Lựa chọn và khai thác bài toán trong tiết luyện tập

Lùa chän vµ khai th¸c bµi to¸n trong tiÕt luyÖn tËp I. Lý do chän ®Ò tµi: TiÕt luyÖn tËp trong m«n to¸n nãi chung vµ m«n h×nh häc nãi riªng chiÕm mét thêi l­îng kh«ng nhá trong bé m«n to¸n häc.Th«ng qua tiÕt luyÖn tËp häc sinh ®­îc cñng cè, kh¾c s©u kiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi häc. §Æc biÖt th«ng qua hÖ thèng bµi tËp häc sinh ®­îc ph¸t triÓn kiÕn thøc cao h¬n (quan träng trong viÖc ®Þnh h­íng, ph¸t triÓn kiÕn thøc cho häc sinh kh¸ giái).Bëi vËy theo c¸ nh©n t«i ®Ó gióp häc sinh n¾m v÷ng vµ ph¸t triÓn kiÕn thøc mét c¸ch tèt nhÊt bªn c¹nh viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc , c¸ch t×m hiÓu kiÕn thøc häc sinh qua bµi míi ... th× viÖc lùa chän vµ khai th¸c bµi tËp trong mét tiÕt luyÖn tËp lµ ®iÒu quan trängtrong viÖc d¹y m«n to¸n nãi chung vµ m«n h×nh häc nãi riªng. ViÖc lùa chän cÇn ®¶m b¶o tÝnh l«gÝc, ph¸t triÓn kiÕn thøc cho häc sinh. II. Néi dung: Do ®iÒu kiÖn kh«ng cho phÐp t«i chØ xin ®­a ra mét hÖ thèng bµi tËp trong tiÕt luyÖn tËp cña bµi : “ThÓ tÝch cña h×nh chãp ®Òu” M«n h×nh häc 8 Bµi sè 1:(Bµi 50 vÕ a sgk): TÝnh thÓ tÝch cña h×nh chãp ®Òu( H×nh vÏ 136 sgk). BiÕt OA = 12 cm ;BC = 6,5 cm. Bµi sè 2: Cho h×nh vÏ nh­ bµi tËp 1 .BiÕt OA = 8 cm ; AB = 10 cm. A TÝnh thÓ tÝch cña h×nh chãp A.BCDE Bµi sè 3 (Bµi 49 vÕ a sgk): Cho h×nh vÏ nh­ trªn. Gäi I lµ trung ®iÓm cña BC . BiÕt AI = 10 cm ; BE = 6 cm . TÝnh diÖn tÝh xung quanh cña D C H×nh chãp ®Òu A.BCDE Bµi sè 4 (bµi 50 vÕ b sgk) ë h×nh vÏ trªn nÕu c¾t h×nh chãp ®Òu A.BCDE b»ng mét E B mÆt ph¼ng song song víi mÆt ph¼ng BCDE ta ®­îc h×nh chãp côt tø gi¸c ®Òu B’C’D’E’.BCDE . Cho biÕt B’E’ = 2 cm ; BE = 4cm ; IK = 3,5 cm ( I, K lÇn l­ît lµ trung ®iÓm cña B’E’ ; BE ). TÝnh diÖn tÝch xung quanh cña h×nh B’C’D’E’.BCDE Khi tiÕn hµnh d¹y cã thÓ chia thµnh c¸c ho¹t ®éng nh­ sau: Ho¹t ®éng 1: KiÓm tra bµi cò H : H·y nªu c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch xung quanh , c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch cña h×nh chãp ®Òu ? Nãi râ c¸c ®¹i l­îng trong c«ng thøc? HS : Sxq = p.d trong ®ã p: nöa chu vi ®¸y , d : trung ®o¹n V = .s.h trong ®ã s : diÖn tÝch ®¸y ; h : chiÒu cao cña h×nh chãp Ho¹t ®éng 2 : Tæ chøc luyÖn tËp 1. Bµi sè 1: GV : Cho häc sinh ®äc bµi 50 vÕ a sgk A GV : §­a h×nh vÏ A.BCDE:h×nh H : Em nµo cho biÕt gi¶ thiÕt , kÕt luËn cña chãp ®Òu bµi to¸n ? GT O A = 12 cm H : TÝnh thÓ tÝch cña h×nh chãp ®Òu b»ng D BC = 6,5 cm c¸ch nµo? C HS : tr¶ lêi KL V = ? E B G : ¸p dông c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch cña h×nh chãp ®Òu cho A.BCDE ta cã V = .s.h = BC2.OA = 169( cm3) §S : V = 169 cm3 * Thªm : Sö dông h×nh vÏ trªn ta cã thÓ 2. bµi sè 2: cã bµi to¸n kh¸c (bµi sè 2) A.BCDE :h×nh chãp ®Òu GV: Nªu ®Ò bµi sè 2 GT OA = 8 cm ; AB = 10 cm H: Nªu gi¶ thiÕt kÕt luËn cña bµi to¸n? KL V = ? HS : Tr×nh bµy G : AOB vu«ng t¹i O (v× OA lµ ®­êng GV : (gîi ý ) OA lµ chiÒu cao ,AB lµ c¹nh cao cña h×nh chãp ) bªn cña h×nh chãp AOB lµ tam gi¸c ¸p dông ®Þnh lý Pitago ta cã: g× ? OB2 = AB2 – OA2 = 102 – 82 =36 H: trong tam gi¸c vu«ng ®ã c¹nh nµo ®· OB = 6 cm biÕt ?ta tÝn ®­îc c¹nh cßn l¹i kh«ng ? Ta l¹i cãDB = EC = 2.OB = 12 cm ¸p dông c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch H: §Ó tÝnh diÖn tÝch SBCDE ta ¸p dông c¸ch SBCDD = DB.EC = .12.12 = 72 (cm2 ) nµo ? Suy ra V = .S.h = .72.8 = 192 (cm3 ) §S : V = 192( cm2 ) * Thªm : còng h×nh vÏ cña bµi to¸n trªn 3. Bµi sè 3 : cã thÓ cã bµi to¸n sè 3 A.BCDE : h×nh chãp ®Òu G V : Nªu bµi to¸n sè 3 GT BC =6 cm ; AI = 10 cm (IB = IA) H :Nªu gt,kl cña bµi to¸n ? KL Sxq = ? H : TÝnh Sxq = ? HS : Sxq = p.d G: ¸p dông c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch Thay sè vµo cho lÕt qu¶ xung quanh cña h×nh chãp ta cã : Sxq = pd = 2BC.AI = 120 (cm2) §S: S = 120 cm2 * Thªm :1. Còng nh­ h×nh vÏ trªn . Cho biÕt AB = 17 cm ; BE = 16 cm . TÝnh diÖn tÝch xung quanh cña h×nh chãp A.BCDE (Bµi 49 vÕ c ) 2. TÝnh diÖn tÝch toµn phÇn cña h×n chãp A.BCDE ? §Æt vÊn ®Ò : NÕu h×nh vÏ trªn nÕu c¾t bëi mét mÆt ph¼ng song song víi mÆt ®¸y ta ®­îc h×nh chãp côt B’C’D’E’ .BCDE Bµi sè 4 : Cho h×nh chãp côt ®Òu B’C’D’E’.BCDE. BiÕt B’E’= 2 cm ; BE = 4 cm ; IK = 3,5 cm.TÝnh diÖn tÝch xung quanh cña h×nh chãp côt B’C’D’E’.BCDE GV : Cho häc sinh viÕt gi¶ thiÕt kÕt luËn cña bµi to¸n. H : C¸c em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸c mÆt bªn cña h×nh chãp côt tø gi¸c ®Òu. HS : H : DiÖn tÝch mçi mÆt b»ng bao nhiªu ? H : DiÖn tÝch xung quanh ? *Thªm : Gäi O,O’ lµ giao ®iÓm cña c¸c ®­êng chÐo cña hai mÆt ®¸y(h×nh vÏ) .TÝnhOO’ * Thªm : TÝnh thÓ tÝch cuûa h×nh chãp côt tø gi¸c ®Òu ®ã ? * Chó ý : PhÇn khai th¸c thªm cña bµi 4 cã thÓ kh«ng lµm bµi tËp t¹i líp mµ gi¸o viªn chØ h­íng dÉn vÒ nhµ Bµi sè 4: D’ C’ E’ o’B’ D C o E B G: Bèn mÆt bªn cña h×nh chãp côt tø gi¸c ®Òu lµ c¸c h×nh thang c©n vµ cã diÖn tÝch b»ng nhau. DiÖn tÝch mçi mÆt lµ : S = = = 10,5 (cm2) DiÖn tÝch xung quanh lµ : Sxq = 4.S = = 4.10,5 = 42 (cm2) §S : 42 (cm2) III. KÕt luËn : Qua viÖc ¸p dông c¸ch lùa chän vµ khai th¸c bµi to¸n trog tiÕt luyÖn tËp mµ t«i gi¶ng d¹y t¹i tr­êng t«i thÊy : * VÒ phÝa gi¸o viªn: cÇn cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o t×m tßi s¸ng t¹o : chØ mét bµi to¸n ®¬n gi¶n trong s¸ch gi¸o khoa gi¸o viªn lu«n ®Æt c©u hái cã thÓ ph¸t triÓn bµi to¸n thµnh bµi to¸n kh¸c n©ng cao h¬n b»ng c¸ch nµo ? còng v× lÏ ®ã gi¸o viªn ®­îc trau dåi,tù båi d­ìng kiÕn thøc cho m×nh h¬n. * VÒ phÝa häc sinh : víi c¸ch chuyÓn tiÕp l«gÝc , khai th¸c mang tÝnh tõ dÔ ®Õn khã .Häc sinh cuèn hót tËp trung h¬n ®Æc biÖt gióp c¸c em hiÓu vµ vËn dông mét c¸ch linh ho¹t c¸c c«ng thøc ,®Þnh lÝ ,mÖnh ®Ò ®· häc vµo viÖc gi¶i to¸n vµ c¸c bµi to¸n thùc tÕ .Trong ®Ò tµi ch¾c h¼n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt . RÊt mong ®­îc sù gãp ý bæ sung cña b¹n ®äc ®Ó c¸c tiÕt d¹y sau cã kÕt qu¶ cao h¬n. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n DiÔn nguyªn :Ngµy 20/5/2009 §Æng Xu©n Hoµng Phßng gi¸o dôc - ®µo t¹o diÔn ch©u Tr­êng THCS DiÔn Nguyªn S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Tªn ®Ò tµi : lùa chän vµ khai th¸c bµi to¸n trong tiÕt luyÖn tËp Ng­êi viÕt : ®Æng xu©n hoµng Gi¸o viªn tr­êng thcs diÔn nguyªn