Lợi ích kinh tế và các hình thức phân phối thu nhập ở Việt Nam hiện nay

tinh thÇn) Lîi Ých kinh tÕ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan,nã xuÊt hiÖn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i lµ mèi quan hÖ x· héi nh»m thùc hiÖn nhu cÇu kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ.Nh÷ng nhu cÇu kinh tÕ cña con ng­êi khi nã ®­îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt x· héi th× nã trë thµnh c¬ së,néi dung cña lîi Ých kinh tÕ. Lîi Ých kinh tÕ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt,nã ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan bëi oh­¬ng thøc s¶n xuÊt,bë hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt,tr­íc hÕt lµ quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt.Ph.¡nghen viÕt:"nh÷ng quan hÖ kinh tÕ cña mét x· héi nhÊt ®Þnh nµo ®ã biÓu hiÖn tr­íc hÕt d­íi h×nh thøc lîi Ých".V.I.Lªnin còng cho r»ng:Lîi Ých cña giai cÊp nµy hay giai cÊp kh¸c ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan theo vai trß mµ hä cã trong hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt,theo nh÷ng hoµn c¶nh vµ ®IÒu kiÖn sèng cña hä. Lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt,lîi Ých kinh tÕ thÓ hiÖn trong tÊt c¶ bèn kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi.CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng,ë ®©u cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh th× ë ®ã cã lîi kinh tÕ vµ chñ thÓ s¶n xuÊt-kinh doanh còng lµ chñ thÓ cña lîi Ých kinh tÕ. 1.1.2.Vai trß cña lîi Ých kinh tÕ: Lîi Ých kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò sèng cßn cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng.ChÝnh nh÷ng lîi Ých kinh tÕ ®· g¾n bã con ng­êi víi céng ®ång cña m×nh vµ t¹o ra nh÷ng kÝch thÝch,th«i thóc,kh¸t väng vµ sù say mª trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh cho ng­êi lao ®éng.Lîi Ých kinh tÕ ®­îc nhËn thøc vµ thùc hiªn ®óng th× nã sÏ lµ ®éng lùc kinh tÕ thóc ®Èy con ng­êi hµnh ®éng.Do ®ã,lîi Ých kinh tÕ thÓ hiÖn nh­ lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc c¬ b¶n cña sù tiÕn bé x· héi nãi chung,ph¸t triÓn s¶n xuÊt-kinh doanh nãi riªng.Ph.¡ngghen cho r»ng,lîi Ých kinh tÕ lµ nh÷ng ®éng c¬ ®· lay chuyÓn nh÷ng quÇn chóng ®«ng ®¶o.Vµ khi chóng biÕn thµnh sù kÝch thÝch ho¹t ®éng cña con ng­êi :"th× chóng lÊy ®éng ®êi sèng nh©n d©n" Lîi Ých kinh tÕ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc cñng cè,duy tr× c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt -kinh doanh.Mét khi con ng­êi(chñ thÓ)tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Òu nh»m ®¹t tíi nh÷ng lîi Ých kinh tÕ t­¬ng xøng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th× míi ®¶m b¶o n©ng cao tÝnh æn ®Þnh vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ lîi Ých.Ng­îc l¹i,khi kh«ng mang l¹i lîi Ých hoÆc lîi Ých kh«ng ®­îc ®Çy ®ñ th× sÏ lµm cho c¸c mèi quan hÖ ®ã(quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ)xuèng cÊp. NÕu t×nh trang ®ã kÐo dµi th× sím muén sÏ dÉn ®Õn tiªu cùc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh. Lîi Ých kinh tÕ thiÕt th©n cña c¸ nh©n ng­êi lao ®éng lµ ®éng lùc trùc tiÕp ®èi víi sù ho¹t ®éng cña tõng con ng­êi nãi riªng vµ cña c¶ x· héi nãi chung. Trong giai ®o¹n lÞch sö hiÖn nay cña ®Êt n­íc, c¸c lîi Ých kinh tÕ, lîi Ých trø¬c m¾t cña c¸c c¸ nh©n ®ang lµ cÊp b¸ch nhÊt, v× thÕ , nã còng ®ang ®ãng vai trß quan träng h¬n c¶ trong viÖc thóc ®Èy c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng vµ qua ®ã g©y nªn sù vËn ®éng , ph¸t triÓn cña x· héi. V× vËy vµo thêi ®iÓm lÞch sö hiÖn nay, chóng ta ph¶i chñ tr­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khuyÕn khÝch c¸c c¸ nh©n , c¸c gia ®×nh còng nh­ c¸c nhãm x· héi thùc hiÖn c¸c lîi Ých trªn ®©y lµ hÕt søc ®óng ®¾n, lµ ph¶n ¸nh ®óng nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña thùc tiÔn cuéc sèng. Thùc ra, th«ng qua c¸c chñ tr­¬ng Êy, chóng ta nh»m vµo c¸c môc ®Ých lín lao h¬n- ®ã lµ ®­a x· héi tho¸t khái khñng ho¶ng vµ tõng b­íc ph¸t triÓn ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. 1.2.C¸c c¬ cÊu lîi Ých kinh tÕ trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë n­íc ta: Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta ®ang tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi sù ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt-kinh doanh.§¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh: ë nø¬c ta hiÖn nay cã 6 thµnh phÇn kinh tÕ.§ã lµ: +Kinh tÕ tËp thÓ: Cã thÓ nãi c¸c hîp t¸c x·(HTX) ®­îc thµnh lËp vµ tån t¹i mÊy chôc n¨m qua ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së tËp thÓ ho¸ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt mang tÝnh phong trµo vµ ®­îc nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa bao cÊp, nu«i d­ìng ®Õn nay hÇu nh­ bÞ tan r· hoÆc ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ tan r·. C¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp, dÞch vô hÇu nh­ ®· biÕn d¹ng vµ biÕn mÊt hoµn toµn. Riªng trong n«ng nghiÖp c¸c HTX hay c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt(T§SX) diÔn ra theo hai xu h­íng sau: PhÇn lín c¸c HTX va T§SX ®­îc thµnh lËp tr­íc ®©y ®· bÞ tan r· vµ gi¶i thÓ . Sè cßn l¹i tån t¹i chñ yÕu mang tÝnh chÊt h×nh thøc lµm dÞch vô phôc vô, thóc ®Èy kinh tÕ hé gia ®×nh ph¸t triÓn. DÜ nhiªn, cïng víi sù tan r· vµ gi¶i thÓ hµng lo¹t cña c¸c HTX vµ c¸c T§SX trong c¶ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp th­¬ng nghiÖp vµ dÞch vô theo m« h×nh cò lµ sù h×nh thµnh nh÷ng lo¹i h×nh hîp t¸c kiÓu míi ®a d¹ng ra ®êi mét c¸ch kh¸ch quan do yªu cÇu cña ®êi sèng vµ s¶n xuÊt x· héi. LoÞa h×nh hîp t¸c nµy ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c thµnh viªn x· viªn tù nguyÖn tham gia vµ ®ãng gãp cæ phÇn trªn nguyªn t¾c cïng cã lîi , lêi ¨n, lç chÞu. Trong c«ng nghiÖp, th­¬ng nghiÖp vµ dÞch vô nã mang tªn Tæ hîp s¶n xuÊt, c«ng ty… tuú theo tÝnh chÊt vµ quy m«, cßn trong n«ng nghiÖp nã ®­îc h×nh thµnh vµ hiÖn cßn ë d¹ng quy m« hîp t¸c nhá. C¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c HTX vµ T§SX tr­íc ®©y g¾n liÒn víi nhµ n­íc, cßn c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c c«ng ty , c¸c hîp t¸c x· míi ®­îc ho¹t ®éng mÊy n¨m qua g¾n liÒn víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. HTX vµ T§SX tr­íc ®©y lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, quy ®Þnh bëi nhµ n­íc vµ vËn ®éng theo xu h­íng chung ®ã. Cßn kinh tÕ hîp t¸c hiÖn nay lµ h×nh thøc liªn kÕt tù nguyÖn cña nh÷ng ng­êi lao ®éng, ng­êi s¶n xuÊt nhá, d­íi c¸c h×nh thøc hÕt søc ®a d¹ng , ®­îc §¶ng vµ nhµ n­íc ta coi lµ mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, cïng víi kinh tÕ nhµ n­íc dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ .ChØ thÞ ngµy 24-5-1996 cña Ban bÝ th­ T¦ §¶ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c chØ râ: " Nhµ n­íc t«n träng quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh cña HTX, kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña HTX". Tuy nhiªn, nhµ n­íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn mäi h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c , cã c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i , hç trî HTX vÒ ®Êt ®ai, thuÕ tÝn dông , ®Çu t­, xuÊt nhËp khÈu, ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé …Trong ®iÒu kiÖn võa ®­îc nhËn sù ­u ®·i , hç trî tõ nhµ n­íc , võa ®­îc hoµn toµn ®éc lËp tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, kinh tÕ tËp thÓ hiÖn nay vËn ®éng theo xu h­íng kh¸c nhau , võa bÞ quy ®Þnh bëi c¬ chÕ thÞ tr­êng , võa phô thuéc vµo xu h­íng chung cña c¸c thµnh viªn tham gia hîp t¸c. §èi víi kinh tÕ tËp thÓ, nhµ n­íc víi c¸c chøc n¨ng cña m×nh, nhÊt lµ chøc n¨ng hµnh ph¸p vµ kinh tÕ , th«ng qua c¸c luËt doanh nghiÖp, ®Çu t­…,c¸c chÝnh s¸ch thuÕ , chÝnh s¸ch b¶o trî s¶n xuÊt, c¸c dÞch vô kü thuËt ,cung øng vËt t­, tiªu dïng s¶n phÈm vµ ng©n hµng, tÝn dông…, trong nh÷ng chõng mùc nhÊt ®Þnh, nh÷ng ph¹m vi vµ quy m« nhÊt ®Þnh cã thÓ ®Þnh h­íng ®iÒu chØnh sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ tËp thÓ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa . DÜ nhiªn, ®ã lµ sù ®iÒu tiÕt ë tÇm vÜ m«. Ch¾c ch¾n r»ng trong t­¬ng lai thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ sÏ cïng víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng ta chñ tr­¬ng. .+Kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc : §ã lµ thµnh phÇn kinh tÕ míi xuÊt hiÖn tõ khi ta thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc. Cã thÓ kÓ 2 lo¹i h×nh chñ yÕu cña kinh tÕ hçn hîp gi÷a nhµ n­íc vµ t­ nh©n nµy lµ: liªn doanh vµ hîp doanh, gi÷a nhµ n­íc vµ t­ b¶n n­íc ngoµi; vµ liªn doanh, hîp doanh, hçn hîp , gi÷a nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp trong n­íc vµ t­ b¶n n­íc ngoµi. HiÖn nay , 70-75% c¸c dù ¸n liªn doanh víi c¸c nhµ t­ b¶n n­íc ngoµi ®Òu cã quy m« trªn d­íi 7 triÖu USD . §iÒu ®ã chøng tá c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam giai ®o¹n ®Çu nµy phÇn lín míi chØ lµ c«ng ty nhá, vèn Ýt, t×m kiÕm c¬ héi cã thÓ mang l¹i lîi nhuËn ngay vµ thu håi vèn nhanh. Do vËy, ch­a cã c¸c dù ¸n tÇm cì ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ kinh tÕ mòi nhän. Thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ giai ®o¹n hiÖn nay phÇn nhiÒu lµ ®iÖn tö, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, dÞch vô, du lÞch, kh¸ch s¹n vµ ng©n hµng. Trong nh÷ng n¨m võa qua, c¸c nhµ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n nhÊt lµ thñ tôc hµnh chÝnh m«i tr­êng ®Çu t­…V× vËy, muèn thu hót c¸c dù ¸n lín cÇn tr­íc hÕt lµm trong s¹ch m«i tr­êng ®Çu t­ còng nh­ ban hµnh vµ thùc thi ph¸p luËt nghiªm minh, ®ång bé vµ b×nh ®¼ng . Dï nhµ n­íc lµ ®ång t¸c gi¶ nh­ng thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc vÉn tu©n theo nh÷ng quy luËt thÐp cña kinh tÕ thÞ tr­êng. ë ®©y xu h­íng ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh nµy sÏ phô thuéc vµo chñ thÓ bá vèn ®©ï t­ nhiÒu h¬n trªn 50% . NÕu phÝa nhµ n­íc ®Çu t­ phÝa ®èi t¸c bªn ngoµi gãp vèn lín h¬n th× dï nhµ n­íc cã tham gia ®iÒu tiÕt ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m« nh­ thÕ nµo ch¨ng n÷a th× xu h­íng vËn ®éng tù nhiªn cña nã còng vÉn nghiªng vÒ con ®­êng ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa. Ngoµi ra cßn cã: +Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. +Kinh tÕ nhµ n­íc. +Kinh tÕ c¸ thÓ,tiÓu chñ. +Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n Nh­ vËy,trªn mét gãc ®é nµo ®Êy(dùa vµo c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trùc tiÕp ch¼ng h¹n) ta cã thÓ thÊy ®­îc 6 c¬ cÊu c¸c lîi Ých kinh tÕ,®ã lµ: _Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc cã lîi Ých cña Nhµ n­íc(x· héi);lîi Ých tËp thÓ;lîi Ých c¸ nh©n ng­êi lao ®éng. _Thµnh phÇn kinh t Õ tËp thÓ cã lîi Ých tËp thÓ; lîi Ých x· héi;lîi Ých c¸ nh©n. _Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc cã lîi Ých cña doanh nghiªp;lîi Ých cña x· héi;lîi Ých cña c¸ nh©n ng­êi lao ®éng. _Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ,tiÓu chñ cã lîi Ých c¸ nh©n,lîi Ých x· héi. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cã:lîi Ých chñ doanh nghiÖp;lîi Ých c¸ nh©n ng­êi lao ®éng;lîi Ých x· héi. _Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã lîi Ých cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi;lîi Ých cña n­íc chñ nhµ; lîi Ých cña ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiªp liªn doanh. Trong c¸c c¬ cÊu lîi Ých kinht Õ Êy,th× lîi Ých kinh tÕ nhµ n­íc(x· héi)gi÷ vai trß"hµng ®Çu"vµ lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn c¸c lîi Ých kh¸c,cßn lîi Ých kinh tÕ cña ng­êi lao ®éng lµ quan träng,nã thÓ hiÖn nh­ lµ ®éng lùc trùc tiÕp thóc ®Èy ng­êi lao ®éng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,mçi c¸ nh©n,doanh nghiÖp. ChØ hµnh ®éng khi hä thÊy ®ù¬c lîi Ých kinh tÕ cña m×nh mµ kh«ng cÇn thuyÕt phôc hoÆc c­ìng bøc.Song,v× cã nhiÒu lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau vµ v× lîi Ých riªng cña mçi c¸ nh©n,v× lîi Ých côc bé,tr­íc m¾t cã thÓ lµm tæn hai ®Õn lîi Ých chung cña céng ®ång(tËp thÓ vµ x· héi).Do ®ã,nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ ng­êi tæ chøc c¸n bé qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ vÜ m« ph¶i gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ vµ h­íng chóng vµo mét quü ®¹o chung,t¹o ®éng lùc l©u bÒn,m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p vµ gi÷ vÞ trÝ quan träng trong viÖc nghiªn cøu nguån gèc,®éng lùc ph¸t triÓn x· héi nãi chung,ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi riªng.Theo Ph.Angghen,"ë ®©u kh«ng cã lîi Ých chung,ë ®ã kh«ng cã sù thèng nhÊt vÒ môc ®Ých".Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ lµ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn trong ®ã viÖc thùc hiÖn c¸c lîi Ých sao cho cïng mét h­íng vµ ®¶m b¶o tÝnh hµng ®Çu cña lîi Ých x· héi,c¸i cã lîi ®èi víi x· héi th× ph¶i cã lîi Ých ®èi víi tËp thÓ, c¸ nh©n vµ mçi doanh nghiÖp. §ã lµ nguyªn t¾c cña sù kÕt hîp kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ ph¶i tÝnh ®Õn sù ®an chÐo ,chÕ ­íc, t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ, ®ång thêi ph¶i tÝnh to¸n, mét c¸ch toµn diÖn ,®¶m b¶o lîi Ých tr­íc m¾t ,l©u dµi, lîi Ých toµn bé,bé phËn. ë nø¬c ta hiÖn nay,sù kÕt hîp c¸c lîi Ých kinh tÕ nh»m t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy môc tiªu:d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng,d©n chñ ,v¨n minh.H­íng c¸c lîi Ých vµo quü ®¹o chung vµ sù kÕt hîp chóng nh»m t¹o ra ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn b»ng c¸ch: _ Víi chøc n¨ng tæ chøc kinh tÕ,nhµ n­íc ta ®éng viªn mäi ng­êi,mäi lùc l­îng,mäi thµnh phÇn kinh tÕ,thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ 2001-2010. _ X¸c ®Þnh vÒ l­îng cña mçi lo¹i lîi Ých kinh tÕ vµ quan hÖ tû lÖ vÒ mÆt l­îng gi÷a c¸c lo¹i lîi Ých kinh tÕ (®©y lµ vÊn ®Ò phøc t¹p) cã thÓ vµ cÇn thùc hiÖn b»ng c¸c h×nh thøc kinh tÕ thÓ hiÖn ë mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ n­íc:tiÒn l­¬ng,chÝnh s¸ch gi¸ c¶,thÞ tr­êng,tÝn dông,thuÕ,ph©n phèi lîi nhuËn,…. 1.3.Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn céng ®ång trong giai ®o¹n hiÖn nay Sù say mª lµm giµu hiÖn nay cña x· héi ta thùc chÊt lµ sù say mª c¸c lîi Ých kinh tÕ- lîi Ých vËt chÊt. ThÕ nh­ng ®êi sèng con ng­êi kh«ng ph¶i chØ cã kinh tÕ, vËt chÊt. §êi sèng cña mét x· héi còng kh«ng ph¶i chØ cã vËt chÊt. §µnh rµnh , vµo nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi, cã thÓ ph­¬ng diÖn nµy hay ph­¬ng diÖn kia cña ®êi sèng x· héi ®­îc ­u tiªn ,®­îc tËp trung nhiÒu h¬n. ThÕ nh­ng, ®iÒu Êy kh«ng cã nghÜa lµ h¹ thÊp hay bá qua c¸c mÆt c¸c ph­¬ng diÖn kh¸c. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ®êi sèng, x· héi lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc .Do ®ã, sù gi¸n ®o¹n hay g·y khóc cña mÆt nµy hay mÆt kia cña ®êi sèng x· héi bao giê còng g©y ra nh÷ng tæn th­¬ng, nh÷ng biÕn ®éng, thËm chÝ t¹o ra nh÷ng lùc l­îng ph¸ vì hoÆc ®Èy lïi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña toµn thÓ céng ®ång. ChÝnh v× thÕ, trong thêi gian võa qua,do bÞ cu«n hót vµo thùc hiÖn c¸c nhu cÇu tån t¹i tèi thiÓu- nhu cÇu vËt chÊt- mµ ta Ýt cã ®iÒu kiÖn quan t©m nhiÒu ®Õn c¸c ph­¬ng diÖn, c¸c khÝa c¹nh kh¸c cña cuéc sèng x· h«i. §iÒu ®ã trong chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· dÉn ®Õn viÖc lµm n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò vÒ v¨n ho¸ x· héi kh¸c kh¸ bøc xóc. V× vËy, trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ hiÖn nay, ®Ó ph¸t triÓn céng ®ång mét c¸ch toµn diÖn vµ bÒn v÷ng cÇn sím t¹o lËp mét c¬ chÕ kÕt hîp hµi hoµ mét sè quan hÖ sau: 1.3.1. Quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých v¨n ho¸- x· héi §©y lµ mét quan hÖ c¬ b¶n , bao trïm vµ chi phèi hÇu nh­ toµn bé ®êi sèng x· héi. ThÕ nh­ng nã kh«ng hÒ trõu t­îng mµ hÕt søc cô thÓ trong céng ®ång. Sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ thêi gian qua còng g©y nªn sù thay ®æi hÕt søc c¨n b¶n c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸- x· héi .Cã thÓ nãi ,sù chuyÓn ®æi trong lÜnh vùc v¨n ho¸- x· héi chñ yÕu mang tÝnh tù ph¸t vµ cã rÊt nhiÒu biªñ hiÖn lóng tóng. Nh÷ng ho¹t ®éng v¨n ho¸-x· héi céng ®ång nµy tr­íc ®©y võa ®­îc nhµ n­íc bao cÊp võa ®­îc c¸c hîp t¸c x· hay c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng hç trî vÒ kinh phÝ. HIÖn nay, c¸c nguån kinh phÝ bao cÊp chÝnh kh«ng cßn n÷a. Do vËy, c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh céng ®ång nµy hÇu nh­ bÞ bá r¬i. ë nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ tinh thÇn cña céng ®ång cë së hoÆc bÞ l«i cuèn theo h­íng nµy , h­íng kh¸c, hoÆc bÞ xuèng cÊp, tan r·, mÊt ph­¬ng h­íng, rèi lo¹n. Nh­ vËy, trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ hiÖn nay, lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n vµ x· héi ngµy cµng ®­îc thùc hiÖn, nh­ng c¸c lîi Ých v¨n ho¸-x· héi h­íng vµo sù ph¸t triÓn céng ®ång vµ nh©n tÝnh hÇu nh­ kh«ng ®­îc quan t©m mét c¸ch ®óng møc .NghÜa lµ, hiÖn ®ang cã sù vËn ®éng ng­îc h­íng nhau gi÷a kinh tÕ vµ v¨n ho¸- tinh thÇn trong céng ®ång x· héi, v× thÕ mét sè vÊn ®Ò v¨n ho¸- x· héi hÇu nh­ ch­a ®­îc quan t©m mét c¸ch ®óng møc. NhiÒu céng ®ång c¬ së cµng hoµ nhËp vµo ®êi sèng kinh tÕ thÞ tr­êng th× cµng trë nªn phøc t¹p h¬n. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ, lµm thÕ nµo ®Ó t¹o lËp ®­îc mét c¬ chÕ linh ho¹t:cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ ®ång thêi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn phong phó vµ ®a d¹ng c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸- x· héi. NghÜa lµ, t¹o lËp ®­îc mét sù ph¸t triÓn ®ång hµnh tæng thÓ cña mét céng ®ång x· héi. §ã lµ mét c¬ chÕ ®­îc thiÕt lËp vµ chÕ ®Þnh thèng nhÊt tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, ®­îc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vµ tµi trî , tµi chÝnh theo c¸c cÊp chÝnh quyÒn cña nhµ n­íc. DÜ nhiªn, ®©y lµ mét c¬ chÕ më ®Ó cã thÓ thu hót vµ huy ®éng ®­îc c¸c nguån tµi chÝnh vµ tµi trî trong nh©n d©n. ChØ cã nh­ thÕ míi t¹o cho x· héi ph¸t triÓn mét c¸ch thùc sù bÒn v÷ng. 1.3. 2. Lîi Ých kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi Trong giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa hiÖn nay, sù ®Ò cao lîi Ých kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng bÞ quy ®Þnh bëi tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan chø kh«ng ph¶i do ý muèn chñ quan cña bÊt cø c¸ nh©n nµo. §ã ch¼ng qua chØ lµ sù tu©n thñ c¸c quy luËt kh¸ch quan ®ang chi phèi ®êi sèng kinh tÕ x· héi ®Êt n­íc ThÕ nh­ng c¸c quy luËt kh¸ch quan khi xuÊt hiÖn vµ ho¹t ®éng th­êng bÞ chi phèi bëi c¸c ý muèn chñ quan cña c¸c chñ thÓ mµ th­êng mang tÝnh"tù nã" .Do vËy, nã kh«ng tÝnh ®Õn khÝa c¹nh t×nh c¶m vµ nh©n v¨n cña con ng­êi, còng kh«ng tÝnh ®Õn c¸c duyªn nî qu¸ khø cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng.V× lÏ ®ã, trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc hiÖn nay cïng víi sù t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ, nhiÒu vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi ®ang ®­îc ®Æt ra hÕt søc cÊp b¸ch. §ã lµ do , x· héi ta võa b­íc ra khái nh÷ng cuéc chiÕn tranh kÐo dµi vµ khèc liÖt.X­¬ng m¸u cña hµng triÖu ng­êi ®· ®æ, tµi s¶n cña hµng triÖu ng­êi ®· ®­îc huy ®éng ,gãp vµo cuéc ®Êu tranh vµo nÒn ®éc lËp tù do cña d©n téc. Râ rµng, khi b­íc vµo x©y dùng l¹i ®Êt n­íc trong ®iÒu kiÖn hoµ b×nh, trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh sù nghiÖp ®æi míi, ta kh«ng thÓ quay l­ng l¹i víi thÕ hÖ qóa khø cña cha anh, kh«ng thÓ ®Ó mÆc cho nh÷ng quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng l¹nh lïng chi phèi vµ dÉn d¾t x· héi ta. VÊn ®Ò lµ, trªn c¬ së nh÷ng thµnh qu¶ hÕt søc ®¸ng khÝch lÖ do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mang l¹i, ta cÇn sím tËp trung vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi,cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò lu«n ®Æt ra trong mäi x· héi, nh­ng riªng víi n­íc ta cã nh÷ng nÐt rÊt ®Æc biÖt Thø nhÊt,x· héi ta võa tr¶i qua hai cuéc kh¸ng chiÕn, sù mÊt m¸t víi mét bé phËn d©n c­ lµ v« cïng lín, kh«ng g× bï ®¾p næi, chóng ta ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch hËu chiÕn nh­ thÕ nµo ®Ó t­¬ng øng víi c«ng tr¹ng vµ nh÷ng hy sinh cña hä. §©y lµ nh÷ng khÝa c¹nh hÕt søc nh¹y c¶m vµ nã cµng nh¹y c¶m h¬n, do sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng diÔn ra m¹nh mÏ trong x· héi ngµy nay. Gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò nµy lµ nh÷ng hµnh ®éng thùc tiÔn kh¼ng ®Þnh lÝ t­ëng cao ®Ñp cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta. Thø hai, x· héi ta mÊy chôc n¨m qua ®· thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý mang tÝnh bao cÊp .Nh÷ng h¹n chÕ cña nã th× kh«ng ai cã thÓ bµo ch÷a ®­îc nh­ng nh÷ng ­u ®iÓm cña nã th× ch¾c ch¾n kh«ng ai cã thÓ phñ ®Þnh ®­îc. Trong nh÷ng ­u ®iÓm thÓ hiÖn tÝnh ­u viÖt cña x· héi chñ nghÜa cña chóng ta cã nh÷ng vÊn ®Ò thuéc chÝnh s¸ch x· héi, trong ®ã ®Æc biÖt lµ khÝa c¹nh phóc lîi x· héi vµ ®¶m b¶o x· héi. HiÖn nay chÕ ®é bao cÊp b×nh qu©n kh«ng cßn n÷a, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo trong x· héi ngµy cµng m¹nh mÏ th× kh¶ n¨ng vµ c¬ héi cña ng­êi d©n th× ngµy cµng c¸ch biÖt nhau. Sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ sÏ dÉn ®Õn bÊt b×nh ®¼ng vÒ x· héi. Thãi quen, nÕp nghÜ vµ nèi sèng cña thêi bao cÊp khi va ®Ëp vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· t¹o nªn nh÷ng "có sèc" kh¸ nÆng nÒ vÒ t©m lý ®èi víi kh«ng Ýt ng­êi. VËy lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn ®­îc phóc lîi x· héi chung nh»m t¹o ra c¸c c¬ héi b×nh ®¼ng cho mäi ng­êi d©n , nghÜa lµ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mäi ng­êi ®Ó hä cã chung mét nÒn t¶ng, mét ®iÓm xuÊt ph¸t, cïng hoµ nhËp, cïng ph¸t triÓn? Lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ vµ ng¨n chÆn xu h­íng ph¸t triÓn chñ nghÜa c¸ nh©n cùc ®oan vµ ph¸t huy ®­îc tinh thÇn tËp thÓ , céng ®ång s½n cã trong truyÒn thèng v¨n ho¸ , d©n téc? Cè nhiªn, nÕu kinh tÕ kh«ng phat triÓn, nÕu d©n kh«ng giµu ,n­íc kh«ng m¹nh th× ch¾c ch¾n th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi ë mét møc ®é nµo ®ã. ThÕ nh­ng, sù t¨ng tr­ëng kinh cña ®Êt n­íc trong giai ®o¹n võa qua ®· b­íc ®Çu t¹o ra mét c¬ së nhÊt ®Þnh ®Ó thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi nh­ phóc lîi x· héi ,b¶o hiÓm x· héi vµ b¶o trî x· héi. MÆc dï x· héi nµo còng cã nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi, nh­ng do trong ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt cña x· héi ta mµ trong t×nh h×nh hiÖn nay chóng ta cÇn hÕt søc quan t©m gi¶i quyÕt . §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò lín cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi vµ chÝnh nã cho thÊy tÝnh ­u viÖt cña mét chÕ ®é x· héi. V× vËy , viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mét c¸ch ®óng ®¾n kÞp thêi sÏ ®ãng gãp , kh¼ng ®Þnh sù ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi ta giai ®o¹n hiÖn nay. 1.3.3. Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò m«i tr­êng sèng: Trong nhiÒu n¨m qua chóng ta rÊt Ýt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng sèng- c¶ m«i tr­êng tù nhiªn vµ m«i tr­êng x· héi. V× vÊn ®Ò nµy trong suèt gÇn nöa thÕ kû qua cã thÓ nãi ch­a khi nµo ®Æt ra mét c¸ch gay g¾t, ®ßi hái x· héi ph¶i ®Çu t­ gi¶i quyÕt nh­ hiÖn nay. Thùc vËy,cã thÓ nãi viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu khiÓn céng ®ång theo m« h×nh hµnh chÝnh thèng nhÊt tr­íc ®©y ®· t¹o ra mét m«i tr­êng x· héi thùc sù æn ®Þnh vµ thuÇn nhÊt. Nh÷ng chuÈn mùc x· héi, nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc, nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña con ng­êi míi ®­îc ®Ò cao t¹o nªn nh÷ng khu«n ®óc s½n cã vÒ thÕ hÖ con ng­êi .Khi Êy, nÕu cã mét ng­êi nµo ®ã hay nh÷ng biÓu hiÖn nµo ®ã kh¸c víi khu«n mÉu th× sÏ bÞ céng ®ång, toµn x· héi nªn ¸n,ng¨n chÆn vµ c« lËp. B©y giê nh×n l¹i, ta cã thÓ phª ph¸n nh÷ng h¹n chÕ cña c¸ch qu¶n lý vµ ®iÒu khiÓn x· héi theo m« h×nh Êy.Nh­ng râ rµng, m«i tr­êng x· héi ngµy ®ã thùc sù trong s¹ch vµ lµnh m¹nh. Nh÷ng tÖ n¹n x· héi nh­ t×nh tr¹ng ph¹m ph¸p, m¹i d©m, nghiÖn hót, cê b¹c, bu«n lËu…gÇn nh­ bÞ lo¹i bá ë ®êi sèng x· héi trong nhiÒu chôc n¨m. §èi víi tù nhiªn còng thÕ. Cã lÏ lµ do tr­íc ®©y d©n c­ cßn th­a thít nhu cÇu con ng­êi cßn ®¬n gi¶n vµ ®­îc qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt, h¬n thÕ, chóng ta l¹i ®­îc ®iÒu kiÖn tù nhiªn ­u ®·i , ®ång thêi c¶ x· héi ta cßn ®ang dån søc vµo sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt nø¬c ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh ,cã thÓ nãi trong hµng chôc n¨m chóng ta kh«ng ph¶i bËn t©m ®Õn n¹n ph¸ rõng , « nhiÔm m«i tr­êng hay chÊt th¶i c«ng nghiÖp…. Nh­ng trong kho¶ng h¬n m­êi n¨m trë l¹i ®©y nhÊt lµ mÊy n¨m qua, vÊn ®Ò m«i tr­êng sinh sèng cña x· héi ta næi lªn hÕt søc gay g¾t . a.M«i tr­êng x· héi: Thùc hiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng , më cöa vµ d©n chñ ho¸ ®êi sèng x· héi ®· lµm thay ®æi c¨n b¶n diÖn m¹o cña x· héi ta . NÐt ®Æc biÖt dÔ nhËn thÊy lµ cïng víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, n©ng cao møc sèng cña con ng­êi lµ sù thay ®æi c¸c chuÈn mùc x· héi vµ lèi sèng. §¸ng lo ng¹i lµ sù xuÊt hiÖn trµn lan nh÷ng tÖ n¹n x· héi cã nguy c¬ kh«ng kiÓm so¸t næi. §ã lµ nh÷ng b¨ng nhãm téi ph¹m cã tæ chøc vµ vò khÝ ®e do¹ tµi s¶n , tÝnh m¹ng cña ng­êi d©n; ®ã lµ n¹n m¹i d©m vµ ma tuý ph¸t triÓn trµn lan tµn ph¸ nh÷ng tÕ bµo cuèi cïng cña x· héi vµ th¸ch thøc gièng nßi tr­íc n¹n dÞch thÕ kû; ®ã lµ n¹n bu«n lËu ,lõa ®¶o vµ tham nhòng…nh÷ng tÖ n¹n x· héi nµy d­êng nh­ ®· gÆp ®­îc m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó sinh s«i n¶y në. Trong nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÖ n¹n x· héi nµy xÐt ®Õn cïng th× nguyªn nh©n kinh tÕ ®ãng vai trß c¬ b¶n . V× nh÷ng lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n m×nh mµ nh÷ng ®èi t­îng nµy bÊt chÊp tÊt c¶ mµ kh«ng trõ mét thñ ®o¹n nµo kÓ c¶ giÕt ng­êi. Sù ph¸t triÓn cùc ®oan cña lèi sèng c¸ nh©n, lèi sèng tiªu dïng , sù say mª ®êi sèng vËt chÊt mét c¸ch bÖnh ho¹n ®· lµm cho kh«ng Ýt ng­êi mÊt nh©n tÝnh. §ã thùc sù lµ mét nguy c¬ ®e do¹ sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh x· héi trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. b. M«i tr­êng tù nhiªn: Kh«ng ph¶i chØ cã vÊn ®Ò m«i tr­êng x· héi ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ vµ th¸ch thøc lan gi¶i mµ m«i tr­êng tù nhiªn còng ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò v« cïng nghiªm träng. Cïng víi sù tµn ph¸ m«i tr­êng tù nhiªn, sù c©n b»ng sinh th¸i mang tÝnh tæng thÓ quèc gia, qu¸ tr×nh huû ho¹i qu¸ tr×nh sinh th¸i còng ®ang phæ biÕn ë tÇm vi m«. ChÝnh viÖc sö dông mét c¸ch v« téi v¹, kÐm hiÓu biÕt ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u víi nång ®é cao mµ m«i tr­êng sèng n«ng th«n bÞ « nhiÔm nÆng nÒ, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng cña mäi ng­êi. VÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng ®Æc biÖt nghiªm träng ®èi víi c¸c ®« thÞ lín cña chóng ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. HÇu nh­ c¸c thµnh phè ®Òu qu¸ t¶i , mËt ®é d©n c­ qu¸ lín mµ c¸c h¹ tÇng c¬ së l¹i thÊp kÐm. Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra nhanh chãng kh«ng tu©n thñ quy ho¹ch tæng thÓ ®· ph¸ vì m«i tr­êng sinh th¸i vµ m«i tr­êng thÈm mü. C¸c chÊt th¶i ®« thÞ vµ chÊt th¶i c«ng nghiÖp kh«ng ®­îc sö lý ®· ®Æc biÖt lµm « nhiÔm kh«ng khÝ vµ nguån n­íc sinh ho¹t…TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò gay g¾t nµy ®ang th¸ch thøc sù ph¸t triÓn c¸c ®« thÞ chóng ta . Nh­ thÕ , trong giai ®o¹n hiÖn nay nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng sinh sèng cña con ng­êi- c¶ tù nhiªn vµ x· héi- ®ang ®Æt ra hÕt søc gay g¾t ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi ta. Kinh tÕ sÏ kh«ng thÓ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao, x· héi sÏ kh«ng ph¸t triÓn nÕu c¸c tÖ n¹n x· héi lµm cho c¸c ®êi sèng x· héi trë nªn rèi lo¹n , bÊt æn , kh«ng kiÓm so¸t næi, nÕu m«i tr­êng tù nhiªn bÞ « nhiÔm vµ sù c©n b»ng sinh th¸i ë tÇm vi m« vµ vÜ m« bÞ ph¸ vì. VÊn ®Ò m«i tr­êng sinh sèng cã t¸c ®éng tíi sinh mÖnh cña tõng con ng­êi cô thÓ, t­ng gia ®×nh cô thÓ .ThÕ nh­ng ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nµy ®ßi hái vÊn ®Ò ph¶ ®­îc chó ý ë tÇng vÜ m«. Bëi lÏ, mçi con ng­êi chØ quan t©m ®Õn lîi Ých thiÕt th©n cña m×nh. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, do thóc Ðp cña ®êi sèng th­êng nhËt mµ hä chØ quan t©m ®Õn lîi Ých kinh tÕ, lîi Ých vËt chÊt tr­íc m¾t cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. ë ®©y kh«ng thÓ quy kÕt ®ã lµ sù Ých kû hay thiªn tÝnh cña con ng­êi mµ nªn xem lµ mét sù quy luËt, mét tÊt yÕu kinh tÕ cña c¶ giai ®o¹n lÞch sö hiÖn t¹i buéc c¸c c¸ nh©n ph¶i suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh­ vËy. Râ rµng, trong giai ®o¹n hiÖn nay, vÊn ®Ò m«i tr­êng sèng g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ víi khÝa c¹nh lîi Ých kinh tÕ. Trong khi ®ã, lîi Ých kinh tÕ ®ang lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña tõng c¸ nh©n riªng lÎ còng nh­ cña c¶ x· héi n­íc ta . Bµi to¸n ®Æt ra lµ, lµm thÕ nµo ®Ó võa ®¹t ®­îc nh÷ng lîi Ých kinh tÕ , l¹i võa b¶o ®¶m ®­îc m«i tr­êng sinh sèng trong s¹ch vµ lµnh m¹nh . H¼n lµ bµi to¸n tr­íc hÕt ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt ë tÇm vÜ m«. Vµ , dÜ nhiªn, kh«ng ph¶i chØ quy gi¶n ë vÊn ®Ò lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n vµ c¸c nhãm ng­êi , mµ cÇn ®Æt nã trong c¸c quan hÖ réng lín h¬n. §ã lµ kh«ng chØ dõng l¹i ë tÇm chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ chiÕn l­îc x· héi mµ h¬n thÕ cÇn ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ thùc thi vµ kiÓm so¸t thùc hiÖn cô thÓ c¸c chiÕn l­îc ®ã nh­ thÕ nµo. DÜ nhiªn, c¬ chÕ ®ã cÇn thÓ hiÖn mét c¸ch trung thµnh , nhÊt qu¸n tÝnh thèng nhÊt vµ ®ång bé cña chiÕn l­îc, sao cho sù triÓn khai chiÕn l­îc vµ ®­êng lèi t¹o lËp ®­îc sù ph¸t triÓn hµi hoµ gi÷a lîi Ých vËt chÊt vµ lîi Ých tinh thÇn, gi÷a lîi Ých chung vµ lîi Ých riªng, gi÷a lîi Ých trø¬c m¾t va lîi Ých l©u dµi. Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh t¨ng tèc sù ph¸t triÓn hiÖn nay mét vÊn ®Ò mang tÝnh nguyªn t¾c lµ ph¶i qu¶n lý mét c¸ch s¸t sao vµ kh«ng ngõng ®iÒu tiÕt ®Ó t¹o lËp ®­îc c¸c mèi quan hÖ thèng nhÊt vµ hµi hoµ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi, gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn. Cã t¹o lËp ®­îc sù hµi hoµ vµ thèng nhÊt hai mèi quan hÖ nªu trªn , chóng ta míi thùc sù ®­a ®Êt n­íc vµo quü ®¹o ph¸t triÓn toµn diÖn vµ bÒn v÷ng. Cã nh­ thÕ chóng ta míi tõng b­íc thùc hiÖn ®­îc lý t­ëng tèt ®Ñp cña §¶ng vµ nh©n d©n ta, ®ã lµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. ch­¬ng 2 C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ë ViÖt Nam Lý luËn vÒ ph©n phèi cã vÞ trÝ quan träng trong kinh tÕ chÝnh trÞ.Nã lµ vÊn ®Ò réng lín ,liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ,v¨n ho¸,x· héi…cña nhµ n­íc vµ nh©n d©n lao ®éng.PhÇn nµy kh«ng tr×nh bµy toµn bé vÊn ®Ò chi phèi mµ chØ bµn vÒ ph©n phèi thu nhËp quèc d©n ,h×nh thµnh thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c­.Ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®Ó t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn ,æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi ,n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n,thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu ,n­íc m¹nh,x· héi c«ng b»ng,d©n chñ ,v¨n minh. 2.1.b¶n chÊt vµ vÞ trÝ cña ph©n phèi: 2.1.1.Ph©n phèi lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi Qu¸ tr×nh t¸I s¶n xuÊt x· héi,theo nghÜa réng,gåm 4 kh©u: + S¶n xuÊt +Ph©n phèi +Trao ®æi +Tiªu dïng C¸c kh©u nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau,trong ®ã kh©u s¶n xuÊt lµ kh©u c¬ b¶n ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh; c¸c kh©u kh¸c phô thuéc vµo s¶n xuÊt, nh­ng chóng cã quan hÖ trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt còng nh­ ¶nh h­ëng tíi nhau.Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, ph©n phèi vµ trao ®æi lµ c¸c kh©u trung gian nèi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, võa phôc vô vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt,võa phôc vô tiªu dïng. Ph©n phèi bao gåm: Ph©n phèi cho tiªu dïng s¶n xuÊt (sù ph©n phèi cho t­ liÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng cña x· héi vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt) lµ tiÒn ®Ò ,®IÒu kiÖn vµ lµ mét yÕu tè s¶n xuÊt , nã quyÕt ®Þnh quy m«, c¬ cÊu vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt,ph©n phèi thu nhËp quèc d©n h×nh thµnh cña c¸c tÇng líp d©n c­ trong x· héi. Ph©n phèi thu nhËp lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt, do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Tuy lµ s¶n vËt cña s¶n xuÊt, song sù ph©n phèi cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®èi víi s¶n xuÊt: cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt . Ph.Angghen viÕt:" Ph©n phèi kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn lµ kÕt qu¶ thô ®éng cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi: nã còng cã t¸c ®éng trë l¹i s¶n xuÊt vµ trao ®æi." Nã còng cã liªn quan mËt thiÕt víi viÖc æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ- x· héi vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Nh­ vËy,ph©n phèi lµ ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi vµ ph©n phèi thu nhËp quèc d©n vµ nã ®­îc thùc hiÖn d­¬Ý c¸c h×nh th¸i: + Ph©n phèi hiÖn vËt + Ph©n phèi d­íi h×nh th¸i gi¸ trÞ +Ph©n phèi qua quan hÖ tµi chÝnh + Ph©n phèi qua quan hÖ tÝn dông …………. 2.1. 2. Ph©n phèi lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt: C.M¸c ®· nhiÒu lÇn nªu râ quan hÖ ph©n phèi còng bao hµm trong ph¹m vi quan hÖ s¶n xuÊt :"quan hÖ ph©n phèi vÒ thùc chÊt còng ®ång nhÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt Êy,r»ng chóng cÊu thµnh mÆt sau cña quan hÖ s¶n xuÊt Êy". XÐt vÒ quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi th× ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh.V× vËy, mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cã quy luËt ph©n phèi cña c¶i vËt chÊt thÝch øng víi nã. Quan hÖ s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo th× quan hÖ ph©n phèi nh­ thÕ Êy. C¬ së cña quan hÖ ph©n phèi lµ quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ quan hÖ trao ®æi ho¹t ®éng cho nhau.Sù biÕn ®æi lÞch sö cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt kÐo theo sù biÕn ®æi cña quan hÖ ph©n phèi.Quan hÖ ph©n phèi cã t¸c dông trë l¹i ®èi víi quan hÖ së h÷u vµ do ®ã ®èi víi s¶n xuÊt: cã thÓ lµm t¨ng hoÆc gi¶m quy m« së h÷u, hoÆc còng cã thÓ lµm biÕn d¹ng tÝnh chÊt cña quan hÖ së h÷u. C¸c quan hÖ ph©n phèi võa cã tÝnh ®ång nhÊt ,võa cã tÝnh lÞch sö . TÝnh ®ång nhÊt thÓ hiÖn ë chç,trong bÊt cø x· héi nµo,s¶n phÈm lao ®éng còng ®­îc ph©n chia thµnh: + Mét bé phËn cho tiªu dïng s¶n xuÊt + Mét bé phËn ®Ó dù tr÷ + Mét bé phËn cho tiªu dïng chung cña x· héi + Mét bé phËn cho tiªu dïng cña c¸ nh©n TÝnh lÞch sö cña quan hÖ ph©n phèi lµ mçi x· héi cã quan hÖ ph©n phèi riªng phï hîp víi tÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt cña x· héi ®ã,nghÜa lµ quan hÖ ph©n phèi lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ còng nh­ quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ ph©n phèi cã tÝnh chÊt lÞch sö. C.M¸c viÕt"Quan hÖ ph©n phèi nhÊt ®Þnh chØ lµ biÓu hiÖn cña mét quan hÖ s¶n xuÊt lÞch sö nhÊt ®Þnh." Do ®ã,mçi h×nh th¸i ph©n phèi ®Òu biÕn ®i cïng mét lóc víi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh t­¬ng øng víi c¸c h×nh th¸i ph©n phèi Êy.ChØ thay ®æi ®­îc quan hÖ ph©n phèi khi ®· c¸ch m¹ng ho¸ ®­îc quan hÖ s¶n xuÊt ®Î ra quan hÖ ph©n phèi Êy.Ph©n phèi cã quan hÖ rÊt lín ®èi víi s¶n xuÊt nÒn nhµ n­íc c¸ch m¹ng cÇn sö dông ph©n phèi nh­ lµ mét c«ng cô ®Ó x©y dùng chÕ ®é míi,®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng x· héi chñ nghÜa 2.2.C¸c h×nh th¸i ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi 2.2.1 TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµ tõ ®Æc ®IÓm kinh tÕ_ x· héi n­íc ta,trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp.§ã lµ v×: Thø nhÊt,nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn,cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau. Thø hai, trong nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn tån t¹i nhiÒu ph­¬ng thøc kinh doanh kh¸c nhau. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong nÒn kinh tÕ nµy, cã nhiÒu chñ thÓ s¶n xuÊt ,kinh doanh thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã ph­¬ng thøc tæ chøc s¶n xuÊt- kinh doanh kh¸c nhau.Ngay trong mçi thêi kú, kÓ c¶ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc cògn cã c¸c ph­¬ng thøc kinh doanh kh¸c nhau, do ®ã, kÕt qu¶ vµ thu nhËp lµ kh¸c nhau. H¬n n÷a,trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt, kinh doanh tham gia vµo nÒn kinh tÕ ®Òu cã sù kh¸c nhau vÒ së h÷u cña c¶i, tiÒn vèn, tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ, n¨ng lùc së tr­êng, thËm chÝ kh¸c nhau c¶ may m¾n… Do ®ã, kh¸c nhau vÒ thu nhËp. V× vËy , kh«ng thÓ cã mét h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp thèng nhÊt, tr¸i l¹i cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. 2.2.2.C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh vµ §¹i héi §¶ng lÇn thø IX còng tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh ®IÒu ®ã:"Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu,®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt- kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi ". a.Ph©n phèi theo lao ®éng: Ph©n phèi theo lao ®éng lµ ph©n phèi trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ dùa trªn c¬ së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt (kinh tÕ nhµ n­íc) hoÆc c¸c hîp t¸c x· cæ phÇn mµ phÇn gãp vèn cña c¸c thµnh viªn b»ng nhau ( kinh tÕ hîp t¸c). C¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Òu dùa trªn chÕ ®é kh¸c nhau. Ng­êi lao ®éng lµm chñ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt ,nªn tÊt yÕu còng lµm chñ ph©n phèi thu nhËp.V× vËy,ph©n phèi ph¶i v× lîi Ých cña ng­êi lao ®éng. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi vµ ngay c¶ trong giai ®o¹n thÊp cña chñ nghÜa céng s¶n,tøc lµ chñ nghÜa x· héi còng ch­a thÓ thùc hiÖn ph©n phèi theo nhu cÇu vµ còng kh«ng thÓ ph©n ph«Ý b×nh qu©n mµ chØ cã thÓ ph©n phèi theo lao ®éng. TÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn c¬ së c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ v×: _ Lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ch­a cao, ch­a ®Õn møc cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó ph©n phèi theo nhu cÇu.V× ph©n phèi do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, cho nªn C.m¸c ®· viÕt:" QuyÒn kh«ng bao giê cã thÓ ë mét møc cao h¬n chÕ ®é kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña x· héi do chÕ ®é kinh tÕ ®ã quyÕt ®Þnh" _ Sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lao ®éng dÉn tíi viÖc mçi ng­êi cã sù cèng hiÕn kh¸c nhau, do ®ã ph¶i c¨n cø vµo lao ®éng ®· cèng hiÕn cho x· héi cña mçi ng­êi ®Ó ph©n phèi. _Lao ®éng ch­a trë thµnh mét nhu cÇu cña cuéc sèng, nã cßn lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó kiÕm sèng, lµ nghÜa vô vµ quyÒn lîi ,h¬n n÷a cßn nh÷ng tµn d­ ý thøc, t­ t­ëng cña x· héi cò ®Ó l¹i nh­ : coi khinh lao ®éng ,ng¹i lao ®éng ch©n tay, ch©y l­êi, thÝch lµm Ýt h­ëng nhiÒu,so b× gi÷a cèng hiÕn vµ h­ëng thô… Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã , ph¶i ph©n phèi theo lao ®éng ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi ch¨m, ng­êi giái, gi¸o dôc kÎ l­êi, ng­êi xÊu, g¾n sù h­ëng thô cña mçi ng­êi víi sù cèng hiÕn cña hä. §©y còng lµ h×nh thøc nh»m kh¾c phôc nh÷ng tµn d­ t­ t­ëng cña x· héi cò, kh«ng chØ trong thêi kú qu¸ ®é mµ c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®· ®­îc x¸c lËp, ph©n phèi theo lao ®éng vÉn lµ h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu Ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp c¨n cø vµo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña tõng ng­êi ®· ®ãng gãp cho x· héi. Theo quy luËt nµy, ng­êi lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu, ng­êi lµm Ýt h­ëng Ýt, cã søc lao ®éng mµ kh«ng lµm th× kh«ng h­ëng; lao ®éng cã kü thuËt cao, lao ®éng ë nh÷ng ngµnh nghÒ ®éc h¹i trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n ®Òu ®­îc h­ëng phÇn thu nhËp thÝch ®¸ng. C¨n cø cô thÓ ®Ó ph©n phèi theo lao ®éng lµ: _Sè l­îng lao ®éng ®­îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng hoÆc sè l­îng cña s¶n phÈm lµm ra. _ Tr×nh ®é thµnh th¹o lao ®éng vµ chÊt l­îng thµnh phÈm lµm ra _ §iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng lao ®éng: + Lao ®éng nÆng nhäc + Lao ®éng trong hÇm má + Lao ®éng ë nh÷ng vïng cã nhiÒu khã kh¨n,x a x«i hÎo l¸nh nh­ miÒn nói ,h¶i ®¶o ,… _ TÝnh chÊt cña lao ®éng _ C¸c ngµnh nghÒ ®­îc khuyÕn khÝch Ph©n phèi theo lao ®éng ®­îc thùc hiÖn qua nh÷ng h×nh thøc cô thÓ nh­: _ TiÒn c«ng trong c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt_ Kinh doanh _ TiÒn th­ëng _ TiÒn phô cÊp _ TiÒn l­¬ng trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp Ph©n phèi theo lao ®éng cã t¸c dông: _ Thóc ®Èy mäi ng­êi n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm,thóc ®Èy n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, x©y dùng tinh thÇn vµ th¸i ®é lao ®éng ®óng ®¾n, kh¾c phôc nh÷ng tµn d­ t­ t­ëng cò, cñng cè kû luËt lao ®éng _ Thóc ®Èy mäi ng­êi n©ng cao tr×nh ®é nghÒ nghiÖp,tr×nh ®é v¨n ho¸, æn ®Þnh lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tæ chøc lao ®éng x· héi _ T¸c ®éng m¹nh ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña ng­êi lao ®éng ,võa ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt, søc lao ®éng, võa t¹o mäi ®iÒu kiÖn cña ng­êi lao ®éng ph¸t triÓn toµn diÖn. Ph©n phèi theo lao ®éng lµ hîp lý nhÊt, c«ng b»ng nhÊt so víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi ®· cã trong lÞch sö. C¬ së cña sù c«ng b»ng x· héi cña sù ph©n phèi ®ã lµ sù b×nh ®¼ng trong quan hÖ së h÷u vÒ t­ liªô s¶n xuÊt. Tuy v©y, theo C.M¸c, ph©n phèi theo lao ®éng vÒ nguyªn t¾c vÉn lµ sù b×nh ®¼ng trong khu«n khæ:" Ph¸p quyÒn t­ s¶n", tøc lµ sù b×nh ®¼ng trong x· héi s¶n xuÊt hµng ho¸ theo nguyªn t¾c trao ®æi hoµn toµn ngang gi¸. Sù b×nh ®¼ng ë ®©y ®­îc hiÓu theo nghÜa quyÒn cña ng­êi s¶n xuÊt lµ tû lÖ víi lao ®éng mµ ng­êi Êy ®· cung cÊp; sù b×nh ®¼ng ®ã cßn thiÕu sãt lµ" víi mét c«ng viÖc ngang nhau vµ do ®ã, víi mét phÇn tham dù nh­ nhau vµo quü tiªu dïng cña x· héi th× trªn thùc tÕ, ng­êi nµy vÉn lÜnh nhiÒu h¬n ng­êi kia, ng­êi nµy vÉn giµu h¬n ng­êi kia" Ph©n phèi theo lao ®éng cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nh­ng ®ã lµ nh÷ng h¹n chÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái trong giai ®o¹n ®Çu cña x· héi céng s¶n chñ nghÜa. ChØ khi nµo cïng víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña c¸ nh©n , n¨ng suÊt cña hä cµng t¨ng lªn vµ tÊt c¶ c¸c nguån cña c¶i x· héi ®Òu tu«n ra dåi dµo th× khi ®ã ng­êi ta míi cã thÓ v­ît ra khái giíi h¹n chËt hÑp cña c¸i ph¸p quyÒn t­ s¶n vµ x· héi míi cã thÓ thùc hiÖn ph©n phèi theo nhu cÇu . ChØ khi ®ã míi cã sù b×nh ®¼ng thùc sù. b. C¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c: ë n­íc ta ®ang tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi sù ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt- kinh doanh. Do ®ã , ngoµi h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng, trong thêi kú qu¸ ®é cßn tån t¹i c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp kh¸c.§ã lµ: _ Trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ tËp thÓ bËc thÊp cã sù kÕt hîp ph©n phèi theo vèn vµ ph©n phèi theo lao ®éng. _ Trong thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ ,tiÓu chñ th× thu nhËp phô thuéc vµo së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt, vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt vµ tµi n¨ng s¶n xuÊt, kinh doanh cña chÝnh nh÷ng ng­êi lao ®éng _ Trong kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ t­ b¶n nhµ n­íc, viÖc ph©n phèi ë ®©y dùa trªn c¬ së së h÷u vèn cæ phÇn, së h÷u søc lao ®éng, së h÷u t­ b¶n… c. Ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ, phóc lîi x· héi: §Ó n©ng cao møc sèng vÒ vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n ®Æc biÖt lµ c¸c tÇng líp nh©n d©n lao ®éng, sù ph©n phèi thu nhËp cña mäi thµnh viªn ,x· héi cßn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua quü phóc lîi, tËp thÓ vµ x· héi. Sù ph©n phèi nµy cã ý nghÜa hÕt sù quan träng v× nã gãp phÇn : _ Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc lao ®éng cña mäi thµnh viªn trong x· héi _ N©ng cao thªm møc sèng toµn d©n, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp, ®êi sèng khã kh¨n lµm gi¶m sù chªnh lÖch qu¸ ®¸ng vÒ thu nhËp gi÷a c¸c thµnh viªn trong céng ®ång. _ Gi¸o dôc ý thøc céng ®ång, x©y dùng chÕ ®é x· héi míi _ Quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ph©n phèi thu nhËp cho c¸ nh©n trong céng ®ång, song quü ®ã chØ cã ý nghÜa tÝch cùc khi ®­îc quy ®Þnh vµ sö dông mét c¸ch hîp lý phï hîp víi yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan. TÝnh hîp lý cña quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi ®­îc biÓu hiÖn nh­ sau: _Quü phóc lîi tËp thÓ, x· héi kh«ng thÓ më réng qu¸ kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ cho phÐp. _ Tèc ®é t¨ng tr­ëng thu nhËp trùc tiÕp cña c¸ nh©n trong céng ®ång ph¶i t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi. _ Trong giíi h¹n ®· x¸c ®Þnh, cÇn sö dông cã hiÖu qña, tiÕt kiÖm ,hîp lý c¸c quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi. ViÖc sö dông ph¶i nh»m môc ®Ých thiÕt thùc, tr¸nh l·ng phÝ xa hoa, ph« tr­¬ng h×nh thøc. V× c¸c quü nµy cã quan hÖ víi lîi Ých thiÕt th©n cña mçi thµnh viªn tËp thÓ céng ®ång, cho nªn cÇn ph¸t huy ®Çy ®ñ d©n chñ, tr­ng cÇu ý kiÕn cña qu¶ng ®¹i quÇn chóng, sao cho mçi lo¹i phóc lîi ®Òu cã thÝch hîp víi nhu cÇu bøc thiÕt cña quÇn chóng, ph¸t huy ®­îc t¸c dông vèn cã cña nã. _ Quü phóc lîi x· héi lµ chÝnh s¸ch x· héi cÇn ®­îc gi¶i quyÕt theo tinh thÇn x· héi ho¸. Nhµ n­íc gi÷ vai trß nßng cèt; ®ång thêi ®éng viªn mçi ng­êi d©n, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc trong x· héi, c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc n­íc ngoµi cïng tham gia ®ãng gãp . d. Ph©n phèi theo vèn vµ tµi s¶n: Trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi, nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn, t­¬ng øng víi mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã mét h×nh thøc ph©n phèi nhÊt ®Þnh. NÕu thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh tËp thÓ ph©n phèi theo lao ®éng, th× c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c l¹i cã nh÷ng h×nh thøc ph©n phèi kh¸c, rÊt ®a d¹ng, rÊt kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng lµm mÊt tÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa bëi chóng ta ®¶m b¶o nguyªn t¾c lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµm chÝnh nh­ng ®ång thêi sö dông c¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c, miÔn lµ nã phï hîp víi t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc vµ thùc hiÖn nã cã t¸c dông tèt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi còng nh­ phï hîp víi lîi Ých ng­êi lao ®éng; ng­êi lao ®éng b»ng lßng chÊp nhËn nã. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë h×nh thøc ph©n phèi theo tµi s¶n, vèn, nh÷ng ®ãng gãp kh¸c... §©y lµ h×nh thøc ph©n phèi thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Êt n­íc ta trong giai ®o¹n qu¸ ®é. V× do ®Æc ®iÓm n­íc ta trong thêi kú nµy lµ ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá. T×nh tr¹ng thiÕu vèn, ph©n t¸n vèn lµ phæ biÕn. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tÝch tô, tËp trung vèn ch­a cao, mét phÇn t­¬ng ®èi lín vèn l¹i n»m trong tay ng­êi lao ®éng t­ h÷u nhá, t­ s¶n nhá... §Ó sö dông nguån vèn nµy, chóng ta kh«ng thÓ sö dông c¸ch chÝnh s¸ch ¸p ®Æt nh­ tr­ng thu, ®ãng gãp cæ phÇn mét c¸ch b×nh qu©n. Nh÷ng biÖn ph¸p ®ã chØ lµm suy yÕu lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi. Do ®ã, tõ sau nghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø VI Ban chÊp hµnh trung ­¬ng (kho¸ VI), ë n­íc ta ®· xuÊt hiÖn c¸c biÖn ph¸p huy ®éng vèn d­íi nh÷ng h×nh thøc nh­ vay vèn, gãp cæ phÇn kh«ng h¹n chÕ, tr¶ møc l·i hîp lý... C¸ch lµm nh­ vËy ®· kh«ng nh÷ng gãp phÇn t¨ng l­îng vèn vµo qu¸ tr×nh chu chuyÓn mµ khu vùc kinh tÕ quèc doanh l¹i ®­îc sö dông nguån vèn to lín h¬n nhiÒu nguån vèn tù cã. §ång thêi, mÆc dï vèn cña t­ nh©n nh­ng sö dông ®· mang tÝnh x· héi. Víi quan ®iÓm ®æi míi nµy, chóng ta chÊp nhËn viÖc ph©n phèi kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh d­íi h×nh thøc "lîi tøc" vµ "lîi nhuËn", vµ ph¸p luËt b¶o vÖ nh÷ng thu nhËp hîp ph¸p ®ã. 2.3.Tõng b­íc thùc hiÖn c«ng b»ng x· h«i trong ph©n phèi thu nhËp Chñ nghÜa x· héi ph¸t triÓn míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn mét b­íc c¬ b¶n vÒ c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi thu nhËp. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, §¶ng vµ nhµ níc ta chñ tr­¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, th× vÉn tån t¹i bÊt b×nh ®¼ng vÒ ph©n phèi thu nhËp . Sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ®ßi hái ph¶i t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò , nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó tõng b­íc thu hÑp vµ xo¸ bá sù bÊt b×nh ®¼ng ®ã, tiÕn tíi mét x· héi" kh«ng cã chÕ ®é ng­êi bãc lét ng­êi, mét x· h«i b×nh ®¼ng nghÜa lµ ai còng ph¶i lao ®éng vµ cã quyÒn lao ®éng, ai lµm nhiÒu th× h­ëng nhiÒu, ai lµm Ýt th× h­ëng Ýt, ai kh«ng lµm th× kh«ng h­ëng" §Ó ®¹t môc tiªu nµy,tõ thùc tiÔn n­íc ta cÇn ph¶i thùc hiÖn: 2.3.1.Ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt Bëi nh­ Ph.Anghen , ph­¬ng thøc ph©n phèi vÒ c¨n b¶n lµ phô thuéc vµo sè l­îng s¶n phÈm ®­îc ph©n phèi 2.3.2 TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn c«ng ,tiÒn l­¬ng, chèng chñ nghÜa b×nh qu©n vµ thu nhËp bÊt hîp lý, bÊt chÝnh §Ó tõng b­íc thùc hiÖn ph©n phèi c«ng b»ng hîp lý ,cÇn cã chÝnh s¸ch ph©n phèi b¶o ®¶m thu nhËp cña nh÷ng ng­êi lao ®éng cã thÓ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.G¾n chÆt tiÒn c«ng , tiÒn l­¬ng víi n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qña sÏ ®¶m b¶o quan hÖ hîp lý vÒ thu nhËp c¸ nh©n gi÷a c¸c ngµnh nghÒ .Nghiªm trÞ nh÷ng kÎ cã thu nhËp bÊt chÝnh, cÇn ph¶i tiÒn tÖ ho¸ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp, xo¸ bá nh÷ng ®Æc quyÒn, ®Æc lîi trong ph©n phèi. 2..3.3. §iÒu tiÕt thu nhËp d©n c­, h¹n chÕ sù chªnh lÖch qu¸ ®¸ng vÒ møc thu nhËp Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta mét mÆt ph¶i thõa nhËn sù chªnh lÖch vÒ møc thu nhËp gi÷a c¸c tËp thÓ , c¸ nh©n lµ kh¸ch quan; mÆt kh¸c, nhµ n­íc ph¶i h¹n chÕ sù chªnh lÖch thu nhËp qu¸ ®¸ng ®Ó kh«ng dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ x· héi thµnh hai cùc ®èi lËp, b»ng c¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp vµ c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý. §iÒu tiÕt thu nhËp lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung, ngay c¶ trong c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa còng ph¶i ®iÒu tiÕt thu nhËp nh»m duy tr× sù æn ®Þnh x· héi. ë nø¬c ta viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp cµng quan träng, nh»m h¹n chÕ sù chªnh lÖch qu¸ ®¸ng vÒ thu nhËp ®Ó kh«ng dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ x· héi thµnh hai cùc ®èi lËp. §iÒu tiÕt thu nhËp ®­îc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc : _§iÒu tiÕt gi¶m thu nhËp th«ng qua h×nh thøc thuÕ thu nhËp vµ h×nh thøc tù nguyÖn ®ãng gãp cña c¸ nh©n cã thu nhËp cao vµo quü phóc lîi x· héi , tõ thiÖn… Trong ®ã thuÕ thu nhËp lµ h×nh thøc quan träng nhÊt chñ yÕu nhÊt vµ ®iÒu tiÕt lµm t¨ng thu nhËp ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ng©n s¸ch nhµ n­íc, ng©n s¸ch cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi, c¸c quü b¶o hiÓm qua gi¸, trî cÊp, phô cÊp c¸c lo¹i, tÝn dông tiªu dïng vµ cã thÓ mét phÇn hiÖn vËt cho mét sè ®èi t­îng nhÊt ®Þnh , qua c¸c ho¹t ®éng tõ thiÖn cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n. Nh÷ng ®iÒu ®ã nh»m trî gióp th­êng xuyªn cho nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp, trî gióp nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp, nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm khi gÆp rñi ro, nh÷ng ng­êi thuéc diÖn chÝnh s¸ch x· héi , bæ xung thu nhËp mang tÝnh chÊt b×nh qu©n trong c¸c tæ chøc, trong c¸c doanh nghiÖp vao c¸c dÞp lÔ tÕt… 2.3.4. KhuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p ®i ®«i víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Môc tiªu phÊn ®Êu cña nh©n d©n ta lµ d©n giµu,nø¬c m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. D©n cã giµu th× n­íc míi cã thÓ m¹nh, n­íc m¹nh míi cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn sù c«ng b»ng x· héi vµ cã cuéc sèng v¨n minh. V× vËy, ph¶i ph¸t huy nç lùc lµm giµu cho mäi c«ng d©n. Nhµ n­íc kh«ng nh÷ng khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu mét c¸ch hîp lý, hîp ph¸p mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn, gióp ®ì b»ng nhiÒu biÖn ph¸p. KhuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ, mäi c«ng d©n, mäi nhµ ®Çu t­ më mang ngµnh nghÒ, t¹o nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, Mäi c«ng d©n ®Òu ®­îc tù do hµnh nghÒ , thuª mø¬n nh©n c«ng theo ph¸p luËt, ph¸t triÓn dÞch vô viÖc lµm. Ph©n bè l¹i d©n c­ vµ lao ®éng trªn ®Þa bµn c¶ n­íc .Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng. T¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi lao ®éng tù t¹o, t×m kiÕm viÖc lµm. Thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo , ®Òn ¬n ®¸p nghÜa b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c ho¹t ®éng nh©n ®¹o, tõ thiÖn. §Ó tõng bø¬c ®¹t tíi sù tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi thu nhËp, xuÊtph¸t tõ ®iÒu kiÖn cô thÓ, nhiÖm vô tr­íc m¾t lµ ph¶i thùc hiÖn tèt ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo nhÊt lµ vïng c¨n cø c¸ch m¹ng, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. KÕt luËn Ngµy nay ViÖt Nam ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Theo con ®­êng mµ §¶ng vµ nhµ n­íc ®· lùa chän lµ x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong ®ã lÊy kinh tÕ nhµ n­íc lµm trung t©m cho môc tiªu ph¸t triÓn. ChÝnh v× tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nªn lîi Ých kinh tÕ cña tõng thµnh phÇn lµ kh«ng gièng nhau. Nh­ng b¶n th©n mçi thµnh phÇn kinh tÕ l¹i lu«n muèn lî Ých cao nhÊt cho m×nh. ChÝnh v× lÔ ®ã bµi nghiªn cøu sÏ nh­ mét kim chØ nam gióp cho nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh kinh tÕ cña ®Êt n­íc nãi chung vµ c¸c nhµ doanh nghiÖp nãi riªng cã thÓ tù t×m cho m×nh mét h­íng ®i ®óng ®¾n vµ phï hîp. Bµi nghiªn cøu còng nhÊn m¹nh cho ng­êi ®äc hiÓu ®­îc r»ng: vÊn ®Ò c¬ b¶n ®Ó ®¸p øng ®­îc lîi Ých kinh tÕ lµ cao nhÊt ®ã chÝnh lµ khi môc ®Ých, lý t­ëng vµ hµnh ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ ph¶I nhÊt trÝ víi nhau. Muèn vËy th× vÊn ®Ò tr­íc m¾t ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp lµ ph¶i ®¸p øng ®­îc c«ng b»ng mong muèn cña c¸c chñ thÓ. §ã chÝnh lµ ph¶i quan t©m tíi viÖc ph©n phèi thu nhËp phï hîp cho c¸c ®èi t­îng lao ®éng kh¸c nhau. Sao cho hä c¶m thÊy tho¶ ®¸ng nhê ®ã thóc ®Èy ®­îc mong muèn vµ lßng say mª lao ®éng, gãp phÇn ®¹t lîi nhuËn cao nhÊt cho doanh nghiÖp nãi riªng vµ cho nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc nãi chung. Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi cña n­íc ta hiÖn nay tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. M¹c dï quan hÖ ph©n phèi cã sù ®an xen gi÷a tÝnh chÊt ph©n phèi cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh­ng trong ®ã tÝnh chÊt ph©n phèi cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o. Do nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn víi nhiÒu quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt nªn tÊt yÕu tån t¹i nhiÒu quan hÖ ph©n phèi thu nhËp. VÝ nh­ trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vèn vµ tµi s¶n ®Òu lµ cña chung do vËy kh«ng thÓ lÊy vèn vµ tµi s¶n lµm th­íc ®o mµ buéc ph¶i lÊy sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng lµm c¬ së ph©n phèi. Do ®ã h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp theo lao ®éng. Cïng tån t¹i t­¬ng øng víi quan hÖ së h÷u tËp thÓ, së h÷u x· héi vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt th×. Víi ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thanh phÇn th× h×nh thøc së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt còng kÐo theo h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp kh¸c n÷a cho ViÖt Nam. §ã lµ ph©n phèi theo vèn, tµi s¶n vµ c¸c nguån lùc kh¸c. §Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n ngµy nay khi b­íc ®Çu h×nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn t¹i n­íc ta th× h×nh thøc nay cµng thÓ hiÖn râ nÐt th«ng qua lîi tøc cæ phÇn mµ c¸c cæ ®«ng nhËn ®­îc t­¬ng øng tõ sè vèn mµ c¸c c¸ nh©n trong héi ®ång qu¶n trÞ bá ra ®Î mua cæ phiÕu. Kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc gãp chung vån kinh doanh mµ tõng b­íc ®· h×nh thµnh rÊt nhiÒu c¸c lo¹i gãp vèn kh¸c nhau nh­ gãp t­ liÖu s¶n xuÊt, ®Çu t­ yÕu tè s¶n xuÊt, m¸y mãc, nhµ x­ëng vµ c¸c nguån lùc kh¸c. Cïng víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp nh­ ®· nªu th× ë ViÖt Nam ta cßn tån t¹i ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi. Mçi h×nh thøc ph©n phèi l¹i tá ra cã mét ­u thÕ nhÊt ®Þnh, mét kh¶ n¨ng riªng. Nh­ng tÊt c¶ ®Õu h­íng tíi môc ®Ých c«ng b»ng x· héi, d©n chñ v¨n minh. V× thêi gian nghiªn cøu còng nh­ kiÕn thøc sinh viªn n¨m ®Çu cßn h¹n chÕ. Nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù gãp ý vµ nhËn xÐt tõ phÝa c¸c thÇy c¸c c« còng nh­ c¸c b¹n sinh viªn ®Ó bµi viÕt cã thÓ hoµn chØnh vµ cã kh¶ n¨ng thùc tiÔn cao. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña thÇy CÇn ®· gióp ®ì em trong viÖc hoµn thµnh bµi viÕt nµy.