Luận án Hoàn thiện hệ thống tài chính doanh nghiệp nhằm phù hợp với yêu cầu hội nhập và phát triển của Việt Nam

Bé GI¸O DôC Vμ §μO T¹O TR¦êNG §¹I HäC KINH TÕ THμNH PHè Hå CHÝ MINH ***** NGUYÔN THÞ KIM CóC HOμN THIÖN HÖ THèNG B¸O C¸O TμI CHÝNH DOANH NGHIÖP NH»M PHï HîP VíI Y£U CÇU HéI NHËP Vμ PH¸T TRIÓN KINH TÕ CñA VIÖT NAM Chuyªn ngμnh: KÕ to¸n M· sè : 62.34.30.01 TãM T¾T LUËN ¸N TIÕN SÜ KINH TÕ TP. Hå CHÝ MINH - N¡M 2009 C«ng tr×nh ®−îc hoμn thμnh t¹i: Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Tp. Hå ChÝ Minh Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS.TS. NguyÔn ViÖt 2. PGS.TS. Vâ V¨n NhÞ Ph¶n biÖn 1 : PGS.TS. Tr−¬ng B¸ Thanh §¹i häc §μ N½ng – Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Ph¶n biÖn 2 : PGS.TS. NguyÔn Minh Ph−¬ng Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n Ph¶n biÖn 3 : PGS.TS. Sö §×nh Thμnh Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Tp. Hå ChÝ Minh LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ tr−íc héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp nhμ n−íc häp t¹i Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Tp. Hå ChÝ Minh Vμo håi 14 giê 00, ngμy 12 th¸ng 06 n¨m 2009 Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i th− viÖn: - Th− viÖn Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Tp. Hå ChÝ Minh - Th− viÖn Quèc Gia ViÖt Nam (31, Trμng Thi, Hμ Néi) 1 Më §ÇU TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi HÖ thèng BCTC (BCTC) hiÖn hμnh ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã nh÷ng c¶i tiÕn kh¸ toμn diÖn vμ vÒ c¬ b¶n ®· ®¸p øng ®−îc yªu cÇu th«ng tin ®a d¹ng cho nhiÒu ®èi t−îng. Song trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®a thμnh phÇn vμ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cã tÝnh chÊt s©u réng vμ nhanh chãng nh− hiÖn nay, th× viÖc cung cÊp th«ng tin tμi chÝnh tõ c¸c b¸o c¸o nμy vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do vËy yªu cÇu lËp vμ tr×nh bμy BCTC sao cho phï hîp víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ång thêi cã thÓ tháa m·n m«i tr−êng th−¬ng m¹i mang tÝnh quèc tÕ - lμ vÊn ®Ò ®−îc rÊt nhiÒu ®èi t−îng quan t©m. §Ò tμi "Hoμn thiÖn hÖ thèng B¸o c¸o tμi chÝnh doanh nghiÖp nh»m phï hîp víi yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam" ®−îc nghiªn cøu nh»m ®¸p øng yªu cÇu thiÕt thùc ®ã. Môc ®Ých nghiªn cøu Nghiªn cøu hÖ thèng lý luËn vμ thùc tr¹ng BCTC doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ViÖt Nam liªn quan ®Õn ChuÈn mùc kÕ to¸n vμ ChÕ ®é kÕ to¸n ban hμnh, ®Ó ®−a ra ®Þnh h−íng vμ gi¶i ph¸p gãp phÇn ®æi míi hÖ thèng BCTC doanh nghiÖp ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn vμ héi nhËp cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Ph¹m vi nghiªn cøu ChØ xem xÐt hÖ thèng BCTC c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ViÖt Nam, kh«ng nghiªn cøu BCTC cña doanh nghiÖp ®Æc biÖt, c«ng ty b¶o hiÓm, ng©n hμng vμ c¸c tæ chøc tμi chÝnh t−¬ng tù. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu lμ ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh th«ng qua tiÕn tr×nh thu thËp cã chän läc, ph©n tÝch, tæng hîp lý luËn, kinh 2 nghiÖm vÒ tÝnh ®a d¹ng cña BCTC theo yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh÷ng ®ãng gãp chÝnh cña luËn ¸n Trªn c¬ së nhËn thøc vÒ lý thuyÕt vμ thùc tiÔn, chóng t«i nhËn ®Þnh l¹i vÒ khung ph¸p lý cho viÖc so¹n th¶o vμ tr×nh bμy BCTC nh»m t−¬ng thÝch víi quy m« vμ c¬ cÊu tæ chøc cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §ång thêi ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p cã tÝnh hÖ thèng vμ cô thÓ ®Ó võa gãp phÇn hoμn thiÖn, võa t¹o ra sù ®æi míi cho hÖ thèng BCTC ¸p dông cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ViÖt Nam nh− sau: - §èi víi BCTC (riªng) cho doanh nghiÖp (th−êng cã quy m« lín): thay ®æi tªn gäi c¸c b¸o c¸o cho phï hîp b¶n chÊt cña th«ng tin tr×nh bμy vμ theo ®Þnh h−íng th«ng lÖ quèc tÕ; s¾p xÕp, bæ sung mét sè néi dung th«ng tin c«ng bè. - §èi víi BCTC cho doanh nghiÖp nhá vμ võa: x¸c ®Þnh ph¹m vi lËp b¸o c¸o trªn c¬ së chung cho viÖc so¹n th¶o; xem xÐt néi dung vμ s¾p xÕp c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o theo h−íng ®¬n gi¶n hãa. - §èi víi BCTC hîp nhÊt cho tËp ®oμn: nhËn ®Þnh ph−¬ng ph¸p vμ ph¹m vi lËp b¸o c¸o; bæ sung h−íng dÉn ph−¬ng ph¸p xö lý mét sè giao dÞch ®Ó cã th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc lËp BCTC hîp nhÊt. Bè côc cña luËn ¸n: Ngoμi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc c¸c c«ng tr×nh t¸c gi¶ ®· c«ng bè, danh môc tμi liÖu tham kh¶o, phô lôc, luËn ¸n cã khèi l−îng 193 trang, 21 b¶ng, 11 s¬ ®å vμ cã kÕt cÊu nh− sau: - Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ hÖ thèng BCTC doanh nghiÖp; - Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng hÖ thèng BCTC doanh nghiÖp ViÖt Nam trong viÖc ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay; - Ch−¬ng 3: C¸c gi¶i ph¸p hoμn thiÖn hÖ thèng BCTC doanh nghiÖp ViÖt Nam nh»m phï hîp víi yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ. 3 CH¦¥NG 1 TæNG QUAN VÒ HÖ THèNG BCTC DOANH NGHIÖP 1.1 B¶N CHÊT Vμ VAI TRß CñA BCTC Nhu cÇu th«ng tin lμ mét ®ßi hái kh¸ch quan vμ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong sù vËn hμnh cña nÒn kinh tÕ. Môc tiªu c¬ b¶n cña kÕ to¸n lμ cung cÊp th«ng tin h÷u Ých cho ng−êi sö dông ra quyÕt ®Þnh. 1.1.1 B¶n chÊt vμ môc ®Ých cña BCTC B¶n chÊt cña BCTC lμ nh÷ng tμi liÖu cã tÝnh lÞch sö do kÕ to¸n so¹n th¶o theo ®Þnh kú ®−îc tr×nh bμy d−íi d¹ng b¸o c¸o tæng hîp theo cÊu tróc nhÊt ®Þnh, phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c vμ quy ®Þnh cña kÕ to¸n nh»m cung cÊp th«ng tin h÷u Ých cho c¸c ®èi t−îng sö dông kh¸c nhau. Th«ng qua quan ®iÓm tõ Héi ®ång ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ (IASB), Héi ®ång ChuÈn mùc kÕ to¸n tμi chÝnh Mü (FASB), Dù ¸n héi nhËp gi÷a FASB vμ IASB ®Ó x¸c lËp: Môc ®Ých chung cña BCTC lμ cung cÊp th«ng tin tμi chÝnh vÒ nguån lùc kinh tÕ (tμi s¶n), c¸c nghÜa vô liªn quan ®Õn nguån lùc kinh tÕ (nî ph¶i tr¶ vμ vèn chñ së h÷u) vμ sù thay ®æi nguån lùc vμ nghÜa vô (kÕt qu¶ tμi chÝnh) cña doanh nghiÖp b¸o c¸o, ®ã lμ th«ng tin h÷u Ých cho nhμ ®Çu t−, chñ nî hiÖn h÷u / tiÒm n¨ng vμ nh÷ng ng−êi sö dông kh¸c trong viÖc ra quyÕt ®Þnh ®Çu t−, cho vay còng nh− c¸c quyÕt ®Þnh ph©n bæ nguån lùc. 1.1.2 Vai trß cña BCTC ®èi víi ng−êi sö dông th«ng tin Vai trß b¸o c¸o tμi chÝnh ®èi víi ng−êi sö dông gi÷a c¸c quèc gia, qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ lμ cã sù kh¸c nhau vÒ yªu cÇu th«ng tin, khèi l−îng vμ chÊt l−îng th«ng tin. C¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ tËp trung, BCTC h−íng ®Õn c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc, cßn c¸c n−íc cã thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¸t triÓn m¹nh th× BCTC tËp trung chñ yÕu vμo nhμ ®Çu t− vμ chñ nî hiÖn h÷u vμ tiÒm n¨ng. 4 Ngoμi ra, vai trß cña BCTC cßn bÞ chi phèi bëi quy m«, ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp b¸o c¸o. C¸c doanh nghiÖp nhá vμ võa, BCTC th−êng h−íng ®Õn ng−êi qu¶n lý trùc tiÕp; c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín, c¸c c«ng ty niªm yÕt, BCTC cã vai trß ®¾c lùc hç trî nhμ ®Çu t−, chñ nî hiÖn h÷u vμ tiÒm n¨ng; c¸c tËp ®oμn kinh tÕ, ®Æc biÖt lμ tËp ®oμn ®a quèc gia, viÖc tr×nh bμy BCTC ph¶i tu©n thñ th«ng lÖ quèc tÕ th× míi tháa m·n nhu cÇu th«ng tin cña ng−êi sö dông theo diÖn réng. 1.2 C¸C §ÆC §IÓM CHÊT L¦îNG Vμ GIíI H¹N CñA BCTC ChÊt l−îng th«ng tin lu«n g¾n liÒn víi môc tiªu lμ t¹o ra ®−îc th«ng tin cã tÝnh h÷u Ých cao nhÊt cho c¸c ®èi t−îng sö dông. 1.2.1 Quan ®iÓm cña FASB "TÝnh cã thÓ hiÓu" lμ tiªu chuÈn ¶nh h−ëng toμn bé th«ng tin h÷u Ých. Theo FASB, ®Æc ®iÓm chÊt l−îng cña th«ng tin h÷u Ých chia thμnh 2 cÊp ®é: ®Æc ®iÓm c¬ b¶n gåm "ThÝch hîp"vμ "§¸ng tin cËy"; ®Æc ®iÓm thø yÕu gåm "Cã thÓ so s¸nh" vμ "NhÊt qu¸n". Thùc hiÖn c¸c ®Æc ®iÓm chÊt l−îng ®ång thêi ph¶i gi¶i quyÕt giíi h¹n cña BCTC vÒ mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých vμ chi phÝ; vÒ tÝnh träng yÕu; ®Æc ®iÓm ngμnh nghÒ vμ thËn träng. 1.2.2 Quan ®iÓm cña IASB Kh¸c víi FASB, quan ®iÓm cña IASB x¸c ®Þnh ®Æc ®iÓm chÊt l−îng cña BCTC kh«ng theo thø bËc c¬ b¶n vμ thø yÕu. Bèn ®Æc ®iÓm chÊt l−îng chñ yÕu lμ "TÝnh cã thÓ hiÓu", "TÝnh thÝch hîp", "TÝnh ®¸ng tin cËy" vμ "TÝnh cã thÓ so s¸nh". C¸c h¹n chÕ vÒ yªu cÇu thÝch hîp vμ ®¸ng tin cËy cña th«ng tin ®ã lμ sù kÞp thêi, c©n ®èi gi÷a lîi Ých vμ chi phÝ vμ c©n ®èi gi÷a c¸c ®Æc ®iÓm chÊt l−îng. 1.2.3 Quan ®iÓm theo Dù ¸n héi nhËp gi÷a FASB vμ IASB Nh»m lμm gi¶m sù kh¸c biÖt do quan ®iÓm bÊt ®ång, c¸c Héi ®ång chuÈn mùc c©n nh¾c nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan vμ ®Ò xuÊt ®Æc ®iÓm chÊt l−îng cña BCTC. C¸c ®Æc ®iÓm chÊt l−îng (theo dù th¶o) gåm: ThÝch hîp, Tr×nh bμy trung thùc, Cã thÓ so s¸nh, Cã thÓ hiÓu ®−îc. 5 1.2.4 Quan ®iÓm cña ViÖt Nam ViÖt Nam kh«ng ban hμnh khu«n mÉu lý thuyÕt riªng nªn ®Æc ®iÓm chÊt l−îng ®−îc tr×nh bμy nh− néi dung yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi kÕ to¸n: Trung thùc, Kh¸ch quan, §Çy ®ñ, KÞp thêi, DÔ hiÓu, Cã thÓ so s¸nh. C¸c h¹n chÕ cña yªu cÇu thÝch hîp vμ ®¸ng tin cËy cña th«ng tin ch−a ®−îc tr×nh bμy, chØ cã vÊn ®Ò kÞp thêi ®−îc xem xÐt nh− mét yªu cÇu cña kÕ to¸n. 1.3 NGUY£N T¾C LËP BCTC Vμ NéI DUNG C¥ B¶N CñA BCTC 1.3.1 C¸c yÕu tè cña BCTC Mçi quèc gia cã thÓ quy ®Þnh c¸c yÕu tè cña BCTC kh¸c nhau, tïy thuéc vμo viÖc x¸c ®Þnh c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cung cÊp cho ng−êi sö dông - trªn c¬ së ®−a ra ®Þnh nghÜa vμ ®iÒu kiÖn ghi nhËn tõng yÕu tè. Th«ng th−êng c¸c yÕu tè bao gåm: tμi s¶n, nî ph¶i tr¶ vμ vèn chñ së h÷u; thu nhËp vμ chi phÝ. 1.3.2 Nguyªn t¾c lËp vμ tr×nh bμy BCTC LËp vμ tr×nh bμy BCTC ph¶i thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c: Ho¹t ®éng liªn tôc, C¬ së dån tÝch, NhÊt qu¸n, Träng yÕu vμ tËp hîp, Bï trõ vμ Cã thÓ so s¸nh. ViÖc tu©n thñ hμi hßa c¸c nguyªn t¾c nμy sÏ gióp n©ng cao tÝnh h÷u Ých cho c¸c th«ng tin tr×nh bμy, hç trî ®¾c lùc cho ng−êi sö dông trong viÖc ra quyÕt ®Þnh. Ngoμi ra khi lËp vμ tr×nh bμy BCTC hîp nhÊt cÇn tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ: x¸c ®Þnh ph¹m vi c¸c c«ng ty ph¶i lËp vμ tr×nh bμy BCTC hîp nhÊt, ph−¬ng ph¸p lËp vμ tr×nh bμy BCTC hîp nhÊt, tr×nh tù hîp nhÊt BCTC, chÝnh s¸ch kÕ to¸n ¸p dông thèng nhÊt trong tËp ®oμn,... 1.3.3 Néi dung vμ cÊu tróc c¬ b¶n cña BCTC C¸c yÕu tè cña BCTC tr×nh bμy d−íi h×nh thøc bé BCTC, gåm: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, B¸o c¸o lîi nhuËn, B¸o c¸o biÕn ®éng vèn chñ së h÷u, B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ vμ ThuyÕt minh BCTC. 6 Néi dung th«ng tin tr×nh bμy trªn BCTC gi÷a c¸c quèc gia, bªn c¹nh nh÷ng ®iÓm t−¬ng ®ång xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu th«ng tin cña c¸c ®èi t−îng sö dông vμ xu h−íng héi nhËp quèc tÕ, cßn cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt do chÞu sù chi phèi cña m«i tr−êng kÕ to¸n. 1.4 Y£U CÇU HéI NHËP Vμ PH¸T TRIÓN KINH TÕ - C¥ Së H×NH THμNH TÝNH §A D¹NG CñA BCTC THEO LO¹I H×NH DOANH NGHIÖP 1.4.1 §a d¹ng hãa BCTC theo yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ Sù kh¸c nhau vÒ quy m«, h×nh thøc së h÷u, ®Æc ®iÓm vμ m«i tr−êng kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp ®· chi phèi yªu cÇu vμ néi dung th«ng tin cung cÊp. Khi héi nhËp quèc tÕ th× viÖc cung cÊp th«ng tin sÏ më réng vÒ ph¹m vi lÉn néi dung, do ®ã viÖc so¹n th¶o vμ tr×nh bμy BCTC ph¶i thay ®æi ®Ó n©ng cao tÝnh h÷u dông cña BCTC. Nãi c¸ch kh¸c, chÝnh yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia ®· t¹o ra tÝnh ®a d¹ng cña BCTC theo c¸c nhãm sau. 1.4.2 BCTC phï hîp víi c¸c c«ng ty niªm yÕt/ kinh doanh trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Víi xu h−íng héi nhËp gi÷a chuÈn mùc BCTC quèc tÕ (IFRS) vμ c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n ®−îc thõa nhËn cña Mü (US GAAP), khi lËp vμ tr×nh bμy BCTC vμ BCTC hîp nhÊt, phÇn lín c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn thÕ giíi sÏ tu©n thñ: (i) ¸p dông US GAAP; hoÆc (ii) ¸p dông IFRS (nh− Anh, Ph¸p, §øc...); hoÆc (iii) ¸p dông chuÈn mùc quèc gia (cã sù héi nhËp theo IFRS nh− óc, NhËt, Trung Quèc, ViÖt Nam,...). 1.4.3 BCTC phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp riªng lÎ §a sè c¸c c«ng ty kh«ng niªm yÕt, víi t− c¸ch lμ ®¬n vÞ ph¸p lý, ®−îc yªu cÇu lËp BCTC theo quy ®Þnh cña kÕ to¸n quèc gia. Mét sè n−íc ph©n lo¹i c¸c doanh nghiÖp nh»m ®−a ra quy ®Þnh ®Ó lùa chän h×nh thøc BCTC cho phï hîp. §Æc biÖt lμ quy ®Þnh vÒ BCTC cho c¸c c«ng ty 7 nhá vμ võa nh− ë Anh, Hång K«ng, New Zealand,... ®· cã chuÈn mùc kÕ to¸n cho c¸c c«ng ty nhá. Liªn ®oμn kÕ to¸n quèc tÕ (IFAC) ®· ban hμnh Dù th¶o IFRS cho doanh nghiÖp nhá vμ võa (th¸ng 2/2007), dù kiÕn ban hμnh chÝnh thøc vμo th¸ng 7/2009. 1.4.4 BCTC phï hîp c«ng ty ®a quèc gia §a sè c¸c c«ng ty ®a quèc gia lËp BCTC hîp nhÊt theo quy ®Þnh cña US GAAP, IFRS hoÆc gÇn ®óng nh− thÕ. C¶ lý thuyÕt vμ thùc hμnh trong lÜnh vùc kÕ to¸n hîp nhÊt vÒ c¬ b¶n kh¸c nhau tõ n−íc nμy sang n−íc kh¸c. Song víi xu thÕ hßa hîp kÕ to¸n dÇn dÇn sÏ h¹n chÕ nh÷ng kh¸c nhau lín ®Æc biÖt lμ kü thuËt hîp nhÊt. 1.4.5 Bμi häc kinh nghiÖm vÒ tÝnh ®a d¹ng cña BCTC theo yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam BCTC theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp ë ViÖt Nam, nÕu xÐt tæng qu¸t th× vÉn cã ®iÓm t−¬ng ®ång víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi. Còng nh− ë c¸c n−íc kh¸c, sù ra ®êi vμ ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n vμ viÖc gia nhËp WTO cña ViÖt Nam ®· t¹o ¸p lùc ®Ó n©ng cao chÊt l−îng th«ng tin, nh»m hç trî ®¾c lùc cho ng−êi sö dông. Thùc tiÔn ®ã ®ßi hái viÖc tr×nh bμy th«ng tin trªn BCTC ph¶i thay ®æi cho thÝch hîp - trªn c¬ së hoμn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n ®Ó cã sù phï hîp cao víi IFRS (bao gåm c¶ IFRS cho doanh nghiÖp nhá vμ võa) vμ sím cã nh÷ng thay ®æi trong t− duy vÒ viÖc nghiªn cøu, so¹n th¶o chÕ ®é kÕ to¸n. KÕt luËn Ch−¬ng 1 BCTC cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh tμi chÝnh vμ t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó phôc vô cho nhu cÇu sö dông cña c¸c ®èi t−îng bªn trong vμ bªn Ngoμi doanh nghiÖp. Tïy thuéc vμo quy ®Þnh vμ th«ng lÖ vÒ kÕ to¸n trªn ph¹m vi quèc gia vμ quèc tÕ, mμ BCTC phï hîp víi quy m« vμ c¬ cÊu tæ chøc doanh nghiÖp. 8 CH¦¥NG 2 THùC TR¹NG HÖ THèNG BCTC DOANH NGHIÖP VIÖT NAM TRONG VIÖC §¸P øNG Y£U CÇU HéI NHËP Vμ PH¸T TRIÓN KINH TÕ HIÖN NAY 2.1 S¥ L¦îC H×NH THμNH Vμ PH¸T TRIÓN HÖ THèNG BCTC DOANH NGHIÖP VIÖT NAM 2.1.1 S¬ l−îc hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n ®Þnh kú tõ 1986 trë vÒ tr−íc Thêi kú nμy øng víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, Nhμ n−íc trùc tiÕp ®iÒu hμnh nÒn kinh tÕ. §èi t−îng sö dông th«ng tin kÕ to¸n chñ yÕu lμ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vμ doanh nghiÖp nh»m t¨ng c−êng qu¶n lý kinh tÕ. Do vËy khèi l−îng th«ng tin cÇn cung cÊp lμ rÊt lín, chÕ ®é b¸o c¸o nÆng nÒ gåm nhiÒu mÉu biÓu, nhiÒu chØ tiªu, nh−ng cÇn thiÕt vμ nh×n chung c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn kh«ng khã kh¨n. 2.1.2 S¬ l−îc hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n ®Þnh kú tõ 1987 ®Õn 1995 Nhμ n−íc tiÕp tôc ®æi míi chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tiÕn tíi c¬ chÕ thÞ tr−êng. Nhu cÇu th«ng tin cña c¸c c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn vμ nhu cÇu th«ng tin cña nhμ qu¶n lý doanh nghiÖp trong thêi kú nμy cã xu h−íng t¸ch rêi nhau, vμ ®©y còng lμ lý do mμ hÖ thèng b¸o c¸o ®Þnh kú cã sè l−îng gi¶m ®¸ng kÓ khi cung cÊp cho c¸c ®èi t−îng bªn Ngoμi sö dông. 2.1.3 S¬ l−îc hÖ thèng BCTC tõ 1996 ®Õn 2005 Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng vμ yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ, tÊt yÕu ph¸t sinh c¸c quan hÖ ®a chiÒu, lμm thay ®æi vμ ®a d¹ng hãa c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n, còng nh− ®èi t−îng sö dông th«ng tin, tõ ®ã ®ßi hái ph¶i c¶i c¸ch triÖt ®Ó chÕ ®é kÕ to¸n víi hÖ thèng b¸o c¸o chÝnh thøc gäi lμ BCTC (theo Q§ 1141TC/Q§/C§KT, ngμy 1/11/1995). Giai ®o¹n 1996- 2005, hÖ thèng BCTC ®−îc thiÕt lËp b−íc ®Çu dùa trªn khung ph¸p lý, mμ v¨n b¶n ph¸p quy cao nhÊt lμ LuËt kÕ to¸n. 9 2.2 HÖ THèNG BCTC DOANH NGHIÖP VIÖT NAM HIÖN NAY 2.2.1 C¸c quy ®Þnh ph¸p lý vÒ kÕ to¸n liªn quan trùc tiÕp ®Õn BCTC LuËt KÕ to¸n quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh nguyªn t¾c vμ lμm c¬ së nÒn t¶ng ®Ó x©y dùng ChuÈn mùc kÕ to¸n vμ ChÕ ®é kÕ to¸n. ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (VAS) quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c vμ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n c¬ b¶n lμm c¬ së cho viÖc ghi chÐp kÕ to¸n vμ lËp BCTC. §Õn nay, Bé Tμi chÝnh ban hμnh 26 chuÈn mùc, c¸c chuÈn mùc tËp trung vμo qu¸ tr×nh lËp vμ tr×nh bμy BCTC gåm VAS 01- ChuÈn mùc chung, VAS 21- Tr×nh bμy BCTC, VAS 24- B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ, VAS 25- BCTC hîp nhÊt vμ kÕ to¸n kho¶n ®Çu t− vμo c«ng ty con, VAS 11- Hîp nhÊt kinh doanh,... ChÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp bao gåm nh÷ng quy ®Þnh vμ h−íng dÉn cô thÓ vÒ kÕ to¸n. HiÖn nay chia lμm hai hÖ thèng chÝnh: ChÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp (theo Q§ sè 15/2006/Q§-BTC ngμy 20/3/2006) vμ ChÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp nhá vμ võa (theo Q§ sè 48/2006/Q§-BTC ngμy 14/9/2006) 2.2.2 Néi dung kh¸i qu¸t BCTC HÖ thèng BCTC gåm: BCTC ®Þnh kú theo n¨m vμ BCTC gi÷a niªn ®é gåm 4 biÓu. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vμ B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh thÓ hiÖn tæng qu¸t t×nh h×nh tμi chÝnh vμ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh. Sè liÖu tõ 2 b¸o c¸o nμy cã mèi quan hÖ khi ph©n tÝch kh¶ n¨ng sinh lîi cña doanh nghiÖp. B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ cho thÊy biÕn ®éng cña "TiÒn" trong tõng lo¹i ho¹t ®éng. Ngoμi ra, th«ng tin bæ sung tõ B¶n thuyÕt minh BCTC ®· gióp cho ng−êi ®äc hiÓu ®óng h¬n t×nh h×nh cña doanh nghiÖp. 2.2.3 Tr¸ch nhiÖm lËp vμ nép BCTC Yªu cÇu vÒ c«ng khai th«ng tin tμi chÝnh trong LuËt kÕ to¸n ®−îc cô thÓ hãa trong chÕ ®é kÕ to¸n th«ng qua quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm lËp vμ nép BCTC ®èi víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp. 10 2.3 MéT Sè §¸NH GI¸ VÒ HÖ THèNG BCTC DOANH NGHIÖP HIÖN NAY TRONG VIÖC §¸P øNG Y£U CÇU HéI NHËP Vμ PH¸T TRIÓN KINH TÕ 2.3.1 C¬ së chung cña ®¸nh gi¸ §¸nh gi¸ hÖ thèng BCTC xuÊt ph¸t tõ viÖc xem xÐt: tÝnh tu©n thñ trong tr¸ch nhiÖm cung cÊp th«ng tin cña doanh nghiÖp; tÝnh minh b¹ch, trung thùc cña th«ng tin trong viÖc c«ng bè th«ng tin; tÝnh linh ho¹t, thÝch øng trong viÖc lËp vμ tr×nh bμy b¸o c¸o; ®Æc biÖt lμ tÝnh h÷u Ých cña th«ng tin nh»m ®¶m b¶o 4 ®Æc ®iÓm chÊt l−îng cña BCTC. 2.3.2 HÖ thèng BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp nhá vμ võa Doanh nghiÖp nhá vμ võa lËp vμ nép BCTC cho c¸c c¬ quan nhμ n−íc theo kú kÕ to¸n n¨m. ChÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp nhá vμ võa theo tiªu chÝ ®¬n gi¶n, tuy nhiªn trong thùc tiÔn doanh nghiÖp cã thÓ lóng tóng trong c¸ch hiÓu vμ ¸p dông, dÉn ®Õn sù kh«ng thèng nhÊt khi thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n. Víi hai chÕ ®é kÕ to¸n nh− hiÖn nay, liÖu cã t¹o ra mét sù bÊt cËp trong qu¶n lý vμ cung cÊp th«ng tin, v×: Cã thÓ ph¸t sinh c¸c giao dÞch mμ kh«ng phô thuéc vμo quy m«, tÝnh chÊt ho¹t ®éng nh−ng ch−a ®−îc h−íng dÉn nªn kh¶ n¨ng sai sãt trong xö lý kÕ to¸n vμ tr×nh bμy th«ng tin lμ khã tr¸nh khái; MÆc dï sè l−îng chØ tiªu trªn BCTC cã gi¶m, nh−ng cßn phøc t¹p vμ ch−a thËt linh ho¹t; Sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp lμ liªn tôc, giai ®o¹n nμy cã quy m« nhá nh−ng giai ®o¹n sau lμ quy m« lín, th× l¹i ph¶i thay ®æi chÕ ®é kÕ to¸n, ¶nh h−ëng ®Õn c¶ hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp. V× vËy nªn ch¨ng cã mét chÕ ®é kÕ to¸n chung sÏ ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch, c«ng b»ng. NÕu doanh nghiÖp lín th× ¸p dông toμn bé, cßn doanh nghiÖp nhá vμ võa th× ¸p dông tõng phÇn. 11 2.3.3 HÖ thèng BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp cã quy m« lín C¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín thùc hiÖn lËp vμ tr×nh bμy BCTC theo chuÈn mùc kÕ to¸n vμ chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp (Q§ 15/2006/Q§-BTC). §èi víi c«ng ty niªm yÕt, c«ng ty ®¹i chóng viÖc c«ng khai th«ng tin sÏ tu©n thñ h−íng dÉn c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Cã thÓ thÊy hÖ thèng BCTC hiÖn hμnh vÒ c¬ b¶n ®· ®−îc x©y dùng trªn c¬ së tiÕp cËn vμ hoμ nhËp cã chän läc víi nh÷ng nguyªn t¾c, th«ng lÖ quèc tÕ. Song ®Ó gãp phÇn cung cÊp th«ng tin dÔ hiÓu, trung thùc vμ thÝch hîp h¬n cho ®a sè ng−êi sö dông th× cÇn xem xÐt c¸ch s¾p xÕp 1 sè chØ tiªu trong b¸o c¸o, bæ sung th«ng tin trong phÇn thuyÕt minh, ph−¬ng ph¸p tr×nh bμy th«ng tin, tªn gäi cña b¸o c¸o,... 2.3.4 HÖ thèng BCTC ¸p dông cho tËp ®oμn kinh tÕ HiÖn nay, c¸c nhãm c«ng ty cña ViÖt Nam ®−îc ph¸t triÓn trªn c¬ së c¸c Tæng c«ng ty nhμ n−íc vμ c¸c TËp ®oμn kinh tÕ t− nh©n. C¨n cø vμo c¸ch thøc thμnh lËp; quan hÖ vÒ vèn, tμi s¶n, c«ng nghÖ; quan hÖ vÒ kiÓm so¸t ®iÒu hμnh, ph©n ®Þnh nghÜa vô lËp BCTC gåm: - LËp BCTC tæng hîp ®èi víi Tæng c«ng ty nhμ n−íc thμnh lËp vμ ho¹t ®éng theo m« h×nh kh«ng cã c«ng ty con. LËp BCTC tæng hîp trong thùc tÕ gÇn nh− chØ thùc hiÖn ®¬n gi¶n "céng sè liÖu tõng chØ tiªu" cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n, sau ®ã ®iÒu chØnh sè liÖu vÒ cÊp ph¸t vèn vμ c«ng nî ph¶i thu, ph¶i tr¶ néi bé. Nh− vËy nhiÒu giao dÞch néi bé ch−a ®−îc ®iÒu chØnh nªn sè liÖu trªn BCTC tæng hîp cßn trïng l¾p. - LËp BCTC hîp nhÊt ®èi víi TËp ®oμn kinh tÕ lμ nhãm c¸c c«ng ty ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. BCTC hîp nhÊt ®−îc hiÓu lμ BCTC cña tËp ®oμn ®−îc tr×nh bμy nh− BCTC cña doanh nghiÖp ®éc lËp. BCTC hîp nhÊt ®−îc lËp trªn c¬ së hîp nhÊt b¸o c¸o cña c«ng ty mÑ vμ c¸c c«ng ty con theo nguyªn t¾c kÕ to¸n vμ nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ nh− BCTC cña doanh nghiÖp ®éc lËp. 12 HiÖn nay c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn lËp vμ tr×nh bμy BCTC hîp nhÊt t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ vμ cã hÖ thèng, song viÖc hîp nhÊt c¸c BCTC vÉn ®ang lμ vÊn ®Ò phøc t¹p, kh¸ míi mÎ. §a sè trong giai ®o¹n ®Çu lËp BCTC hîp nhÊt gÇn nh− chØ lμ "hîp céng ®¬n thuÇn sè liÖu cña c¸c BCTC cÇn hîp nhÊt", c¸i khã lμ ch−a tæ chøc tèt hÖ thèng th«ng tin ®Ó phôc vô cho hîp nhÊt BCTC ®−îc; thiÕu th«ng tin ®Ó kiÓm tra viÖc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n, ®Æc biÖt lμ c¸c giao dÞch néi bé trong tËp ®oμn,... vμ sè liÖu trªn BCTC hîp nhÊt trong mét chõng mùc nμo ®ã ch−a thÓ hiÖn ®óng thùc tr¹ng tμi chÝnh cña tËp ®oμn. 2.3.5 Néi dung mét sè kho¶n môc tr×nh bμy trªn BCTC Nh»m n©ng cao tÝnh minh b¹ch th«ng tin trªn BCTC, ®¶m b¶o tÝnh h÷u Ých vμ cã thÓ so s¸nh ®−îc, th× viÖc xem xÐt ph−¬ng ph¸p ®o l−êng, ghi nhËn th«ng tin cña tõng kho¶n môc cña BCTC lμ cÇn thiÕt. 2.4 KH¶O S¸T VÒ HÖ THèNG BCTC DOANH NGHIÖP §èI VíI MéT Sè §èI T¦îNG Cã LI£N QUAN 2.4.1 Th«ng tin chung vÒ mÉu kh¶o s¸t §èi t−îng kh¶o s¸t gåm c¸c Doanh nghiÖp, Nhμ ®Çu t− vμ Gi¶ng viªn chuyªn ngμnh - ®©y lμ nhãm ®èi t−îng t¸c ®éng ®Õn BCTC. 2.4.2 KÕt qu¶ kh¶o s¸t Chóng t«i ®· thu thËp ý kiÕn c¸c nhãm ®èi t−îng th«ng qua PhiÕu kh¶o s¸t, tõ ®ã ph©n tÝch vμ ®¸nh gi¸ hÖ thèng BCTC hiÖn hμnh, ®¸nh gi¸ møc ®é BCTC phï hîp víi yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ, còng nh− nhËn ®Þnh vÒ h−íng söa ®æi, bæ sung hÖ thèng BCTC doanh nghiÖp. Qua kh¶o s¸t còng nh− mét sè nhËn ®Þnh vÒ hÖ thèng BCTC hiÖn hμnh, chóng t«i x¸c ®Þnh c¸c t©m ®iÓm mμ luËn ¸n tËp trung nghiªn cøu: 13 (1) Doanh nghiÖp nhá vμ võa chiÕm ®¹i bé phËn trong nÒn kinh tÕ, ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn,do vËy, cÇn chó träng nghiªn cøu ®Ó BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp nhá vμ võa tháa m·n nhu cÇu sö dông cho c¸c nhμ qu¶n lý cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n vμ qu¶n lý, còng nh− tháa m·n nhu cÇu sö dông th«ng tin cã tÝnh ®a d¹ng. (2) ThÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®ang kh«ng ngõng ph¸t triÓn, lμ kªnh thu hót vèn réng lín ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn vμ héi nhËp. §Ó thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam cã tÝnh minh b¹ch, ®−îc tin cËy vμ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn th× viÖc luËt hãa vμ chuÈn hãa th«ng tin tμi chÝnh vμ kinh doanh trªn BCTC cña c¸c c«ng ty niªm yÕt lμ vÊn ®Ò cã tÝnh cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay. (3) NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vμ héi nhËp t¹o ra c¬ së ph¸p lý vμ m«i tr−êng kinh doanh ®Ó h×nh thμnh c¸c TËp ®oμn kinh tÕ. Thùc tÕ nμy ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu vμ hoμn thiÖn BCTC hîp nhÊt ®Ó phï hîp víi m«i tr−êng ph¸p lý vμ m«i tr−êng kinh doanh ë ViÖt Nam vμ tõng b−íc phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. KÕt luËn Ch−¬ng 2 Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng BCTC song hμnh cïng víi viÖc c¶i c¸ch ®æi míi hÖ thèng kÕ to¸n dùa trªn khung ph¸p lý. Tuy vËy, ®Ó viÖc lËp vμ tr×nh bμy BCTC, ®Æc biÖt lμ ®èi víi doanh nghiÖp nhá vμ võa ®¸p øng h÷u hiÖu cho nhu cÇu thùc tiÔn, th× cÇn thiÕt xem l¹i c¬ së ph¸p lý cho viÖc so¹n th¶o BCTC, còng nh− xem l¹i néi dung vμ kÕt cÊu cña tõng b¸o c¸o phï hîp víi nhu cÇu cung cÊp th«ng tin h÷u Ých cho ng−êi sö dông. Bªn c¹nh ®ã, BCTC hîp nhÊt hiÖn vÉn lμ vÊn ®Ò phøc t¹p, ®ßi hái nghiªn cøu, hoμn thiÖn vμ bæ sung nh÷ng quy ®Þnh vÒ néi dung vμ ph−¬ng ph¸p lËp mμ chÕ ®é kÕ to¸n ch−a ®Ò cËp. 14 CH¦¥NG 3 C¸C GI¶I PH¸P HOμN THIÖN HÖ THèNG BCTC DOANH NGHIÖP VIÖT NAM NH»M PHï HîP VíI Y£U CÇU HéI NHËP Vμ PH¸T TRIÓN KINH TÕ 3.1 QUAN §IÓM Vμ NGUY£N T¾C HOμN THIÖN 3.1.1 Quan ®iÓm hoμn thiÖn Lùa chän c¸c gi¶i ph¸p hoμn thiÖn hÖ thèng BCTC cÇn qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm: Phï hîp víi nhu cÇu sö dông th«ng tin cña c¸c ®èi t−îng sö dông cã tÝnh chÊt ®a d¹ng; Gãp phÇn n©ng cao tÝnh h÷u Ých cña BCTC theo c¸c môc tiªu sö dông kh¸c nhau; Phï hîp víi quy m«, ®Æc ®iÓm kinh doanh vμ c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp; T−¬ng thÝch víi th«ng lÖ quèc tÕ vÒ lËp vμ tr×nh bμy th«ng tin trªn BCTC. 3.1.2 Nguyªn t¾c hoμn thiÖn - Nguyªn t¾c thèng nhÊt vÒ néi dung vμ kÕt cÊu b¸o c¸o, còng nh− vÒ ph−¬ng ph¸p ghi nhËn vμ tr×nh bμy c¸c yÕu tè trªn c¸c BCTC. - Nguyªn t¾c ®ång bé tõ n¬i so¹n th¶o ®Õn n¬i thùc hiÖn, còng nh− bao gåm tÊt c¶ c¸c b¸o c¸o n»m trong hÖ thèng BCTC. - Nguyªn t¾c linh ho¹t cho phÐp doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän h×nh thøc BCTC theo ph©n hÖ BCTC. 3.2 HOμN THIÖN C¥ CÊU HÖ THèNG BCTC 3.2.1 BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp 3.2.1.1 C¬ së cho viÖc lËp vμ tr×nh bμy BCTC. BCTC ®−îc lËp theo chuÈn mùc kÕ to¸n vμ chÕ ®é kÕ to¸n. Do 26 VAS ban hμnh trong 5 n¨m kh¸c nhau vμ chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ còng ®· cã nhiÒu thay ®æi nªn cÇn tiÕp tôc rμ so¸t, cËp nhËt vμ bæ sung. Kh¶o s¸t VAS vμ chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ, ®Æc biÖt lμ Dù ¸n héi nhËp gi÷a IASB vμ FASB, lμm c¨n cø nhËn ®Þnh cÊu tróc vμ néi dung cña BCTC th«ng qua c¸c yÕu tè cña BCTC: Tμi s¶n, Nî ph¶i tr¶, Vèn 15 chñ së h÷u - c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh t×nh h×nh tμi chÝnh; Doanh thu, thu nhËp kh¸c vμ Chi phÝ sÏ ®−îc hiÓu lμ c¸c yÕu tè ®¸nh gi¸ sù thay ®æi t×nh h×nh tμi chÝnh (thay v× chØ ph¶n ¸nh t×nh h×nh kinh doanh). 3.2.1.2 CÊu tróc vμ néi dung BCTC (1) B¸o c¸o T×nh h×nh tμi chÝnh (Statement of Financial Position) (1.1) Thay ®æi tªn gäi b¸o c¸o: C¨n cø x¸c ®Þnh t×nh h×nh tμi chÝnh cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm b¸o c¸o chÝnh lμ th«ng tin biÓu hiÖn nguån lùc kinh tÕ vμ nghÜa vô cña nguån lùc ®ã th«ng qua c¸c yÕu tè Tμi s¶n, Nî ph¶i tr¶ vμ Vèn chñ së h÷u. §Ó thÓ hiÖn b¶n chÊt cña th«ng tin vμ theo ®Þnh h−íng th«ng lÖ quèc tÕ (IAS 1 Tr×nh bμy BCTC (söa ®æi 2007)) th× nªn ®æi tªn gäi thμnh B¸o c¸o t×nh h×nh tμi chÝnh (thay v× B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n - liªn quan ®Õn kü thuËt xö lý kÕ to¸n lμ ph−¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi). (1.2) CÊu tróc vμ néi dung: Víi môc tiªu gi¶n l−îc chØ tiªu nh−ng vÉn ®¶m b¶o nhu cÇu th«ng tin cho ng−êi sö dông, dùa trªn b¸o c¸o hiÖn hμnh s¾p xÕp l¹i c¸c chØ tiªu, nh−: TiÒn vμ t−¬ng ®−¬ng tiÒn (mét dßng); C¸c kho¶n ph¶i thu (ph©n lo¹i theo quan hÖ thanh to¸n); Tμi s¶n ng¾n h¹n kh¸c (mét dßng); Tμi s¶n cè ®Þnh (kh«ng kÓ Chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n); Chi phÝ ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n (t¸ch riªng); ... (2) B¸o c¸o Lîi nhuËn (Statement of Income) (2.1) Thay ®æi tªn gäi b¸o c¸o: YÕu tè Doanh thu, Thu nhËp kh¸c vμ Chi phÝ lμ c¬ së tÝnh Lîi nhuËn liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng, chÝnh lμ c¨n cø ph©n tÝch kh¶ n¨ng t¹o ra lîi nhuËn trong kú tõ c¸c ho¹t ®éng; do vËy tªn gäi b¸o c¸o nªn ®æi thμnh B¸o c¸o lîi nhuËn (thay v× B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh - do kh«ng chØ ®¬n thuÇn lμ biÓu hiÖn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh). (2.2) CÊu tróc vμ néi dung: Néi dung mét sè th«ng tin cÇn l−u ý: ChØ tiªu "Doanh thu thuÇn vÒ b¸n hμng vμ cung cÊp dÞch vô" tr×nh bμy theo h−íng ®¬n gi¶n vμ linh ho¹t; §æi tªn "Gi¸ vèn hμng b¸n" thμnh "Gi¸ 16 vèn" ®Ó thÓ hiÖn néi dung tæng qu¸t h¬n; CÇn xem l¹i h−íng dÉn c¸c chØ tiªu b¸o c¸o trªn c¬ së thuÇn theo nguyªn t¾c bï trõ; Bæ sung quy ®Þnh b¾t buéc c«ng ty niªm yÕt c«ng bè chØ tiªu "L·i c¬ b¶n trªn cæ phiÕu" (EPS), "L·i suy gi¶m trªn cæ phiÕu"vμ xem l¹i c¸ch tÝnh EPS. (3) B¸o c¸o c¸c dßng tiÒn (Statement of Cash Flows) (3.1) Thay ®æi tªn gäi b¸o c¸o: Môc ®Ých cña b¸o c¸o nμy lμ ph©n tÝch tiÒn t¹o ra tõ nguån nμo vμ c¸ch thøc sö dông tiÒn cña doanh nghiÖp, qua ®ã ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¹o ra tiÒn trong t−¬ng lai, nh− vËy b¸o c¸o nhÊn m¹nh tõng ho¹t ®éng t¹o ra tiÒn vμ sö dông tiÒn ra sao, chø kh«ng ®¬n thuÇn lμ sù biÕn ®éng cña tiÒn, nªn tªn gäi b¸o c¸o ®æi thμnh B¸o c¸o c¸c dßng tiÒn thay cho B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ (Cash Flow Statement). (3.2) CÊu tróc vμ néi dung: Ph©n lo¹i dßng tiÒn mét mÆt lμm cho th«ng tin vÒ tiÒn ®óng b¶n chÊt, mÆt kh¸c t¨ng c−êng kh¶ n¨ng so s¸nh sè liÖu; vμ ®Æc biÖt sÏ h÷u Ých h¬n trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch th«ng tin tõ b¸o c¸o nμy. Trong thùc tiÔn, cÇn hiÓu vμ thèng nhÊt c¸ch ph©n lo¹i dßng tiÒn liªn quan ®Õn mét sè ®èi t−îng nh− thuÕ GTGT, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt cña hμng nhËp khÈu; BÊt ®éng s¶n; TiÒn thu chi tõ c«ng cô ph¸i sinh,... (4) B¶n ThuyÕt minh BCTC. B¶n ThuyÕt minh cÇn bæ sung diÔn gi¶i mét sè th«ng tin, ®Æc biÖt lμ bæ sung: "Tμi s¶n cè ®Þnh trong hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh"; "Lîi nhuËn tæng hîp" (h÷u Ých ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¹o ra lîi nhuËn cña doanh nghiÖp trong t−¬ng lai); bæ sung c¸ch tÝnh L·i c¬ b¶n trªn cæ phiÕu, L·i suy gi¶m trªn cæ phiÕu; ... 3.2.1.3 BCTC gi÷a niªn ®é §Ó ®¶m b¶o kÞp thêi, tiÕt kiÖm chi phÝ so¹n th¶o vμ tr¸nh nhÇm lÉn vÒ mÉu biÓu, chóng t«i ®Ò nghÞ sö dông mét mÉu BCTC gi÷a niªn ®é d¹ng tãm l−îc, song ®Ó t¨ng tÝnh h÷u Ých th× cÇn bæ sung th«ng tin. 17 3.2.1.4 C«ng bè th«ng tin §Ó ®¶m b¶o kÞp thêi, h÷u Ých vμ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng so s¸nh, ®Ò nghÞ mÉu BCTC quý tãm t¾t (gåm hai b¸o c¸o theo quy ®Þnh c«ng bè th«ng tin) sÏ thèng nhÊt theo mÉu BCTC gi÷a niªn ®é. 3.2.2 BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp nhá vμ võa 3.2.2.1 C¬ së cho viÖc lËp vμ tr×nh bμy BCTC (1) ChuÈn mùc BCTC cho doanh nghiÖp nhá vμ võa. - Kinh nghiÖm ban hμnh chuÈn mùc kÕ to¸n cho c¸c c«ng ty nhá vμ c«ng ty kh«ng niªm yÕt - theo quy ®Þnh quèc tÕ vμ mét sè quèc gia. VÊn ®Ò nμy kh«ng chØ lμ sù quan t©m trong mçi quèc gia, mμ cßn ë khu vùc kinh tÕ vμ quèc tÕ. Anh, Hång K«ng, New Zealand,... ®· ban hμnh riªng chuÈn mùc kÕ to¸n cho c¸c c«ng ty nhá. Liªn ®oμn kÕ to¸n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ (AFA) ®ang x©y dùng v¨n b¶n vÒ BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp nhá vμ võa. Liªn ®oμn kÕ to¸n quèc tÕ (IFAC) còng ®· thùc hiÖn Dù ¸n so¹n th¶o chuÈn mùc lËp vμ tr×nh bμy BCTC cho c¸c doanh nghiÖp quy m« nhá vμ võa. - §Þnh h−íng ban hμnh riªng chuÈn mùc BCTC cho doanh nghiÖp nhá vμ võa ë ViÖt Nam. + Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu, ban hμnh chuÈn mùc BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp nhá vμ võa: nh»m thay ®æi th«ng lÖ thùc hμnh kÕ to¸n theo h−íng "tu©n thñ chuÈn mùc kÕ to¸n", bëi lÏ chÕ ®é kÕ to¸n kh«ng thÓ bao qu¸t hÕt mäi sù viÖc cã thÓ x¶y ra, hay lμ ®−a ra nh÷ng quy ®Þnh kÕ to¸n ®Õn tõng chi tiÕt nhá nhÆt nhÊt; x©y dùng chuÈn mùc riªng ®Ó phï hîp víi ®Æc ®iÓm, quy m« vμ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhá vμ võa; còng nh− t¹o c¬ së ph¸p lý gióp c¸c doanh nghiÖp nhá vμ võa tiÕp cËn vμ øng dông trong thùc tiÔn dÔ dμng h¬n. + Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m trong x©y dùng chuÈn mùc: Yªu cÇu vÒ nguyªn t¾c vμ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ph¶i gi¶m bít sù lùa chän, ®¬n 18 gi¶n, dÔ hiÓu, dÔ lμm, nh−ng cung cÊp th«ng tin h÷u Ých; Quy ®Þnh khung cña chuÈn mùc BCTC cho doanh nghiÖp nhá vμ võa: cã thÓ x©y dùng mét v¨n b¶n, trong ®ã néi dung gåm nhiÒu môc, ®o¹n. (2) ChÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp Nh»m t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp nhá vμ võa ghi nhËn vμ tr×nh bμy th«ng tin trªn BCTC, chóng t«i ®Ò nghÞ ¸p dông thèng nhÊt mét chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp - biªn so¹n víi ph−¬ng ch©m "tiÕp cËn vÊn ®Ò tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p", tr×nh bμy néi dung tõ nghiÖp vô phæ biÕn ®Õn chuyªn s©u. Trong chÕ ®é kÕ to¸n th× hÖ thèng BCTC bao gåm hai ph©n hÖ: BCTC cho doanh nghiÖp (kÓ c¶ BCTC hîp nhÊt) vμ BCTC cho doanh nghiÖp nhá vμ võa. 3.2.2.2 Ph¹m vi lËp vμ nép BCTC §¶m b¶o thùc hiÖn tÝnh tu©n thñ, t¨ng c−êng tÝnh linh ho¹t vμ thùc sù h÷u Ých cho ng−êi sö dông, tr¸ch nhiÖm lËp vμ nép BCTC ®èi víi doanh nghiÖp nhá vμ võa lμ ®Þnh kú theo n¨m cho c¬ quan ®¨ng ký kinh doanh vμ c¬ quan ThuÕ, cô thÓ lμ ®èi víi doanh nghiÖp cùc nhá: lËp vμ nép B¸o c¸o t×nh h×nh tμi chÝnh vμ B¸o c¸o lîi nhuËn (mÉu tãm l−îc), kÌm ThuyÕt minh BCTC; doanh nghiÖp nhá vμ võa: lËp vμ nép B¸o c¸o t×nh h×nh tμi chÝnh, B¸o c¸o lîi nhuËn vμ ThuyÕt minh BCTC. 3.2.2.3 CÊu tróc BCTC Toμn bé c¸c mÉu biÓu thiÕt kÕ ®¬n gi¶n cho phï hîp víi ®Æc thï doanh nghiÖp nhá vμ võa, ch¼ng h¹n B¸o c¸o t×nh h×nh tμi chÝnh chØ bao gåm c¸c kho¶n môc chñ yÕu- gåm mÉu tãm l−îc vμ mÉu ®Çy ®ñ; B¸o c¸o lîi nhuËn ®−îc thiÕt kÕ l¹i theo mÉu phï hîp h¬n; B¸o c¸o c¸c dßng tiÒn chØ khuyÕn khÝch lËp (mÉu theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp); B¶n thuyÕt minh BCTC chØ yªu cÇu th«ng tin c¬ b¶n. 19 3.2.3 BCTC hîp nhÊt ¸p dông cho nhãm c«ng ty tæ chøc theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con 3.2.3.1 C¬ së cho viÖc lËp vμ tr×nh bμy BCTC hîp nhÊt Quy ®Þnh vÒ lËp vμ tr×nh bμy BCTC hîp nhÊt ®Õn nay t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ vμ cã hÖ thèng, ®Æc biÖt lμ Th«ng t− 161/2007/TT-BTC ngμy 31/12/2007 ®−îc xem nh− thªm mét b−íc tiÕn míi trong tiÕn tr×nh héi nhËp. Tuy nhiªn ®Ó vËn dông tèt h¬n trong thùc tiÔn th× cÇn rμ so¸t bæ sung thªm nh÷ng néi dung cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi cÇn cã sù h−íng dÉn cô thÓ nh÷ng néi dung quy ®Þnh tõ chuÈn mùc. 3.2.3.2 C¬ cÊu BCTC hîp nhÊt Trªn c¬ së néi dung ®· kiÕn nghÞ ë tiÓu môc 3.2.1.2, hÖ thèng BCTC hîp nhÊt gåm BCTC hîp nhÊt n¨m vμ BCTC hîp nhÊt gi÷a niªn ®é - còng gåm bèn biÓu b¸o c¸o nh− BCTC riªng cña doanh nghiÖp. 3.2.3.3 Nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ lËp vμ tr×nh bμy BCTC hîp nhÊt (1) Ph−¬ng ph¸p lËp vμ tr×nh bμy BCTC hîp nhÊt Ph−¬ng ph¸p hîp nhÊt toμn bé theo quan ®iÓm ®¬n vÞ b¸o c¸o (th−êng gäi lμ ph−¬ng ph¸p ®¬n vÞ b¸o c¸o) ®−îc chän - do quan ®iÓm xem tËp ®oμn nh− mét ®¬n vÞ kinh tÕ riªng biÖt, gåm hai nhãm cæ ®«ng kiÓm so¸t vμ cæ ®«ng kh«ng kiÓm so¸t. Ph−¬ng ph¸p nμy hoμn toμn phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ theo dù ¸n héi nhËp gi÷a IASB vμ FASB - ban hμnh IFRS 3 Hîp nhÊt kinh doanh (söa ®æi 2008), IAS 27 BCTC hîp nhÊt vμ BCTC riªng (2008). (2) Ph¹m vi cña BCTC hîp nhÊt xÐt trªn hai mÆt: c«ng ty mÑ (nμo) ph¶i lËp BCTC hîp nhÊt, c«ng ty con (nμo) ®−îc hîp nhÊt BCTC. CÇn ®¶m b¶o nguyªn t¾c c«ng khai vμ b¶o vÖ lîi Ých nhμ ®Çu t− khi ®−a ra giíi h¹n lËp BCTC hîp nhÊt ë c«ng ty mÑ cÊp d−íi, còng nh− c¸c c«ng ty con ®−îc hîp nhÊt ph¶i xÐt b¶n chÊt cã chÞu sù kiÓm so¸t. §iÒu chØnh ph¹m vi lËp BCTC hîp nhÊt: TÊt c¶ c«ng ty mÑ cã n¾m gi÷ mét hay nhiÒu c«ng ty con ®Òu ph¶i lËp BCTC hîp nhÊt, ngo¹i 20 trõ: Mét c«ng ty mÑ kh«ng yªu cÇu lËp (nh−ng cã thÓ lùa chän ®¨ng ký lËp theo chÝnh s¸ch cña c«ng ty) BCTC hîp nhÊt nÕu tháa m·n c¶ bèn ®iÒu kiÖn (lμ c«ng ty mÑ cÊp d−íi vμ liªn quan c«ng bè th«ng tin thÞ tr−êng chøng kho¸n). (3) Tæ chøc hÖ thèng th«ng tin ®Ó phôc vô cho hîp nhÊt BCTC C«ng viÖc hîp nhÊt BCTC cã thùc hiÖn tèt tïy vμo tæ chøc quy tr×nh thu nhËn, xö lý th«ng tin, bao gåm: LËp s¬ ®å tËp ®oμn; X¸c ®Þnh ph¹m vi lËp b¸o c¸o; HuÊn luyÖn ph−¬ng ph¸p lËp BCTC hîp nhÊt, Thu thËp nguån sè liÖu, th«ng tin cÇn thiÕt; LËp b¸o c¸o hîp nhÊt ë c«ng ty mÑ cÊp d−íi (ph−¬ng ph¸p tuÇn tù); Hîp nhÊt b¸o c¸o ë c«ng ty mÑ; Hîp nhÊt quyÒn lîi trong c«ng ty liªn kÕt vμ liªn doanh; Hoμn chØnh b¸o c¸o hîp nhÊt c¶ tËp ®oμn. (4) C¸c vÊn ®Ò l−u ý khi lËp B¸o c¸o c¸c dßng tiÒn hîp nhÊt. NÕu cã c¸c c«ng ty con ho¹t ®éng ë n−íc Ngoμi th× chuyÓn ®æi B¸o c¸o c¸c dßng tiÒn cña c¸c c«ng ty con ho¹t ®éng ë n−íc Ngoμi sang ®¬n vÞ tiÒn tÖ b¸o c¸o sö dông t¹i c«ng ty mÑ. B¸o c¸o c¸c dßng tiÒn hîp nhÊt ®−îc lËp trªn c¬ së ®· hoμn tÊt B¸o c¸o T×nh h×nh tμi chÝnh hîp nhÊt vμ B¸o c¸o Lîi nhuËn hîp nhÊt. Ph−¬ng ph¸p lËp còng t−¬ng tù nh− B¸o c¸o c¸c dßng tiÒn cña mét doanh nghiÖp, l−u ý ®iÒu chØnh mét sè giao dÞch néi bé. (5) Ghi nhËn lîi thÕ th−¬ng m¹i trong tr−êng hîp mua dÇn. KÓ tõ ngμy quyÒn kiÓm so¸t ®¹t ®−îc - chuyÓn h×nh thøc ®Çu t− vμo c«ng ty con theo ph−¬ng ph¸p mua. Nh− vËy, khi quyÒn kiÓm so¸t ®¹t ®−îc, lîi thÕ th−¬ng m¹i sÏ ®−îc tÝnh b»ng chªnh lÖch gi÷a: Gi¸ phÝ hîp nhÊt t¹i ngμy mua céng (+) Gi¸ trÞ kho¶n ®Çu t− n¾m gi÷ tr−íc ®©y t¹i ngμy trao ®æi céng (+) Lîi Ých cña cæ ®«ng kh«ng kiÓm so¸t t¹i ngμy mua (theo tû lÖ së h÷u cña cæ ®«ng kh«ng kiÓm so¸t trong tμi s¶n s¶n thuÇn ®−îc nhËn biÕt cña c«ng ty con); vμ Gi¸ trÞ hîp lý thuÇn cña tμi s¶n nhËn biÕt vμ nî ph¶i tr¶ thõa nhËn cña c«ng ty con. 21 (6) Giao dÞch víi c«ng ty liªn kÕt, c¬ së kinh doanh ®ång kiÓm so¸t - ¶nh h−ëng ®Õn th«ng tin tr×nh bμy trªn BCTC - ®Ò nghÞ: - Trªn BCTC riªng ¸p dông ph−¬ng ph¸p gi¸ gèc, lËp dù phßng theo quy ®Þnh. Víi t− c¸ch lμ ®¬n vÞ ph¸p lý riªng nªn kh«ng ho·n l¹i phÇn l·i t−¬ng øng víi tû lÖ gãp vèn cña m×nh trong c¸c giao dÞch b¸n hμng vμ gãp vèn. - Trªn BCTC hîp nhÊt (¸p dông ph−¬ng ph¸p vèn chñ së h÷u), cung cÊp th«ng tin hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tËp ®oμn nªn ph¶i lo¹i bá c¸c kho¶n l·i ch−a thùc hiÖn tõ giao dÞch gi÷a nhμ ®Çu t− vμ c«ng ty liªn kÕt, nh−ng nÕu lç th× ghi nhËn v× nã cung cÊp b»ng chøng vÒ thiÖt h¹i cña tμi s¶n chuyÓn giao. (7) Thanh lý mét phÇn kho¶n ®Çu t− vμo c«ng ty con khi quyÒn kiÓm so¸t vÉn cßn th× xö lý nh− lμ giao dÞch vèn víi c¸c chñ së h÷u, vμ l·i / lç kh«ng ®−îc ghi nhËn. Thanh lý mét phÇn kho¶n ®Çu t− vμo c«ng ty con mμ kÕt qu¶ mÊt quyÒn kiÓm so¸t: ghi gi¶m gi¸ trÞ kho¶n ®Çu t− trªn c¬ së gi¸ gèc t−¬ng øng víi tû lÖ gi¶m, chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n vμ gi¸ gèc lμ l·i/ lç thanh lý - trõ khi ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i. 3.3 HOμN THIÖN 1 Sè NéI DUNG KÕ TO¸N LI£N QUAN §ÕN C¸C KHO¶N MôC §¦îC TR×NH BμY TR£N BCTC (1) TiÒn vμ T−¬ng ®−¬ng tiÒn: NhËn ®Þnh l¹i thμnh phÇn ®Ó cã c¬ së tr×nh bμy (ch¼ng h¹n cho môc ®Ých tr×nh bμy T×nh h×nh tμi chÝnh th× ThÊu chi ng©n hμng kh«ng ®−îc coi lμ t−¬ng ®−¬ng tiÒn v× nã tháa m·n ®Þnh nghÜa lμ Nî ph¶i tr¶ h¬n lμ kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m tμi s¶n). (2) Chøng kho¸n nî ®Çu t−: X¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ chøng kho¸n nî ®Çu t− trªn BCTC øng xö theo môc ®Ých vμ thêi gian ®Çu t−; Thêi ®iÓm ghi nhËn thu nhËp/ lç; C¸ch øng xö "chøng kho¸n repo". 22 (3) Kho¶n môc Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i trªn BCTC: CÇn lμm râ néi dung kho¶n môc nμy trªn B¸o c¸o riªng vμ B¸o c¸o hîp nhÊt nh−: Sè chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i do ®¸nh gi¸ l¹i c¸c kho¶n môc tiÒn tÖ cã gèc ngo¹i tÖ vÒ b¶n chÊt thuéc phÇn vèn ®Çu t− thuÇn cña doanh nghiÖp b¸o c¸o t¹i c¬ së ë n−íc Ngoμi; hoÆc c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cã gèc ngo¹i tÖ ®−îc h¹ch to¸n nh− mét kho¶n h¹n chÕ rñi ro cho kho¶n ®Çu t− thuÇn cña doanh nghiÖp;... (4) Mét sè néi dung kh¸c: CÇn n©ng cao nhËn thøc vμ thùc hμnh kÕ to¸n ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt mèi liªn hÖ gi÷a chuÈn mùc kÕ to¸n víi chÝnh s¸ch tμi chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ, nh»m ®¶m b¶o th«ng tin trªn BCTC trung thùc, h÷u Ých. Thùc tiÔn ®ßi hái xö lý mét sè vÊn ®Ò kÕ to¸n ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng th«ng tin, ch¼ng h¹n thêi ®iÓm vμ sè tiÒn ghi nhËn doanh thu lÏ ra tu©n thñ VAS 14, song thùc tÕ ®a sè c¸c doanh nghiÖp l¹i dùa vμo chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó ghi nhËn (gÇn nh− chØ c¨n cø vμo hãa ®¬n (GTGT)); hoÆc Chi phÝ dù phßng nh− thÕ nμo hîp lý,... 3.4 C¸C KIÕN NGHÞ Hç TRî HOμN THIÖN HÖ THèNG BCTC ViÖc hoμn thiÖn hÖ thèng BCTC trªn c¬ së hai ph©n hÖ trong cïng mét chÕ ®é kÕ to¸n, cÇn ph¶i cã sù hç trî ®ång bé tõ c¸c c¬ quan ban hμnh v¨n b¶n ph¸p lý vÒ kÕ to¸n, ®Õn c¸c doanh nghiÖp lμ n¬i tæ chøc thùc hiÖn; vμ tÊt nhiªn vai trß cña c¸c tæ chøc ®μo t¹o, héi nghÒ nghiÖp lμ quan träng nh»m gióp doanh nghiÖp hiÓu vμ vËn dông ®óng ®¾n vμo c«ng viÖc kÕ to¸n, ®Æc biÖt lμ lËp vμ tr×nh bμy BCTC. A 23 KÕt luËn Ch−¬ng 3 Hoμn thiÖn hÖ thèng BCTC trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ héi nhËp vμ ph¸t triÓn cÇn qu¸n triÖt quan ®iÓm phï hîp víi nhu cÇu th«ng tin cña nhiÒu ®èi t−îng; phï hîp víi quy m«, ®Æc ®iÓm vμ c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp; h−íng ®Õn gãp phÇn n©ng cao tÝnh h÷u Ých th«ng tin theo c¸c môc tiªu sö dông kh¸c nhau; vμ tÊt nhiªn lμ ph¶i t−¬ng thÝch víi th«ng lÖ quèc tÕ vÒ lËp vμ tr×nh bμy th«ng tin. Tõ quan ®iÓm trªn c¸c gi¶i ph¸p hoμn thiÖn BCTC ph¶i ®¶m b¶o gi¶i quyÕt tèt nhÊt mèi quan hÖ nhu cÇu th«ng tin gi÷a c¸c ®èi t−îng sö dông. V× vËy, BCTC ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt vμ tÝnh linh ho¹t cao, bªn c¹nh ®ã viÖc thùc hiÖn còng ph¶i ®ång bé - cã nh− thÕ míi gãp phÇn n©ng cao gi¸ trÞ sö dông cña hÖ thèng BCTC hiÖn hμnh. KÕT LUËN BCTC lμ nguån tμi liÖu quan träng vμ cÇn thiÕt trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®ång thêi lμ nguån th«ng tin h÷u Ých ®èi víi c¸c ®èi t−îng bªn Ngoμi nh»m hç trî c¸c ®èi t−îng nμy ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh tèi −u. Mçi ®èi t−îng quan t©m tíi c¸c BCTC cña doanh nghiÖp víi nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. Song tÊt c¶ ®Òu muèn ®¸nh gi¸ vμ ph©n tÝch xu thÕ cña doanh nghiÖp ®Ó ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh. Nh»m ®¸p øng yªu cÇu nμy, ng−êi lμm kÕ to¸n ph¶i n¾m v÷ng vμ vËn dông c¸c nguyªn t¾c vμ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n mét c¸ch linh ho¹t nh»m b¶o ®¶m BCTC cung cÊp nh÷ng th«ng tin h÷u Ých nhÊt cho ng−êi sö dông. LÞch sö ph¸t triÓn cña hÖ thèng BCTC ë ViÖt Nam lμ mét qu¸ tr×nh kh«ng ngõng ph¸t triÓn vμ biÕn ®æi cïng víi sù ®æi míi vμ ph¸t triÓn cña hÖ thèng kÕ to¸n vμ nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc. HÖ thèng BCTC hiÖn hμnh ®· thÓ hiÖn nh÷ng thay ®æi lín vÒ "chÊt" ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi. Tuy nhiªn nh÷ng nguyªn t¾c vμ ph−¬ng 24 ph¸p kÕ to¸n trong c¸c chuÈn mùc ®Ó lËp vμ tr×nh bμy BCTC kh«ng ph¶i lμ bÊt biÕn, nã còng cÇn ph¶i thay ®æi ®Ó phï hîp yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Víi mong muèn ®ãng gãp hoμn thiÖn hÖ thèng BCTC cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, thÝch øng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vμ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, trong luËn ¸n nμy chóng t«i ®· tËp trung lμm s¸ng tá mét sè vÊn ®Ò: - HÖ thèng hãa c¸c vÊn ®Ò lý luËn liªn quan ®Õn BCTC vμ BCTC hîp nhÊt. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng hÖ thèng BCTC doanh nghiÖp hiÖn nay ®èi víi yªu cÇu héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam tõ c¬ së ph¸p lý so¹n th¶o ®Õn thùc hiÖn lËp vμ tr×nh bμy b¸o c¸o. - Trªn c¬ së nhËn thøc vÒ lý thuyÕt vμ thùc tiÔn kÕ to¸n cña quèc tÕ vμ ViÖt Nam, víi viÖc nhËn ®Þnh l¹i vÒ khung ph¸p lý cho viÖc so¹n th¶o BCTC, chóng t«i ®−a ra nh÷ng kiÕn nghÞ cô thÓ ®Ó hoμn thiÖn vÒ néi dung, ph−¬ng ph¸p, ®iÒu kiÖn lËp BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp nhá vμ võa, BCTC ¸p dông cho doanh nghiÖp (BCTC riªng cho doanh nghiÖp cã quy m« lín) vμ BCTC hîp nhÊt cho tËp ®oμn. Bªn c¹nh ®ã chóng t«i còng bæ sung kiÕn nghÞ hç trî ®Ó thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p, ®Æc biÖt lμ c«ng t¸c ®μo t¹o ngμnh nghÒ. Chóng t«i hy väng nh÷ng ®Ò xuÊt nμy sÏ gãp phÇn hoμn thiÖn hÖ thèng BCTC doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn vμ héi nhËp s©u réng cña nÒn kinh tÕ n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay còng nh− vÒ l©u dμi. Cuèi cïng, do thêi gian, ®iÒu kiÖn, tr×nh ®é nghiªn cøu cña t¸c gi¶ cßn h¹n chÕ nªn luËn ¸n kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. V× thÕ, kÝnh mong quý ThÇy C«, c¸c ®ång nghiÖp, c¸c nhμ nghiªn cøu vμ b¹n ®äc quan t©m gióp ®ì ®ãng gãp ý kiÕn bæ sung ®Ó luËn ¸n ®−îc hoμn thiÖn h¬n./. 25 DANH MôC C¸C C¤NG TR×NH CñA T¸C GI¶ §· C¤NG Bè LI£N QUAN §ÕN §Ò TμI LUËN ¸N 1. NguyÔn ThÞ Kim Cóc (2002), "Mét c¸ch nh×n kh¸c tõ B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n", T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ, sè 137, trang 36-37. 2. NguyÔn ThÞ Kim Cóc (2005), "Mét sè ý kiÕn vÒ kÕ to¸n giao dÞch b¸n vμ thuª l¹i tμi s¶n", T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ, sè 178, trang 38-40. 3. Vâ V¨n NhÞ, Bïi V¨n D−¬ng, NguyÔn ThÞ Kim Cóc (2006), Hoμn thiÖn b¸o c¸o hîp nhÊt ¸p dông cho tæng c«ng ty, c«ng ty mÑ - c«ng ty con ë ViÖt Nam, §Ò tμi nghiªn cøu khoa häc vμ c«ng nghÖ cÊp Bé (®· nghiÖm thu cÊp Bé th¸ng 5 n¨m 2007), Thμnh viªn. 4. Vâ V¨n NhÞ, NguyÔn ThÞ Kim Cóc (2008), "ChÝnh s¸ch kÕ to¸n ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp", T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ, sè 209, trang 25-27. 5. NguyÔn ThÞ Kim Cóc (2008), "VÊn ®Ò sö dông ®ång tiÒn trong qu¸ tr×nh lËp vμ tr×nh bμy b¸o c¸o tμi chÝnh ë c¸c doanh nghiÖp cã c¸c ho¹t ®éng ë n−íc Ngoμi", T¹p chÝ KiÓm to¸n, sè 3 (88) - th¸ng 3 n¨m 2008, trang 29-31. 6. Vâ V¨n NhÞ, NguyÔn ThÞ Kim Cóc (2009), "X¸c lËp c¸c quan ®iÓm hoμn thiÖn hÖ thèng b¸o c¸o tμi chÝnh ¸p dông cho doanh nghiÖp ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp vμ ph¸t triÓn kinh tÕ", T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ, sè 220, trang 52-54.