Làm thế nào để khắc phục những hạn chế của hoạt động tổ - Nhóm trong các tiết dạy ở trường THCS

LAØM THEÁ NAØO ÑEÅ KHAÉC PHUÏC NHÖÕNG HAÏN CHEÁ CUÛA HOAÏT ÑOÄNG TOÅ- NHOÙM TRONG CAÙC TIEÁT DAÏY ÔÛ TRÖÔØNG THCS ? I. ÑAËT VAÁN ÑEÀ. - Baïn laø moät giaùo vieân raát yeâu ngheà? - Baïn laø moät giaùo vieân coù nhieàu kinh nghieäm? - Baïn laø ngöôøi thöôøng xuyeân söû duïng thuû phaùp toå- nhoùm trong caùc tieát leân lôùp? - Baïn laø ngöôøi hieåu roõ nhöõng öu ñieåm cuûa hoaït ñoäng toå nhoùm? - Baïn cuõng hieåu roõ nhöõng haïn cheá cuûa hoaït ñoäng naøy? - Vaäy baïn ñaõ coù nhöõng bieän phaùp gì ñeå phaùt huy nhöõng öu ñieåm vaø khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûahoaït ñoäng naøy? Ñoù laø moät vaán ñeà maø chaéc haún nhieàu giaùo vieân THCS ñaõ vaø ñang traên trôû, vaø toâi cuõng laø moät rong soá ñoù. Vôùi kinh nghieäm vaø thôøi gian coù haïn, toâi muoán trao ñoåi vôùi caùc baïn ñoàng nghieäp moät soá saùng kieán nhoû nhaèm khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa hoaït ñoäng toå-nhoùm - hoaït ñoäng ñöôïc xem laø khoâng theå thieáu trong hoaït ñoäng daïy hoïc hieän nay. II. THÖÏC TRAÏNG VIEÄC TRIEÅN KHAI HOAÏT ÑOÄNG TOÅ NHOÙM TRONG CAÙC GIÔØ DAÏY TAÏI TRÖÔØNG THCS. - Laø moät giaùo vieân moãi chuùng ta phaûi khoâng ngöøng hoïc taäp ñeå naâng cao trình ñoä chuyeân moân nghieäp vuï vaø tay ngheà. Trong ñoù vieäc döï giôø laø moät trong nöõng hoaït ñoäng hoïc taäp raát boå ích vaø tích cöïc trong hoaït ñoäng sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân. Khi ñi döï giôø chaéc haún caùc baïn vaø toâi khoâng chæ döï giôø nhöõng tieát daïy thuoäc lónh vöïc chuyeân moân cuûa mình maø coøn döï nhöõng tieát daïy thuoäc nhieàu lónh vöïc chuyeân moân khaùc khoâng ngoaøi muïc ñích hoïc hoûi vaø ruùt kinh nghieäm. Baûn thaân toâi ñaõ ruùt ra raèng ña soá caùc giaùo vieân raát tích cöïc khai thaùc nhöõng hoaït ñoäng toå nhoùm khi leân lôùp vaø noù cuõng ñaõ phaùt huy ñöôïc nhieàu maët tích cöïc nhö: + Guùp lôùp hoïc coù khoâng khí soâi noåi. + Phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh. + Taäp hôïp ñöôïc nhieàu yù kieán laøm cho nhöõng phöông aùn traû lôøi theâm phong phuù. + Taïo cô hoäi ñeå nhöõng hoïc sinh khaù gioûi giuùp ñôõ nhöõng hoïc sinh yeáu. - Tuy nhieân chuùng ta khoâng theå phuû nhaän raèng hoaït ñoäng naøy vaãn coù nhieàu nhöôïc ñieåm ñaëc bieät laø ñoái vôùi nhöõng tieát hoïc taïi nhöõng tröôøng ôû vuøng saâu, vuøng xa, nhöõng tröôøng lôùp ñoâng hoïc sinh maø trang thieát bò daïy hoïc laïi haïn cheá. Sau ñaây toâi xin maïnh daïn neâu ra nhöõng haïn cheá cuûa phöông phaùp naøy ñoái vôùi moät soá boä moân ôû tröôøng THCS: 1. Moân tieáng Anh: Ñoái vôùi boä moân naøy thì hoaït ñoäng toå nhoùm laø hoaït ñoäng khoâng theå thieáu trong haàu heát nhöõng giôø hoïc töø khoái 6 ñeán 9. Tuy nhieân hoaït ñoäng toå nhoùm trong caùc giôø hoïc tieáng Anh ñaõ boäc loä höõng haïn cheá sau: + Thöôøng xuyeân gaây oàn cho nhöõng lôùp beân caïnh. + Giaùo vieân khoù kieåm soaùt, baûo quaùt lôùp. + Giaùo vieân khoù kieåm soaùt vieäc phaùt aâm cuõng nhö phöông höôùng traû lôøi cuûa hoïc sinh. + Nhieàu hoïc sinh löôøi bieáng hoïc yeáu coù cô hoäi döïa daãm vaøo nhöõng hoïc sinh khaùc neân khoâng hoaït ñoäng, khoâng suy nghó hoaëc chæ giaû boä cho qua chuyeän. 2. Moân Lòch söû: Ñoái vôùi boä moân naøy hoaït ñoäng toå nhoùm cuõng ñöôïc trieån khai vôùi taàn suaát khaù thöôøng xuyeân. Caùc hoaït ñoäng toå nhoùm naøy thöôøng laø thaûo luaän ñeå traû lôøi caâu hoûi, nhöõng haïn cheá khi trieån khi hoaït ñoäng toå nhoùm ôû boä moân naøy laø: + Nhieàu hoïc sinh löôøi bieáng hoaëc yeáu khoâng coù yù kieán thaûo luaän hoaëc chæ tham gia qua loa cho xong chuyeän. + Caùc thaønh vieân trong toå-nhoùm thöôøng giao caû traùch nhieäm cho toå- nhoùm tröôûng hoaëc thö kyù. + Khi ñaïi dieän caùc nhoùm traû lôøi thöôøng thì ñoù chuû yeáu laø yù kieán cuûa chính ngöôøi trình baøy. + Caùc toå-nhoùm thöôøng khoâng coù ñuû thôøi gian ñeå taäp hôïp yù kieán cuûa taát caû caùc thaønh vieân. 3. Moân Vaät lyù: Ñoái vôùi boä moân naøy hoaït ñoäng toå- nhoùm ñöôïc trieån khai trong caû giôø lyù thuyeát vaø nhieàu hôn trong caùc giôø thöïc haønh. Khi döï giôø moân vaät lyù toâi thaáy vieäc toå chöùc hoaït ñoäng toå- nhoùm gaëp nhieàu khoù khaên nhö: Thieát bò, ñoà duøng thí nghieäm thì haïn cheá, hoïc sinh ñoâng, thôøi gian thí nghieäm ngaén. Moãi nhoùm ít nhaát cuõng gaàn 10 em vaø ña soá keát quaû hoaëc caâu traû lôøi cho hoaït ñoäng laøm thí nghieäm ñeàu chuû yeáu ñeán töø nhöõng hoïc sinh khaù gioûi, coøn nhöõng hoïc sinh trung bình hoaëc yeáu khoâng töï tin hoaëc laø ngoài chôø ngöôøi khaùc traû lôøi. 4. Moân Ñòa lyù: Hoaït ñoäng toå- nhoùm ôû boä moân naøy thöôøng chuû yeáu laø traû lôøi caâu hoûi hoaëc phaân tích baûn ñoà. Vieäc keát quaû traû lôøi cuûa caû nhoùm chuû yeáu laø yù kieán cuûa moät vaøi hoïc sinh khaù gioûi cuõng xaûy ra thöôøng xuyeân. Vieäc ñöùng leân hoaëc leân baûng trình baøy cuûng chuû yeáu laø nhöõng hoïc sinh naøy. Giaû söû giaùo vieân muoán goïi nhöõng hoïc sinh trung bình, yeáu cuõng chaúng ñuû thôøi gian. 5. Moân Ngöõ vaên : Hoaït ñoäng toå- nhoùm ôû boä moân naøy cuõng chuû yeáu laø thaûo luaän traû lôøi caâu hoûi vaø thöôøng dieãn ra ôû phaàn toång keát baøi. Vieäc phaùt hieän caâu traû lôøi vaø ñaïi dieän nhoùm ñeå traû lôøi caâu hoûi cuõng chuû yeáu ñeàn töø nhuõng hoïc sinh khaù, gioûi. III. NGUYEÂN NHAÂN : Qua nghieân cöùu töø caùc tieát döï giôø ôû caùc boä moân coù trieån khai caùc hoaït ñoäng toå- nhoùm, xeùt tính hieäu quaû vaø nhöõng haïn cheá cuûa phöông phaùp naøy toâi thaáy nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa nhöõng haïn cheá ñoù laø : 1. Soá hoïc sinh ôû moãi lôùp quaù ñoâng, trung bình laø khoaûng 35 ñeán 40 em vaø nhö vaäy khi chia nhoùm caùc giaùo vieân thöôøng chia theo toå, hai baøn quay maët vôùi nhau hoaëc ít nhaát cuõng theo baøn hoïc. Neáu chia theo baøn hoïc thì vò trí ngoài cuûa caùc em cuõng khaù xa nhau taïo ñieàu kieän cho nhöõng hoïc sinh trung bình, yeáu hoaëc löôøi bieáng yû laïi. 2. Thôøi gian daønh cho thaûo luaän toå- nhoùm laø quaù ít. Nhöõng hoïc sinh yeáu trung bình chöa kòp coù caâu traû lôøi thì hoïc sinh khaù gioûi ñaõ coù caâu traû lôøi vaø nhö vaâî thì coi nhö nhöõng hoïc sinh yeáu , trung bình cuõng ñaõ coù caâu traû lôøi. Taùc ñoäng naøy seõ taïo ra thoùi quen khoâng toát vaø ñoä ì khi hoïc sinh tham gia caùc hoaït ñoäng toå- nhoùm. 3. Trang thieát bò daïy hoïc, thieát bò thí nghieäm quaù ít khoâng ñuû ñeå chia hoaït ñoäng toå- nhoùm nhoû hôn. Ñaây cũng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính daãn ñeán nhöõng haïn cheá cuûa hoaït ñoäng toå- nhoùm ôû caùc boä moân coù laøm thí nghieäm (khoâng coù phoøng thí nghieäm). 4. Caùc caâu hoûi thaûo luaän thöôøng laø chöa gôïi môû ñoái vôùi nhöõng hoïc sinh trung bình, yeáu. Ñieàu naøy laøm cho nhöõng hoïc sinh trung bình, yeáu thieáu töï tin vaø khoâng kòp ñöa ra caùc phöông aùn traû lôøi. Theo toâi thì ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu nhaát daãn ñeán nhöõng haïn cheá cuûa hoaït ñoäng toå-nhoùm. 5. Caùc giaùo vieân thöôøng laø khoâng phaân loaïi hoïc sinh ñeå chia toå - nhoùm cho phuø hôïp vaø vieäc naøy cuõng daãn ñeán caùc caâu hoûi thöôøng laø caøo baèng, khoâng phaân loaïi ñöôïc hoïc sinh. 6. Nhieàu giaùo vieân thöôøng choïn giaûi phaùp moãi toå-nhoùm thaûo luaän 1 caâu hoûi khaùc nhau. Nhö vaäy sẽ taïo thoùi quen hoïc tuû ôû hoïc sinh. Hoïc sinh chæ chuù yù vaoø nhöõng caâu hoûi cuûa nhoùm mình vaø haàu nhö khoâng ñể yù ñeán yù kieán , caâu traû lôøi cuûa caùc nhoùm khaùc khi söûa baøi. 7. Giaùo vieân khoù bao quaùt ñöôïc taát caû caùc ñoái töôïng hoïc sinh. Khi söûa caâu hoûi cuõng khoâng giaùm goïi nhöõng hoïc sinh trung bình, yeáu ñeå traû lôøi vì sôï toán thôøi gian. IV. GIAÛI PHAÙP. Vôùi kinh nghieäm vaø thôøi gian nghieân cöùu chöa thöïc söï nhieàu neân toâi chæ xin neâu ra moät soá giaûi phaùp nhoû nhaèm khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa hoaït ñoäng toå-nhoùm trong caùc giôø daïy ôû moät soá boä moân trong tröôøng THCS. 1. Neân chuaån bò caâu hoûi thaûo luaän ôû daïng caâu hoûi traéc nghieäm. - Ñeå nhöõng hoïc sinh trung bình, yeáu coù theå tham gia traû lôøi caâu hoûi ñoàng thôøi vöøa tieát kieäm ñöôïc thôøi gian thì giaùo vieân neân nghieân cöùu ñeå ñöa ra nhöõng caâu hoûi mang tính gôïi môû, nhöõng caâu hoûi naøy neân ôû daïng traéc nghieäm. Ñoái vôùi daïng caâu hoûi traéc nghieäm nhöõng hoïc sinh trung bình, yeáu coù theå suy nghó ñeå choïn ñaùp aùn ñuùng nhaát. Ñieàu naøy taïo cô hoäi cho caùc em coù theå töï tin hôn khi tham gia thaûo luaän. - Caâu hoûi thaûo luaän coù raát nhieàu daïng, caùc daïng caâu hoûi thaûo luaän phuø hôïp vôùi hoaït ñoäng toå-nhoùm laø: + Daïng caâu hoûi ñuùng sai: Giaùo vieân ñöa ra moät soá caâu lieân quan ñeán muïc ñích cuûa caâu hoûi thaûo luaän vaø yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh xem nhöõng caâu ñoù ñuùng hay sai. + Daïng traéc nghieäm coù nhieàu phöông aùn traû lôøi : Moãi caâu hoûi coù nhieàu phöông aùn traû lôøi . hoïc sinh suy nghó ñeå choïn phöông aùn traû lôøi ñuùng nhaát. + Daïng baøi taäp noái moät meänh ñeà hoaëc caâu hoûi ôû coät A vôùi meänh ñeà hoaëc caâu traû lôøi ôû coät B. Giaùo vieân coù theå ñöa ra ôû coät A moät soá caâu hoûi vaø beân coät B moät soá caâu traû lôøi ñaõ bò xaùo troän. Hoïc sinh thaûo luaän ñeå noái cho ñuùng. + Daïng baøi taäp noái thoâng tin, ñieàn töø coøn thieáu vaøo choã troáng: + Daïng baøi taäp söûa loãi caâu, söûa thoâng tin sai. - Sau ñaây toâi xin ñöa ra moät ví duï veà caùch chuaån bò caâu hoûi thaûo luaän ôû daïng traéc nghieäm ñoái vôùi hoaït ñoäng toång keát baøi trong tieát daïy truyeän coå tích Em beù thoâng minh – Ngöõ Vaên 6: ( Hoïc sinh ñöôïc chia laøm caùc nhoùm 4 ngöôøi ): Caâu hoûi 1: Yeáu toá naøo coù vai troø quan troïng nhaát trong caùc laàn chieán thaéng cuûa em beù thoâng minh? a. Naêng löïc trí tueä b. Hieåu bieát c. Nhaïy caûm d. Kinh nghieäm Caâu hoûi 2: Taïi sao em beù thoâng minh ñöôïc höôûng vinh quang? a. Nhôø may maén vaø tinh ranh b. Nhôø söï giuùp ñôõ cuûa thaàn linh. c. Nhôø söï yeâu meán cuûa vua. d. Nhôø thoâng minh, hieåu bieát vaø kinh nghieäm cuûa baûn thaân. Caâu hoûi 3: Xaùc ñònh nhöõng nhaän ñònh sau laø ñuùng hay sai vôùi noäi dung hoaëc yù nghóa cuûa truyeän coå tích em beù thoâng minh? a. Ca ngôïi nhöõng con ngöôøi thoâng minh, hieåu bieát vaø linh hoaït. b. Ca ngôïi trí tueä, kinh nghieäm cuûa nhaân daân lao ñoäng. c. Khaúng ñònh taøi naêng con ngöôøi ñöa tôùi moïi thaéng lôïi trong cuoäc soáng. d. Toá caùo söï boùc loät, öùc hieáp nhaân daân lao ñoäng cuûa boïn quan laïi. e. Baøi hoïc veà caùch öùng xöû: laáy ñoäc trò ñoäc. f. Trong cuoäc soáng may hôn khoân. Caùc baïn nghó sao neáu caùc caâu hoûi thaûo luaän treân ôû daïng caâu hoûi laáy thoâng tin vaø chuùng seõ maát bao nhieâu thôøi gian? Coøn neáu ôû daïng traéc nghieäm nhö treân, chuùng seõ raát gôïi môû ñoái vôùi taát caû caùc ñoái töôïng hoïc sinh vaø toán khoaûng vaøi phuùt ñeå thöïc hieän ñoàng thôøi taát caû hoïc sinh ñeàu coù theå coù ñaùp aùn traû lôøi ñeå ghi vaøo phieáu thaûo luaän cuûa mình. 2. Chia toå nhoùm moät caùch hôïp lyù: (caøng nhoû caøng toát). - Nhöõng haïn cheá cuûa hoaït ñoäng toå-nhoùm nhö ñaõ neâu treân chuû yeáu xuaát phaùt töø nguyeân nhaân toå-nhoùm quaù ñoâng. Vì vaäy ta neân chia caùc nhoùm caøng nhoû caøng toát. Neân ñeå hai baøn quay maët vaøo nhau vaø hai ngöôøi ngoài baøn treân seõ cuøng nhoùm vôùi hai ngöôøi ngoài baøn döôùi. Nhö vaäy nhoùm thaûo luaän khoaûng 4 ngöôøi. Ñaây laø ñieàu kieän khaù lyù töôûng cho moät cuoäc thaûo luaän ñaït hieäu quaû cao. 3. Taát caû hoïc sinh phaûi coù phieáu thaûo luaän (yeâu caàu hoïc sinh chuaån bò tröôùc phieáu ñaùp aùn thaûo luaän ôû nhaø hoaëc giaùo vieân phaùt cho hoïc sinh): - Khi thöïc hieän ñieàu naøy thì em naøo cuõng phaûi coù phieáu thaûo luaän vaø giaùo vieân boä moân duøng phieáu naøy laøm caên cöù ñeå ñaùnh giaù xem hoïc sinh ñoù coù yù thöùc tham gia vaøo hoaït ñoäng toå-nhoùm hay khoâng vaø neân coù hình thöùc ñoäng vieân kòp thôøi. - Sau khi taát caû caùc hoïc sinh trong nhoùm ñaõ coù ñaùp aùn traû lôøi cho caâu hoûi thaûo luaän thì nhoùm tröôûng seõ ñoïc caâu hoûi hoaëc yeâu caàu taát caû caùc thaønh vieân trong nhoùm thoáng nhaát caâu traû lôøi ( ñieàu naøy coù theå thöïc hieän ñöôïc moät caùch deã daøng khi caâu hoûi thaûo luaän ôû daïng traéc nghieäm vaø taát caû caùc thaønh vieân ñaõ hoaøn thaønh trong phieáu thaûo luaän cuûa mình). Sau ñoù hoïc sinh phaûi giöõ phieáu thaûo luaän cuûa mình laïi ñeå khi caàn giaùo vieân boä moân kieåm tra. (Ñoái vôùi nhöõng boä moân coù hoaït ñoäng toå- nhoùm ôû tieát thöïc haønh hoaëc laøm thí nghieäm thì phieáu thaûo luaän ñöôïc goïi laø phieáu keát quaû thí nghieäm hoaëc thöïc haønh). Moät hoïc sinh trong nhoùm laøm thí nghieäm moãi thaønh vieân phaûi quan saùt vaø ghi keát quaû vaøo phieáu cuûa mình. 4. Ñaùnh giaù yù thöùc tham gia vaøo hoaït ñoäng toå-nhoùm cuûa hoïc sinh: - Caên cöù vaøo phieáu thaûo luaän cuûa hoïc sinh sau moät thaùng giaùo vieân boä moân coù theå laáy ngay moät ñieåm mieäng hoaëc ñieåm thöôûng. Ñaây laø bieän phaùp khuyeán khích hoïc sinh vaø cuõng raên ñe nhöõng hoïc sinh khoâng tích cöïc ñoàng thôøi giuùp giaùo vieân kieåm soaùt ñöôïc hoïc sinh trong caùc hoaït ñoäng naøy.( Vieäc naøy cuõng coù theå giao cho toå-nhoùm tröôûng toång hôïp, baùo caùo veà giaùo vieân boä moân ). - YÙ thöùc tham gia thaûo luaän cuûa hoïc sinh coù theå ñöôïc thoâng baùo ñeán giaùo vieân chuû nhieäm ñeå giaùo vieân chuû nhieäm coù theå kòp thôøi nhaéc nhôû, tuyeân döông trong giôø sinh hoaït lôùp vaø coù theå laø moät trong nhöõng caên cöù thi ñua giöõa caùc toå trong lôùp. V. KEÁT LUAÄN. Noùi toùm laïi, hieäu quaû cuûa phöông phaùp toå chöùc caùc hoaït ñoäng toå-nhoùm phuï thuoäc raát nhieàu vaøo caùch toå chöùc cuûa giaùo vieân boä moân, vaøo ñieàu kieän trang thieát bò daïy hoïc cuûa tröôøng, vaøo só soá hoïc sinh trong moãi lôùp vaø vaøo trình ñoä nhaän thöùc cuõng nhö yù thöùc , söï töï tin cuûa hoïc sinh khi tham gia thaûo luaän. Vieäc ñöa ra caùc caâu hoûi thaûo luaän ôû daïng caâu hoûi traéc nghieäm laø giaûi phaùp toát nhaát ñeå khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa hoaït ñoäng toå-nhoùm nhö ñaõ neâu treân. Daïng caâu hoûi traéc nghieäm neân trieån khai nhö theá naøo phuï thuoäc vaøo töøng boä moân, töøng kieåu baøi hoïc. Vieäc yeâu caàu taát caû hoïc sinh phaûi coù phieáu thaûo luaän vaø giöõ laïi sau moãi tieát hoïc ñeå giaùo vieân boä moân ñaùnh giaù vaø coù theå laáy ñieåm sau moãi tuaàn hoaëc sau moãi thaùng laø ñieàu caàn thieát. Ñieàu naøy laøm cho taát caû caùc hoïc sinh phaûi coù yù thöùc tích cöïc tham gia thaûo luaän ñeå coù ñaùp aùn traû lôøi ghi vaøo phieáu thaûo luaän cuûa mình. Keát quaû naøy coù theå ñöôïc thoâng baùo tôùi giaùo vieân chuû nhieäm ñeå kòp thôøi tuyeân döông hoaëc coù bieän phaùp nhaéc nhôû. Vieäc naøy caøng laøm taêng söï lieân laïc , phoái hôïp giaùo duïc giöõa giaùo vieân chuû nhieäm vaø giaùo vieân boä moân. Vôùi moät soá giaûi phaùp neâu treân, toâi hi voïng raèng noù seõ giuùp caùc giaùo vieân boä moân ôû tröôøng THCS khaéc phuïc ñöôïc nhöõng haïn cheá cuûa hoaït ñoäng toå-nhoùm trong caùc tieát daïy cuûa mình nhaèm khoâng ngöøng ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc vaø naâng cao chaát löôïng giaùo duïc ñaùp öùng yeâu caàu ñoåi môùi cuûa ñaát nöôùc. Raát mong nhaän ñöôïc caùc yù kieán trao ñoåi, ghoùp yù cuûa caùc banï ñoàng nghieäp. M’Drak, ngaøy 26/02/2007 Ngöôøi thöï hieän Ñaøo Xuaân Thaønh