Lập quy trình công nghệ ,khuôn và đồ gá để sản xuất ra tai sau xe YAZ

i mÆt ®èi xøng kh«ng thay ®æi , viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt t−¬ng ®èi dÔ dµng. §èi víi lo¹i chi tiÕt kh«ng ®èi xøng viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt b»ng c¸ch xoay chi tiÕt quanh hai mÆt to¹ ®é vu«ng gãc víi nhau theo vÞ trÝ cña xe.§èi víi lo¹i chi tiÕt nµy sau khi x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt mµ quan hÖ h×nh chiÕu cña nã hoµn toµn kh«ng thay ®æi th× gäi lµ n»m ë vÞ trÝ cña xe; nÕu quan hÖ cña nã thay ®æi th× gäi lµ kh«ng n»m ë vÞ trÝ cña xe a/ Ph−¬ng dËp kh«ng hîp lÝ b/ Ph−¬ng dËp hîp lÝ α§−êng c¾t mÐp §−êng c¾t mÐp Ph−¬ng dËp §−êng c¾t mÐp §−êng c¾t mÐp Ph−¬ng dËp §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Khi x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau : - KÕt thóc qu¸ tr×nh dËp vuèt , chµy cã thÓ Ðp ph«i vµo mäi ®iÓm cña bÒ mÆt cèi mµ kh«ng cã nh÷ng gãc chÕt , hoÆc vïng chÕt (nh− ë ph−¬ng ¸n b ) - Khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh dËp vuèt bÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a ph«i vµ chµy cè g¾ng cµng lín cµng tèt vµ nªn ë vïng trung t©m khu«n. - Cè g¾ng gi¶m chiÒu s©u dËp vuèt nh−ng ph¶i ®ñ møc ®é biÕn d¹ng vµ trë lùc kÐo ph«i vµo trong cèi ®ång ®Òu , gãc kÐo ph«i ë hai phÝa cña chµy b»ng nhau. - Ph−¬ng dËp vuèt ph¶i tho¶ m·n cho viÖc dËp nh÷ng hèc lâm (trªn chµy) hoÆc cã phÇn dËp vuèt ng−îc. Tãm l¹i tuú thuéc vµo h×nh d¹ng cña chi tiÕt mµ xem xÐt c©n nh¾c vµ chän ph−¬ng dËp vuèt sao cho hîp lÝ. NÕu cÇn cã thÓ thay ®æi h×nh d¹ng chi tiÕt ®Ó cã ph−¬ng dËp vuèt hîp lÝ . Sau ®ã t¹o h×nh l¹i ë nh÷ng nguyªn c«ng sau. 1.4.1.2 X¸c ®Þnh ph−¬ng c¾t mÐp vµ h×nh thøc c¾t mÐp. 1.X¸c ®Þnh ph−¬ng c¾t mÐp Chi tiÕt sau khi dËp t¹o h×nh b»ng dËp vuèt do vÞ trÝ c¾t mÐp vµ ®ét lç kh¸c nhau nªn khu«n dËp ë c¸c nguyªn c«ng c¾t mÐp vµ ®ét lç kh¸c nhau . Do chi tiÕt sau nguyªn c«ng dËp vuèt ®−îc ®Æt vµo khu«n c¾t mÐp víi vÞ trÝ nh− nhau cho nªn ph−¬ng dËp trong nguyªn c«ng c¾t mÐp ®ét lç phèi hîp cã thÓ 2 hoÆc nhiÒu h¬n . Ph−¬ng c¾t mÐp lÝ t−ëng lµ ph−¬ng sao cho chuyÓn ®éng cña l−ìi c¾t vu«ng gãc víi bÒ mÆt c¾t ®iªï ®ã cã nghÜa lµ ®iÒu kiÖn dËp tèi −u lµ ph¸p tuyÕn cña bÒ mÆt c¾t trïng víi ph−¬ng c¾t mÐp. NÕu c¾t mÐp ë trªn bÒ mÆt cong cña chi tiÕt dËp vuèt th× ph−¬ng dËp lÝ t−ëng sÏ cã v« sè, ®iÒu nµy kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc trong cïng mét nguyªn c«ng. V× thÕ cho phÐp ph−¬ng dËp vµ bÒ mÆt c¾t mÐp cã mét gãc ®é nµo ®ã . §é lín cña gãc ®ã nãi chung kh«ng nªn nhá h¬n 10° , nÕu nh− qu¸ nhá th× vËt liÖu sÏ kh«ng bÞ b¾t c¾t mµ bÞ “nhay” ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng cña bÒ mÆt c¾t mÐp. Khi mÆt c¾t mÐp song song víi ph−¬ng c¾t th× cã thÓ dïng l−ìi dao nghiªng ®Ó c¾t nh−ng ph¶i t¨ng hµnh tr×nh c¾t , khi ®ã l−ìi c¾t sÏ bÞ mµi mßn rÊt nhanh . c¨n cø vµo ph−¬ng c¾t mÐp cã thÓ chia thµnh mÊy h×nh thøc c¾t mÐp nh− sau : 2. H×nh thøc c¾t mÐp (1) C¾t mÐp vu«ng gãc : Khi tiÕp tuyÕn t¹i bÊt k× ®iÓm nµo trªn ®−êng c¾t mÐp hîp víi mÆt ph¼ng n»m ngang mét gãc nhá h¬n 30° th× dïng ph−¬ng ph¸p c¾t mÐp vu«ng gãc . Ph−¬ng c¾t mÐp cña ph−¬ng ph¸p nµy chÝnh lµ ph−¬ng chuyÓn ®éng cña ®Çu tr−ît m¸y Ðp. Do kÕt cÊu cña khu«n §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 c¾t mÐp vu«ng gãc ®¬n gi¶n nhÊt nªn th−êng −u tiªn lùa chän khi thiÕt kÕ c«ng nghÖ a ) C¾t mÐp vu«ng gãc Khi c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi c¾t biªn t−¬ng ®èi thuËn lîi th× gãc ∝ cã thÓ më réng tíi 45° (2) C¾t biªn n»m ngang : Khi vÞ trÝ c¾t biªn n»m ë thµnh bªn , do gãc gi÷a thµnh bªn vµ mÆt ngang lín nªn sö dông h×nh thøc c¾t biªn nµy ®Ó tiÕp cËn víi ®iÒu kiÖn dËp lÝ t−ëng. V× ph−¬ng dËp n»m ngang nªn kÕt cÊu cña khu«n c¾t biªn ph¶i cã c¬ cÊu chuyÓn dæi ph−¬ng chuyÓn ®éng cña ®Çu tr−ît m¸y Ðp do ®ã kÕt cÊu cña khu«n t−¬ng ®èi phøc t¹p b ) C¾t mÐp n»m ngang §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 (3) C¾t mÐp nghiªng : Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ bÒ mÆt c¾t mÐp mµ ph−¬ng dËp trong nguyªn c«ng c¾t mÐp ph¶i nghiªng ®i mét gãc nhÊt ®Þnh , tr−êng hîp nµy gäi lµ c¾t mÐp nghiªng . C¾t mÐp nghiªng còng ®ßi hái khu«n c¾t mÐp ph¶i cã c¬ cÊu chuyÓn ®æi ph−¬ng chuyÓn ®éng cña ®Çu tr−ît m¸y Ðp nªn kÕt cÊu khu«n còng t−¬ng ®èi phøc t¹p. c ) C¾t mÐp nghiªng 1.4.1.3. X¸c ®Þnh ph−¬ng gÊp mÐp : GÊp mÐp ®èi víi chi tiÕt vá nãi chung lµ nguyªn c«ng t¹o h×nh cuèi cïng trong c«ng nghÖ dËp . ChÊt l−îng gÊp mÐp vµ ®é chÝnh x¸c vÒ vÞ trÝ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng l¾p r¸p cña toµn bé xe. Bëi vËy muèn x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ph−¬ng gÊp mÐp th× tr−íc hÕt ph¶i ph©n tÝch h×nh d¹ng gÊp mÐp vµ tr¹ng th¸i øng suÊt. GÊp mÐp c¸c chi tiÕt vá ®èi víi biªn d¹ng ngoµi nãi cung ®Òu lµ kh«ng khÐp kÝn , ph−¬ng gÊp mÐp cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng gÊp mÐp . Ph−¬ng gÊp mÐp hîp lÝ cÇn tho¶ m·n 2 ®iÒu kiÖn sau : (1) Ph−¬ng chuyÓn ®éng cña cèi gÊp mÐp trïng víi thµnh ®øng vµ phÇn låi gÊp mÐp cña chi tiÕt . (2) Ph−¬ng chuyÓn ®éng cña cèi gÊp mÐp vu«ng gãc víi mÆt chuÈn gÊp mÐp hoÆc b»ng víi gãc hîp bëi c¸c mÆt chuÈn gÊp mÐp. §èi víi tr−êng hîp gÊp mÐp kÝn vÝ dô nh− gÊp mÐp lç th× ph−¬ng gÊp mÐp chØ cã thÓ tho¶ m·n ®iªï kiÖn 1 , ngoµi ra kh«ng thÓ cã c¸ch lùa chän nµo kh¸c bëi h×nh d¹ng cña chi tiÕt ®· rµng buéc ph−¬ng gÊp mÐp. §èi víi gÊp mÐp ph¼ng th× chØ cÇn ph−¬ng gÊp mÐp tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn (2) lµ cã thÓ tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (1) bëi vËy còng sÏ dÔ dµng x¸c ®Þnh ®−îc ph−¬ng gÊp mÐp. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 §èi víi gÊp mÐp mÆt cong ph¶i ®ång thêi tho¶ mnh÷ng c¶ hai ®iÒu kiÖn nãi trªn vÒ mÆt lÝ thuyÕt lµ kh«ng thÓ ®−îc . §Ó chän ph−¬ng gÊp mÐp t−¬ng ®èi hîp lÝ th× khi c¸c ®Þnh ph−¬ng gÊp mÐp ®èi víi mÆt cong cÇn xem xÐt hai vÊn ®Ò sau : 1) Khi gÊp mÐp th× tiÕp tuyÕn t¹i bÊt k× ®iÓm nµo trªn ®−êng gÊp mÐp nªn cè g¾ng vu«ng gãc víi ph−¬ng gÊp mÐp chØ cã nh− vËy míi tiÕn gÇn ®Õn ph−¬ng gÊp mÐp hîp lÝ theo ®iÒu kiÖn (2). 2) Khi gÊp mÐp th× ph©n lùc trªn ®−êng nèi hai ®Çu cña ®−êng gÊp mÐp ph¶i c©n b»ng . GÊp mÐp nh− thÕ míi ®Òu , æn ®Þnh vµ tiÕn gÇn tíi ph−¬ng gÊp mÐp hîp lÝ theo ®iÒu kiÖn (1). Bëi vËy ®èi víi gÊp mÐp c¸c ®−êng cong th× ph−¬ng gÊp mÐp nãi chung nªn chän ®−êng ph©n gi¸c cña gãc hîp bëi mÆt c¾t t¹i hai ®Çu cña ®−êng gÊp mÐp mµ kh«ng chän ph−¬ng vu«ng gãc víi ®−êng nèi hai ®Çu cña ®−êng gÊp mÐp nh− thÓ hiÖn ë h×nh sau. 1.5. Xö lÝ c«ng nghÖ trong nguyªn c«ng dËp vuèt . §Ó thùc hiÖn dËp vuèt ®èi víi chi tiÕt vá th× ph¶i c¶i t¹o chóng thµnh vËt dËp vuèt. Nh÷ng gi¶i ph¸p kÜ thuËt nh»m c¶i t¹o chi tiÊt vá gäi lµ xö lÝ c«ng nghÖ . X¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i lµ mét néi dung quan träng trong xö lÝ c«ng nghÖ. Ngoµi ra viÖc khai triÓn gÊp mÐp, nh÷ng phÇn bï c«ng nghÖ , bè trÝ c¸c g©n vuèt vµ nh÷ng phÇn bï c¾t më ®Òu thuéc vÒ néi dung cña xö lÝ c«ng nghÖ. PH¦¥NG gÊp mÐp N£N CHäN §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Xö lÝ c«ng nghÖ trong nguyªn c«ng dËp vuèt c¸c chi tiÕt vá kh«ng nh÷ng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn biªn d¹ng thuËn lîi cho nguyªn c«ng dËp vuèt mµ cßn t¹o thuËn lîi cho c¸c nguyªn c«ng sau . VÝ dô viÖc khai triÓn gÊp mÐp kh«ng nh÷ng ®Ó thùc hiÖn t¹o h×nh trong dËp vuèt mµ cßn t¹o ph−¬ng dËp hîp lÝ cho c¸c nguyªn c«ng c¾t biªn vµ gÊp mÐp sau nµy. 1.5.1.X¸c ®Þnh h×nh d¹ng mÆt chÆn ph«i cho nguyªn c«ng dËp vuèt MÆt chÆn ph«i lµ mét bé phËn quan träng cÊu thµnh phÇn bï c«ng nghÖ , nã chÝnh lµ phÇn n»m ngoµi b¸n kÝnh gãc l−în cña cèi . Khi chµy b¾t ®Çu tiÕp xóc víi ph«i th× vµnh chÆn ®· Ðp chÆt ph«i trªn vµnh chÆn cña cèi . H×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i kh«ng nh÷ng ph¶i b¶o ®¶m cho ph«i trªn mÆt chÆn kh«ng bÞ nh¨n mµ cßn ph¶i t¹o thuËn lîi cho phÇn ph«i n»m d−íi chµy ®i vµo cèi ®Ó gi¶m bít chiÒu s©u dËp vuèt cña chi tiÕt , cµng quan träng h¬n lµ ph¶i b¶o ®¶m phÇn ph«i kÐo vµo trong cèi kh«ng nh¨n, r¸ch . MÆt chÆn ph«i cã hai lo¹i, lo¹i thø nhÊt lµ b¶n th©n mÆt chÆn ph«i chÝnh lµ mÆt bÝch cña chi tiÕt , bëi vËy mÆt chÆn ph«i cña chi tiÕt nµy ®−¬ng nhiªn ®−îc x¸c ®Þnh. §Ó dÔ dËp vuèt ®«i khi còng cÇn ph¶i söa ®æi côc bé nh−ng nhÊt thiÕt ph¶i chØnh l¹i nh÷ng nguyªn c«ng sau ®Ó ®¹t ®−îc yªu cÇu ®èi víi mÆt bÝch cña chi tiÕt . Lo¹i thø hai mÆt chÆn ph«i do phÇn bï t¹o nªn vµ h×nh d¹ng cña c¸c mÆt chÆn ®a phÇn lµ c¸c mÆt cong. §Ó tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu ®èi víi mÆt chÆn ph«i ®· tr×nh bµy ë trªn th× h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i ®−îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt ph¼ng , mÆt trô, mÆt c«n vµ nh÷ng mÆt cã thÓ khai triÓn kh¸c. Khi x¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i cÇn ph¶i xÐt ®Õn mÊy ®iÓm sau: (1) Cè g¾ng sö dông mÆt chÆn ph«i ph¼ng . NÕu mÆt chÆn ph«i kh«ng ph¶i lµ mÆt bÝch cña chi tiÕt vá th× tr−íc hÕt nªn chän mÆt chÆn ph«i ph¼ng . chän mÆt chÆn ph«i ph¼ng kh«ng nh÷ng thuËn tiÖn cho viÖc ®Þnh vÞ vµ ®Æt ph«i vuèt mµ ®iÒu kiÖn vuèt còng lµ tèi −u nhÊt . §èi víi phÇn mÆt bÝch cña chi tiÕt vá nÕu chän lµ mÆt chÆn ph«i th× tr−íc hÕt nªn xem xÐt liÖu cã thÓ lµm ph¼ng phÇn mÆt bÝch vèn cã c¶i t¹o thµnh mÆt chÆn ph«i ph¼ng hay kh«ng . NÕu lîi dông mÆt bÝch lµm mÆt chÆn ph«i th× mét khi xuÊt hiÖn hiÖn t−îng nh¨n sÏ trë thµnh khuyÕt tËt kh«ng thÓ kh¾c phôc ®−îc ë trªn chi tiÕt. Cßn tr−êng hîp c¶i t¹o mÆt bÝch thµnh mÆt chÆn ph«i ph¼ng kh«ng nh÷ng cã thÓ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn dËp vuèt mµ cßn cã thÓ n©ng cao ®é chÝnh x¸c vµ ®é cøng v÷ng cña chi tiÕt ®èi víi tr−êng hîp sau khi c¾t mÐp vµ gÊp mÐp. (2) Gi¶m ®é s©u dËp vuèt. XuÊt ph¸t tõ gãc ®é thiÕt kÕ c«ng nghÖ ®èi víi nguyªn c«ng dËp vuèt ,®Ó b¶o ®¶m cho vËt dËp vuèt kh«ng nh¨n vµ r¸ch cÇn cè g¾ng gi¶m chiÒu s©u dËp vuèt. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Sö dông mÆt chÆn ph«i cong ®Ó gi¶m chiÒu s©u dËp vuèt (3) Chµy nhÊt ®Þnh ph¶i cã t¸c dông vuèt ®èi víi ph«i vuèt . §©y lµ mét nh©n tè quan träng cÇn ph¶i c©n nh¾c kü l−ìng khi x¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i. Nãi ®Õn t¸c dông dËp vuèt cã nghÜa lµ chiÒu dµi khai triÓn cña mÆt chÆn ph«i ph¶i nhá h¬n bÒ mÆt khai triÓn cña bÒ mÆt chµy. H×nh vÏ trªn cho thÊy chiÒu dµi khai triÓn cña mÆt chÆn ph«i lµ ''''' EDCBA nhÊt ®Þnh ph¶i nhá h¬n chiÒu dµi khai triÓn cña chµy ABCDE, nh− thÕ míi cã t¸c dông dËp vuèt . Cã mét sè chi tiÕt dËp vuèt mÆc dï chiÒu dµi khai triÓn cña mÆt chÆn ph«i nhá h¬n chiÒu dµi khai triÓn cña α β §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 bÒ mÆt chµy nh−ng kh«ng nhÊt thiÕt cã thÓ b¶o ®¶m lµ kh«ng s¶n sinh nh¨n hoÆc nøt bëi lÏ trong toµn bé qu¸ tr×nh kÓ tõ khi chµy tiÕp xóc ®Õn khi ph«i b¾t ®Çu dËp vuèt cho ®Õn kho kÕt thóc dËp th× chiÒu dµi khai triÓn cña bÒ mÆt chÆn ph«i t¹i mçi vÞ trÝ tøc thêi cã lóc nhá h¬n, cã lóc lín h¬n chiÒu dµi khai triÓn cña bÒ mÆt chµy, nÕu nhá h¬n th× chµy sÏ cã t¸c dông vuèt ®èi víi ph«i vuèt, nÕu lín h¬n sÏ h×nh thµnh nh¨n hoÆc r¸ch. Bëi vËy khi x¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña bÒ mÆt chÆn ph«i cßn ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn gãc β cña mÆt chÆn ph«i nhÊt thiÕt ph¶i lín h¬n gãc α cña bÒ mÆt chµy nh− thÕ míi cã thÓ tr¸nh xuÊt hiÖn nÕp nh¨n hoÆc vÕt nøt. Còng ph¶i nãi râ r»ng c¶ hai gãc nµy ®Òu nhá h¬n 180°. 1.5.2 Khai triÓn gÊp mÐp. GÊp mÐp ®èi víi c¸c chi tiÕt vá ®a phÇn lµ nh»m phôc vô cho viÖc l¾p ghÐp b»ng hµn. §ång thêi còng nh»m n©ng cao ®é cøng v÷ng cña b¶n th©n chi tiÕt, bëi vËy gÊp mÐp lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng b¶o ®¶m ®é chÝnh x¸c khi l¾p r¸p xe. Do c¸c chi tiÕt vá sau khi dËp t¹o h×nh ®Òu ph¶i c¾t mÐp (c¾t bá phÇn bæ xung c«ng nghÖ) nªn sau khi c¾t mÐp chi tiÕt cã thÓ bÞ biÕn d¹ng. §ång thêi ®é cøng v÷ng còng gi¶m ®i ®¸ng kÓ v× thÕ c¸c chi tiÕt sau khi c¾t mÐp xong th−êng ph¶i gÊp mÐp. Nguyªn c«ng gÊp mÐp ®a phÇn ®Òu kÌm theo tinh chØnh, nh− vËy kh«ng nh÷ng cã thÓ kh¾c phôc biÕn d¹ng sau khi c¾t mÐp mµ cßn cã thÓ n©ng cao ®é cøng v÷ng cña chi tiÕt. Nãi chung khai triÓn gÊp mÐp cã hai h×nh thøc, hay dïng nhÊt lµ kiÓu sau: a) b) S¬ ®å khai triÓn thuËn Theo ®ã khai triÓn phÇn gÊp mÐp t¹o nªn víi phÇn kh«ng gÊp mÐp thµnh mét mÆt ph¼ng tr−êng hîp nµy gäi lµ khai triÓn thuËn. Khai triÓn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 thuËn th−êng dïng ®èi víi nh÷ng chi tiÕt dËp vuèt cã mÆt chÆn ph«i n»m trªn phÇn bï c«ng nghÖ . H×nh thøc hai gäi lµ khai triÓn gãc nh− h×nh sau: a) b) S¬ ®å khai triÓn gãc Theo ®ã thay ®æi gãc gi÷a phÇn gÊp mÐp vµ phÇn tiÕp gi¸p. H×nh thøc nµy th−êng dïng ®èi víi nh÷ng vËt dËp vuèt mµ mÆt chÆn ph«i lµ phÇn gÊp mÐp. Khi quyÕt ®Þnh ®é lín cña gãc khai triÓn gÊp mÐp th× ngoµi viÖc ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c ph−¬ng dËp vuèt ph¶i hîp lý, chiÒu s©u dËp vuèt ph¶i võa ph¶i, gãc kÐo ph«i ®ång ®Òu vµ t«n träng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh mÆt chÆn ph«i mµ cßn ph¶i xem xÐt ph−¬ng dËp trong nguyªn c«ng c¾t mÐp vµ gÊp mÐp, cã g¾ng ®¹t ®−îc c¾t mÐp vu«ng gãc vµ gÊp mÐp vu«ng gãc. Nh− vËy cã thÓ ®¬n gi¶n kÕt cÊu cña khu«n 1.5.3. PhÇn bï c«ng nghÖ: §Ó thùc hiÖn dËp vuèt c¸c chi tiÕt vá th× tÊt c¶ c¸c lç vµ nh÷ng phÇn c¾t trÝch trªn chi tiÕt ph¶i lµm kÝn , nh÷ng chi tiÕt cã cã mÆt bÝch chÆn ph«i th× ph¶i lµm mÆt chÆn ph«i ph¼ng , nh÷ng chi tiÕt kh«ng cã mÆt bÝch chÆn ph«i th× ph¶i bï thªm mÆt chÆn ph«i vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c«ng nghÖ kh¸c. TÊt c¶ phÇn vËt liÖu bï thªm do nh÷ng gi¶i ph¸p xö lÝ c«ng nghÖ nãi trªn yªu cÇu gäi lµ phÇn bï c«ng nghÖ. PhÇn bï c«ng nghÖ lµ bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi vËt dËp vuèt , sau khi dËp vuèt xong sÏ ®−îc c¾t ®i . Bëi vËy khi x¸c ®Þnh phÇn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 bï c«ng nghÖ nªn cè g¾ng gi¶m thiÓu ®Ó n©ng cao hÖ sè sö dông vËt liÖu nh−ng vÉn tho¶ m·n ®iÒu kiÖn dËp vuèt. XÐt tõ mét gãc ®é kh¸c phÇn bï c«ng nghÖ chÝnh lµ phÇn “ ®ê xª” sÏ ®−îc c¾t ®i trong nguyªn c«ng c¾t mÐp. Do vÞ trÝ c¾t mÐp kh¸c nhau nªn ph©n bï c«ng nghÖ cã thÓ chia thµnh 3 lo¹i: 1/ PhÇn bï c«ng nghÖ c¾t mÐp vu«ng gãc ; Do sö dông phÇn bï c«ng nghÖ lo¹i nµy nªn c¾t mÐp sÏ ®¬n g¶n nhÊt , bëi thÕ nªn øng dông còng réng r·i nhÊt , nã cã thÓ c¾t mÐp trªn phÇn mÆt bÝch chÆn ph«i , phÇn thµnh vµ phÇn ®¸y cña vËt dËp vuèt. Trong tr−êng hîp ®−êng c¾t mÐp n»m trªn phÇn mÆt bÝch chÆn ph«i cña vËt dËp vuèt th× kho¶ng s tõ ®−êng c¾t mÐp tíi g©n vuèt th−êng lÊy 15 ®Õn 25mm. §ã lµ do yªu cÇu khi mµi söa g©n vµ r·nh vuèt kh«ng lµm ¶nh h−ëng tíi l−ìi c¾t mÐp . QuyÕt ®Þnh kho¶ng c¸ch ®ã b»ng bao nhiªu th× ph¶i c¨n c− vµo chiÒu réng cña g©n vuèt. §èi víi g©n vuèt réng th× lÊy gi¸ trÞ lín cßn ®èi víi g©n vuèt hÑp th× lÊy gi¸ trÞ nhá. S¬ ®å phÇn bï c«ng nghÖ khi c¾t mÐp vu«ng gãc H×nh vÏ trªn lµ s¬ ®å c¾t mÐp vu«ng gãc vµ kho¶ng c¸ch s . Khi ®−êng c¾t mÐp n»m trªn thµnh bªn cña vËt dËp vuèt mµ gãc gi÷a thµnh bªn vµ mÆt ph¼ng n»m ngang rÊt nhá hoÆc ®−êng c¾t mÐp n»m trªn phÇn ®¸y cña vËt dËp vuèt vµ gãc nghiªng cña phÇn ®¸y kh«ng §−êng §−êng c¾t mÐp c¾t mÐp §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 lín th× kho¶ng c¸ch tõ ®−êng c¾t mÐp ®Õn gãc l−în cña chµy ®Ëp vuèt ®−îc chia lµm 2 tr−êng hîp ®Ó xem xÐt: 1) Khi dïng thµnh bªn cña vËt dËp vuèt lµm ®Þnh vÞ ®Ó c¾t mÐp th× kho¶ng c¸ch tõ ®−êng c¾t mÐp ®Õn gãc l−în cña chµy s > 5mm. §ã lµ do kÝch th−íc kÕt cÊu cña chi tiÕt ®Þnh vÞ yªu cÇu . 2) Khi dïng g©n vuèt cña vËt dËp vuèt lµm ®Þnh vÞ th× kho¶ng c¸ch tõ ®−êng c¾t mÐp tíi gãc l−în cña chµy s > 8mm. §ã lµ do ®é bÒn cña cèi c¾t mÐp yªu cÇu . Khi ®−êng c¾t mÐp n»m trªn mÆt ph¼ng n»m ngang cña phÇn ®¸y vËt dËp vuèt th× kho¶ng c¸ch tõ ®−êng c¾t mÐp ®Õn gãc l−în cña chµy nãi chung lÊy b»ng s = 3÷ 5 mm. B¸n kÝnh gãc l−în cña chµy lÊy b»ng 3 ÷ 10mm, cßn gi¸ trÞ s th× c¨n cø vµo chiÒu s©u dËp vuèt ®Ó chän nÕu s©u th× lÊy gi¸ trÞ lín cßn ®èi víi n«ng th× lÊy gi¸ trÞ nhá. 2. PhÇn bï c«ng nghÖ khi c¾t mÐp ngang hoÆc nghiªng : PhÇn bï c«ng nghÖ lo¹i nµy chñ yÕu ®−îc ¸p dông trong tr−êng hîp ®−êng c¾t mÐp n»m trªn thµnh bªn cña vËt dËp vuèt , khi gãc gi÷a thµnh bªn vµ vËt n»m ngang gÇn b»ng hoÆc b»ng gãc vu«ng th× ¸p dông c¾t mÐp ngang. Khi gãc gi÷a thµnh bªn vµ mÆt ngang t−¬ng ®èi lín th× ¸p dông c¾t biªn nghiªng. S¬ ®å phÇn bï c«ng nghÖ khi c¾t mÐp n»m ngang hoÆc nghiªng 1.5.4 C¾t trÝch c«ng nghÖ vµ lç c«ng nghÖ. Khi chi tiÕt cã chç dËp vuèt ng−îc côc bé th× ®Ó t¹o ra ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho dËp vuèt ng−îc ng−êi ta hay t¨ng gãc l−în ë chç ®ã vµ biÕn thµnh bªn thµnh mÆt nghiªng ®Ó tr¸nh nøt ë chç gãc l−în khi dËp vuèt §−êng c¾t mÐp §−êng c¾t mÐp §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 ng−îc, ë nh÷ng nguyªn c«ng thÝch hîp sau ®ã sÏ chØnh l¹i gãc l−în hoÆc thµnh bªn. Trong tr−êng hîp dËp vuèt ng−îc cã ®é s©u lín khi t¨ng gãc l−în bÒ vµ mÆt nghiªng thµnh bªn mµ vÉn bÞ nøt th× ph¶i sö dông c¸c lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ ®Ó kh¾c phôc. Lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ lµ nh÷ng chç thñng ë phÇn vuèt ng−îc s©u nhÊt trong qu¸ tr×nh dËp vuèt ®−îc dËp ra hoÆc c¾t ra khi s¶n sinh nøt. Khi ®ã vËt liÖu kh«ng thÓ ®−îc bæ sung tõ ngoµi vµo, tiÕp tôc dËp vuèt ng−îc th× vËt liÖu ë chç lç hoÆc c¾t trÝch sÏ ch¶y tõ trong ra ngoµi ®Ó tho¶ m·n ®iÒu kiÖn t¹o h×nh b»ng dËp vuèt ng−îc . C¨n cø vµo chiÒu s©u vµ h×nh d¹ng cña phÇn dËp vuèt ng−îc mµ dËp hoÆc c¾t ra mét, hai hoÆc nhiÒu h¬n c¸c lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ. VÞ trÝ, ®é lín vµ h×nh d¹ng cña c¸c lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ ph¶i b¶o ®¶m kh«ng g©y nªn c¸c vÕt nøt, vÕt nh¨n h−íng kÝnh do øng xuÊt kÐo qu¸ lín, mÆt kh¸c bÒ mÆt cña chi tiÕt còng kh«ng dd−îc t¹o thµnh vÕt nh¨n do øng suÊt kÐo qu¸ nhá. Lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ ph¶i bè trÝ ë nh÷ng gãc l−în cã øng suÊt kÐo lín nhÊt , bëi vËy thêi ®iÓm t¹o ra c¸c lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ, vÞ trÝ, ®é lín vµ h×nh d¹ng cña chóng rÊt khã x¸c ®Þnh tr−íc, ®iÒu ®ã ®−îc quyÕt ®Þnh khi ®iÒu chØnh khu«n dËp vuèt vµ dËp thö t¹i hiÖn tr−êng. 1.5.4. Quan hÖ gi÷a c¸c nguyªn c«ng dËp vuèt, c¾t mÐp vµ gÊp mÐp. Khi thiÕt kÕ c«ng nghÖ dËp c¸c chi tiÕt vá nhÊt thiÕt ph¶i xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a c¸c nguyªn c«ng dËp vuèt, c¾t mÐp vµ gÊp mÐp. Nh− trªn ®· tr×nh bµy khi quyÕt ®Þnh ph−¬ng dËp vµ phÇn bï c«ng nghÖ th× kh«ng nh÷ng ph¶i ®ång thêi chó ý ®Õn ph−¬ng dËp trong c¸c nguyªn c«ng dËp vuèt, c¾t mÐp gÊp mÐp mµ cßn ph¶i xem xÐt ®Õn vÊn ®Ò ®Þnh vÞ vËt dËp trong c¸c nguyªn c«ng c¾t mÐp vµ gÊp mÐp vµ nh÷ng vÊn ®Ò quan hÖ t−¬ng hç kh¸c vÒ mÆt c«ng nghÖ dËp cña vËt dËp vuèt, vËt c¾t mÐp vµ vËt gÊp mÐp. 1.5.4.1. §Þnh vÞ vËt dËp vuèt khi c¾t mÐp vµ sau c¾t mÐp. VÊn ®Ò ®Þnh vÞ vËt dËp vuèt khi c¾t mÐp vµ sau c¾t mÐp.ph¶i ®−îc xem xÐt ngay khi x¸c ®Þnh vËt dËp vuèt. 1. §Þnh vÞ vËt dËp vuèt trong nguyªn c«ng c¾t mÐp: cã 3 c¸ch ®Þnh vÞ sau (1) §Þnh vÞ b»ng h×nh d¹ng thµnh bªn cña vËt dËp vuèt: do bëi vËt dËp vuèt nãi chung ®Òu lµ nh÷ng chi tiÕt vá cã mÆt cong kh«ng gian thay ®æi t−¬ng ®«Ý lín cho nªn ngo¹i h×nh cña nã tho¶ m·n yªu cÇu ®Þnh vÞ. (2) §Þnh vÞ b»ng h×nh d¹ng cña g©n vuèt: lo¹i ®Þnh vÞ nµy nãi chung ®−îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng vËt dËp vuèt n«ng cã bÒ mÆt kh«ng gian Ýt thay ®æi, −u ®iÓm lµ thuËn tiÖn, ch¾c ch¾n vµ an toµn; nh−îc ®iÓm lµ t¨ng tiªu hao vËt liÖu ë phÇn bï c«ng nghÖ do ph¶i tÝnh ®Õn kÝch th−íc kÕt §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 cÊu cña phÇn ®Þnh vÞ, ®é bÒn cña khèi c¾t biªn, ®iÒu kiÖn dËp vuèt cña chµy ®èi víi ph«i vuèt vµ nh÷ng nh©n tè b¶o ®¶m ®Þnh vÞ æn ®Þnh, ch¾c ch¾n. (3) §Þnh vÞ b»ng c¸c lç c«ng nghÖ t¹o ra khi dËp vuèt: trong tr−êng hîp c¾t mÐp mµ kh«ng thÓ ®Þnh vÞ b»ng h×nh d¹ng thµnh bªn cña vËt d©p vuèt vµ còng kh«ng cã g©n vuèt ®Ó ®Þnh vÞ th× dïng lç c«ng nghÖ ®Ó ®Þnh vÞ. §Þnh vÞ b»ng c¸ch nµy cã −u ®iÓm lµ chÝnh x¸c, ch¾c ch¾n. Nh−îc ®iÓm lµ c«ng nh©n thao t¸c t−¬ng ®èi phøc t¹p, trªn khu«n dËp vuèt t¨ng thªm kÕt cÊu ®Ó t¹o ra lç c«ng nghÖ lµm phøc t¹p ho¸ qu¸ tr×nh chÕ t¹o khu«n mÉu, cè g¾ng Ýt dïng. 2. §Þnh vÞ vËt c¾t biªn trong nguyªn c«ng c¾t mÐp. §Ó ®Þnh vÞ vËt c¾t biªn trong nguyªn c«ng c¾t mÐp nãi chung ®Òu dïng ngo¹i h×nh, thµnh bªn hoÆc lç trªn chi tiÕt. 1.5.4.2. VÞ trÝ cña vËt dËp trong khu«n cña c¸c nguyªn c«ng. §Ó n©ng cao ®é chÝnh x¸c chÕ t¹o cña chi tiÕt, rót ng¾n chu kú chÕ t¹o khu«n dËp th× vÞ trÝ ®Æt vËt dËp trong khu«n cña c¸c nguyªn c«ng nªn cè g¾ng gièng nhau. NÕu vÞ trÝ cña vËt dËp trong khu«n cña c¸c nguyªn c«ng kh«ng gièng nhau th× ®ßi hái trong c«ng t¸c chuÈn bÞ chÕ t¹o khu«n dËp ph¶i thay ®æi ph−¬ng dËp cña m« h×nh chÝnh khiÕn cho nã phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu gia c«ng trªn m¸y phay chÐp h×nh v× thÕ lµm t¨ng thªm thêi gian chuÈn bÞ vµ c¸c chi phÝ. V× vËy trong ®iÒu kiÖn cã thÓ th× vÞ trÝ cña vËt dËp trong khu«n nªn gièng nhau Ch−¬ng 2 - TÝnh to¸n c«ng nghÖ 2.1 Ph©n tÝch h×nh d¸ng h×nh häc cña chi tiÕt HiÖn nay trªn thÕ giíi ph−¬ng tiÖn giao th«ng phæ biÕn nhÊt vÉn lµ «t«. §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ph¸t triÓn cña mét ®Êt n−íc th× mét chØ tiªu mµ ng−êi ta cã thÓ c¨n cø vµo lµ tr×nh ®é, c«ng nghÖ s¶n xuÊt «t« cña ®Êt n−íc ®ã cã ph¸t triÓn hay kh«ng. C¸c lo¹i xe trªn thÞ tr−êng cã rÊt nhiÒu mÉu m·, kiÓu d¸ng kh¸c nhau, nh−ng chóng cã mét ®iÓm chung vÒ c«ng nghÖ chÕ t¹o lµ: hÇu hÕt c¸c chi tiÕt vá ®Òu ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p dËp tÊm, lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p cña ngµnh Gia c«ng ¸p lùc. C¸c chi tiÕt vá «t« th−êng lµ c¸c chi tiÕt cã kÝch th−íc lín, cã h×nh d¹ng kh«ng gian phøc t¹p mµ nÕu chØ cã riªng 3 h×nh chiÕu th× rÊt khã, thËm chÝ kh«ng thÓ h×nh dung hÕt ®−îc h×nh d¹ng, kÝch th−íc cña c¸c chi tiÕt nµy. C¸c §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 chi tiÕt vá «t« th−êng ®−îc chÕ t¹o tõ vËt liÖu lµ thÐp th−êng (hay sö dông nhÊt lµ thÐp 08KΠ). C¸c chi tiÕt vá th−êng cã ®é dÇy 0,8 ; 0,9 ; 1... mm, ë c¸c chi tiÕt gia cè th× sö dông thÐp cã ®é dÇy 1,6 ; 2 ; 2,2...mm . C¸c chi tiÕt vá th−êng ®ßi hái rÊt cao vÒ chÊt l−îng bÒ mÆt, ®Æc biÖt lµ nh÷ng chi tiÕt vá ngoµi, chi tiÕt dËp ra kh«ng ®−îc r¸ch, nh¨n, cã vÕt låi, lâm vµ c¸c khuyÕt tËt kh¸c cã liªn quan ®Õn mü quan cña bÒ mÆt. Th−êng th× phÇn bªn tr¸i vµ phÇn bªn ph¶i cña vá xe ®èi xøng nhau. C¸c chi tiÕt vá ngoµi yÕu tè mÜ quan cßn ph¶i tÝnh ®Õn yÕu tè ®éng häc sao cho søc c¶n cña kh«ng khÝ ®èi víi xe khi ch¹y lµ nhá nhÊt, l−îng nhiªn liÖu tiªu thô cña xe do ®ã còng gi¶m ®i. Nh÷ng ®−êng nÐt trang trÝ trªn vá xe t¹i nh÷ng chç tiÕp gi¸p gi÷a hai chi tiÕt ph¶i khíp nhau, kh«ng ®−îc phÐp lÖch. §Æc biÖt chi tiÕt vá «t« kh«ng ®−îc phÐp cã c¸c vÕt låi, lâm dï lµ rÊt nhá bëi sau khi s¬n xong c¸c chç låi lâm nµy sÏ thÓ hiÖn rÊt râ do hiÖn t−îng ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. C¸c chi tiÕt vá «t« cßn ph¶i ®¶m b¶o ®é cøng v÷ng: kh«ng rung, kªu trong qu¸ tr×nh xe ch¹y. “Tai sau” xe YAZ lµ mét chi tiÕt cña vá «t« nªn còng ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu chung ®èi víi chi tiÕt vá «t«. “Tai sau” lµ mét chi tiÕt lín ®iÓn h×nh cña c¸c chi tiÕt vá «t«, kÝch th−íc lín nhÊt cña nã lµ: 1165 mm. §©y lµ mét chi tiÕt cã h×nh d¹ng kh«ng gian phøc t¹p, møc ®é biÕn d¹ng kh«ng ®ång ®Òu, còng nh− c¸c chi tiÕt vá «t« kh¸c “Tai sau” còng sÏ ®−îc t¹o ra sau mét nguyªn c«ng dËp t¹o h×nh, c¸c nguyªn c«ng sau ®ã chØ dïng ®Ó c¾t mÐp, gÊp mÐp, ®ét lç... “ Tai sau” cã hai phÇn ph¶i t¹o h×nh chÝnh ®ã lµ phÇn låi ra ë phÝa bªn thµnh xe vµ phÇn hèc lâm cña ®Ìn hËu ë phÝa sau xe do ®ã qu¸ tr×nh dËp vuèt chØ cã thÓ thùc hiÖn ®èi víi phÇn låi ë bªn thµnh xe cßn phÇn phÝa sau cã thÓ ®−îc uèn cong vµ t¹o h×nh ë nh÷ng nguyªn c«ng sau. Tuy nhiªn, do chi tiÕt cã phÇn gÊp mÐp gi÷a thµnh bªn vµ phÇn phÝa sau lµ mét ®−êng cong liªn tôc nªn kh«ng thÓ t¸ch riªng thµnh 2 nguyªn c«ng mµ ph¶i tiÕn hµnh dËp vuèt ®Ó t¹o ra c¶ phÇn phÝa sau víi ph−¬ng dËp vuèt nh− sau : Ph−¬ng dËp vuèt §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 ViÖc lùa chän ph−¬ng dËp vuèt nh− trªn vµ do kÝch th−íc khu«n lín, lùc dËp lín nªn kh«ng thÓ tiÕn hµnh dËp ghÐp 2 chi tiÕt tai xe bªn ph¶i vµ bªn tr¸i trªn cïng mét khu«n. H¬n n÷a khi ®ã kÕt cÊu khu«n sÏ rÊt phøc t¹p vµ cång kÒnh. Víi ph−¬ng dËp vuèt nh− vËy viÖc t¹o ra hèc ®Ìn hËu sÏ ®−îc thùc hiÖn ë nguyªn c«ng sau. 2.2 Lùa chän ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ 2.2.1 C¸c ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ a. Ph−¬ng ¸n 1: 1) C¾t ph«i 2) DËp t¹o h×nh 3) Uèn cong t¹o ra phÇn sau 4) DËp hèc ®Ìn 5) C¾t biªn 6) §ét lç hèc ®Ìn + Lç φ18 7) §ét c¸c lç phÝa thµnh trªn 8) GÊp mÐp phÝa d−íi. 9) GÊp mÐp phÝa bªn tr¸i gÊp mÐp phÝa sau. 10) GÊp mÐp phÝa trªn lÇn 1 11) GÊp mÐp phÝa trªn lÇn 2 b. Ph−¬ng ¸n 2: 1) C¾t ph«i 2) DËp t¹o h×nh 3) DËp hèc ®Ìn hËu 4) C¾t biªn 5) §ét lç ®Ìn hËu 6) GÊp mÐp phÝa sau 7) §ét c¸c lç phÝa trªn 8) §ét lç φ18 phÝa sau. 9) GÊp t¹o mÐp trªn lÇn 1 10)GÊp t¹o mÐp trªn lÇn 2 §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 c) Ph−¬ng ¸n 3: 1) C¾t ph«i 2) DËp t¹o h×nh 3) C¾t mÐp ph¶i + mÐp tr¸i + ®ét lç ∅18. 4) C¾t mÐp trªn. 5) C¾t mÐp d−íi. 6) DËp hèc ®Ìn + gÊp mÐp sau. 7) §ét c¸c lç thµnh trªn. 8) §ét lç ®Òn hËu. 9) GÊp mÐp thµnh trªn lÇn 1. 10)GÊp mÐp thµnh trªn lÇn 2. 2.2.2 NhËn xÐt vµ chän ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ • Trong ph−¬ng ¸n 1: Trong ph−¬ng ¸n nµy ta ph¶i sö dông 11 nguyªn c«ng, nguyªn c«ng 11(gÊp mÐp phÝa trªn) Do chi tiÕt cã phÇn uèn cong ra phÝa sau v× khi gÊp mÐp thµnh trªn kh«ng thÓ tr¸nh khái bÞ nh¨n á phÇn cã gãc l−în. MÆt kh¸c viÖc t¸ch riªng hai nguyªn c«ng 2 vµ 3 sÏ g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh t¹o h×nh vµ rÊt khã thùc hiÖn.Víi viÖc dïng ph−¬ng ¸n nµy ë mét sè nguyªn c«ng ®ßi hái kÕt cÊu khu«n phøc t¹p, cång kÒnh, kÝch th−íc bµn m¸y lín. • Trong ph−¬ng ¸n 2: do viÖc chän ph−¬ng dËp vuèt phï ta cã thÓ dÔ dµng t¹o h×nh s¶n mét c¸ch chÝnh x¸c. MÆt kh¸c sau khi c¾t mÐp ta cã thÓ t¹o ra ngay biªn d¹ng cña phÇn gÊp phÝa trªn mµ kh«ng cÇn thªm nguyªn c«ng gÊp mÐp. Còng t−¬ng tù nh− vËy ta cã phÇn gÊp mÐp phÝa d−íi mµ chÊt l−îng phÇn gÊp tèt kh«ng bÞ nh¨n. ViÖc t¸ch nguyªn c«ng ®ét lç ®Ìn hËu víi nguyªn c«ng ®ét lç Φ18 ra sÏ gióp lµm gi¶m sù cång kÒnh vµ phøc t¹p cña khu«n. • Trong ph−¬ng ¸n 3 mÆc dï còng ph¶i tiÕn hµnh qua 10 nguyªn c«ng nh− PA 2 nh−ng ta thÊy sö dông ph−¬ng ¸n nµy vÉn tèi −u nhÊt . V× NÕu sö dông PA2 viÖc c¾t mÐp 4 phÝa mét lóc lµ rÊt khã kh¨n. V× vËy ta chän ph−¬ng ¸n 3 ®Ó chÕ t¹o chi tiÕt 2.3 TÝnh to¸n ph«i Do chi tiÕt dËp t¹o h×nh víi sù biÕn máng vËt liÖu lµ kh«ng ®¸ng kÓ nªn cã thÓ tÝnh to¸n ph«i dùa vµo sù c©n b»ng diÖn tÝch bÒ mÆt gi÷a ph«i vµ chi tiÕt. Tuy nhiªn, do chi tiÕt cã h×nh d¹ng kh«ng gian phøc t¹p nªn viÖc x¸c ®Þnh diÖn tÝch bÒ mÆt cña chi tiÕt sÏ khã kh¨n, v× vËy chØ cã thÓ x¸c ®Þnh kÝch §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 th−íc vµ h×nh d¹ng cña ph«i b¨ng ph−¬ng ph¸p khai triÓn mét c¸ch gÇn ®óng t¹i c¸c tiÕt diÖn ®Æc biÖt. Sau ®ã h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc chÝnh x¸c cña ph«i sÏ ®−îc ®iÒu chØnh trong qu¸ tr×nh dËp thö. Sau khi khai triÓn t¹i c¸c tiÕt diÖn ®Æc biÖt ta cã : - ChiÒu dµi ph«i t¹i tiÕt diÖn nhá nhÊt : 212 mm. - ChiÒu dµi ph«i t¹i tiÕt diÖn lín nhÊt : 1682 mm. - ChiÒu dµi ph«i t¹i tiÕt diÖn A- A : 746 mm. ChiÒu dµi ph«i t¹i tiÕt diÖn B - B : 925 mm C¨n cø vµo c¸c sè liÖu trªn ta cã h×nh d¹ng cña ph«i khai triÓn gÇn ®óng nh− sau ( ch−a tÝnh ®Õn phÇn bï c«ng nghÖ ) KÝch th−íc ph«i khai triÓn * PhÇn bï c«ng nghÖ §Ó thùc hiÖn dËp t¹o h×nh c¸c chi tiÕt vá th× tÊt c¶ nh÷ng lç vµ phÇn c¾t trÝch trªn chi tiÕt ph¶i ®−îc lµm kÝn, nh÷ng chi tiÕt cã mÆt bÝch chÆn ph«i th× ph¶i lµm mÆt chÆn ph«i ph¼ng, nh÷ng chi tiÕt kh«ng cã mÆt bÝch chÆn ph«i th× ph¶i lµn thªm mÆt bÝch chÆn ph«i vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c«ng nghÖ kh¸c. TÊt c¶ phÇn vËt liÖu vï thªm do nh÷ng gi¶i ph¸p xö lý c«ng nghÖ nãi trªn yªu cÇu gäi lµ phÇn bï c«ng nghÖ. PhÇn bï c«ng nghÖ lµ bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong nguyªn c«ng dËp t¹o h×nh ®èi víi c¸c chi tiÕt vá. PhÇn bï c«ng nghÖ nµy sÏ gióp cho vËt dËp lo¹i bá ®−îc c¸c vÕt nh¨n, nhóm. PhÇn bï c«ng nghÖ nµy sÏ ®−îc c¾t ®i trong cac nguyªn c«ng sau nguyªn c«ng dËp t¹o h×nh. PhÇn bï c«ng nghÖ lµ phÇn ph¶i c¾t bá ®i sau nguyªn c«ng dËp t¹o h×nh nªn khi sö dông phÇn bï §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 c«ng nghÖ th× sÏ lµm gi¶m hÖ sè sö dông vËt liÖu, nªn ta ph¶i gi¶m ®Õn møc nhá nhÊt phÇn bï c«ng nghÖ nÕu cã thÓ mµ kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng cña vËt dËp. Do mét sè yªu cÇu cña vËt vµ viÖc lùa chän ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ, chän ph−¬ng dËp t¹o h×nh nªn khi c¾t biªn ta ph¶i dïng h×nh thøc c¾t biªn n»m ngang. V× ph−¬ng dËp n»m ngang nªn kÕt cÊu cña khu«n c¾t biªn ph¶i cã c¬ cÊu chuyÓn dæi ph−¬ng chuyÓn ®éng cña ®Çu tr−ît m¸y Ðp do ®ã kÕt cÊu cña khu«n t−¬ng ®èi phøc t¹p. tuy nhiªn do gãc gi÷a thµnh bªn vµ mÆt n»m ngang lín nªn sö dông h×nh thøc c¾t biªn nµy ®Ó tiÕp cËn víi ®iÒu kiÖn dËp lÝ t−ëng. PhÇn bï c«ng nghÖ c¾t mÐp ngang PhÇn bï c«ng nghÖ : Do ®Æc ®iÓm h×nh d¹ng chi tiÕt vµ ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ ®· chän nªn ë ®©y phÇn bï c«ng nghÖ ®−îc lÊy víi c¸c trÞ sè kh¸c nhau vÒ c¸c phÝa kh¸c nhau cña chi tiÕt. Chóng ta cã thÓ dù tÝnh phÇn bï c«ng nghÖ vÒ c¸c phÝa nh− sau : - Hai ®Çu tr¸i vµ ph¶i mçi phÝa 120 mm. - PhÝa trªn vµ phÝa d−íi mçi phÝa lÊy 50 mm . §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 • XÕp ph«i trªn d¶i Ta sö dông ph«i d¶i cã chiÒu réng: B = 1200 mm XÕp h×nh ph«i trªn d¶i 2.4 TÝnh to¸n c«ng nghÖ c¸c nguyªn c«ng 2.4.1 Nguyªn c«ng 1: C¾t ph«i §©y lµ 1 ph«i lín víi chiÒu dµi cña ®−êng c¾t lµ: L = 5347 mm Lùc c¾t 1 ®−êng lµ: p.KPc = Trong ®ã: P: lùc c¾t danh nghÜa. cc0 .L.S.FP τ=τ= S: ChiÒu dµy vËt liÖu. L: ChiÒu dµi c¾t. cτ : Trë lùc c¾t. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 K: HÖ sè kÓ ®Õn: dao bÞ hao mßn, chiÒu dÇy vËt liÖu kh«ng ®Òu, khe hë Z thay ®æi. Ta chän: K = 1.3 Theo b¶ng 7 (S¸ch sæ tay dËp nguéi) ta cã: 2/33 mmKgc =τ Ta cã: kgP P LSKPKP c c cc 256113 33.5970.1.3,1 .... = = == τ =cP 256,113 tÊn Khe hë gi÷a chµy vµ cèi khi c¾t ph«i: Trong qu¸ tr×nh c¾t kim lo¹i tÊm, khe hë cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi chÊt l−îng cña chi tiÕt vµ ¶nh h−ëng ®Õn ®é cøng v÷ng cña khu«n, còng nh− ®èi víi n¨ng l−îng tiªu hao. NÕu mÐp c¾t cña chµy bÞ cïn, ba via sÏ n»m l¹i trªn chi tiÕt c¾t h×nh. NÕu mÐp c¾t cña cèi bÞ cïn ba via sÏ ®−îc t¹o ra xung quanh lç ®ét. NÕu mÐp c¾t cña cèi vµ chµy cïng bÞ cïn th× ba via sÏ n»m l¹i trªn chi tiÕt vµ chung quanh lç ®ét ®ång thêi ngay trªn vËt liÖu. Theo b¶ng 23 (S¸ch sæ tay dËp nguéi) ta cã: Z = 0.06 0,1 mm Tuy nhiªn ®©y míi lµ s¶n xuÊt thö nghiÖm víi sè l−îng Ýt . ViÖc chÕ t¹o ra khu«n c¾t ph«i lín nh− vËy sÏ g©y ra kh«ng Ýt tèn kÐm . MÆt kh¸c chi tiÕt ®−îc t¹o h×nh nhê dËp vuèt vµ sÏ c¾t mÐp sau ®ã v× thÕ ph«i dËp kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chÝnh x¸c nªn ta cã thÓ dïng ph−¬ng ¸n sau : - Dïng ph«i tÊm vµ c¾t trªn m¸y c¾t tÊm th«ng th−êng víi xÕp h×nh trªn d¶i nh− ë trªn. - Khi thñ khu«n dËp vuèt nÕu h×nh d¹ng ph«i gÇn ®óng nh− trªn cã ¶nh h−ëng xÊu ®Õn qu¸ tr×nh dËp vuèt th× ta cã thÓ ®iÒu chØnh h×nh d¹ng cña ph«i ®Ó nhËn ®−îc h×nh d¹ng ph«i hîp lÝ . Khi ®ã cã thÓ kÕt hîp c¾t ph«i b»ng m¸y c¾t vµ khu«n c¾t bá phÇn thõa: §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 H×nh d¹ng ph«i cã thÓ sö trong qu¸ tr×nh dËp thö 2.4.2 Nguyªn c«ng 2: DËp t¹o h×nh • Khu«n dËp t¹o h×nh * H×nh d¹ng cña chµy: Chµy cã h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc gièng nh− h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc cña phÇn trong cña chi tiÕt khi ch−a gÊp mÐp. * H×nh d¹ng cña cèi: Cèi cã kÝch th−íc vµ h×nh d¹ng gièng nh− kÝch th−íc vµ h×nh d¹ng cña phÇn ngoµi chi tiÕt khi ch−a gÊp mÐp. 3.4.2.1 G©n vuèt G©n vuèt cã t¸c dông lµm t¨ng trë lùc biÕn d¹ng trªn toµn bé hoÆc côc bé chu vi ph«i ®Ó khèng chÕ vËt liÖu ®−îc kÕo vµo cèi vµ t¨ng ®é cøng v÷ng cña vËt dËp. Trong c¸c khu«n dËp chi tiÕt vá «t« th×p ph−¬ng dËp vuèt, phÇn bï c«ng nghÖ vµ h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc, nã ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc dËp ra chi tiÕt cã ®¶m b¶o chÊt l−îng hay kh«ng, mµ g©n vuèt lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu, nã lµ ph−¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ nhÊt cã thÓ ng¨n ngõa c¸c hiÖn t−îng nh¨n, nhóm hoÆc r¸ch trªn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 chi tiÕt. NÕu ta bè trÝ g©n vuèt kh«ng hîp lý th× hiÖn t−îng nh¨n, nhóm hoÆc r¸ch trªn v¹t dËp l¹i cµng nghiªm träng. C¸ch bè trÝ g©n vuèt: G©n vuèt cã thÓ ®Æt trªn vµnh chÆn hoÆc trªn mÆt chÆn cña cèi. Khi ta ®Æt g©n vuèt ë trªn hoÆc d−íi th× ®Òu kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn t¸c dông cña g©n vuèt nh−ng khi ®iÒu chØnh khu«n trªn m¸y Ðp th× nã chung kh«ng mµi g©n vuèt do ®ã yªu cÇu g©n vuèt ph¶i l¾p trªn mÆt chÆn cña vµnh chÆn trªn cßn r·nh g©n th× bè trÝ trªn mÆt chÆn cña cèi d−íi nh− vËy sÏ dÔ mµi vµ ®¸nh bãng. NÕu mÆt chÆn ph«i còng chÝnh lµ phÇn mÆt bÝch cña chi tiÕt th× ®−êng xuyªn mµi r·nh g©n trªn cèi sÏ lµm cho mÆt chÆn cã r·nh mau bÞ tæn hao vµ ¶nh h−ëng ®Õn chiÒu s©u dËp vuèt. Khi tæn hao ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh th× ph¶i duy tu, söa ch÷a. Ta sö dông g©n vuèt d¹ng g©n trßn víi chiÒu réng g©n: W = 12 mm Theo b¶ng 8.4 ta cã: d x p = M6 x 1 1d = 6,4 1l = 10 2l = 15 3l = 18 4l = 15 5l = 25 h = 12 k = 6 φd1 W φd l2 l3 l1 §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 * Gãc l−în cña cèi B¸n kÝnh gãc l−în cña cèi cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh dËp vuèt. Khi t¨ng b¸n kÝnh gãc l−î cña cèi th× qu¸ tr×nh t¹o h×nh sÏ ®−îc dÔ dµng h¬n v× øng suÊt ë tiÕt diÖn nguy hiÓm sÏ gi¶m ®i. Tuy nhiªn khi t¨ng b¸n kÝnh gãc l−în cña cèi th−êng dÉn ®Õn viÖc gi¶m diÖn tÝch d−íi tÊm chÆn vµ dÔ g©y ra nh÷ng vÕt nh¨n vµ vÕt gÊp ë chç ph«i ®i ra khái tÊm chÆn. Khi dËp chi tiÕt “ Tai sau ” sau khi dËp t¹o h×nh cã phÇn bÝch n»m d−íi vµnh chÆn khi kÕt thóc qu¸ tr×nh dËp nªn ta cã thÓ lÊy b¸n kÝnh gãc l−în cña cèi lín: R = 15 mm 2.4.2.2 TÝnh lùc chÆn ph«i vµ lùc dËp vuèt Do viÖc lùa chän ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ vµ ph−¬ng dËp møc ®é biÕn d¹ng cña chi tiÕt dËp kh«ng nhá vµ cã h×nh d¹ng t−¬ng ®èi phøc t¹p ta chän mÆt chÆn ph«i cã d¹ng gÊp khóc . Do biªn d¹ng kh«ng ®ång ®Òu nªn kh«ng thÓ tÝnh chÝnh x¸c ®−îc lùc dËp t¹o h×nh mµ chØ cã thÓ tÝnh gÇn ®óng . - Ta tÝnh lùc dËp t¹o h×nh b»ng c«ng thøc kinh nghiÖm: P = q.F F : DiÖn tÝch ph«i q : ¸p lùc dËp P = 1210861.0,4 = 484344.4 (kg) = 484,344 (tÊn) Lùc ch¨n ph«i: Q = 1F .q q: ¸p lùc chÆn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 1F : diÖn tÝch mÆt chÆn ta chän s¬ bé q = 0,25 2mm/Kg Q = 0,25.649636 = 162409 Kg Q = 162,4 tÊn 2.4.2.3 TÝnh to¸n dÉn h−íng Ta bè trÝ 4 cÆp dÉn h−íng t¹i 4 phÝa. C¸ch bè trÝ tÊm dÉn h−íng gi÷a vµnh chÆn vµ chµy vuèt ƒ DÉn h−íng vµnh chÆn vµ chµy TÊm dÉn h−íng ®−îc g¾n trªn chµy ChiÒu s©u gia c«ng c¬ cña tÊm dÉn h−íng ®èi víi vµnh chÆn kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 250 mm. §Ó lµm mÆt dÉn h−íng ta cã thÓ t¨ng ®−êng bao ngoµi cña chµy lªn 3 4 mm, khi qu¸ tr×nh dËp vuèt b¾t ®Çu phÇn tiÕp xóc cña mÆt dÉn h−íng kh«ng ®−îc nhá h¬n 50 mm, khi qu¸ tr×nh dËp vuèt kÕt thóc th× tÊm dÉn h−íng trªn chµy kh«ng ®−îc rêi khái mÆt dÉn h−íng trªn vµnh chÆn. Khe hë gi÷a ®−êng bao ngoµi cña chµy vµ ®−êng bao trong cña vµnh chÆn lÊy b»ng 2 3 mm, khe hë gi÷a tÊm dÉn h−íng cña chµy vµ mÆt dÉn h−íng cña vµnh chÆn lÊy b»ng 05,03,0 ± mm. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 KÕt cÊu phÇn dÉn h−íng gi÷a chµy vµ vµnh chÆn 2.4.2.4 Lç tho¸t khÝ Trong khu«n dËp c¸c chi tiÕt vá «t« th× lç tho¸t khÝ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Trong qu¸ tr×nh dËp, ®Æc biÖt lµ khi chµy Ðp vµo cèi, khi ®Çu tr−ît ë vÞ trÝ Cèi vuèt Vµnh chÆn Chµy vuèt TÊm dÉn h−íng §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 thÊp nhÊt, ®©y chÝnh lµ thêi ®iÓm quan träng nhÊt t¹o ra c¸c g©n, gê, c¸c häa tiÕt trang trÝ trªn chi tiÕt. NÕu kh«ng khÝ kh«ng thÓ tho¸t ra bªn ngoµi ®−îc th× sÏ t¹o nªn c¸c “tói khÝ” cã ¸p suÊt rÊt cao gi÷a chµy vµ ph«i, gi÷a cèi vµ ph«i, c¸c “tói khÝ” nµy sÏ ng¨n c¶n qu¸ tr×nh t¹o h×nh cña chi tiÕt, dÉn ®Õn chi tiÕt cã h×nh d¹ng kh«ng ®¹t yªu cÇu. Trong qu¸ tr×nh lÊy s¶n phÈm ra nÕu kh«ng cã lç tho¸t khÝ th× s¶n phÈm cã thÓ bÞ dÝnh vµo chµy do ®é ch©n kh«ng gi÷a chµy vµ s¶n phÈm, g©y nªn biÕn d¹ng kh«ng mong muèn, dÉn ®Õn phÕ phÈm. VÞ trÝ ®Æt lç tho¸t khÝ: Lç tho¸t khÝ ®−îc ®Æt ë nh÷ng vÞ trÝ mµ t¹i ®ã cã møc ®é biÕn d¹ng lµ nhá nhÊt, t¹i vÞ trÝ cã b¸n kÝnh gãc l−în lín, t¹i vÞ trÝ cã sù chuyÓn dÞch kim lo¹i lµ nhá nhÊt. C¸c lç tho¸t khÝ cã kÝch th−íc lín (60 120) cã thÓ t¹o ra ngay trong qu¸ tr×nh ®óc (c¸c chi tiÕt lín trong khu«n dËp ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p ®óc sau ®ã sÏ ®−îc gia c«ng c¬ ®Ó t¹o bÒ mÆt cèi, chµy, mÆt chÆn ph«i...) Cßn c¸c lç tho¸t khÝ cã kÝch th−íc nhá (6 12) th× sÏ ®−îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh gia c«ng c¬. Trong khu«n t¹o h×nh ta bè trÝ 8 lç tho¸t khÝ 12 Trªn chµy vµ 8 lç tho¸t khÝ 12 trªn cèi . 4.4.3 Nguyªn c«ng 3: C¾t mÐp ph¶i + tr¸i TÝnh lùc c¾t mÐp p.KP = Trong ®ã: P: lùc c¾t danh nghÜa. cc0 .L.S.FP τ=τ= S: ChiÒu dµy vËt liÖu. S = 1 mm L: ChiÒu dµi c¾t. L = 1650 mm cτ : Trë lùc c¾t. K: HÖ sè kÓ ®Õn: dao bÞ hao mßn, chiÒu dÇy vËt liÖu kh«ng ®Òu, khe hë Z thay ®æi. Ta chän: K = 1.3 Theo b¶ng 7 (S¸ch sæ tay dËp nguéi) ta cã: 2c mm/Kg25=τ Ta cã: KgP P LSKPKP c c cc 53625 25.1650.1.3,1 .... = = == τ §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 =cP 53,625 tÊn 2.4.4. Nguyªn c«ng 4: C¾t mÐp phÝa trªn. TÝnh lùc c¾t mÐp p.KP = Ta cã: KgP P LSKPKP c c cc 45500 25.1400.1.3,1 .... = = == τ =cP 45,5tÊn 2.4.5. Nguyªn c«ng 5: C¾t mÐp phÝa d−íi. Tuy c¾t mÐp b»ng khu«n nh−ng kh«ng c¾t toµn bé biªn d¹ng cÇn c¾t cïng mét lóc v× vËy lùc c¾t rÊt nhá mµ ta c¾t trªn m¸y thuû lùc 1000 tÊn (khu«n c¾t cao nªn ta ph¶i dïng m¸y nµy) nªn ta kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tÝnh cô thÓ lùc c¾t mÐp ë nguyªn c«ng nµy 2.4.6. Nguyªn c«ng 6: DËp hèc ®Ìn hËu + gÊp mÐp phÝa sau: TÝnh lùc dËp : P = F.q. P = 39880.0,4 = 15952(kg) = 15,952 (tÊn) TÝnh lùc gÊp mÐp §©y chÝnh lµ mét qu¸ tr×nh uèn kim lo¹i tÊm. §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh uèn kim lo¹i tÊm: • C¸c líp kim lo¹i ë phÝa trong gãc uèn (ë phÝa chµy) bÞ nÐn, co ng¾n l¹i ë h−íng däc trôc vµ bÞ kÐo ë h−íng ngang. C¸c líp kim lo¹i ë phÝa ngoµi gãc uèn (ë phÝa cèi) chÞu kÐo, d·n dµi ë phÝa däc trôc vµ chÞu kÐo ë h−íng ngang. Gi÷a c¸c líp bÞ kÐo vµ bÞ nÐn lµ mét líp cã ®é dµi kh«ng thay ®æi tr−íc vµ sau khi uèn gäi lµ líp trung hoµ. ChÝnh v× vËy trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n ph«i trong nguyªn c«ng uèn ta chØ viÖc x¸c ®Þnh chiÒu dµi cña líp trung hoµ. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Khi uèn ph«i d¶i hÑp th× tr¹ng th¸i øng suÊt cã thÓ coi lµ øng suÊt ph¼ng, tr¹ng th¸i biÕn d¹ng khèi. Cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ h×nh d¸ng t¹i tiÕt diÖn ngang. Khi uèn ph«i d¶i réng th× cã thÓ coi lµ tr¹ng th¸i øng suÊt khèi, tr¹ng th¸i biÕn d¹ng ph¼ng. Sù thay ®æi h×nh d¸ng t¹i tiÕt diÖn ngang lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Trong qu¸ tr×nh uèn kim lo¹i ë tr¹ng th¸i nguéi mµ gãc uèn nhá th× líp trung hoµ th−êng bÞ dÞch chuyÓn vÒ phÝa thí kim lo¹i bÞ nÐn. B¸n kÝnh cong cña líp trung hoµ ®−îc tÝnh βα+=βα+=ρ α .).S.5,0r(..2 rR Trong ®ã: R: B¸n kÝnh ngoµi cña chi tiÕt uèn. r: B¸n kÝnh trong cña chi tiÕt uèn. α: HÖ sè biÕn máng. S S1=α 1S : ChiÒu dµy vËt liÖu sau khi uèn. S: ChiÒu dµy vËt liÖu tr−íc khi uèn. HoÆc ta cã thÓ tÝnh kho¶ng c¸ch tõ líp trung hoµ ®Õn b¸n kÝnh trong gãc uèn: x.S = ρ - r ⇒ ( )α−−α=−ρ= 1. S r 2S rx 2 §é d·n dµi t−¬ng ®èi: r ρ R S §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 +) §èi víi líp trong chÞu nÐn: 1 S. r 2S r r − α α+ =ε +) §èi víi líp ngoµi chÞu kÐo: 1 2S r 1 S. r R −α+ −α=ε §é co t−¬ng ®èi t¹i tiÕt diÖn ngang: +) §èi víi líp trong chÞu nÐn: 2S r S. r 1r α+ α−=ψ +) §èi víi líp ngoµi chÞu kÐo: 1 S. r 2S r 1R +α α+ −=ψ §é co t−¬ng ®èi t¹i tiÕt diÖn ngang ®Æc tr−ng cho tÝnh dÎo cña kim lo¹i. B¸n kÝnh gãc uèn nhá nhÊt cho phÐp ph¶i phï hîp víi tÝnh dÎo cña kim lo¹i mµ kh«ng ®Ó t¹o ra c¸c vÕt d¹n, nøt. Ta cã thÓ x¸c ®Þnh b¸n kÝnh gãc uèn nhá nhÊt theo giíi h¹n biÕn d¹ng cho phÐp cña thí kim lo¹i ë phÝa ngoµi cïng (th«ng th−êng kim lo¹i cã giíi h¹n bÒn nÐn cao h¬n giíi h¹n bÒn kÐo) khi uèn c¸c ph«i d¶i réng cã kÓ ®Õn sù biÕn máng cña vËt liÖu vµ sù di chuyÓn cña líp trung hoµ. Nh− ta ®· biÕt trong qu¸ tr×nh uèn sÏ ®ång thêi s¶y ra 2 tr¹ng th¸i biÕn d¹ng lµ biÕn d¹ng ®µn h«× vµ biÕn d¹ng dÎo. BiÕn d¹ng ®µn håi sÏ t¹o ra sù håi phôc ®µn håi sau khi lùc biÕn d¹ng kh«ng cßn n÷a. Sù håi phôc ®µn håi ®−îc biÓu thÞ trong c¸c ®¹i l−îng ®o gãc vµ nã lµ trÞ sè mµ gãc uèn cÇn ph¶i gi¶m ®i so víi gãc uèn thùc tÕ ®Ó ®¶m b¶o t¹o ra ®óng gãc uèn mµ chi tiÕt yªu cÇu. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 oα : Gãc uèn chi tiÕt yªu cÇu. α: Gãc uèn sau khi bít ®i l−îng håi phôc ®µn håi. Ta cã thÓ sö dông c«ng thøc gÇn ®óng sau: E . KS L.375,0tg tσ=β Trong ®ã: β: Gãc håi phôc mét phÝa. K: HÖ sè x¸c ®Þnh líp trung hoµ phô thuéc vµo tû sè R r R: B¸n kÝnh ngoµi gãc uèn. r: B¸n kÝnh gãc trong uèn. K = 1 – x l: Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c mÐp tùa. Ta còng cã thÓ tÝnh gãc håi phôc b»ng c«ng thøc gÇn ®óng sau: 71,1 S r.54,0o −=β Trong ®ã: r: Gãc uèn. S: ChiÒu dÇy vËt liÖu. • M« men uèn vµ lùc uèn α α0 §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 M« men uèn ®−îc x¸c ®Þnh tõ ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña nã víi m« men néi lùc bao gåm m« men cña øng suÊt ph¸p tuyÕn trong vïng kÐo vµ trong vïng nÐn. bdb .W.W.5,1M σ=σ= Trong ®ã: W: M« men chèng uèn. §èi víi tiÕt diÖn h×nh ch÷ nhËt ta cã: W = 6 S.B 2 W5,1Wd = : M« men dÎo chèng uèn. TÝnh lùc uèn: l M4P = Trong ®ã: l: C¸nh tay dßn ë ®Çu uèn. Ta cã: tb k..S.BP σ= Trong ®ã: B: ChiÒu dµi uèn. B = 600 mm S: ChiÒu dÇy vËt liÖu. S = 1 mm l: C¸nh tay ®ßn ë ®Çu uèn. l = 15 mm tk : HÖ sè tra theo b¶ng 44 s¸ch sæ tay dËp nguéi ta cã: 23,0k t = bσ : Giíi h¹n bÒn. Theo b¶ng 9 s¸ch sæ tay dËp nguéi ta ®−îc: 2b mm/kg30=σ Thay vµo c«ng thøc ta cã; P = 600.1.30.0,23 = 4140 kg §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 P = 4,14tÊn Khi tiÕn hµnh c¾t mÐp vµ gÊp mÐp ë phÇn ®Çu ta tiÕn hµnh c¾t mÐp ngang, trong khu«n c¾t ta ph¶i bè trÝ c¬ cÊu biÕn ®æi chuyÓn ®éng. Khi tiÕn hµnh c¾t mÐp + gÊp mÐp ngang th× ph¶i tÝnh ®Õn ma s¸t tiÕp xóc gi÷a c¸c bÒ mÆt tr−ît. Gi¶ sö tæn hao gi÷a c¸c bÒ mÆt tr−ît lµ 50% th× lùc cÇn thiÕt ph¶i t¸c dông lªn ®Çu tr−ît ph¶i lµ: ( ) o dt tgP 30.5,0 5,4514,4 += 31=dtP tÊn 2.4.7. Nguyªn c«ng 7: §ét c¸c lç phÝa trªn TÝnh lùc ®ét : p.KP = Trong ®ã: P: lùc ®ét danh nghÜa. cc0 .L.S.FP τ=τ= S: ChiÒu dµy vËt liÖu. S = 1 mm L: ChiÒu dµi ®ét. L = 190 mm cτ : Trë lùc c¾t. K: HÖ sè kÓ ®Õn: dao bÞ hao mßn, chiÒu dÇy vËt liÖu kh«ng ®Òu, khe hë Z thay ®æi. Ta chän: K = 1.3 Theo b¶ng 7 (S¸ch sæ tay dËp nguéi) ta cã: 2c mm/Kg25=τ Ta cã: KgP P LSKPKP c c cc 6175 25.190.1.3,1 .... = = == τ =cP 6,175 tÊn 2.4.8. Nguyªn c«ng 8: §ét lç ®Ìn hËu TÝnh lùc ®ét : p.KP = Trong ®ã: P: lùc ®ét danh nghÜa. cc0 .L.S.FP τ=τ= S: ChiÒu dµy vËt liÖu. S = 1 mm L: ChiÒu dµi ®ét. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 L = 630 mm cτ : Trë lùc c¾t. K: HÖ sè kÓ ®Õn: dao bÞ hao mßn, chiÒu dÇy vËt liÖu kh«ng ®Òu, khe hë Z thay ®æi. Ta chän: K = 1.3 Theo b¶ng 7 (S¸ch sæ tay dËp nguéi) ta cã: 2c mm/Kg25=τ Ta cã: KgP P LSKPKP c c cc 20475 25.630.1.3,1 .... = = == τ =cP 20,475 tÊn Nguyªn c«ng 9+10: gÊp mÐp phÝa trªn lÇn 1 vµ lÇn 2 Lùc gÊp mÐp: P = 630.1.30.0,23 = 4347 kg P = 4,347tÊn Khi tiÕn hµnh c¾t mÐp vµ gÊp mÐp ë phÇn ®Çu ta tiÕn hµnh c¾t mÐp ngang, trong khu«n c¾t ta ph¶i bè trÝ c¬ cÊu biÕn ®æi chuyÓn ®éng. Khi tiÕn hµnh c¾t mÐp + gÊp mÐp ngang th× ph¶i tÝnh ®Õn ma s¸t tiÕp xóc gi÷a c¸c bÒ mÆt tr−ît. Gi¶ sö tæn hao gi÷a c¸c bÒ mÆt tr−ît lµ 50% th× lùc cÇn thiÕt ph¶i t¸c dông lªn ®Çu tr−ît ph¶i lµ: ( ) o dt tgP 30.5,0 5,45347,4 += 55=dtP tÊn. 2.5 B«i tr¬n B«i tr¬n cã t¸c dông lµm gi¶m ma s¸t gi÷a chµy vµ ph«i, gi÷a cèi vµ ph«i, lµm gi¶m øng suÊt trong kim lo¹i, ng¨n ngõa s¶n phÈm bÞ dÝnh vµo khu«n, ng¨n ngõa c¸c vÕt lâm, mßn, x−íc trªn chi tiÕt. Trªn thùc tÕ hÇu hÕt c¸c khu«n dËp vuèt ph¶i thay thÕ lµ do khu«n bÞ mßn nhiÒu g©y nªn c¸c vÕt x−íc, låi, lâm trªn chi tiÕt. ChÊt b«i tr¬n sö dông trong c«ng nghÖ dËp nguéi ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu sau: 1) Kh«ng ®éc h¹i ®èi víi con ng−êi vµ m«i tr−êng xung quanh. 2) T¹o ra trªn bÒ mÆt chi tiÕt vµ bÒ mÆt khu«n mét mµng bÒn v÷ng kh«ng bÞ kh« ®i, cã kh¶ n¨ng chÞu ¸p lùc lín. 3) DÔ dµng ph©n bè ®ång ®Òu trªn bÒ mÆt chi tiÕt vµ trªn bÒ mÆt dông cô biÕn d¹ng, dÔ dµng tÈy s¹ch khái bÒ mÆt cña kim lo¹i sau khi dËp. 4) Kh«ng lµm thay ®æi chÊt l−îng, tÝnh chÊt cña bÒ mÆt dông cô vµ chi tiÕt. Trong tr−êng hîp nµy ta chän chÊt bèi tr¬n lµ dÇu nhít §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Ch−¬ng 3 ThiÕt kÕ khu«n 3.1.Khu«n dËp t¹o h×nh C¸c th«ng sè c¬ b¶n cña m¸y Ðp thuû lùc 1000 tÊn: Bµn m¸y Ðp thuû lùc 1000 tÊn Lùc ®Èy d−íi: Q = 400 tÊn DiÖn tÝch bµn m¸y: Sbm = 3000 x 2500 mm ChiÒu cao kÝn cña m¸y: Hm = 1800 mm Hµnh tr×nh cña ®Çu tr−ît: S = 1400 mm Hµnh tr×nh chÆn: Sc = 400 mm ChiÒu cao tõ bµn m¸y ®Õn mÆt ®Êt: h = 600 mm DiÖn tÝch bè trÝ c¸c thanh ®Èy: S® = 2800 x 2000 mm 3.1.1 Chµy dËp t¹o h×nh Trong nguyªn c«ng dËp t¹o h×nh th× chµy vµ cèi lµ hai bé phËn t¹o h×nh chñ yÕu, t¹o nªn h×nh d¹ng cña chi tiÕt. Ngoµi nh÷ng yªu cÇu ®Æc biÖt do c«ng nghÖ ®ßi hái nh− khai triÓn gÊp mÐp hoÆc phÇn bï c«ng nghÖ th× kÝch th−íc bao vµ ®é s©u cña nã chÝnh lµ kÝch th−íc trong cña chi tiÕt. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 §èi víi ®¸y chµy ®óc th× cã chiÒu dµy: S = 110 mm S 40 α b §Ó gi¶m l−îng d− gia c«ng, ®¶m b¶o kÝch th−íc bao cña chµy, rót ng¾n thêi gian hoµn thiÖn khu«n th× trªn chµy däc theo mÆt chÆn ph«i cã mét ®o¹n thµnh ®øng cao 40 mm ph¶i gia c«ng. Chç chuyÓn tiÕp tõ thµnh ®øng lªn phÝa trªn lµ mÆt nghiªng α = 45o Kho¶ng c¸ch tõ bÒ mÆt gia c«ng ®Õn bÒ mÆt kh«ng gia c«ng b = 15 mm VËt liÖu dïng ®Ó chÕ t¹o chµy dËp t¹o h×nh lµ gang x¸m GX15-32 . Ph©n bè vµ h×nh d¹ng g©n ®óc §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 ChiÒu dÇy g©n ®óc: T = 50 mm Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c g©n: A = (7.. 12)T Chèt vËn chuyÓn Chèt vËn chuyÓn sö dông ®Õn trong tr−êng hîp vËn chuyÓn còng nh− trong qu¸ tr×nh l¾p r¸p khu«n. Ta cã thÓ tÝnh chèt vËn chuyÓn theo träng l−îng cña chi tiÕt. §èi víi khu«n d−íi th× ph¶i c¨n cø vµo träng l−îng cña c¶ khu«n khi x¸c ®Þnh kÝch th−íc cña chèt vËn chuyÓn. Ta bè trÝ 4 chèt vËn chuyÓn cã ®−êng kÝnh φ30 ®èi víi chµy dËp t¹o h×nh.(T−¬ng tù nh− vÇy ®èi víi cèi vµ vµnh chÆn) Chèt ®Þnh vÞ Chèt ®Þnh vÞ ®−îc sö dông ®Ó chèng lùc ngang, ®Þnh vÞ khu«n vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh l¾p r¸p khu«n. C¸c chèt ®Þnh trong khu«n ta dïng chèt ®Þnh vÞ Φ6 3.1.2Cèi dËp t¹o h×nh BÒ mÆt lµm viÖc cña cèi cã h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc nh− h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc ngoµi cña chi tiÕt cã kÓ ®Õn c¸c phÇn bï c«ng nghÖ. Cèi dËp t¹o h×nh còng ®−îc chÕ t¹o tõ ph«i ®óc nªn còng ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu chung vÒ kÕt cÊu ®óc. R·nh kÑp chÆt dïng ®Ó l¾p bu l«ng ch÷ T víi r·nh ch÷ T trªn trªn ®Çu tr−ît. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Sè l−îng r·nh kÑp chÆt cã thÓ tra b¶ng hoÆc cã thÓ bè trÝ 1 r·nh cho 1,5 tÊn trong l−îng cña c¶ bé khu«n. Sè l−îng r·nh kÑp chÆt cña khu«n trªn lín h¬n sè l−îng r·nh kÑp cña khu«n d−íi vµ ngoµi viÖc ph¶i chÞu lùc khi khu«n lµm viÖc ra c¸c bu l«ng nµy lu«n chÞu mét lùc nhÊt ®Þnh do träng l−îng cña khu«n trªn g©y ra. Chèt vËn chuyÓn ta sö dông 4 chèt vËn chuyÓn cã ®−êng kÝnh φ30 trªn cèi dËp t¹o h×nh. 3.1.3 Vµnh chÆn Trong c¸c khu«n dËp t¹o h×nh th× vµnh chÆn lµ mét chi tiÕt kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Vµnh chÆn còng ®−îc chÕ t¹o b»ng ph«i ®óc nªn nã còng ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu ®èi víi kÕt cÊu ®óc. 3.2 Khu«n c¾t mÐp hai bªn PhÇn bªn tr¸i cña chi tiÕt ta sö dông c¾t mÐp vu«ng gãc. PhÇn bªn ph¶i cña chi tiÕt ta sö dông c¾t mÐp ngang nªn ph¶i cã c¬ cÊu nªm ®Ó biÕn ®æi chuyÓn ®éng tõ chuyÓn ®éng th¼ng ®øng cña ®Çu tr−ît sang chuyÓn ®éng ngang cña chµy c¾t. C¸c chi tiÕt vá «t« th−êng cã h×nh d¹ng phøc t¹p vµ kÝch th−íc lín, ®−êng c¾t mÐp, gÊp mÐp t−¬ng ®èi dµi. §Ó thuËn tiÖn trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o, l¾p r¸p còng nh− trong qu¸ tr×nh söa ch÷a chµy vµ cèi cña khu«n c¾t mÐp, gÊp mÐp trong chÕ t¹o th−êng dïng kÕt cÊu ghÐp m¶nh. Nguyªn t¾c chia m¶nh ®èi víi l−ìi c¾t: Tuú thuéc vµo ®−êng c¾t mÐp ta cã thÓ chia thµnh c¸c m¶nh dµi hay ng¾n, th«ng th−êng mçi m¶nh dµi kho¶ng 150 mm, víi c¸c ®−êng th¼ng ta cã thÓ lÊy dµi h¬n cßn víi h×nh d¹ng phøc t¹p th× ta lÊy gi¶m ®i. ChiÒu réng cña mÆt ghÐp gi÷a c¸c m¶nh l−ìi c¾t lÊy nhá h¬n so víi phÇn lµm viÖc cña l−ìi c¾t kho¶ng 1 mm ®Ó khö dung sai vÒ ®é vu«ng gãc khi chÕ t¹o c¸c mÆt ghÐp. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Chia m¶nh sao cho qu¸ tr×nh gia c«ng l−ìi c¾t ®−îc thuËn tiÖn. Khi nèi gi÷a ®−êng cong vµ ®−êng th¼ng th× mÆt ghÐp nªn n»m ë phÇn ®−êng th¼ng, c¸ch tiÕp ®iÓm mét kho¶ng 5..7 mm. NÕu ph¶i chia m¶nh trªn ®−êng cong th× th× mÆt ghÐp nªn cè g¾ng ®Ó cho mÆt ghÐp vu«ng gãc víi ®−êng c¾t biªn nh»m lµm t¨ng ®é bÒn cña l−ìi c¾t. MÆt ghÐp trªn chµy vµ cèi kh«ng nªn trïng nhau ®Ó ®¶m b¶o cho chÊt l−îng cña mÆt c¾t. Nh÷ng bÒ mÆt c¾t mÐp phøc t¹p cã ®é cao chªnh lÖch t−¬ng ®èi lín cã thÓ lµm mÆt ®¸y cña m¶nh d¹ng bËc thang. §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Víi c¸c m¶nh dÔ háng trong tr−êng hîp c¾t mÐp ®øng th× nªn cè g¾ng lÊy gi¸ trÞ nhá ®Ó tiÖn thay thÕ. Khi c¾t mÐp cã chç låi lâm côc bé nªn sö dông kÕt cÊu phøc hîp (ghÐp m¶nh trong m¶nh). §Ó khö hoÆc gi¶m thiÓu øng suÊt tËp trung ë nh÷ng chç gãc, c¹nh nh»m kÐo dµi tuæi thä cña chi tiÕt. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè chñ yÕu cña nªm ϕ Gãc nªm β ph¶i ®¶m b¶o kh«ng tù h·m. β < 90o - ϕ - ϕo ϕο §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Trong ®ã: ϕ: Gãc tù h·m ϕo: Gãc ma s¸t tgϕo =μ μ: hÖ sè ma s¸t. Gãc tù h·m cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc: tgϕ = β−μ βμ− tg tg1 Ta lÊy gãc β = 30o ChiÒu dµi hµnh tr×nh lµm viÖc cña ®Çu tr−ît lµ: H = βtg l l: Hµnh tr×nh cña nªm bÞ ®éng. l = 50 mm Ta cã: otg H 30 50= H = 86,6 mm 3.3 .Khu«n c¾t mÐp phÝa trªn vÒ kÕt cÊu gÇn gièng víi khu«n c¾t mÐp hai bªn . biªn d¹ng c¾t kh¸c nhau v× vËy cèi c¾t vµ chµy c¾t kh¸c nhau C¸c chi tiÕt ®Õ khu«n trªn, ®Õ khu«n d−íi, ®Õ chµy c¾t, ®Õ cèi c¾t, ®Õ cèi vuèt ®Òu lµ c¸c chi tiÕt ®−îc chÕ t¹o tõ ph«i ®óc. VËt liÖu ®−îc sö dông lµ gang x¸m GX15-32 3.4. Khu«n c¾t mÐp phÝa d−íi Trong khu«n nµy ta dïng mét xilanh thuû lùc ®Ó ®Þnh vÞ ph«i l−ìi . 3.5. Khu«n ®ét lç Ta bè trÝ tÊt c¶ c¸c chµy ®ét trªn cïng mét ®Õ chµy vµ tÊt c¶ c¸c cèi ®ét trªn cïng mét ®Õ cèi. C¸c khu«n cßn l¹i cã kÕt cÊu nh− trªn b¶n vÏ l¾p.