Lao động nữ ở nông thôn Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

Lời nói đầu Phụ nữ là một lực lượng lao động quan trọng trong lực lư¬ợng lao động xã hội, là một nguồn lực tiềm tàng trong sự phát triển. Họ đã và đang tham gia tích cực vào các hoạt động sản xuất và đóng một vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế ở nông thôn. Nghiên cứu về người phụ nữ nói chung và lao động nữ nông thôn nói riêng là một vấn đề đang được đặt ra và có ý nghĩa to lớn thúc đẩy sự phát triển của nông nghiệp và nông thôn nước ta trong giai đoạn hiện nay. Do vậy, trong luận văn này tác giả tập trung nghiên cứu “Lao động nữ nông thôn Việt nam - Thực trạng và giải pháp”. Trong quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ, động viên nhiệt tình của các thầy cô giáo, đồng nghiệp, bè bạn. Tác giả xin chân thành cám ơn: - Khoa Kinh tế, Đại học quốc gia Hà Nội đã tạo mọi thuận lợi cho tác giả hoàn thành chương trình Cao học và bảo vệ luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa, đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn đến thầy giáo TS. Phạm Văn Dũng - người hướng dẫn khoa học, đã hướng dẫn và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. - Trung tâm nghiên cứu Giới, Gia đình và Môi trường trong Phát triển (CGFED) và GS. Lê Thị Nhâm Tuyết đã tạo điều kiện cho tác giả tham gia các dự án nghiên cứu để có tư liệu viết nên luận văn. - Các đồng nghiệp, bè bạn, người thân đã chia sẻ công việc, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn. Tác giả PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam là một n¬ước nông nghiệp với 76,5% dân số sống ở nông thôn. Vì vậy, trong quá trình phát triển đất n¬ước thì phát triển nông nghiệp, nông thôn là một nhiệm vụ rất quan trọng. Để có thể thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đó, bên cạnh các chủ trư¬ơng, chính sách xã hội phù hợp, cần có những nguồn lực hỗ trợ cho quá trình thực hiện công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn như¬ tài chính, kỹ thuật - công nghệ . Đặc biệt phải kể đến một nguồn lực quan trọng, đó là nguồn nhân lực, chủ thể của quá trình công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn. Nói đến chủ thể của quá trình này, không thể không nhấn mạnh đến nguồn nhân lực nữ ở nông thôn. Phụ nữ là một lực lư¬ợng lao động quan trọng trong lực lư¬ợng lao động xã hội ở nước ta hiện nay (chiếm 50,84% so với tổng số dân; trong lĩnh vực nông nghiệp và lâm nghiệp, lực lư¬ợng lao động nữ chiếm 52,8%). Họ đã và đang tham gia tích cực vào các hoạt động sản xuất và đóng một vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế ở nông thôn. Tuy nhiên, họ cũng gặp nhiều khó khăn, hạn chế trong quá trình lao động sản xuất, từ chính bản thân họ (trình độ chuyên môn kỹ thuật, sức khoẻ, .) hay những khó khăn hạn chế khách quan (như¬ việc tiếp cận với các nguồn vốn, việc làm, các dịch vụ xã hội .). Vấn đề đặt ra là cần đánh giá đúng thực trạng của lực lư¬ợng lao động nữ ở nông thôn hiện nay, đồng thời tìm hiểu những khó khăn và hạn chế của họ, từ đó đề xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm phát huy hơn nữa vai trò của lực l¬ượng lao động này và qua đó thúc đẩy sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng chuyên môn hoá, công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Xuất phát từ tính cấp thiết nêu trên, chúng tôi chọn đề tài cho luận văn thạc sĩ: "Lao động nữ ở nông thôn Việt Nam - Thực trạng và giải pháp". 2. Tình hình nghiên cứu Khi nói đến lao động nữ, người ta thường nhắc đến cuốn sách “Vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế” của Ester Boserup (1970). Theo nhà khoa học nữ này thì cho đến những năm 1970, những nghiên cứu chỉ ra rằng mặc dù phụ nữ thường là những người có đóng góp chính vào năng suất chủ yếu của cộng đồng, nhất là trong nông nghiệp, nhưng những đóng góp của họ không được tính đến trong thống kê quốc dân cũng như trong kế hoạch hoá và thực hiện các dự án phát triển. Cuốn sách của E. Boserup đã được coi là lần đầu tiên đặt lại vấn đề trong cách đánh giá về vai trò của phụ nữ, qua cuốn sách của mình, bà đã chứng minh vai trò kinh tế của phụ nữ thông qua nghiên cứu phụ nữ nông dân vùng Tây Sahara, châu Phi. Điều này trước những năm đầu của thập kỷ 70, các nhà tạo lập chính sách và trong giới nghiên cứu kể cả những nhà khoa học nữ đã không thấy hết và do vậy không công nhận một cách đúng đắn vai trò kinh tế rất quan trọng của phụ nữ. Ở Việt Nam công trình nghiên cứu về phụ nữ đầu tiên xuất bản được phát hành rộng rãi và dịch ra nhiều thứ tiếng là cuốn “Phụ nữ Việt Nam qua các thời đại” của Lê Thị Nhâm Tuyết (1973, 1975). Nhìn từ góc độ nhân học xã hội, tác giả đã phân tích trong cuốn sách những nét cơ bản về các truyền thống của phụ nữ Việt Nam trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Đặc biệt về vai trò truyền thống của phụ nữ Việt Nam trong sản xuất nông nghiệp. Cuốn sách đã trình bày nhiều tư liệu dân tộc học - lịch sử có giá trị khoa học, gây tiếng vang trong giới nghiên cứu. Một phần tư thế kỷ sau, tác giả cuốn sách “Phụ nữ Việt Nam qua các thời đại” lại cho xuất bản cuốn “Hình ảnh Phụ nữ Việt Nam trước thềm thế kỷ XXI” [66]. Như lời giới thiệu cuốn sách của GS. Vũ Khiêu: Cuốn sách này đã thu thập những ý kiến khác nhau xung quanh những vấn đề lớn của người phụ nữ Việt Nam và đặc biệt là giới thiệu các kết quả thu được qua các cuộc điều tra khoa học. Cuốn sách tập trung vào những đặc trưng của người phụ nữ Việt Nam trong lịch sử, trong lao động nghề nghiệp, trong gia đình, trong quản lý xã hội. Khoảng mươi năm trở lại đây - nhất là từ đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII - có nhiều cuốn sách xuất bản với nội dung đề cập đến vấn đề phụ nữ với phát triển kinh tế hoặc bàn về phụ nữ với phát triển nông nghiệp, nông thôn. Để tiện theo dõi, chúng tôi chia theo một số chủ đề như sau: * Phụ nữ và phân công lao động theo giới: Phân công lao động theo giới trong gia đình nông dân (Lê Ngọc Văn, 1999); Phân công lao động trong kinh tế hộ gia đình nông thôn - vấn đề giới trong cơ chế thị trường (Vũ Tuấn Huy, 1997); Phân công lao động nội trợ trong gia đình (Vũ Tuấn Huy và Deborah Carr, 2000); Phân công lao động theo giới trong gia đình ngư dân đánh bắt hải sản (Lê Ngọc Văn, 1999); Vấn đề giới trong kinh tế hộ: tìm hiểu phân công lao động nam nữ trong gia đình ngư dân ven biển miền Trung (Lê Tiêu La và Lê Ngọc Hùng, 1998); * Phụ nữ với phát triển ngành, nghề: Tìm hiểu cơ cấu kinh tế và khả năng phát triển ngành nghề của phụ nữ nông thôn (Lê Ngọc Lân, 1997); Vấn đề ngành, nghề của phụ nữ nông thôn với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn (Lê Thi, 1999); Người buôn bán nhỏ ở vùng trung du Bắc bộ (Bùi Quang Dũng, 2000); Những vấn đề chính sách xã hội đối với phụ nữ nông thôn hiện nay (Đỗ Thị Bình, 1997); Phụ nữ nghèo nông thôn trong cơ chế thị trường (Đỗ Thị Bình và Lê Ngọc Lân, 1996); Vấn đề tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao địa vị ngư¬ời phụ nữ hiện nay (Lê Thi, 1991); Lao động nữ di cư¬ từ nông thôn ra thành phố (Hà Thị Phư¬ơng Tiến - Hà Ngọc Quang, 2000) Những công trình trên đây nghiên cứu khá sâu sắc từng khía cạnh của vấn đề phụ nữ với phát triển kinh tế nhưng ch¬ưa có công trình nào thực sự tập trung vào nghiên cứu vấn đề lao động nữ ở nông thôn hiện nay. Nghiên cứu đề tài, Tác giả hy vọng đem lại sự đóng góp nhỏ bé vào việc nghiên cứu một nguồn lực và là một chủ thể quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn. 3. Mục đích nghiên cứu Xem xét thực trạng lực lư¬ợng lao động nữ ở nông thôn nước ta hiện nay để thấy đư¬ợc những tiềm năng và trở ngại, hạn chế của họ, từ đó đề ra các giải pháp để phát huy hơn nữa vai trò của lực l¬ượng lao động này trong sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn n¬ước ta hiện nay. 4. Đối t¬ượng và phạm vi nghiên cứu D¬ưới góc độ kinh tế chính trị, luận văn nghiên cứu vấn đề lao động nữ ở nông thôn Việt Nam, không chỉ với tư cách là một nguồn lực quan trọng, mà còn là chủ thể quyết định sự phát triển kinh tế-xã hội ở nông thôn. Luận văn nghiên cứu vấn đề lao động nữ ở nông thôn với bối cảnh kinh tế - xã hội của nông thôn Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. 5. Phư¬ơng pháp nghiên cứu Để đạt đ¬ược mục đích nghiên cứu, phư¬ơng pháp nghiên cứu duy vật biện chứng và duy vật lịch sử đ¬ược sử dụng trong luận văn, trong đó các ph¬ương pháp cụ thể sau đây đư¬ợc sử dụng phổ biến: logic và lịch sử, phân tích và tổng hợp, thống kê . Luận văn cũng khai thác và sử dụng những tài liệu, số liệu đã được công bố, đồng thời cũng sử dụng các kết quả nghiên cứu trong các đề tài khoa học mà tác giả đã trực tiếp tham gia từ năm 1996 đến nay. 6. Dự kiến những đóng góp mới của luận văn - Hệ thống hoá trên phương diện lý thuyết những vấn đề cơ bản về lao động nữ nông thôn ở các nước đang phát triển, những đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng. - Làm rõ thực trạng của lực lư¬ợng lao động nữ ở nông thôn nư¬ớc ta hiện nay, những thuận lợi và khó khăn của họ. - Ьưa ra được các giải pháp nhằm khai thác, sử dụng và phát huy có hiệu quả nguồn lực này trong sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn ở nước ta hiện nay. 7. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Vài nét về lao động nữ nông thôn ở một số nước đang phát triển Chương 2: Thực trạng lao động nữ ở nông thôn Việt Nam trong thời kỳ đổi mới Chương 3: Quan điểm và giải pháp phát huy vai trò lao động nữ ở nông thôn trong những năm tới

doc117 trang | Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 3064 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Lao động nữ ở nông thôn Việt Nam - Thực trạng và giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
chÝnh. * Kh«ng chØ cã sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ l­¬ng, vÒ tiÕp cËn tíi c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng mµ sù nh×n nhËn ®¸nh gi¸ cña x· héi vÒ sù ®ãng gãp cña lao ®éng n÷ trong n«ng nghiÖp còng cßn ch­a c«ng b»ng. Mét minh chøng: mçi kú ®¹i héi hoÆc ®¹i héi thi ®ua ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh th­êng rÊt Ýt phô n÷ ®­îc tham dù. T¹i Héi nghÞ ®¹i biÓu n«ng d©n s¶n xuÊt, kinh doanh giái toµn quèc lÇn thø nhÊt tæ chøc t¹i Hµ Néi (10-9-1998) trong sè 194 ®¹i biÓu n«ng d©n tõ mäi miÒn ®Êt n­íc vÒ dù Héi nghÞ chØ cã 7 ®¹i biÓu lµ phô n÷ mÆc dï chóng ta biÕt rÊt râ r»ng cßn cã rÊt nhiÒu phô n÷ s¶n xuÊt, kinh doanh giái. HiÖn t­îng nµy cho thÊy, mét mÆt lµ sù ®¸nh gi¸ kh«ng ®Çy ®ñ vµ thiÕu quan t©m cña x· héi vÒ sù cèng hiÕn cña phô n÷ trong n«ng nghiÖp; mÆt kh¸c phô n÷ ViÖt Nam - nhÊt lµ phô n÷ n«ng th«n - th­êng nh­êng nhÞn, hy sinh v× chång, v× con. Nh­ lêi «ng NguyÔn §øc TriÒu- Chñ tÞch Héi N«ng d©n ViÖt Nam: "Kh«ng ph¶i n÷ n«ng d©n s¶n xuÊt, kinh doanh kh«ng giái, mµ nhiÒu khi ng­îc l¹i lµ kh¸c. Nh­ng khi gia ®×nh ®­îc b×nh xÐt lµ hé s¶n xuÊt giái, ®­îc ®i dù Héi nghÞ th× chÞ em th­êng nh­êng nhÞn, ®Ó chång ®i dù"[7]. * * * Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp to lín cña lao ®éng n÷ n«ng th«n trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n (c¶ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp) th× chóng ta còng nhËn thÊy kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n mµ ng­êi lao ®éng n÷ ®ang ph¶i ®èi mÆt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi hiÖn nay. Nh÷ng khã kh¨n ®ã bao gåm c¶ yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan. Víi b¶n th©n ng­êi phô n÷, h¹n chÕ dÔ nhËn thÊy lµ ®iÒu kiÖn søc khoÎ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, kinh nghiÖm lµm ¨n trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, t©m lý tiÓu n«ng, ch­a cã t¸c phong c«ng nghiÖp cïng víi g¸nh nÆng vai trß mµ hä ®ang ®¶m nhËn trong viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt. Khã kh¨n kh¸ch quan cÇn ph¶i kÓ ®Õn tr­íc hÕt lµ cßn cã sù thiÕu c«ng b»ng giíi trong mét vµi chÝnh s¸ch x· héi hiÖn nay. Thùc tiÔn cho thÊy mét sè vÊn ®Ò n¶y sinh cÇn ®­îc c¸c nhµ t¹o lËp chÝnh s¸ch ®­a ra h­íng gi¶i quyÕt. Còng cÇn nhËn thÊy r»ng, cßn cã nh÷ng trë ng¹i tõ di s¶n truyÒn thèng, ®Æc biÖt lµ t­ t­ëng träng nam khinh n÷. §ã chÝnh lµ nh÷ng vËt c¶n trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña lao ®éng n÷ n«ng th«n, nã h¹n chÕ viÖc ph¸t huy n¨ng lùc cña hä trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Ch­¬ng 3 quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p ph¸t huy vai trß lao ®éng n÷ ë n«ng th«n trong nh÷ng n¨m tíi ViÖt Nam, víi gÇn 80 triÖu d©n, trong ®ã h¬n 75% sè d©n sèng ë n«ng th«n vµ h¬n 60% sè hé thuÇn n«ng, vÒ c¬ b¶n, n­íc ta vÉn lµ n­íc n«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m qua, nhê ®æi míi, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh qu¶ quan träng, ®­a n­íc ta tõ chç thiÕu l­¬ng thùc, ®· ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vµ trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o hµng ®Çu thÕ giíi. Thµnh qu¶ cña ®æi míi n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n còng gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn n«ng l©m, thuû s¶n nh­ chÌ, cµ phª, cao su, c©y ¨n qu¶, ch¨n nu«i, thuû s¶n... ph¸t triÓn nhanh vµ ®¹t n¨ng suÊt cao. VÒ thµnh tùu cña c«ng cuéc ®æi míi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi qua 5 n¨m thùc hiÖn NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng lÇn thø VIII (1996-2000), §¶ng ta ®· ®¸nh gi¸ nh­ sau: “Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp t¨ng b×nh qu©n h»ng n¨m 5,7% so víi môc tiªu ®Ò ra 4,5-5%, trong ®ã n«ng nghiÖp t¨ng 5,6%, l©m nghiÖp 0,4%, ng­ nghiÖp 8,4%. C¬ cÊu mïa vô ®· chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng diÖn tÝch lóa ®«ng xu©n vµ lóa hÌ thu cã n¨ng suÊt cao æn ®Þnh. C¸c lo¹i gièng lóa míi ®· ®­îc sö dông trªn 87% diÖn tÝch gieo trång. S¶n l­îng l­¬ng thùc cã h¹t t¨ng b×nh qu©n h»ng n¨m trªn 1,6 triÖu tÊn; l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®· t¨ng tõ 360 kg n¨m 1995 lªn trªn 444 kg n¨m 2000. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn mét ®¬n vÞ ®Êt n«ng nghiÖp t¨ng tõ 13,5 triÖu ®ång/ha n¨m 1995 lªn 17,5 triÖu ®ång/ha n¨m 2000. Ch¨n nu«i tiÕp tôc ph¸t triÓn. S¶n l­îng thÞt lîn h¬i n¨m 2000 ­íc trªn 1,4 triÖu tÊn, b»ng 1,4 lÇn so víi n¨m 1995. NghÒ nu«i, trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n ph¸t triÓn kh¸. S¶n l­îng thuû s¶n n¨m 2000 ®¹t trªn 2 triÖu tÊn so víi môc tiªu kÕ ho¹ch 1,6-1,7 triÖu tÊn; xuÊt khÈu ®¹t 1.475 triÖu USD. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc nªu trªn lµ kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®Èy m¹nh ®Çu t­, øng dông nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, g¾n s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng” [22, tr. 224-225]. Tõ nh÷ng nghiªn cøu cña m×nh c¸c chuyªn gia kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc nhËn xÐt r»ng: Trong thËp kû tíi, ph¸t triÓn n«ng th«n vÉn sÏ tiÕp tôc phô thuéc vµo t¨ng tr­ëng n«ng nghiÖp, khi vÉn ch­a cã ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho mét qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n trªn diÖn réng [15, tr. 166]. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong n«ng nghiÖp sÏ gióp gi¶m bít kho¶ng c¸ch nµy. Tuy vËy, gi¶i quyÕt viÖc lµm n«ng th«n vÉn phô thuéc nhiÒu vµo sù t¨ng tr­ëng cña c¸c doanh nghiÖp hé gia ®×nh dùa trªn c¬ së c¸c nguån lùc ®Þa ph­¬ng còng nh­ sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh tiÓu, thñ c«ng nghiÖp lµng b¶n trong tÇm trung h¹n. V× thÕ, ph¸t triÓn n«ng th«n cã tÇm quan träng to lín ®èi víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Êt n­íc. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ trong c¸c V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. VÞ trÝ quan träng cña n«ng th«n trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Êt n­íc ®­îc kh¼ng ®Þnh l¹i t¹i Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø s¸u (kho¸ VIII): “Sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp (bao gåm c¶ l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp, diªm nghiÖp) vµ kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cã vai trß cùc kú quan träng c¶ tr­íc m¾t vµ l©u dµi, lµm c¬ së ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa”. [21 ,tr. 46] 3.1 Lao ®éng n÷ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng th«n 3.1.1 ChiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng th«n ®Õn n¨m 2010 §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· ®Þnh h­íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n n­íc ta trong giai ®o¹n 2001-2010 nh­ sau: “ChuyÓn ®æi nhanh chãng c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n; x©y dùng c¸c vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ chuyªn canh phï hîp víi tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ vÒ khÝ hËu, ®Êt ®ai vµ lao ®éng cña tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 thu nhËp b×nh qu©n cña n«ng d©n gÊp 1,7 lÇn so víi hiÖn nay; kh«ng cßn hé ®ãi, gi¶m ®¸ng kÓ tû lÖ hé nghÌo TiÕp tôc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt l­¬ng thùc theo h­íng th©m canh, t¨ng n¨ng suÊt vµ t¨ng nhanh lóa ®Æc s¶n, chÊt l­îng cao. S¶n l­îng l­¬ng thùc cã h¹t n¨m 2005 dù kiÕn 37 triÖu tÊn, b¶o ®¶m an ninh l­¬ng thùc quèc gia. Ph¸t triÓn ch¨n nu«i, dù kiÕn n¨m 2005 s¶n l­îng thÞt h¬i c¸c lo¹i kho¶ng 2,5 triÖu tÊn. H­íng chÝnh lµ tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn hé hoÆc n«ng tr¹i ch¨n nu«i quy m« lín Më mang c¸c lµng nghÒ, ph¸t triÓn c¸c ®iÓm c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®­a c«ng nghiÖp s¬ chÕ vµ chÕ biÕn vÒ n«ng th«n vµ vïng nguyªn liÖu; ph¸t triÓn lÜnh vùc dÞch vô cung øng vËt t­ kü thuËt; trao ®æi n«ng s¶n hµng ho¸ ë n«ng th«n.... §¶m b¶o an toµn x· héi, thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ ë n«ng th«n Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 4,8%/n¨m. §Õn n¨m 2005, ngµnh n«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 75-76% gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh; l©m nghiÖp kho¶ng 5-6%; thuû s¶n kho¶ng 19-20%” [22, tr. 226-227, 279] Nh÷ng néi dung ®Þnh h­íng trªn ®©y cho thÊy xu h­íng biÕn ®æi c¬ cÊu lao ®éng ngµnh nghÒ ë n«ng th«n sÏ diÔn ra ngµy mét nhanh vµ víi ph¹m vi réng. §iÒu nµy sÏ t¸c ®éng ®Õn phô n÷ n«ng th«n - lµ chñ thÓ cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ë ®Þa bµn n«ng th«n - trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Sù t¸c ®éng nµy sÏ thÓ hiÖn râ khi qu¸ tr×nh “chuyÓn ®æi nhanh chãng c¬ cÊu s¶n xuÊt, n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n” diÔn ra vµ phô n÷ lµ ng­êi chÞu t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh nµy nhiÒu h¬n so víi nam giíi. Nguyªn nh©n lµ phô n÷ n«ng th«n ph¶i ®¶m nhËn chñ yÕu nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn canh t¸c, trång trät, ch¨n nu«i. Sù t¸c ®éng nµy víi phô n÷ sÏ cã mÆt tÝch cùc vµ kh«ng tÝch cùc. MÆt tÝch cùc, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, ngµnh nghÒ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho phô n÷ n«ng th«n cã ®­îc m«i tr­êng ho¹t ®éng kinh tÕ theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®Þnh h­íng cña Nhµ n­íc. Trong bèi c¶nh nµy, phô n÷ sÏ häc hái vµ ph¸t huy ®­îc nh÷ng n¨ng lùc tiÒm tµng cña m×nh tr­íc nh÷ng biÕn ®æi x· héi. MÆt kh«ng tÝch cùc, do mét sè h¹n chÕ (nhÊt lµ vÒ chuyªn m«n kü thuËt, vÒ kinh nghiÖm qu¶n lý...) sÏ lµ trë ng¹i ®èi víi phô n÷ trong qu¸ tr×nh thÝch øng víi sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu ngµnh nghÒ. ThiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý, khiÕn phô n÷ gÆp khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý kinh tÕ, ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp nhá, c¸c c¬ së s¶n xuÊt chuyªn ngµnh nghÒ. Kh«ng cã chuyªn m«n kü thuËt lµ mét trë ng¹i ®èi víi phô n÷ khi tham gia vµo c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp, nhÊt lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp nhÑ. 3.1.2 VÞ trÝ cña lao ®éng n÷ trong viÖc thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng th«n NghÞ quyÕt 10 cña §¶ng ra ngµy 5/4/1982 vÒ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ n«ng nghiÖp ®· dÉn ®Õn sù thay ®æi c¬ b¶n c¬ chÕ qu¶n lý n«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam: søc lao ®éng ®­îc gi¶i phãng, ng­êi n«ng d©n tù chñ trong s¶n xuÊt, hé gia ®×nh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, hîp t¸c x· ®ãng vai trß phôc vô ®¾c lùc cho kinh tÕ hé. HiÖn nay, thùc hiÖn LuËt hîp t¸c x· n¨m 1996, ë c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu, thµnh lËp hîp t¸c x· theo m« h×nh míi, ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nh tÝn dông n«ng th«n n«ng nghiÖp ®Ó gióp n«ng d©n xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸. Phô n÷ n«ng th«n ®· ®­îc t¹o thªm c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ b×nh ®¼ng h¬n so víi giai ®o¹n tr­íc ®©y. Ngoµi viÖc tham gia c¸c hîp t¸c x· hiÖn cã t¹i ®Þa ph­¬ng, c¸c hé n«ng d©n cã thªm c¬ héi tham gia c¸c tæ/nhãm phô n÷ tÝn dông, tiÕt kiÖm cña Héi phô n÷, chi héi “s¶n xuÊt kinh doanh giái” cña Héi N«ng d©n, c¸c c¬ së cña Héi KhuyÕn n«ng, Héi lµm v­ên,... C¸c m« h×nh trang tr¹i hiÖn ®ang ph¸t triÓn m¹nh. HÖ thèng dÞch vô s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t më ra ngµy cµng ®a d¹ng. Sù chuyÓn ®æi ®ã t¹o c¬ héi míi cho phô n÷ n«ng th«n cã thªm viÖc lµm ®­îc tr¶ l­¬ng. Trªn thùc tÕ, phô n÷ n«ng th«n ngµy nay lµ lùc l­îng chñ yÕu tham gia ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp, dÞch vô vµ bu«n b¸n nhá. Trong thêi gian n«ng nhµn, phô n÷ th­êng ®æ ra thµnh thÞ kiÕm viÖc lµm t¨ng thu nhËp. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ râ rµng ®· t¹o thªm cho phô n÷ c¸c c¬ héi tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ vµ c¸c ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó b¶o ®¶m ®êi sèng gia ®×nh. Theo dù b¸o cña c¸c nhµ nghiªn cøu d©n sè, trong vßng 20 n¨m n÷a, phô n÷ trong ®é tuæi lao ®éng vÉn lu«n chiÕm kho¶ng 50% d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng cña n­íc ta. §iÒu nµy nãi lªn tÇm quan träng cña lao ®éng n÷ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc (xem b¶ng) B¶ng 3.1: Phô n÷ trong ®é tuæi lao ®éng t¹i thêi ®iÓm 1/4/1979, 1/4/1989, 1/4/1999 vµ dù b¸o n¨m 2009, 2019 (ngh×n ng­êi) Tæng sè Trong ®ã N÷ % 1/4/1979 25699.0 13158.0 51.2 1/4/1989 33599.8 17134.0 51.1 1/4/1999 43909.9 21935.5 49.95 Dù b¸o 2009 55959.4 27429.4 49.0 Dù b¸o 2019 60121.9 28844.1 47.97 Nguån: Tæng côc thèng kª (2002), Sè liÖu thèng kª d©n sè vµ kinh tÕ- x· héi ViÖt Nam 1975-2001 TÇm quan träng cña phô n÷ trong c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®­îc thÓ hiÖn kh«ng chØ ë chç phô n÷ lµ ng­êi thùc hiÖn vµ ®¶m nhiÖm chñ yÕu c«ng viÖc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp; mµ cßn thÓ hiÖn ë viÖc tiÕp thu khoa häc - kü thuËt, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i, ®­a n«ng nghiÖp tho¸t khái ®éc canh c©y lóa t¹o nªn b­íc nh¶y thÇn kú ch­a tõng cã trong lÞch sö vÒ s¶n xuÊt l­¬ng thùc, ®­a ViÖt Nam ®øng vµo vÞ trÝ thø 2 vÒ xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, phô n÷ cßn cã vai trß kh«ng nhá trong viÖc ®a d¹ng ho¸ ngµnh, nghÒ ë n«ng th«n. Víi nh÷ng phÈm chÊt riªng cña n÷ giíi (sù khÐo lÐo, ch¨m chØ, chÞu khã, biÕt tÝnh to¸n...) phô n÷ cã ­u thÕ h¬n nam giíi trong ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng; trong lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, còng nh­ ë lÜnh vùc dÞch vô x· héi. MÆt kh¸c, phô n÷ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n th«ng qua c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, nu«i d­ìng vµ ch¨m sãc c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. Nh÷ng thµnh tùu cña viÖc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®· ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn phô n÷. Nhê ®ã, phô n÷ n«ng th«n dÇn dÇn ®­îc gi¶i phãng khái nh÷ng lao ®éng vÊt v¶ vµ bËn rén trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ trong lao ®éng gia ®×nh. M¸y lµm ®Êt, m¸y tuèt lóa, m¸y xay x¸t thãc g¹o, c¾t gät khoai s¾n, chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm n«ng-l©m-ng­ nghiÖp,... ®ang ®­îc sö dông t­¬ng ®èi phæ biÕn trong c¸c hé gia ®×nh vµ nhÊt lµ ë c¸c trang tr¹i thuéc c¸c vïng n«ng th«n n­íc ta. Nh÷ng tiÖn nghi gia ®×nh phôc vô c«ng viÖc néi trî kh«ng chØ phæ biÕn ë c¸c ®« thÞ mµ c¶ ë nhiÒu vïng thÞ trÊn, thÞ tø vµ n«ng th«n, ®· ®ì ®Çn rÊt nhiÒu cho ng­êi phô n÷ trong lao ®éng néi trî - ch¨m sãc. Còng cÇn nhËn thÊy r»ng, trong c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, phô n÷ ®· vµ ®ang cè g¾ng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn. Vµ thµnh tùu næi bËt cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nãi chung ®· ghi nhËn sù ®ãng gãp to lín cña hä. Tuy nhiªn, víi ®iÒu kiÖn sèng vµ lao ®éng hiÖn nay, ng­êi phô n÷ ë c¸c vïng n«ng th«n ®ang ph¶i ®­¬ng diÖn víi nh÷ng vÊt v¶ trong viÖc thùc hiÖn ®a vai trß tr­íc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 3.2 Nh÷ng quan ®iÓm chñ yÕu 3.2.1 N©ng cao vai trß lao ®éng n÷ ë n«ng th«n lµ bé phËn cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn con ng­êi Ph¸t triÓn con ng­êi cã nghÜa lµ ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn tiÒm n¨ng cña con ng­êi nh­ gi¸o dôc, y tÕ, kü n¨ng... ®Ó con ng­êi cã thÓ lµm viÖc mét c¸ch s¸ng t¹o vµ cã n¨ng suÊt cao nhÊt. Ph¸t triÓn v× con ng­êi lµ b¶o ®¶m sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ mµ con ng­êi t¹o ra ph¶i ®­îc ph©n phèi réng r·i vµ c«ng b»ng. Ph¸t triÓn cho con ng­êi lµ h­íng vµo viÖc t¹o cho con ng­êi cã c¬ héi tham gia mäi ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi (kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi). Do vËy, ph¸t triÓn con ng­êi cßn cã ý nghÜa lµ më réng nh÷ng lùa chän cña con ng­êi ®Ó h­íng tíi cuéc sèng mµ hä coi träng; chÝnh v× vËy ph¸t triÓn cã ý nghÜa réng h¬n t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ c¸i chØ ®ãng vai trß ph­¬ng tiÖn- cho dï lµ mét ph­¬ng tiÖn rÊt quan träng- ®Ó më réng sù lùa chän cña con ng­êi. Nh­ng ®Ó më réng c¬ héi lùa chän cho mçi con ng­êi th× ®iÒu quan träng lµ x©y dùng n¨ng lùc cña con ng­êi, ®­îc hiÓu lµ mét tËp hîp nh÷ng thø mµ con ng­êi cã thÓ lµm ®­îc hay cã thÓ trë thµnh trong cuéc ®êi. “Nh÷ng kh¶ n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña ph¸t triÓn con ng­êi lµ cã thÓ ®¹t ®­îc mét cuéc sèng m¹nh khoÎ, cã tuæi thä cao, cã tri thøc, cã thÓ tiÕp cËn víi c¸c nguån lùc cÇn thiÕt cho mét cuéc sèng ®Çy ®ñ vµ cã kh¶ n¨ng tham gia vµo ®êi sèng cña céng ®ång. Kh«ng cã nh÷ng kh¶ n¨ng nµy, sÏ kh«ng cã nhiÒu sù lùa chän vµ nhiÒu c¬ héi trong cuéc sèng sÏ kh«ng thÓ tiÕp cËn ®­îc” [17, tr. 13]. Víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ x· héi, con ng­êi tham gia sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt vËt chÊt. ChÝnh s¶n xuÊt vËt chÊt vµ t¸i s¶n xuÊt con ng­êi lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña x· héi. X· héi cµng ph¸t triÓn, con ng­êi ngµy cµng hoµn thiÖn mäi mÆt, cµng cã nhu cÇu tham gia tæ chøc, qu¶n lý x· héi vµ sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n m×nh. Con ng­êi, mét khi ®­îc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®ã, sÏ cã ®ãng gãp to lín, trë thµnh ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn x· héi. Muèn vËy, con ng­êi ph¶i ®­îc hoµn thiÖn mäi mÆt, ®­îc ®Æt vµo vÞ trÝ trung t©m. Mäi chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Òu ph¶i h­íng vµo con ng­êi, v× con ng­êi lµ tµi s¶n quý b¸u cña quèc gia. §©y lµ mèi quan hÖ biÖn chøng. Muèn ph¸t triÓn, ph¶i dùa vµo con ng­êi. MÆt kh¸c, ®Ých cuèi cïng cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn lµ v× con ng­êi, phôc vô con ng­êi, t¹o ra sù ph¸t triÓn vµ møc sèng vËt chÊt, tinh thÇn phong phó vµ v¨n minh h¬n. Môc tiªu ®ã chØ cã thÓ ®¹t ®­îc nÕu chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi phï hîp vµ g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn con ng­êi, kÕt hîp hµi hoµ gi÷a t¨ng tr­ëng vµ c«ng b»ng x· héi. Thùc hiÖn ®ång bé ®iÒu ®ã, con ng­êi míi ph¸t huy ®­îc mäi mÆt, kh¬i dËy søc s¸ng t¹o vµ tiÒm n¨ng, thÓ hiÖn ®Çy ®ñ vai trß quyÕt ®Þnh cña m×nh ®èi víi x· héi vµ lÞch sö nh©n lo¹i. Nh­ vËy, con ng­êi võa lµ chñ thÓ, võa lµ ®èi t­îng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x· héi vµ lµ s¶n phÈm cña x· héi, thÓ hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi. Ph¸t triÓn con ng­êi cÇn chó träng ®Õn ph¸t triÓn phô n÷. Bëi v×, nh­ chóng ta ®· thÊy, phô n÷ cã vai trß rÊt to lín trong sù ph¸t triÓn x· héi, tr­íc hÕt lµ trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt. Do vËy, mét khi phô n÷ ®­îc ph¸t triÓn th× chÝnh lµ x· héi còng ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i nÕu x· héi Ýt quan t©m ®Õn ph¸t triÓn phô n÷ th× x· héi còng sÏ chËm ph¸t triÓn. §©y lµ mèi quan hÖ biÖn chøng vÒ giíi vµ ph¸t triÓn. 3.2.2 N©ng cao vai trß lao ®éng n÷ n«ng th«n kh«ng chØ lµ sù nghiÖp cña riªng phô n÷ Gia ®×nh, céng ®ång vµ x· héi cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho phô n÷ ph¸t triÓn, kh«ng chØ lµ sù tham gia ngµy cµng nhiÒu cña n÷ giíi trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi ®Ó hä ®¹t ®­îc b×nh ®¼ng nh­ nam giíi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ kh«ng cßn ph¶i lÖ thuéc vµo nam giíi, mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho phô n÷ cã c¬ héi häc hái, n©ng cao hiÓu biÕt vÒ v¨n ho¸-x· héi vµ luËt ph¸p, kh«ng cßn sù mÆc c¶m, tù ty tr­íc nam giíi trong ®êi sèng x· héi. Muèn vËy, cÇn chuyÓn tõ nhËn thøc sang hµnh ®éng viÖc coi vai trß t¸i sinh s¶n (c¶ vÒ con ng­êi sinh häc vµ con ng­êi x· héi) do ng­êi phô n÷ ®ang g¸nh v¸c kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò riªng t­ cña mçi c¸ nh©n mµ ph¶i xem ®ã lµ mét nhiÖm vô x· héi hÕt søc quan träng, chØ cã ®­îc quan niÖm vµ hµnh ®éng nh­ vËy míi ®¸nh gi¸ ®óng vai trß vµ sù cèng hiÕn cña ng­êi phô n÷ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi vµ tõ ®ã míi cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi phô n÷ ph¸t triÓn thùc sù. Nh÷ng ®iÒu mµ Ph. ¡ng ghen ®· viÕt c¸ch ®©y h¬n mét thÕ kû vÉn cßn nguyªn ý nghÜa thêi sù: “Sù gi¶i phãng phô n÷, ®Þa vÞ b×nh ®¼ng cña ng­êi phô n÷ víi nam giíi lµ kh«ng thÓ cã ®­îc vµ m·i m·i kh«ng thÓ cã ®­îc chõng nµo mµ ng­êi phô n÷ vÉn cßn bÞ g¹t ra ngoµi lao ®éng x· héi cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ cßn ph¶i khu«n m×nh trong lao ®éng t­ nh©n cña gia ®×nh. ChØ cã thÓ gi¶i phãng ®­îc ng­êi phô n÷ khi ng­êi phô n÷ cã thÓ tham gia s¶n xuÊt trªn mét quy m« x· héi réng lín vµ chØ ph¶i lµm c«ng viÖc trong nhµ rÊt Ýt. Nh­ng chØ cã víi nÒn ®¹i c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, lµ nÒn c«ng nghiÖp kh«ng nh÷ng thu nhËn lao ®éng cña phô n÷ trªn quy m« lín, mµ cßn trùc tiÕp ®ßi hái ph¶i cã lao ®éng phô n÷ vµ ngµy cµng cã xu h­íng biÕn lao ®éng t­ nh©n cña gia ®×nh thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp c«ng céng th× míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nãi trªn” [34, tr. 248]. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, ng­êi phô n÷ míi ®­îc ph¸t triÓn theo ®óng nghÜa cña thuËt ng÷ nµy, theo ®ã mäi ng­êi ph¶i ®­îc tù do thùc hiÖn nh÷ng lùa chän vµ tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña m×nh. NhiÒu nghiªn cøu ®· chØ ra: lao ®éng ë n­íc ta ®· qua ®µo t¹o chiÕm tû lÖ rÊt thÊp, tû lÖ lao ®éng n÷ qua ®µo t¹o l¹i cµng thÊp, nhÊt lµ phô n÷ ë c¸c vïng n«ng th«n. V× thÕ, chÝnh s¸ch ®µo t¹o nghÒ, ®µo t¹o chuyªn m«n - kü thuËt cho ng­êi lao ®éng cÇn ­u tiªn phô n÷. ¦u tiªn ®µo t¹o lao ®éng n÷ chÝnh lµ nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu phæ cËp vÒ chuyªn m«n ®èi víi ng­êi lao ®éng, ®ång thêi t¹o c¬ héi cho viÖc hoµn thµnh nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Theo chóng t«i, víi phô n÷ ë c¸c vïng n«ng th«n, bªn c¹nh viÖc trang bÞ kiÕn thøc ®Ó cho hä trë thµnh nh÷ng phô n÷ n«ng d©n cña nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng; øng dông nhanh tiÕn bé khoa häc - kü thuËt nh­ ¸p dông IPM, gieo s¹ b»ng m¸y th¼ng hµng, bãn ph©n theo b¶ng so mµu l¸ lóa,... võa t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng c©y trång, vËt nu«i võa b¶o ®¶m an toµn l­¬ng thùc vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, th× cÇn chó ý ®µo t¹o chuyªn m«n cho phô n÷ ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh, nghÒ truyÒn thèng, lÜnh vùc mµ phô n÷ cã nhiÒu phÈm chÊt thuËn lîi h¬n nam giíi trong s¶n xuÊt ë lÜnh vùc nµy. MÆt kh¸c, kiÕn thøc vÒ qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá còng cÇn ­u tiªn ®µo t¹o phô n÷, v× hä lµ lùc l­îng quan träng trong qu¶n lý kinh tÕ hé, qu¶n lý c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« võa vµ nhá. §Ó x©y dùng giai cÊp n«ng d©n, trong ®ã phô n÷ chiÕm sè ®«ng, ngang tÇm c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, lµ chñ thÓ cña nÒn n«ng nghiÖp míi, bªn c¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­, cÇn triÓn khai ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n viÖc d¹y nghÒ sao cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng vµ th­¬ng m¹i - dÞch vô, ­u tiªn c¸c nghÒ liªn quan ®Õn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng vÒ ®µo t¹o nghÒ cho n«ng d©n nãi chung vµ phô n÷ n«ng th«n nãi riªng. Bªn c¹nh ®ã, cÇn hoµn thiÖn vµ n©ng cao chÊt l­îng hÖ thèng d¹y nghÒ ®Ó lao ®éng n«ng nghiÖp ®­îc ®µo t¹o nghÒ vµ trë thµnh lùc l­îng hïng hËu cã tri thøc khoa häc, kü n¨ng s¶n xuÊt tiªn tiÕn trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n thêi kú ®æi míi. Lµm ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã, chÝnh lµ t¹o nªn ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é kü thuËt, chuyªn m«n vµ tay nghÒ cao ë c¸c vïng n«ng th«n; v× vËy sÏ t¹o nªn nh÷ng s¶n phÈm kinh tÕ cã gÝa trÞ cao do sù kh¸c biÖt gi÷a lao ®éng phøc t¹p vµ lao ®éng gi¶n ®¬n, nh­ C.M¸c ®· tõng chØ ra: “lao ®éng phøc t¹p lµ béi sè cña lao ®éng gi¶n ®¬n”. Cïng s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm nh­ lao ®éng phøc t¹p cã hµm l­îng chÊt x¸m cao sÏ t¹o ra s¶n phÈm cã gi¸ trÞ kinh tÕ h¬n rÊt nhiÒu so víi s¶n phÈm cña lao ®éng gi¶n ®¬n. 3.3 C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t huy vai trß cña lao ®éng n÷ n«ng th«n trong thêi gian tíi 3.3.1 Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc cho lao ®éng n÷ * VÒ häc vÊn vµ chuyªn m«n kü thuËt Khu vùc n«ng th«n thiÕu nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cao, cã tr×nh ®é, hiÓu biÕt, kü n¨ng vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn cÇn thiÕt phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng quy ®Þnh, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ch­a ®­îc phæ biÕn vµ gi¶i thÝch ®ñ râ vµ ®ñ s©u cho d©n c­ n«ng th«n ®Ó hä cã thÓ quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi tæ chøc kinh doanh vµ s¶n xuÊt kinh doanh. NhiÒu luËt ph¸p vµ ph¸p lÖnh quan träng cã ¶nh h­ëng lín tíi tæ chøc vµ vËn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh­ LuËt Lao ®éng, LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n, LuËt c«ng ty, Ph¸p lÖnh vÒ kÕ to¸n,... vÉn ch­a ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt tíi vµ hiÓu râ. C¸c thñ tôc liªn quan tíi viÖc tæ chøc kinh doanh còng trong t×nh tr¹ng t­¬ng tù. T×nh tr¹ng ng­êi cã tay nghÒ, cã kh¶ n¨ng kinh doanh bá n«ng th«n ra thµnh thÞ vÉn tiÕp tôc diÔn ra. Mét sè ®Þa ph­¬ng ®· t×m c¸ch kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy b»ng c¸ch t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thñ tôc kinh doanh, vÒ ®Þa ®iÓm ®Ó thu hót c¸c nhµ kinh doanh ë c¸c ®« thÞ chuyÓn vÒ n«ng th«n vµ ®· thu ®­îc mét sè kÕt qu¶ b­íc ®Çu. Tuy nhiªn nÕu xÐt vÒ mÆt kinh tÕ th× trªn mÆt b»ng chung hiÖn nay, nh÷ng ­u tiªn dµnh cho c¸c doanh nghiÖp khi hä chuyÓn vÒ n«ng th«n lµ ch­a ®ñ søc hÊp dÉn. Mét ­íc tÝnh kh«ng chÝnh thøc ®­a ra tû lÖ c¸n bé lµm c«ng t¸c khuyÕn n«ng trªn hé n«ng d©n lµ 1:50.000 hé. Tõ tr­íc tíi nay c¸c c¸n bé khuyÕn n«ng mµ 25% trong sè hä lµ phô n÷ ®· ®­îc khuyÕn khÝch ®Ó vËn ®éng n«ng d©n thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu s¶n xuÊt do Trung ­¬ng ®Þnh ra. Thùc tÕ, nÕu c¸n bé khuyÕn n«ng mong muèn xuèng x· gÆp n«ng d©n th× hä gÆp khã kh¨n do kh«ng cã trî cÊp, thiÕu ph­¬ng tiÖn ®i l¹i. DÞch vô khuyÕn n«ng ®Æc biÖt yÕu trong viÖc ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu th«ng tin cña phô n÷, c¸c nhãm bÞ thiÖt thßi, ®Æc biÖt ë nh÷ng n¬i xa x«i hÎo l¸nh vµ c¸c d©n téc thiÓu sè. §Ó c¶i thiÖn viÖc tiÕp cËn vµ liªn quan tíi dÞch vô khuyÕn n«ng ®èi víi phô n÷, theo chóng t«i cÇn chó ý: §µo t¹o vÊn ®Ò giíi cho c¸n bé trong c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ tæ chøc nh©n d©n. CÇn ph¸t triÓn c¸c c«ng cô vµ h­íng dÉn trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ cã tÝnh nh¹y c¶m vÒ vÊn ®Ò giíi. X©y dùng kh¶ n¨ng cña c¸c nhãm céng ®ång vµ nh÷ng nhµ l·nh ®¹o lµ phô n÷ trong viÖc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng x©y dùng kÕ ho¹ch, trong viÖc qu¶n lý c¸c ch­¬ng tr×nh céng ®ång vµ trong viÖc tiÕp thÞ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Còng cÇn khuyÕn khÝch thiÕt lËp nh÷ng m¹ng l­íi ®Ó sao cho nh÷ng ng­êi n«ng d©n, nhãm n«ng d©n tæ chøc cña nh©n d©n vµ c¸c hîp t¸c x· cã thÓ ®èi tho¹i vµ häc hái lÉn nhau. §Æc biÖt cÇn ph¶i quan t©m ®µo t¹o vÒ qu¶n lý c¸c nguån lùc cho n÷ giíi còng nh­ c¸c nhãm céng ®ång vµ lµng x·. T¨ng c­êng sù tham gia cña n÷ n«ng d©n vµo ®µo t¹o khuyÕn n«ng, ®Æc biÖt lµ trong ch¨n nu«i, ®Þnh ra chØ tiªu vÒ sù tham gia cña phô n÷ trong c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o th­êng kú, x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o thªm ®Æc biÖt lµ cho n÷ n«ng d©n. Cung cÊp dÞch vô ch¨m sãc trÎ cho c¸c häc viªn ®Ó h¹n chÕ nh÷ng c¶n trë ®èi víi sù tham gia cña phô n÷ T¨ng c­êng sù tham gia cña c¸c em g¸i vµ phô n÷ vµo ®µo t¹o h­íng nghiÖp n«ng nghiÖp. T¨ng c­êng sù tiÕp cËn cña phô n÷ víi c¬ héi viÖc lµm phi n«ng nghiÖp th«ng qua viÖc coi hä lµ ®èi t­îng ®Ó phæ biÕn th«ng tin vÒ luËt doanh nghiÖp míi, ®µo t¹o kü n¨ng ph¸t triÓn kinh doanh vµ ®µo t¹o nghÒ, tiÕp cËn víi vèn vay chÝnh thøc víi møc vèn cao h¬n. T¨ng c­êng viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp cña phô n÷ nh»m ®­a ra c¸c hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao h¬n nh­ c©y ¨n qu¶, nÊm, c¸, gia cÇm vµ c¸c mÆt hµng ®­îc ®­îc chÕ biÕn. Cung cÊp nh÷ng hç trî cÇn thiÕt vÒ tÝn dông, ph©n tÝch thÞ tr­êng vµ ®µo t¹o cho c¸c ho¹t ®éng ®ã. T¨ng c­êng sù tiÕp cËn cña phô n÷ víi c¸c c«ng nghÖ n«ng nghiÖp phï hîp víi cÊp hé gia ®×nh gåm c«ng nghÖ sau thu ho¹ch vµ chÕ biÕn l­¬ng thùc T¨ng c­êng c«ng luËn vÒ vai trß cña phô n÷ trong n«ng nghiÖp th«ng qua c¸c tr­êng häc, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng. * VÒ søc khoÎ Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn søc khoÎ phô n÷ hiÖn nay ®¸ng lo ng¹i, nhÊt lµ ë khu vùc n«ng th«n, dÞch vô y tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n vÒ c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò nh©n lùc: “§Õn n¨m 1999, c¶ n­íc cã 3545 x· cã b¸c sÜ (trong tæng sè 10469 x·) ®¹t kho¶ng 33,9% nh­ng c¸c tØnh miÒn nói míi chØ ®¹t 22,2%. Nh÷ng x· cã b¸c sÜ lµm viÖc cÇn bæ sung trang thiÕt bÞ vµ dông cô y tÕ, t¨ng c­êng thuèc thiÕt yÕu ®Ó ®¸p øng kü thuËt cao h¬n vÒ phßng bÖnh vµ ch÷a bÖnh” [60] Søc khoÎ rÊt quan träng ®èi víi ng­êi phô n÷ kh«ng chØ v× nã cÇn cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, mµ nã cßn quan träng, cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c vai trß kh¸c cña giíi nh­: vai trß sinh s¶n vµ nu«i d­ìng, vai trß céng ®ång... Søc khoÎ yÕu kÐm sÏ kh«ng ®¶m b¶o cho viÖc hoµn thµnh nhiÖm vô s¶n xuÊt mµ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®ßi hái, ®ã lµ ch­a kÓ viÖc sÏ khã kh¨n trong viÖc x©y dùng mét cuéc sèng bÒn v÷ng vµ mét gia ®×nh h¹nh phóc nÕu ng­êi phô n÷ lu«n ®au èm. Chó ý ®Õn n©ng cao søc khoÎ cho phô n÷ nãi chung vµ phô n÷ ë c¸c vïng n«ng th«n nãi riªng, cÇn tËp trung vµo søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷. Thùc hiÖn chøc n¨ng sinh s¶n, ng­êi phô n÷ hiÖn ®ang ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng g¸nh nÆng vÒ d©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh do quan niÖm cña nam giíi vµ thiÕu sù chia sÎ cña hä trong vÊn ®Ò nµy. Bªn c¹nh ®ã, ®iÒu kiÖn vµ chÊt l­îng dÞch vô vÒ d©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ch­a ®¸p øng tèt, dÉn ®Õn nh÷ng lo ng¹i vÒ søc khoÎ cña phô n÷ khi tû lÖ n¹o, hót thai cao, sè lÇn mang thai vµ sinh në nhiÒu. Sè liÖu cho thÊy 5 tai biÕn s¶n khoa (b¨ng huyÕt, nhiÔm trïng hËu s¶n, s¶n giËt, uèn v¸n vµ vì tö cung) lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn tö vong mÑ. Vµ phÇn lín nh÷ng nguyªn nh©n tö vong nµy sÏ tr¸nh ®­îc nÕu phô n÷ ®i kh¸m thai ®Çy ®ñ vµ sinh ®Î t¹i c¸c c¬ së y tÕ. V× thÕ, quan t©m ®Õn chÊt l­îng d©n sè trong ph¸t triÓn kh«ng thÓ coi nhÑ vÊn ®Ò søc khoÎ sinh s¶n vµ quyÒn sinh s¶n cña phô n÷ ë n«ng th«n. CÇn n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô søc khoÎ céng ®ång, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña nam giíi vµ sù chia sÎ cña hä träng lÜnh vùc søc khoÎ sinh s¶n nãi riªng vµ ch¨m sãc søc khoÎ nãi chung. Bªn c¹nh ®ã, cÇn chó ý c¶i thiÖn m«i tr­êng lao ®éng vµ sinh ho¹t. Ng­êi phô n÷ ë n«ng th«n víi g¸nh nÆng cña c«ng viÖc s¶n xuÊt vµ gia ®×nh, cïng víi ®iÒu kiÖn sèng ch­a ®Çy ®ñ l¹i ph¶i ®­¬ng diÖn víi vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng, cµng lµm t¨ng thªm nguy c¬ vÒ søc khoÎ. Theo chóng t«i, bªn c¹nh nh÷ng ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n nh»m n©ng cao møc sèng ng­êi d©n, cÇn chó träng ®Õn c«ng t¸c gi÷ g×n, b¶o vÖ m«i tr­êng n«ng nghiÖp, n«ng th«n trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Chó ý ®Õn sù ph¸t triÓn con ng­êi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ®ång thêi t¨ng c­êng tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ng­êi d©n n©ng cao ý thøc gi÷ g×n, b¶o vÖ m«i tr­êng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t, trong lÜnh vùc nµy, phô n÷ l¹i lµ lùc l­îng chñ ®¹o. Chóng t«i t¸n ®ång víi ý t­ëng cña c¸c nhµ khoa häc y tÕ vÒ viÖc thµnh lËp Vô søc khoÎ n«ng th«n ®Ó ch¨m lo søc khoÎ cho ng­êi d©n. Víi tªn gäi nµy, Vô sÏ cã nhiÒu kh¶ n¨ng phèi hîp víi c¸c ngµnh kh¸c trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò søc khoÎ cho ng­êi d©n ë n«ng th«n. Bëi v× gÇn 80% ng­êi d©n ViÖt Nam sinh sèng ë n«ng th«n vµ kho¶ng 90% ng­êi nghÌo sèng ë n«ng th«n, viÖc thµnh lËp Vô søc khoÎ n«ng th«n sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh n©ng cao vµ ph¸t triÓn søc khoÎ cho c­ d©n ë khu vùc n«ng th«n vµ ®em l¹i c©n b»ng trong ch¨m sãc søc khoÎ cho ng­êi nghÌo trong ®ã ®a sè lµ phô n÷. 3.3.2 Nhãm gi¶i ph¸p ph¸t huy n¨ng lùc cña lao ®éng n÷ §Ó ph¸t huy tèt n¨ng lùc cña lao ®éng n÷ n«ng th«n cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi n«ng th«n phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn kh¬i dËy ®­îc nh÷ng tiÒm n¨ng, phÈm chÊt quý gi¸ cña phô n÷. ChÝnh s¸ch x· héi n«ng th«n kh«ng ph¶i lµ mét chÝnh s¸ch x· héi thuÇn nhÊt mµ lµ mét tËp hîp c¸c chÝnh s¸ch nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p ë n«ng th«n. Nã chØ ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch triÖt ®Ó khi nã kÕt hîp thùc hiÖn ®ång bé mét c¸ch hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi nh»m thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n theo môc tiªu x©y dùng mét n«ng th«n míi, thùc sù d©n chñ, c«ng b»ng, lµm cho mäi ng­êi ë n«ng th«n cã c«ng ¨n viÖc lµm, cã thu nhËp æn ®Þnh, b¶o ®¶m ®êi sèng bÒn v÷ng vµ thùc hiÖn mét x· héi n«ng th«n v¨n minh hiÖn ®¹i. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n, c¸c chÝnh s¸ch x· héi ë vïng n«ng th«n cµng cã ý nghÜa quan träng ®Ó gãp phÇn xo¸ bá sù c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, sù chªnh lÖch gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ ë n«ng th«n vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho phô n÷ n«ng th«n ph¸t triÓn. Nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi n«ng th«n nh­: chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, chÝnh s¸ch lao ®éng-viÖc lµm, chÝnh s¸ch d©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, nhÊt lµ c«ng nghÖ vi sinh vµo n«ng th«n... cã vai trß rÊt quan träng trong sù ph¸t triÓn cña phô n÷. Trong phÇn nµy chóng t«i chØ ®Ò cËp ®Õn 2 trong nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi nãi trªn. ChÝnh s¸ch vÒ quyÒn sö dông ®Êt cña phô n÷ n«ng th«n §iÒu 18 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh: Nhµ n­íc giao ®Êt cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n sö dông cè ®Þnh l©u dµi vµ ng­êi d©n ®­îc quyÒn chuyÓn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. theo quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 vµ NghÞ ®Þnh 64/CP n¨m 1993 cña ChÝnh phñ ban hµnh b¶n quy ®Þnh vÒ viÖc giao ®Êt n«ng nghiÖp cho hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh, l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c¸c hé gia ®×nh vµ c¸c c¸ nh©n, kh«ng ph©n biÖt nam n÷, ®­îc nhËn ®Êt æn ®Þnh l©u dµi ®Ó s¶n xuÊt khi cã mét trong c¸c ®iÒu kiÖn lµ nh©n khÈu th­êng tró, ng­êi ®ang ®i häc - ®i nghÜa vô qu©n sù hoÆc ng­êi sèng b»ng nghÒ n«ng. VÒ ®Êt ë cã quy ®Þnh bæ sung cho c¸c sè chÞ em phô n÷ tuæi trªn 30 nhì th× qu¸ løa muèn ra ë riªng còng ®­îc cÊp ®Êt riªng. Theo thèng kª ch­a ®Çy ®ñ, ®Õn cuèi n¨m 1997 cã trªn 7 triÖu hé gia ®×nh ë n«ng th«n ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ trªn 4 triÖu hé ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhµ ë. PhÇn lín c¸c giÊy nµy do c¶ vî vµ chång ®øng tªn hoÆc do ng­êi chång ®øng tªn víi sù tho¶ thuËn tr­íc ®ã cña ng­êi vî víi t­ c¸ch ng­êi chñ sö dông ®Êt hoÆc së h÷u nhµ ë. Cã 12,7% phô n÷ ®øng tªn c¸c giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt hoÆc së h÷u nhµ víi t­ c¸ch lµ c¸c chñ hé gia ®×nh, th­êng lµ ®éc th©n hoÆc go¸ chång. Trong qu¸ tr×nh giao ®Êt ë n«ng th«n ViÖt Nam võa qua, ng­êi phô n÷ còng ®­îc xem xÐt b×nh ®¼ng nh­ nam giíi: ®­îc giao ®Êt sö sông l©u dµi ®Ó lµm nhµ ë vµ s¶n xuÊt, ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¶ 5 quyÒn trªn diÖn tÝch ®Êt ®­îc giao lµ quyÒn chuyÓn ®æi, chuyÓn nh­îng, cho thuª, thÕ chÊp vµ thõa kÕ. Tuy nhiªn, thùc tiÔn cßn mét sè vÊn ®Ò n¶y sinh cÇn ®­îc c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch nghiªn cøu ®­a ra h­íng gi¶i quyÕt. ThÝ dô, nhiÒu phô n÷ khi ®i lÊy chång kh«ng cßn ®­îc gia ®×nh bè mÑ ®Î cho sö dông ®Êt cò vµ còng kh«ng ®­îc nhµ chång giao ®Êt míi. Phô n÷ th­êng Ýt ®­îc h­ëng ®Êt thæ c­ cña cha mÑ ®Ó l¹i do t­ t­ëng träng nam khinh n÷ vµ phong tôc tËp qu¸n l©u ®êi cña c¸c gia ®×nh, hä téc ViÖt Nam. ChÝnh s¸ch tÝn dông. §iÒu 376 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 quy ®Þnh: “Tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi t¹i c¬ së cã thÓ b¶o l·nh b»ng tÝn chÊp cho c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh vay mét kho¶n tiÒn nhá t¹i ng©n hµng hay tæ chøc tÝn dông ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh, lµm dÞch vô theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ”. Theo tinh thÇn nµy th× Héi phô n÷ cã quyÒn b¶o l·nh b»ng tÝn chÊp cho phô n÷ vay mét kho¶n tiÒn nhá t¹i ng©n hµng ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. Phô n÷ n«ng th«n ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch tÝn dông chung cña nhµ n­íc quy ®Þnh cho n«ng d©n vay kh«ng cÇn thÕ chÊp víi sè tiÒn 1 triÖu ®ång víi c¬ chÕ cho vay th«ng qua c¸c tæ phô n÷ tiÕt kiÖm, tæ t­¬ng trî cña nh©n d©n theo tinh thÇn NghÞ ®Þnh 14-CP ngµy 2/3/1993 cña ChÝnh phñ. HiÖn cã kho¶ng 50% phô n÷ n«ng th«n ®· ®­îc vay tÝn dông víi møc l·i suÊt thÊp. C¸c hé nghÌo vµ hé do phô n÷ lµm chñ hé ®­îc Nhµ n­íc ­u tiªn cho vay tõ ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo vµ quü hç trî n«ng d©n ®ång thêi ®­îc h­íng dÉn kü thuËt vµ c¸ch thøc s¶n xuÊt. Víi phong trµo “Ngµy tiÕt kiÖm v× phô n÷ nghÌo”, Héi phô n÷ ®· quyªn gãp ®­îc 70 tû VN§ cho 26 v¹n phô n÷ nghÌo vay lµm vèn s¶n xuÊt. Trong 5 n¨m tõ 1992 ®Õn 1997, Héi phô n÷ ®­îc Nhµ n­íc ph©n bæ 23 tû VN§ tõ Quü quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®· t¹o thªm 14 v¹n chç lµm cho phô n÷. Tuy nhiªn, phô n÷ n«ng th«n vÉn cã nhu cÇu ®­îc ®¸p øng nhiÒu h¬n n÷a vÒ tÝn dông, vµ ®Æc biÖt lµ hç trî vÒ c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng ®Ó sö dông vèn vay cã hiÖu qu¶. ¶nh h­ëng cña mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi kh¸c ®èi víi phô n÷ §æi míi lµ chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ nhµ n­íc vµ ®ang ®­îc tiÕp tôc thùc hiÖn. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, ®æi míi ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ: chÝnh s¸ch ®Çu t­, chÝnh s¸ch khoa häc-c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch gi¸o dôc-®µo t¹o, chÝnh s¸ch giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi cho hé n«ng d©n, c¸c chÝnh s¸ch vÒ lao ®éng vµ viÖc lµm, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo... Nh÷ng n¨m qua, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi ®ã ®· gãp phÇn n©ng cao ®Þa vÞ cña ng­êi phô n÷ trong gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong gia ®×nh vµ ®Þa vÞ cña ng­êi phô n÷ trong x· héi. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ lµ kh«ng ph¶i lóc nµo còng nªu trùc tiÕp ®èi t­îng cô thÓ cña chÝnh s¸ch. VÊn ®Ò giíi, phô n÷ còng kh«ng ®­îc ®Æt ra víi quan niÖm cho r»ng chÝnh s¸ch kinh tÕ lµ cña chung cho mäi ®èi t­îng, nam còng nh­ n÷. Ngoµi ra, kh«ng Ýt c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cho r»ng phô n÷ vµ giíi lµ vÊn ®Ò x· héi, n»m ngoµi ph¹m vi quan t©m cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. C¸c sè liÖu vµ sù kiÖn ®· nªu chøng tá chÝnh s¸ch kinh tÕ cã t¸c ®éng to lín ®èi víi phô n÷ nh­ thÕ nµo, ®Æc biÖt trªn nh÷ng lÜnh vùc nh­ viÖc lµm, vèn, thu nhËp... Con ng­êi mµ chÝnh s¸ch h­íng tíi ch­a ë ®©u vµ bao giê l¹i lµ con ng­êi “chung chung” mµ ng­îc l¹i, lu«n lu«n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ vÒ giíi, d©n téc, häc vÊn, ®Þa vÞ x· héi... Mét chÝnh s¸ch cã kh¶ n¨ng ®i vµo cuéc sèng nhanh nhÊt lµ mét chÝnh s¸ch ®¸p øng tèt nhÊt nh÷ng nhu cÇu cô thÓ vµ thiÕt thùc cña c¸c nhãm ®èi t­îng ®Æt ra. §iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cÇn quan t©m ®Õn vÊn ®Ò x· héi, trong ®ã cã khÝa c¹nh giíi mµ mçi chÝnh s¸ch kinh tÕ khi ban hµnh cÇn c©n nh¾c ®Çy ®ñ ®Õn nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau cã thÓ t¹o ra cho phô n÷ vµ nam giíi. Trong nh÷ng n¨m qua, qu¸ tr×nh chia ruéng ®Êt diÔn ra ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p trong viÖc ph©n h¹ng ®iÒn, ®o ®¹c, b¾t th¨m... cho thÊy mét sè biÓu hiÖn ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi phô n÷ nghÌo, phô n÷ ®¬n th©n. Sè ruéng hä ®­îc nhËn th­êng r¬i vµo nh÷ng vïng kh«ng ®ñ n­íc, b¹c mµu, xa lµng... §Æc biÖt hiÖn nay, ë mét n¬i t¹i miÒn B¾c, cã mét bé ph©n n«ng d©n chØ ®­îc cÊp mét phÇn ruéng theo quy ®Þnh do cßn nî cò víi hîp t¸c x·. Tû lÖ ruéng bÞ rót trong tæng sè diÖn tÝch ruéng ®Êt ®­îc giao cho hé lªn tíi 44% ë Nam Hµ, 40% ë Hoµ B×nh, 35% ë Hµ B¾c. §¸ng chó ý lµ trong sè nh÷ng hé bÞ rót ruéng cã nhiÒu n÷ chñ hé. PhÇn lín hä lµ phô n÷ nghÌo, ®¬n th©n, cao tuæi, søc khoÎ yÕu. §iÒu nµy cho thÊy viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch trªn thùc tÕ kh«ng hoµn toµn nh­ trªn v¨n b¶n. Sù b×nh ®¼ng giíi cã thÓ bÞ vi ph¹m bëi t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè. ViÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ do vËy cÇn ®­îc tiÕn hµnh víi nhËn thøc cao h¬n vÒ quyÒn lîi cña phô n÷ ®Ó h¹n chÕ tèi ®a c¸c kÏ hë cho c¸c hiÖn t­îng lîi dông chÝnh s¸ch, vi ph¹m nguyªn t¾c c«ng b»ng giíi. §¹i héi §¶ng lÇn thø IX - lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö c¸c ®¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam - ®· ®­a vµo V¨n kiÖn ®¹i héi thuËt ng÷ giíi. Khi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ph¸t huy søc m¹nh ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n: “§èi víi phô n÷, thùc hiÖn tèt luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng giíi, båi d­ìng, ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, n©ng cao häc vÊn; cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó phô n÷ tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo c¸c c¬ quan l·nh ®¹o vµ qu¶n lý c¸c cÊp, c¸c ngµnh; ch¨m sãc vµ b¶o vÖc bµ mÑ vµ trÎ em; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó phô n÷ thùc hiÖn tèt thiªn chøc ng­êi MÑ, x©y dùng gia ®×nh no Êm, b×nh ®¼ng, tiÕn bé, h¹nh phóc [22, tr. 126] T­ t­ëng vÒ b×nh ®¼ng giíi, mét lÇn n÷a l¹i ®­îc §¶ng ta kh¼ng ®Þnh trong quan ®iÓm ph¸t triÓn “ThiÕt thùc ch¨m lo sù b×nh ®¼ng giíi, sù tiÕn bé cña phô n÷” [22, tr. 163]. KÕt luËn Tõ nh÷ng nghiªn cøu ®· ®­îc tr×nh bµy trªn ®©y, chóng t«i rót ra mét sè kÕt luËn sau: Thø nhÊt, ®a sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ c¸c n­íc n«ng nghiÖp. ë c¸c n­íc nµy, phô n÷ n«ng th«n cã vai trß rÊt to lín trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ-x· héi, trong viÖc sinh s¶n, nu«i d­ìng vµ gi¸o dôc c¸c thÕ hÖ t­¬ng lai... Tuy nhiªn, do nh÷ng ®Þnh kiÕn x· héi, do søc khoÎ thÓ lùc kÐm, häc vÊn tay nghÒ thÊp... nhiÒu tiÒm n¨ng cña phô n÷ n«ng th«n ch­a ®­îc khai th¸c, ph¸t huy. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm chËm, thËm chÝ k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Bëi vËy, khai th¸c vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng cña phô n÷ n«ng th«n lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt ®èi víi c¸c n­íc nµy. Thø hai, phô n÷ n«ng th«n ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc tr­ng cña phô n÷ n«ng th«n c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ång thêi cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng do nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö, kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi quy ®Þnh. §iÒu ®ã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn lao ®éng n÷ n«ng th«n ViÖt Nam. Qóa tr×nh ®æi míi ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn phô n÷ vµ lao ®éng n÷ n«ng th«n. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, sù ph¸t triÓn lao ®éng n÷ ë n«ng th«n ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n; cßn nhiÒu tiÒm n¨ng cña lao ®éng n÷ n«ng th«n ch­a ®­îc khai th¸c, ph¸t huy. Nguyªn nh©n cã nhiÒu, trong ®ã c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Thø ba, ph¸t triÓn lao ®éng n÷ ë n«ng th«n lµ mét néi dung ph¸t triÓn con ng­êi, lµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ë n«ng th«n. Ph¸t triÓn lao ®éng n÷ ë n«ng th«n kh«ng chØ lµ c«ng viÖc cña riªng phô n÷, mµ lµ c«ng viÖc cña toµn x· héi. Nhµ n­íc cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong sù nghiÖp nµy. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi cña nhµ n­íc ®Òu trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn sù nghiÖp ph¸t triÓn phô n÷ nãi chung, lao ®éng n÷ ë n«ng th«n nãi riªng. Do ®ã, mçi chÝnh s¸ch cÇn ph¶i c©n nh¾c nh÷ng t¸c ®éng vÒ giíi. Thø t­, ph¸t triÓn lao ®éng n÷ ë n«ng th«n chÝnh lµ ph¶i n©ng cao n¨ng lùc cho phô n÷ b»ng viÖc n©ng cao häc vÊn vµ chuyªn m«n kü thuËt, n©ng cao søc khoÎ (bao gåm c¶ søc khoÎ sinh s¶n), thÓ lùc cho phô n÷ n«ng th«n. Ph¸t triÓn lao ®éng n÷ ë n«ng th«n cßn lµ ph¶i ph¸t huy n¨ng lùc cña phô n÷ n«ng th«n. * * * Sù nghiÖp cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lµ sù nghiÖp gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn con ng­êi. Nh÷ng thµnh tùu cña qóa tr×nh ®æi míi ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cùc kú quan träng thùc hiÖn sø mÖnh ®ã. ChÝnh v× vËy, cã thÓ nãi r»ng ch­a bao giê phô n÷ ViÖt Nam nãi chung, phô n÷ n«ng th«n nãi riªng l¹i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nh­ ngµy nay. VÊn ®Ò cßn l¹i chÝnh lµ b¶n th©n phô n÷ ph¶i khai th¸c tËn dông ®­îc nh÷ng c¬ héi ®ã ®Ó ph¸t triÓn. Víi nh÷ng truyÒn thèng rÊt tèt ®Ñp, víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i, chóng ta cã ®ñ c¬ së ®Ó tin t­ëng r»ng phô n÷ n«ng th«n ®ñ søc v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc, ph¸t triÓn chÝnh m×nh, thùc hiÖn ®­îc tr¸ch nhiÖm ®èi víi ®Êt n­íc vµ d©n téc. Tµi liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt Action Aid ViÖt Nam (1999), Hµ tÜnh - B¸o c¸o ®¸nh gi¸ vÒ nghÌo khã víi sù tham gia cña céng ®ång, Hµ néi TrÇn ThÞ V©n Anh - Lª Ngäc Hïng (1996), Phô n÷, Giíi vµ Ph¸t triÓn, NXB Phô n÷, Hµ Néi Ban chØ ®¹o Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë Trung ­¬ng (2000), Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë ViÖt Nam 1999, KÕt qu¶ ®iÒu tra mÉu, NXB ThÕ giíi, Hµ néi B¸o Nh©n d©n (7/3/95), VÊn ®Ò ®Æt ra tõ nh÷ng hé n«ng d©n Ýt vµ kh«ng cã ruéng ®Êt s¶n xuÊt ë §ång b»ng s«ng Cöu Long B¸o Nh©n D©n (8/12/2001), Th«ng tin vÒ c«ng nghÖ vµ tiÕn bé kü thuËt phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n B¸o Nh©n d©n (27/10/2002), ChÞ B×nh ch¨n nu«i giái B¸o Phô n÷ Tp Hå ChÝ Minh, sè 70 ngµy 12-9-1998 Melanie Beresford (1994), ¶nh h­ëng cña c¶i c¸ch kinh tÕ vÜ m« ®èi víi phô n÷ ë ViÖt Nam, Hµ néi §ç ThÞ B×nh (chñ biªn) (1997), Nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi víi phô n÷ n«ng th«n trong giai ®o¹n hiÖn nay, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi. Bé lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi (2002), Niªn gi¸m thèng kª Lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi 2001, NXB Lao ®éng x· héi, Hµ néi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (1998), C¸c ngµnh nghÒ n«ng th«n ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi NguyÔn V¨n BÝch-Chu TiÕn Quang (chñ biªn) (1999), Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, Hµ néi Robert Chambers (1991), Ph¸t triÓn n«ng th«n: H·y b¾t ®Çu tõ nh÷ng ng­êi cïng khæ, NXB §¹i häc vµ gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, Hµ néi Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc - Tæng côc thèng kª (2001), Møc sèng trong thêi kú kinh tÕ bïng næ - ViÖt Nam, NXB Thèng kª, Hµ néi Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc, MPI/DSI (2001), ViÖt Nam h­íng tíi 2010, tËp 2, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc (2000), B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi 1999, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc (2001), B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi 2001, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ néi. Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (1999), B¸o c¸o quèc gia lÇn thø hai vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng ­íc Liªn hiÖp quèc xo¸ bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷ (CEDAW), NXB Phô n÷, Hµ néi Côc chÕ biÕn n«ng-l©m s¶n vµ ngµnh nghÒ n«ng th«n (1997), “Mét sè kÕt qu¶ ban ®Çu vÒ ®iÒu tra ngµnh nghÒ n«ng th«n ViÖt Nam”, T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 228 (5), tr. 50-59 Lª §øc Dôc - Thanh Hµ (1998), “Nh÷ng ng«i lµng v¾ng bãng ®µn «ng”, b¸o Tuæi trÎ thø n¨m 23/7/1998 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø s¸u (lÇn 1) Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng kho¸ VIII, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi Frank Ellis (1995), ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, NXB N«ng nghiÖp, Hµ néi Neva Goodwin - Ph¹m Vò LuËn (chñ biªn) (2002), Kinh tÕ vi m« trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi Domunique Haughton, Jonathan Haughton vµ nh÷ng ng­êi kh¸c (1999), Hé gia ®×nh ViÖt Nam nh×n quan ph©n tÝch ®Þnh l­îng, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi Héi Khoa häc kinh tÕ ViÖt Nam (1998), Tµi liÖu tËp huÊn: Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, tËp 1, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi Héi §ång d©n sè (1997), S¶n xuÊt, sinh s¶n vµ phóc lîi gia ®×nh - Ph©n tÝch mèi quan hÖ giíi trong hé gia ®×nh ViÖt Nam, Hµ néi Ph¹m ThÞ Thu H»ng (2002), T¹o viÖc lµm tèt b»ng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi Nolwen Henaff - Jean-Yves Martin (2001), Lao ®éng, viÖc lµm vµ nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam 15 n¨m sau ®æi míi, NXB ThÕ giíi, Hµ néi Thu Hµ (2001), “Giíi vµ c«ng viÖc ®­îc tr¶ l­¬ng ë C¨m pu chia”, T¹p chÝ Phô n÷ vµ TiÕn bé, sè 3(28) T­¬ng Lai (1991), “Thö gîi lªn mét sè vÊn ®Ò vÒ gia ®×nh, d©n sè vµ sù ph¸t triÓn n«ng th«n”, T¹p chÝ X· héi häc, sè 4 (1991) Borje Ljunggren (chñ biªn) (1994), Nh÷ng th¸ch thøc trªn con ®­êng c¶i c¸ch §«ng D­¬ng, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi Vò M¹nh Lîi (1991), “Kh¸c biÖt nam n÷ trong gia ®×nh n«ng th«n ®ång b»ng B¾c Bé”, Nh÷ng nghiªn cøu X· héi häc vÒ gia ®×nh ViÖt Nam, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi C.M¸c-Ph. ¡ng-ghen (1984), TuyÓn tËp, tËp 6, NXB Sù thËt, Hµ néi E. Wayne Nafziger (1998), Kinh tÕ häc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, NXB Thèng kª, Hµ Néi Ng©n hµng thÕ giíi (1998), Thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam: Tõ viÔn c¶nh tíi hµnh ®éng. B¸o c¸o cho Héi nghÞ nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam, 7-8/12/1998, Hµ Néi Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (1999), ChÝnh s¸ch vÒ giíi vµ Ph¸t triÓn, Hµ néi Ng©n hµng thÕ giíi (1999), ViÖt Nam tÊn c«ng ®ãi nghÌo, Hµ néi Ng©n hµng thÕ giíi (2000), B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn thÕ giíi 2000/2001 - TÊn c«ng ®ãi nghÌo, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi Ng©n hµng thÕ giíi (2001), §­a vÊn ®Ò Giíi vµo ph¸t triÓn, NXB V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi NguyÔn V¨n Phóc (1997), “C«ng nghiÖp n«ng th«n trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc”, T¹p chÝ Céng s¶n sè 1 Paul Read, Harry Minas vµ Steven Klimidis (1999), “ViÖt Nam mét th¨m dß s¬ bé vÒ tuæi thä, cña c¶i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ”, B¸o c¸o t¹i héi th¶o quèc tÕ vÒ ch¨m sãc søc khoÎ, H¹ Long 7-10/4/1999. Jeong Nam Song (1996), “ Mét sè ®Æc ®iÓm cña n«ng th«n Hµn Quèc”, C¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ con ng­êi ViÖt Nam hiÖn nay, tËp II, Ch­¬ng tr×nh Khoa häc c«ng nghÖ cÊp Nhµ n­íc KX-07, Hµ néi Ph¹m §øc Thµnh vµ Mai Quèc Ch¸nh (Chñ biªn) (1998), Gi¸o tr×nh kinh tÕ lao ®éng, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi Bïi Ngäc Thanh, NguyÔn H÷u Dòng, Ph¹m §ç NhËt T©n (chñ biªn) (1996), Nghiªn cøu chÝnh s¸ch x· héi n«ng th«n ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi Lª §×nh Th¾ng (chñ biªn) (2000), ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n sau NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi Hoµng B¸ ThÞnh (2002), Vai trß cña ng­êi phô n÷ n«ng th«n trong c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi H÷u Thä (1998), “TiÕp tôc bµn vÒ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n”, B¸o Nh©n D©n, ngµy 13-9-1998 TrÇn V¨n Thä (chñ biªn) (2000), Kinh tÕ ViÖt Nam 1955-2000, NXB Thèng kª, Hµ Néi NguyÔn Kim Thuý (2000), "Phô n÷ n«ng th«n ViÖt Nam", H×nh ¶nh ng­êi phô n÷ ViÖt Nam tr­íc thÒm thÕ kû XXI, NXB ThÕ giíi, Hµ Néi NguyÔn Kim Thuý (2000), "Phô n÷ ViÖt Nam trong khu vùc kinh tÕ phi chÝnh thøc", H×nh ¶nh ng­êi phô n÷ ViÖt Nam tr­íc thÒm thÕ kû XXI, NXB ThÕ giíi, Hµ Néi Tæ chøc l­¬ng thùc thÕ giíi - Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc (2002), Kh¸c biÖt giíi trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam, Hµ néi Tæng côc Thèng kª (1994), §iÒu tra møc sèng d©n c­ ViÖt Nam 1992-1993, NXB Thèng kª, Hµ néi Tæng côc Thèng kª (2000), §iÒu tra møc sèng d©n c­ ViÖt Nam 1997-1998, NXB Thèng kª, Hµ néi Tæng côc thèng kª (1999), KÕt qu¶ ®iÒu tra toµn bé c«ng nghiÖp n¨m 1998, NXB Thèng kª, Hµ néi Tæng côc Thèng kª (1994), Niªn gi¸m thèng kª 1993, NXB Thèng kª, Hµ néi Tæng côc thèng kª (2000), N÷ giíi vµ nam giíi ë ViÖt Nam thËp kû 90, NXB Thèng kª, Hµ Néi Tæng côc Thèng kª (2000) Sè liÖu vÒ ph¸t triÓn x· héi ë ViÖt Nam thËp kû 90, NXB Thèng kª, Hµ Néi Tæng côc thèng kª (2002), Sè liÖu thèng kª d©n sè vµ kinh tÕ x· héi ViÖt Nam 1975-2001, NXB Thèng kª, Hµ Néi Lª Ngäc Träng (2000), “Ch¨m sãc søc khoÎ ng­êi nghÌo”, T¹p chÝ Céng s¶n (18), trang 41-44. Trung t©m nghiªn cøu khoa häc lao ®éng n÷ (1997), Phô n÷ tham gia l·nh ®¹o qu¶n lý, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi Trung t©m nghiªn cøu Giíi, Gia ®×nh vµ M«i tr­êng trong Ph¸t triÓn (1996), KÕt qu¶ dù ¸n Phô n÷ n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång: Giíi, c«ng t¸c qu¶n lý nguån n­íc vµ vÊn ®Ò chuyÓn ®æi kinh tÕ, Hµ Néi. Trung t©m nghiªn cøu Giíi, Gia ®×nh vµ M«i tr­êng trong Ph¸t triÓn (1997), KÕt qu¶ nghiªn cøu dù ¸n S¶n xuÊt, sinh s¶n vµ h¹nh phóc gia ®×nh, Hµ Néi Trung t©m nghiªn cøu Giíi, Gia ®×nh vµ M«i tr­êng trong Ph¸t triÓn (2001), Phô n÷ - Søc khoÎ vµ M«i tr­êng, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi NguyÔn V¨n Trung (chñ biªn) (1998), Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trÎ ë n«ng th«n ®Ó c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n, n«ng nghiÖp n­íc ta, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi §µo ThÕ TuÊn (1993), “Kinh tÕ hé gia ®×nh cña n«ng d©n”, T¹p chÝ X· héi häc, sè 4 Lª ThÞ Nh©m TuyÕt (1975), Phô n÷ ViÖt Nam qua c¸c thêi ®¹i, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi Lª ThÞ Nh©m TuyÕt (chñ biªn) (2000), H×nh ¶nh ng­êi phô n÷ ViÖt Nam tr­íc thÒm thÕ kû XXI, NXB ThÕ Giíi, Hµ Néi Uû ban quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷ ViÖt Nam, Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch tiÕn bé cña phô n÷ vµ b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam Uû ban c¸c vÊn ®Ò x· héi cña quèc héi ViÖt Nam vµ c¬ quan ph¸t triÓn quèc tÕ Canada (1995), Kû yÕu héi th¶o: Vai trß giíi tÝnh vµ nguån nh©n lùc trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, Hµ néi Uû ban quèc gia D©n sè - KÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh - GTZ (1996), §iÒu tra Søc khoÎ Sinh s¶n 1995, Hµ Néi ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng (2000), B¸o c¸o ®iÒu tra vÒ ý chÝ kinh doanh, Hµ néi Lª Thµnh ý (1999), “Phô n÷ B¾c Trung bé vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi”, T¹p chÝ ho¹t ®éng khoa häc sè 3 TiÕng Anh Jamilah Ariffin (1992), Women and Development in Malaysia, Pelanduk Publication, Malaysia. Ester Boserup (1970), Woman’s role in Economic Development, Earthscan Publications Limited, Lodon ILO (2001), World Employment Report 2001 International Rice Research Institute (1985), Women in Rice Farming, Gower Publishing Company Ltd., England Toward Gender Equality (1995), The Role Public Policy, World Bank Publication United Nation (1995), Women of Bangladesh - A Country profile, New York. United Nation (1997), Women in China - A Country profile, New York. World Bank (1998), World Development Report, Oxford University Press, New York

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docLao động nữ ở nông thôn Việt Nam - Thực trạng và giải pháp.DOC
Luận văn liên quan