÓ nh÷ng tr­êng hîp lµm tr¸i ngµnh ®µo t¹o). Gi¸o s­ TiÕn sÜ NguyÔn Minh §­êng, chñ nhiÖm ®Ò tµi KX (KX 07-14), sè liÖu ®iÒu tra th× cã kho¶ng 2% sè ng­êi cã tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng vµ trªn ®¹i häc lµ ch­a cã viÖc lµm. Sè ng­êi lµm kh«ng ®óng ngµnh ®óng nghÒ ®µo t¹o kho¶ng 39%. §ã lµ mét sù l·ng phÝ chÊt x¸m ®¸ng b¸o ®éng, nhÊt lµ ë n­íc ta tØ lÖ lao ®éng trÝ tuÖ cao trªn sè d©n cßn qu¸ thÊp. Sù l·ng phÝ cßn thÓ hiÖn ë chç ch­a sö dông hÕt n¨ng lùc cña nh÷ng c¸n bé khoa häc, nhÊt lµ nh÷ng c¸n bé cã tr×nh ®é, nh÷ng chuyªn gia ®Çu ®µn trong c¸c nghµnh, trong c¸c lÜnh vùc. NhiÒu ng­êi ®ang cßn ë ®é chÝn vÒ khoa häc ®· ph¶i nghØ h­u theo chÕ ®é. §¶ng vµ Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hîp lý ®Ó tËn dông kh¶ n¨ng cña hä. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®ang rÊt cÇn nhiÒu lùc l­îng lao ®éng trÝ tuÖ cao. Cã thÓ coi ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ nhanh chãng nÒn kinh tÕ. §¶ng ta còng ®· chØ râ: cïng víi khoa häc vµ c«ng nghÖ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu ,lµ ch×a kho¸ më cöa ®i vµo t­¬ng lai. Do ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cßn nhiÒu khã kh¨n, nªn viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o mÆc dï ®· cã sù ­u tiªn song cßn ë møc ®é h¹n chÕ. Bëi vËy cÇn cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý ®èi víi tõng lo¹i h×nh ®µo t¹o trong viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ cña c¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc. VÒ c¬ b¶n cÇn nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch nh»m ®éng viªn, khuyÕn khÝch viÖc båi d­ìng vµ t¸i ®µo t¹o ®«Ý víi lao ®éng tr×nh ®é cao, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ®éi ngò tri thøc. Kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c ®µo t¹o ®¹i häc vµ sau ®¹i häc - nh÷ng ng­êi lao ®éng trÝ tuÖ phøc t¹p trong nghµnh ho¹t ®éng ®Æc biÖt: “trång ng­êi”, t¨ng c­êng viÖc xÐt häc hµm cho ®éi ngò nµy ®Ó xøng ®¸ng víi vai trß to lín mµ hä ®ang ®¶m nhiÖm. 3. Kinh tÕ tri thøc vµ con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong thêi ®¹i hiÖn nay khi khoa häc ®· thùc sù trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, nh÷ng yÕu tè cña kinh tÕ tri thøc ®· xuÊt hiÖn, sù ph¸t triÓn cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ chuyÓn dùa vµo tri thøc, tøc lµ dùa vµo nh÷ng thµnh tùu khoa häc míi nhÊt cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. QuyÒn së h÷u tri thøc chiÕm vÞ trÝ ngµy cµng quan träng, dÇn trë thµnh tµi s¶n quý h¬n c¶ vèn vµ tµi nguyªn. Trong c¹nh tranh ai chiÕm h÷u ®­îc nhiÒu tµi s¶n trÝ tuÖ cao h¬n, ng­êi ®ã sÏ th¾ng. Trong ®iÒu kiÖn Êy sù kÕt hîp gi÷a tuÇn tù vµ nh¶y vät sÏ ph¶i lµ kÕt hîp qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo n«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ lÊy c«ng nghiÖp lµm nÒn t¶ng, víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng yÕu tè nhÊt ®Þnh cña nÒn kinh tÕ tri thøc. NghÜa lµ kÕt hîp x©y dùng nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp (qua nhiÖm vô biÕn n­íc ta c¬ b¶n thµnh n­íc c«ng nghiÖp) víi t¹o lËp nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña nÒn v¨n minh trÝ tuÖ, t¹o nÒn t¶ng x©y dùng kinh tÕ mét c¸ch nhanh chãng trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. Trong sù kÕt hîp nµy, viÖc h­íng tíi x©y dùng nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp ®­îc coi lµ träng t©m, ®ång thêi b¶n th©n nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp mµ chóng ta ®ang h­íng tíi x©y dùng còng ph¶i chøa ®ùng yÕu tè v¨n minh trÝ tuÖ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ trong khi ph¸t triÓn c¸c ngµnh truyÒn thèng cña c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô ph¶i n¾m b¾t vµ øng dông cã hiÖu qu¶ c¸c tri thøc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ång thêi chó träng ph¸t triÓn nh÷ng nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ tri thøc ph¸t triÓn cã träng ®iÓm c¸c nghµnh vµ dÞch vô dùa vµo tri thøc, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin. Nh­ vËy c«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nÒn kinh tÕ tri thøc tõ t×nh tr¹ng l¹c hËu, n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ thÊp sang nÒn kinh tÕ mµ sù ph¸t triÓn chñ yÕu dùa vµo nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cao. 4. Ph­¬ng h­íng,biÖn ph¸p kh¾c phôc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc trong thêi ®¹i c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tr­íc hÕt ®Ó kh¾c phôc t×nh h×nh thÊp kÐm trong ®µo t¹o nh÷ng ®éi ngò tri thøc trong thêi ®¹i hiÖn nay ta cÇn ph¶i chó ý r»ng:ë n­íc ta hiÖn nay vÊn ®Ò ®Æt ra lµ t×m mäi c¸ch ®Ó ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ mét c¸ch cã hiÖu qña vµo c«ng cuéc ®æi míi. Qu¸ tr×nh ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ cÇn qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n sau. Mét lµ, ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi vµ tõ môc tiªu x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. Hai lµ, ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi viÖc ph¸t huy søc m¹nh cña c¸c nguån lùc kh¸c ®Ó t¹o ra søc m¹nh tæng thÓ thùc hiÖn th¾ng lîi nh÷ng môc tiªu ®· ®Ò ra. Ba lµ, ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ võa lµ tr¸ch nhiÖm cña toµn x· héi võa lµ tr¸ch nhiÖm cña tõng chñ thÓ trÝ tuÖ, ®Æc biÖt lµ cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ tÇng líp tri thøc. Chóng ta ai còng biÕt nhiÖm vô trùc tiÕp cña ®µo t¹o lµ “n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc vµ båi d­ìng nh©n tµi” cÇn hiÓu ®óng nhiÖm vô nµy ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng ®µo t¹o tr¸nh sù dµn tr¶i kÐm hiÖu qu¶. Tho¸t ra khái nh÷ng g× khu«n cøng, tÜnh t¹i mang tÝnh thõa nhËn, s¸ng t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn t­ duy mét c¸ch cëi më, t×m tßi vµ s¸ng t¹o chó träng nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh xu thÕ cña thêi ®¹i ®Ó ®µo t¹o ng­êi ViÖt Nam cã b¶n lÜnh cã tri thøc, cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ lµm chñ tri thøc hiÖn ®¹i. Song song víi viÖc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o cÇn cã chÝnh s¸ch träng dông nh©n tµi. Dï theo h­íng ph¸t triÓn nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp kiÓu truyÒn thèng hay cã hµm chøa mét sè yÕu tè cña v¨n minh trÝ tuÖ, “nh©n tµi lu«n ph¶i ®­îc coi lµ ®iÓm tùa cho ph¸t triÓn”…Trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é kinh tÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ cßn thÊp kÐm nh­ hiÖn nay, ®Ó tiÕp cËn ®Õn kinh tÕ tri thøc, viÖc x¸c ®Þnh vµ thùc thi mét c¸ch nhÊt qu¸n chÝnh x¸c “chiªu hiÒn ®· sÜ” cã ý nghÜa v« cïng quan träng. Mét trong nh÷ng ®èi t­îng s½n cã kh¶ n¨ng vµ tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ m¹nh mÏ lµ ®éi ngò tri thøc ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, chñ yÕu lµ c¸c n­íc T©y ¢u vµ B¾c Mü, cÇn t¹o ra ®éng lùc vÒ vËt chÊt, tinh thÇn vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó thu hót sù tham gia cña ®éi ngò nµy vµo cuéc chÊn h­ng Tæ quèc. C. PHÇN KÕT LUËN Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta cã thÓ nãi kinh tÕ tri thøc tån t¹i vµ ph¸t triÓn song song víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu ®Ó ®­a n­íc ta tõ mét n­íc nghÌo nµn, l¹c hËu trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Ó tõng b­íc tiÕn lªn s¸nh vai víi c¸c c­êng quèc n¨m ch©u. Nh÷ng thµnh tùu vµ kinh nghiÖm mµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc trong vßng h¬n 10 n¨m qua ®· t¹o tiÒn ®Ò cho phÐp §¶ng quyÕt ®Þnh chuyÓn mäi ho¹t ®éng cña ®Êt n­íc sang thêi k× ph¸t triÓn míi, thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh vµ n­íc ta v÷ng ch¾c trªn con ®­êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn sù chó träng cña §¶ng vµo sù nghiÖp trång ng­êi cô thÓ lµ trong nÒn kinh tÕ tri thøc, ®Ó tõ ®©y ®­a ViÖt Nam trë nªn giµu m¹nh… TµI liÖu tham kh¶o 1. B¸o nh©n d©n ngµy 03 th¸ng 07 n¨m 2000. 2. T¹p chÝ ho¹t ®éng khoa häc sè 9 n¨m 2000. 3. Nghiªn cøu lý luËn sè 07 / 2000. 4. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (TuÇn b¸o sinh viªn sè 34 ngµy 22 th¸ng 08 n¨m 2000) Môc lôc