Lập kế hoạch và xây dựng các dịch vụ lồng ghép ở Israel

1 Lập kế hoạch và xây dựng các dịch vụ lồng ghép ở Israel Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về Già hóa dân số Hà Nội, Việt Nam, ngày 24-25 tháng 9 năm 2013 Giáo sư Ariela Lowenstein, Chủ tịch Trường Max Stern Yezreel Academic College, Israel Khoa Lão khoa, Trung tâm Nghiên cứu và Tìm hiểu về già hóa, Đại học Haifa, Israel arielal@yvc.ac.il 2 Nội dung bài trình bày Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác lập kế hoạch Bức tranh về xã hội nhân khẩu học của Israel Chính sách và Pháp luật ở Israel Chăm sóc liên tục Các mô hình dịch vụ khác nhau Các vấn đề và những thay đổi cần phải thực hiện Hàm ý chính sách 3 Các yếu tố ảnh hưởng tới việc lập kế hoạch và thiết kế dịch vụ Những thay đổi về nhân khẩu học Các nhóm tuổi khác nhau Quan điểm toàn cầu–Già hóa tại nơi sinh sống, Già hóa năng động Các chuẩn mực xã hội và văn hóa, Tín ngưỡng Cơ cấu xã hội và chính trị - Chính sách & Pháp luật 4 Các mạng lưới chăm sóc người cao tuổi ở Israel– Các chuẩn mực, văn hóa và tín ngưỡng Israel là quốc gia đa văn hóa, đa nguyên và dân chủ, với các nhóm đa dạng về quốc tịch, tôn giáo, và dân tộc Phúc lợi xã hội của Israel được hình thành dựa trên sự kết hợp giữa thị trường và chính phủ trong việc xây dựng các chính sách và dịch vụ phúc lợi. 5 Nhân khẩu học Năm 2013, Israel có là 8 triệu người, với 80% là người Do Thái, 20% không phải là người Do Thái. Tuổi thọ trung bình hiện nay là 79,6 tuổi đối với nam giới và 83,8 tuổi đối với phụ nữ. Số người từ 65 tuổi trở lên chiếm 10%; trong nhóm người Do Thái là 12% trong nhóm người Do Thái, và trong nhóm không Do Thái là 4,2% – do có mức sinh cao hơn Gần 19% người cao tuổi Do Thái không có khả năng tự phục vụ trong sinh hoạt hàng ngày (ADL). Trong khi đó, con số ngày ở nhóm không phải là người Do Thái là gần 31% 6 Tình trạng gia đình và việc sắp xếp cuộc sống Phần lớn người cao tuổi có mạng lưới hỗ trợ không chính thức - vợ/chồng là nguồn hỗ trợ chính, sau đó là con cái. Nhấn mạnh vào vai trò của gia đình trong việc chăm sóc người cao tuổi, điều này được phản ánh trong tỷ lệ vào nhà dưỡng lão thấp: 4,1% 7 Chính sách và Hệ thống dịch vụ Các mục tiêu cơ bản của việc cung cấp dịch vụ: (1) Đảm bảo việc tự cung cấp ở mức tối đa, tiếp tục sống tại cộng đồng càng lâu càng tốt – Già hóa tại nơi sinh sống (2) Đảm bảo sự tham gia xã hội năng động, liên quan tới sự đa dạng và không đồng nhất – Già hóa năng động. (3) Ngay cả việc chăm sóc sức khỏe lâu dài dành cho người cao tuổi già yếu cũng tập trung vào việc tiếp tục phong cách sống vốn có, khác với việc vào nhà dưỡng lão sớm 8 Nguồn nhân lực Xã hội nên sử dụng nguồn nhân lực sẵn có trong bối cảnh ngày càng có nhiều “người cao tuổi còn trẻ ”– thúc đẩy quyền lực chính trị. Ở Israel Đảng công dân cao tuổi, đã thành lập Bộ Công dân cao tuổi Nâng cao tuổi nghỉ hưu, chuẩn bị cho xã hội già hóa; việc này được khuyến nghị ở tất cả các quốc gia thuộc Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OECD. Ở Israel cách đây 2 năm, tuổi nghỉ hưu được nâng lên tới mức 67 tuổi đối với nam giới, 62 tuổi đối với phụ nữ Nhà nước và khu vực tư nhân nên xây dựng các chương trình khuyến khích người lao động cao tuổi tiếp tục làm việc. 9 Bốn khu vực cơ bản tham gia vào việc cung cấp dịch vụ: Các cơ quan chính phủ Công đoàn Các tổ chức tình nguyện Khu vực tư nhân Chính sách và các hệ thống dịch vụ ở Israel 10 Chính sách và Hệ thống dịch vụ Cơ quan bảo hiểm quốc gia (hệ thống an sinh xã hội cơ bản của Isarel) là công cụ chính sách bảo trợ xã hội chủ yếu của Israel. Hiện nay, hệ thống này bao gồm các chương trình dành cho người cao tuổi như sau: Bảo hiểm tuổi già và cho người sống sót Bảo hiểm khuyết tật, Luật bảo hiểm chăm sóc dài hạn; Các sơ sở tư vấn dành cho người cao tuổi. Các cơ sở tư vấn dành cho người cao tuổi Các cơ sở này được hoạt động bởi „người cao tuổi còn trẻ‟ trên toàn quốc . Tất cả các tình nguyện viên tham gia khóa tập huấn trong 1 năm, tại các trường đại học khác nhau. Họ có các vai trò khác nhau: thăm nom gia đình người cao tuổi, hỗ trợ họ liên lạc; cung cấp thông tin về quyền của người cao tuổi; làm việc với những người cao tuổi mới góa vợ/chồng gần đây. Mỗi nhóm có 1 giám sát viên là một cán bộ làm công tác xã hội cấp cao. Họ cũng tạo thành nhóm tự giúp đỡ nhau giữa những người tham gia 11 12 Chính sách và Hệ thống dịch vụ Các dịch vụ phúc lợi và xã hội dành cho người cao tuổi được quy định trong Luật Dịch vụ phúc lợi chung năm 1958. Tại mỗi chính quyền địa phương, văn phòng phúc lợi địa phương phải cung cấp các dịch vụ tới những người có nhu cầu, bao gồm cả người cao tuổi. Các dịch vụ cộng đồng cơ bản: câu lạc bộ hưu trí; trung tâm chăm sóc ban ngày dành cho người cao tuổi già yếu và có vấn đề về tâm thần; láng giềng hỗ trợ và “mái ấm tình thương„‟; bữa ăn trên xe lăn; các tình nguyện viên năng động. Láng giềng hỗ trợ - ở các cộng đồng nơi có tỷ lệ cao về người cao tuổi đang sinh sống – một “người cha láng giềng” „được chọn làm đầu mối liên lạc của tất cả người cao tuổi để đáp ứng tất cả các nhu cầu: ví dụ như sửa bóng đèn; mang đồ ăn và thuốc đến khi thăm gia đình; chăm sóc cuộc sống xã hội của họ; xây dựng các chương trình liên thế hệ. 13 Chính sách và Hệ thống dịch vụ Bộ Y tế, thông qua Vụ Y tế cho người cao tuổi, chịu trách nhiệm về các dịch vụ y tế cộng đồng; các phòng khám sức khỏe gia đình và sức khỏe tâm thần; bố trí người cao tuổi vào nhà dưỡng lão, theo dõi và giám sát điều dưỡng và người cao tuổi già yếu và có vấn đề về tâm thần ở các nhà dưỡng lão. 14 Chính sách và Hệ thống dịch vụ Luật bảo hiểm y tế quốc gia năm 1995 được ban hành để chi trả y tế cho tất cả người dân Isarel, không phân biệt tuổi tác hay tình trạng khuyết tật. Việc chăm sóc sức khỏe ban đầu và chuyên khoa được thực hiện bởi 5 tổ chức y tế Hadassah (Hadassah Medical Organization- HMO) ở các phòng khám tuyến đầu qua việc thăm khám các gia đình ở từng khu vực. Hiện nay Mô hình dịch vụ tích hợp đang được xây dựng– sự phối hợp mạnh mẽ giữa: phòng khám sức khỏe, trung tâm chăm sóc hàng ngày, bệnh viện, dịch vụ xã hội & người chăm sóc không chính thức– tạo thành Hệ thống một đầu vào (One Point Entry System) 15 Chính sách và Hệ thống dịch vụ Năm1969 Hiệp hội hoạch định và xây dựng dịch vụ cho người cao tuổi (ESHEL) được thành lập: Để điều phối các hoạt động của các bộ ngành khác nhau; Để thúc đẩy việc lập kế hoạch dịch vụ quốc gia ; Để xây dựng sự hợp tác giữa khu vực công và khu vực tình nguyện. Ở mỗi cộng đồng, thành lập các Hiệp hội dành cho người cao tuổi địa phương với thành viên là những người cung cấp dịch vụ địa phương và người cao tuổi, làm việc dựa trên chương trình 5 năm về xây dựng dịch vụ 17 Thế nào là sự cân bằng phù hợp? Chăm sóc gia đình không chính thức Dịch vụ chăm sóc chính thức Luật chăm sóc lâu dài tại cộng đồng 18 Đạo luật này được ban hành năm 1988 – đưa ra một mô hình duy nhất đối với việc cung cấp dịch vụ cho người cao tuổi tại cộng đồng, trong đó việc quản lý dựa trên từng trường hợp đóng vai trò trung tâm. Một thành phần quan trọng là liên kết tất cả các cơ quan đang hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc dài hạn, đặc biệt là Quỹ dành cho người ốm và các bộ ngành cung cấp việc chăm sóc y tế. Luật bảo hiểm chăm sóc dài hạn Luật này có những đặc điểm sau: 1. Đây là luật bảo hiểm xã hội công nhận quyền của người cao tuổi đối với các dịch vụ cá nhân dựa trên các nhu cầu đã được đánh giá. 2. Đạo luật này hướng tới cộng đồng nhằm hỗ trợ người cao tuổi sống tại gia đình, để trì hoãn hoặc tránh việc phải vào nhà dưỡng lão. 3. Lợi ích mang lại cho những người cao tuổi sống rất phụ thuộc, để hỗ trợ những người chăm sóc tại gia đình và giảm bớt gánh nặng cho họ. Tuy nhiên, gia đình không được hỗ trợ thanh toán. 4. Ưu Tiên dịch vụ bằng hiện vật mang tính phổ cập, quân bình và đồng bộ Luật bảo hiểm chăm sóc dài hạn 5. Đạo luật này được xây dựng hướng tới việc sử dụng hạ tầng hiện có, tích hợp với các dịch vụ bổ sung, do vậy đưa được vào trách nhiệm chung của chính phủ và Quỹ dành cho người ốm. 6. Đạo luật này chuyển giao việc cung cấp dịch cho các tổ chức phi chính phủ, cả phi lợi nhuận và lợi nhuận, cho phép khu vực tư nhân tham gia vào các dịch vụ tại gia đình. 7. Đạo luật này đưa ra các tiêu chuẩn và chuẩn mực đối với các nhà chuyên môn, củng cố cách tiếp cận điều trị đa ngành 8. Đạo luật này quy định việc quản lý dịch vụ hiệu quả hơn bởi các hệ thống dịch vụ địa phương 21 Luật bảo hiểm chăm sóc lâu dài tại cộng đồng của Israel năm 1988 Luật này có các mục tiêu theo định hướng hệ thống và cá nhân. Các mục tiêu theo định hướng hệ thống: Xây dựng một loạt các dịch vụ dựa trên cộng đồng; Nâng cao chất lượng và hiệu quả thông qua điều phối dịch vụ; Ký hợp đồng cung cấp dịch vụ với các tổ chức tình nguyện phi lợi nhuận và vì lợi nhuận Xác định nhóm dân số “gặp rủi ro”; Trì hoãn việc vào nhà dưỡng lão; Cắt giảm chi phí 22 Luật bảo hiểm chăm sóc dài hạn tại cộng đồng bao gồm:Các mục tiêu theo định hướng cá nhân Quy định việc đánh giá hệ thống và chuyên sâu về các nhu cầu của khách hàng do các ủy ban chuyên môn ở địa phương thực hiện, với người đứng đầu là các cán bộ xã hội của thành phố , kế hoạch này kế hoạch chăm sóc cho từng cá nhânXây dựng một rất năng động. Việc chăm sóc cá nhân tại gia đình do trợ lý cho các nhà chuyên môn thực hiện Quan tâm hơn tới người cao tuổi sống hoàn toàn phụ thuộc và những người chăm sóc trong gia đình họ. Luật bảo hiểm chăm sóc dài hạn Việc đóng góp rộng rãi theo quy định trong Luật bảo hiểm chăm sóc lâu dài được phản ánh trong việc mở rộng phạm vi những người có nhu cầu, với sự gia tăng từ con số dự báo là 10.000 người năm 1980 tới gần 1.600.000 người vào năm 2012. 24 Ví dụ về ngược đãi người cao tuổi – Chuyển từ số liệu thành Chính sách & Thực hành Cách đây 1 thập kỷ, hiện tượng ngược đãi và bỏ rơi người cao tuổi được cho là “không tồn tại” ở Israel Bức tranh „lý tưởng‟ đã bị xé tan từ sau cuộc Điều tra quốc gia đầu tiên (Lowenstein và cộng sự, 2008), với một tỷ lệ cao – 18,4 trong số người cao tuổi từ 65 tuổi trở lên ở cộng đồng Kết quả được trình bày tại Phủ Chủ tịch Isarel và tại Ủy ban Nghị viện về Y tế và Phúc lợi. Đăng tải rộng rãi trên báo chí truyền thông, nâng cao nhận thức của công chúng và nhà chuyên môn 25 Tiến trình phát triển dịch vụ chống ngược đãi người cao tuổi Dựa trên cuộc điều tra ESHEL và các bộ ngành liên quan đã thành lập các đơn vị đặc biệt về ngược đãi người cao tuổi tại các văn phòng phúc lợi địa phương. Họ làm việc theo nhóm đa ngành, hoạt động tích cực tại cộng đồng, phát hiện và xử lý các trường hợp ngược đãi Bộ Y tế đã ban hành các chỉ thị đặc biệt, thành lập các Ủy ban bạo lực ở từng bệnh viện chuyên ngành Một Ủy ban liên bộ bao gồm các đại diện của ESHEL, Công an, các tổ chức phi chính phủ hợp pháp và các nhà học thuật đang làm việc về “các vấn đề nóng” & công tác điều phối 26 Đào tạo các nhà chuyên môn Cách đây 15 năm, vấn đề già hóa trong chương trình học được dạy chủ yếu như một “nhánh” hay một môn tại các khoa Công tác xã hội hoặc Điều dưỡng. Năm1999 hai chương trình Thạc sỹ về Lão khoa được xây dựng: Một chương trình Thạc sỹ tại trường Đại học tổng hợp Haifa, và hiện nay cũng đã có một chương trình Tiến sỹ và một chương trình Thạc sỹ tại trường Đại học tổng hợp Ben-Gurion ESHEL đã thành lập Trung tâm đào tạo và giám sát để cung cấp các khóa đào tạo tại chức và các hội thảo khác nhau Hiện nay, nghiên cứu về già hóa đã được „đưa vào chương trình nghị sự‟. 27 Hàm ý chính sách Trong tương lai, việc chăm sóc người cao tuổi sẽ được giải quyết thông qua sự kết hợp giữa khu vực công và khu vực tư nhân, tỷ lệ chính xác về sự kết hợp này sẽ khác nhau tùy theo từng quốc gia. Chi tiết của sự kết hợp này sẽ phụ thuộc vào: (a) văn hóa gia đình – văn hóa này sẽ hướng dẫn việc sẵn sàng sử dụng dịch vụ công; (b) sự sẵn có, khả năng tiếp cận, chất lượng, và chi phí của dịch vụ. Do vậy, dịch vụ phải giúp các gia đình xác định nghĩa sự sẵn sàng của mình; Các gia đình nên được chi trả cho những chăm sóc mà họ cung cấp. 28 Ở cấp vĩ mô – Chăm sóc xã hội và y tế Khuyến nghị Sử dụng rộng rãi hơn các dịch vụ sáng tạo hơn như láng giềng hỗ trợ ở Israel Việc tiếp cận các dịch vụ sẽ nâng cao việc sử dụng – thông tin cho người cao tuổi và gia đình của họ biết về quyền của mình– các cơ sở tư vấn cho người cao tuổi Thêm lựa chọn về sắp xếp công việc chăm sóc – các lựa chọn chăm sóc dài hạn Việc hỗ trợ nhiều hơn cho người cao tuổi ở các quốc gia có mức dịch vụ cao cho thấy rằng một hệ thống hỗ trợ người già dựa vào thành viên trong gia đình ít có khả năng đáp ứng hết các nhu cầu của người cao tuổi Các quốc gia với các nghĩa vụ pháp lý về gia đình, như Israel, cần phải xem xét lại vì các thế hệ người cao tuổi mong muốn được sống độc lập 29 Ở cấp trung gian – gia đình Xây dựng các dịch vụ hỗ trợ và bổ trợ tại nơi làm việc dành cho những người đang làm việc nhưng vẫn phải chăm sóc người cao tuổi – giờ làm việc linh hoạt, làm việc tại nhà Kết hợp giữa y tế & chăm sóc xã hội để các gia đình tiếp tục và hỗ trợ những thành viên cao tuổi – Mô hình Chăm sóc tích hợp Những tiến bộ về công nghệ hỗ trợ các tổ chức chăm sóc sức khỏe và phúc lợi cung cấp dịch vụ hiệu quả hơn 30 Cấp vi mô: Người cao tuổi Trao quyền cho người cao tuổi và cho phép việc lựa chọn dịch vụ - Hiệp hội dành cho người cao tuổi ở địa phương Chính sách xã hội để dịch chuyển từ quan niệm phụ thuộc – nhấn mạnh vào Tuổi già năng động – tình nguyện viên – Các cơ sở tư vấn cho người cao tuổi. Củng cố những hình ảnh tích cực về già hóa Cần phải phát hiện các nhóm „có nguy cơ phụ thuộc‟ để xây dựng các dịch vụ đầy đủ cho họ Như David Ben Gurion, Thủ tướng đầu tiên của Israeli đã từng nói: “Người không tin vào điều kỳ diệu ở Trung Đông không phải là người duy thực.” Vì vậy chúng ta phải tin vào điều kỳ diệu, nhưng phải cố gắng thực tế và làm việc hướng tới: nâng cao chất lượng cuộc sống của người cao tuổi và gia đình người cao tuổi và củng cố các mối quan hệ gia đình liên thế hệ 32 Xin cảm ơn “Muốn thế giới thay đổi, chúng ta phải thay đổi trước làm gương” M. Gahandi 33 Chưa bao giờ là quá muộn!