Luận án Nghiên cứu chiến lược sinh kế của các hộ dân ven biển tỉnh thái bình trong bối cảnh biến đổi khí hậu

........................................................................................................ 18. Sạt lở .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 173 19. Các hiện tượng thời tiết bất thường ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất trên địa bàn xã/huyện/tỉnh của gia đình ông/bànhư thế nào? .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. a. Về bão .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. b. Về lụt .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. c. Triều cường .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. d. Xâm nhập mặn .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. e. Sạt lở .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. IV. CÁC HOẠT ĐỘNG SINH KẾ 20. Các hoạt động sinh kế chủ yếu trên địa bàn xã/huyện/tỉnh là gì? .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 21. So với 5 năm trước đây, các hoạt động sinh kế có gì thay đổi không? Vì sao? .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 174 VI. CẢI THIỆN SINH KẾ 22. Địa phương có những chính sách gì liên quan đến cải thiện sinh kế cho người dân ven biển trong bối cảnh BĐKH? .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. Cụ thể: a. Quy hoạch .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. b. Chính sách tín dụng .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. c. Chính sách đất đai .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. d. Chính sách về thị trường .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. e. Chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. f. Chính sách khác .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 23. Nhận xét của gia đình ông/bàvề thuận lợi/bất cập đối với người dân trong việc cải thiện sinh kế ứng phó với BĐKH? a. Thuận lợi: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. b. Khó khăn 175 .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. VII. Thông tin chung về địa phương 24. Có những tổ chức kinh tế - chính trị - xã hội nào hoạt động trên địa bàn của ông/bà? a. Tổ chức 1: * Năm thành lập: * Vai trò của tổ chức: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. b. Tổ chức 2: * Năm thành lập: * Vai trò của tổ chức: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. c. Tổ chức 3: * Năm thành lập: * Vai trò của tổ chức: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 24. Địa phương của ông/bà có quỹ cho các hoạt động sau không? a. Hoạt động sản xuất: Có [ ] Không [ ] b. Hoạt động ứng phó với BĐKH: Có [ ] Không [ ] c. Các vấn đề về giới: Có [ ] Không [ ] d. Quỹ khác . Có [ ] Không [ ] Xin chân thành cảm ơn sự hợp tác của ông/bà! Thái Bình, ngày ..tháng . Năm Người hỏi Người cung cấp thông tin (Ký và ghi rõ họ tên) (Ký và ghi rõ họ tên) 176 1.3. NỘI DUNG PRA ĐỀ TÀI: NGHIÊN CỨU CLSK CỦA CÁC HỘ DÂN VEN BIỂN TỈNH THÁI BÌNH TRONG BỐI CẢNH BĐKH 1. Sơ đồ lược sử các hiện tượng thời tiết bất thường trên địa bàn nghiên cứu (Historical Timeline) 1.1 Cách thức thực hiện Thảo luận nhóm với cán bộ và người dân 1.2 Số lượng nhóm Mỗi xã tiến hành thảo luận nhóm với hai đối tượng là cán bộ và người dân 1.3 Nội dung thảo luận Tập trung vào bão lũ, nhiễm mặn, xói mòn, triều cường cà các hiện tượng thời tiết cực đoan khác. Lấy mốc mức độ là bão số 8 năm 2012. 2. Lược đồ phân bố tài nguyên trên địa bàn xã (Resource Map) 2.1 Cách thức thực hiện Tiến hành thông qua thảo luận nhóm với cán bộ và người dân 2.2 Số lượng nhóm Mỗi xã tiến hành thảo luận nhóm với hai đối tượng là cán bộ và người dân 2.3 Nội dung thảo luận - Các loại tài nguyên trên địa bàn xã/huyện - Phân vùng các loại tài nguyên - Vẽ sơ đồ phân bổ tài nguyên: Sơ đồ phản ánh được người dân ven biển sống dựa vào tài nguyên gì? Sinh kế của họ như thế nào? Bảng thực trạng quản lý và sử dụng nguồn lực trên địa bàn xã Nguồn lực Thuận lợi Khó khăn A. Vật chất Đường Giao thông nội đồng Đê Trạm y tế Trường học B. Tự nhiên Đất trồng trọt C. Đất NTTS trong đê Đất NTTS ngoài đê Rừng ngập mặn D. Nguồn hải sản tự nhiên Nguồn nước 177 E. Con người Số lượng lao động Kinh nghiệm sản uất F. Vốn xã hội Tổ chức đoàn thể Hội nghề nghiệp Trao đổi công, giúp đỡ lẫn nhau G. Tài chính Tín dụng Tiếp cận tín dụng 3. Lịch mùa vụ (Crop Calendar) 3.1 Cách thức thực hiện Thảo luận nhóm với cán bộ và người dân 3.2 Số lượng nhóm Mỗi xã tiến hành thảo luận nhóm với hai đối tượng là cán bộ và người dân 3.3 Nội dung thảo luận - Các hoạt động sinh kế diễn ra vào mùa nào? Tháng mấy - Sự khan hiếm/sẵn có của các nguồn lực sinh kế diễn ra vào mùa nào? Tháng mấy Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lúa xuân Lúa mùa NTTS Đánh bắt Khai thác .. 4. Đánh giá ảnh hưởng và thiệt hại của thời tiết, khí hậu 4.1 Cách thức thực hiện Thảo luận nhóm với cán bộ và người dân 4.2 Số lượng nhóm Mỗi xã tiến hành thảo luận nhóm với hai đối tượng là cán bộ và người dân 4.3 Nội dung thảo luận - Các hiện tượng thời tiết cực đoan ảnh hưởng đến đối tượng nào? Với từng hiện tượng liệt kê đối tượng ảnh hưởng, mức độ ảnh hưởng. - Cách khắc phục của hộ gia đình, cộng đồng và chính quyền địa phương với ảnh hưởng của hiện tượng thời tiết cực đoan như thế nào? 178 Bảng: Đánh giá thiệt hại của thời tiết, khí hậu Cách khắc phục của Mức độ Đối tượng Chính Hiện tượng ảnh Cộng ảnh hưởng Hộ quyền địa hưởng đồng phương 1.Bão 2.Lụt 3.Triều cường 4.Xâm nhập mặn 5.Sạt lở .. 179 PHỤ LỤC 2: BẢNG SỐ LIỆU VÀ SƠ ĐỒ Bảng 1. Tình hình phân bổ và sử dụng đất đai của tỉnh ĐVT: ha 2015 2016 2017 So sánh (%) Chỉ tiêu Số lượng Cơ cấu Số lượng Cơ cấu Số lượng Cơ cấu 16/15 17/16 BQ (ha) (%) (ha) (%) (ha) (%) Tổng diện tích 158.631 100,00 158.635 100,00 158.635 100,00 100,00 100,00 100,00 1. Đất nông nghiệp 108.840 68,61 108.598 68,46 108.078 68,13 99,78 99,52 99,65 1.1 Đất sản xuất nông nghiệp 93.952 86,32 93.738 86,32 93.172 86,21 99,77 99,40 99,58 - Đất trồng cây hàng năm 86.067 91,61 85.841 91,58 85.262 82,57 99,74 99,33 99,53 - Đất trồng cây lâu năm 7.885 8,39 7.898 8,43 7.910 5,42 100,16 100,15 100,16 180 1.2 Đất NTTS 12.985 11,93 12.953 11,93 12.940 11,97 99,75 99,90 99,83 1.3 Đất lâm nghiệp 855 0,79 885 0,81 885 0,82 103,51 100,00 101,74 1.4 Đất nông nghiệp khác 1.018 0,94 1.022 0,94 1.081 1,00 100,39 105,77 103,05 2. Đất phi nông nghiệp 49.290 31,07 49.538 31,23 50.078 31,57 100,50 101,09 100,80 - Đất nhà ở 13.357 27,10 13.396 27,04 13.531 27,02 100,29 101,01 100,65 - Đất chuyên dùng 29.173 59,19 29.377 59,30 29.803 59,51 100,70 101,45 101,07 - Đất phi nông nghiệp khác 6.760 13,71 6.765 13,66 6.744 13,47 100,07 99,69 99,88 3. Đất chưa sử dụng 501 0,32 501 0,32 479 0,30 100,00 95,61 97,78 - Đất bằng chưa sử dụng 501 100,00 501 100,00 501 100,00 100,00 100,00 100,00 Nguồn: Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2016, 2017, 2018) Bảng 2. Tình hình phân bổ dân số, lao động tỉnh Thái Bình giai đoạn 2015-2017 2015 2016 2017 So sánh (%) Chỉ tiêu Cơ cấu Cơ cấu Cơ cấu Số lượng Số lượng Số lượng 16/15 17/16 BQ (%) (%) (%) 1. Tổng dân số 1.789.159 100,00 1.789.942 100,00 1.791.510 100,00 100,04 100,09 100,07 * Chia theo giới tính - Nam 864.891 48,34 865.158 48,33 866.139 48,35 100,03 100,11 100,07 - Nữ 924.268 51,66 924.784 51,67 925.371 51,65 100,06 100,06 100,06 * Chia theo khu vực sống - Thành thị 187.513 10,48 187.864 10,50 188.216 10,51 100,19 100,19 100,19 - Nông thôn 1.601.646 89,52 1.602.078 89,50 1.603.294 89,49 100,03 100,08 100,05 181 2. Tổng số lao động 1.108.000 1.104.700 1.104.700 99,70 100,00 99,85 * Chia theo giới tính - Nam 528.000 47,65 526.000 47,61 534.400 48,38 99,62 101,60 100,60 - Nữ 582.800 52,60 578.700 52,39 570.300 51,62 99,30 98,55 98,92 * Chia theo khu vực sống - Thành thị 95.000 8,57 99.200 8,98 104.000 9,41 104,42 104,84 104,63 - Nông thôn 1.015.700 91,67 1.005.500 91,02 1.000.700 90,59 99,00 99,52 99,26 Nguồn: Cục thống kê tỉnh Thái Bình 2016, 2017, 2018 Bảng 3. Giá trị sản xuất ngành trồng trọt tỉnh Thái Bình giai đoạn 2013 - 2017 ĐVT: Giá trị (Tỉ đồng); Cơ cấu (%) Cây hàng năm Cây lâu năm Toàn Cây lương thực có Rau, hoa, cây Cây công nghiệp hàng Năm Tổng số Tổng số ngành hạt cảnh năm* Cơ Cơ Cơ Cơ Cơ (Giá trị) (Giá trị) (Giá trị) (Giá trị) (Giá trị) cấu cấu cấu cấu cấu 2013 11.193,2 10.286,6 91,9 6.868,3 66,8 2.739,3 26,6 678,9 6,6 906,6 8,1 2014 12.521,4 11.619,8 92,8 7.557,5 65,0 3.353,5 28,9 708,0 6,1 901,5 7,2 182 2015 12.414,3 11.612,4 93,5 6.901,3 59,4 3.573,6 30,8 1.137,5 9,8 802,0 6,5 2016 12.992,9 12.202,7 93,9 6.928,5 56,8 4.095,0 33,6 1.179,2 9,7 790,2 6,1 2017 12.271,3 11.294,7 92,0 6.322,6 56,0 3.897,4 34,5 1.074,7 9,5 976,6 8,0 hiệp 102,3 102,4 - 98,0 - 109,2 - 112,2 - 101,9 - (%) Nguồn: Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2018) Ghi chú: *Cây công nghiệp hàng năm: Mía, thuốc lá, thuốc lào; lấy sợi: Bông, đay, cói; Cây có hạt chứa dầu: Đỗ tương, lạc, vừng, Bảng 4. Giá trị sản xuất ngành chăn nuôi tỉnh Thái Bình giai đoạn 2013 - 2017 ĐVT: Giá trị (Tỉ đồng); Cơ cấu (%) Trong đó Toàn Trâu, bò Lợn Gia cầm Năm ngành Cơ Cơ Cơ Giá trị Giá trị Giá trị cấu cấu cấu 9.531,6 183,0 1,9 6.390,0 67,0 2.402, 25,2 2013 0 9.993,0 214,9 2,2 6.918,1 69,2 2.620, 26,2 2014 0 11.003,7 222,5 2,0 7.347,9 66,8 3.189, 29,0 2015 8 11.782,8 260,8 2,2 7.956,1 67,5 3.320, 28,2 2016 7 10.607,9 467,3 4,4 6.385,8 60,2 3.441, 32,4 2017 5 TĐPTBQ 102,7 126,4 - 100,0 - 109,4 - (%) Nguồn: Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2018) Bảng 5. Giá trị sản xuất ngành nuôi trồng, khai thác thuỷ sản Chỉ tiêu Tổng số Khai thác Nuôi trồng Giá trị Cơ cấu Giá trị Cơ cấu Giá trị Cơ cấu Toàn tỉnh 8,029,3 100,00 1,923,2 23,95 5,922,6 73,76 Trong đó* 6,831,8 85,09 1,722,8 89,58 5,048,8 85,25 Thái Thuỵ 2,786,5 34,70 1,160,9 60,36 1,591,2 26,87 Tiền Hải 4,045,3 50,38 561,9 29,22 3,457,6 58,38 Ghi chú: * Hai huyện ven biển Nguồn: Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2018) Bảng 6: Xu hướng của bão đổ bộ vào bờ biển Quảng Ninh – Thanh Hóa giai đoạn 1962 - 2017 T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T11 T12 1962- 2000 2000-2017 Nguồn: Trung tâm khí tượng thủy văn Thái Bình (2018) Bảng 7. Nguồn nước sinh hoạt của các hộ dân ven biển 183 Thái Thuỵ Tiền Hải Chung Nguồn nước Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ sinh hoạt lượng (%) lượng (%) lượng (%) - Nước mưa 102 98,1 118 86,8 220 91,7 - Giếng khoan 102 98,1 134 98,5 236 98,3 - Nước máy 2 1,9 3 2,2 5 2,1 - Nguồn khác 17 16,3 26 19,1 43 17,9 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) Bảng 8. Nguồn nước sản xuất của các hộ dân ven biển Thái Thuỵ Tiền Hải Chung Nguồn nước Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ lượng (%) lượng (%) lượng (%) I. NƯỚC NTTS 1. Chủ động nước nuôi 60 100,0 84 1000 144 100,0 1.1 Chủ động hoàn toàn 3 5,0 5 6,0 8 5,6 1.2 Chủ động một phần 57 95,0 79 94,0 136 94,4 2. Chất lượng nước NTTS 60 100,0 84 100,0 144 100,0 2.1 Đảm bảo 2 3,3 3 3,6 5 3,5 2.2 Không đảm bảo 58 96,7 81 96,4 139 96,5 II. NƯỚC TRỒNG TRỌT 1. Chủ động nước tưới 83 100,0 87 100,0 170 100,0 1.1 Chủ động hoàn toàn 5 6,0 3 3,4 8 4,7 1.2 Chủ động một phần 78 94,0 84 96,6 162 95,3 2. Tiếp cận nước trồng trọt 8 100,0 87 100,0 170 100,0 2.1 Dễ dàng 63 75,9 60 69,0 123 72,4 2.2 Bình thường 3 3,6 7 8,0 10 5,9 2.3 Khó 2 2,4 6 6,9 8 4,7 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 184 Bảng 9. Mức độ tiếp cận các nguồn lực vật chất Đường giao Đê kè Chợ Điện Khả năng thông tiếp cận Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ lượng (%) lượng (%) lượng (%) lượng (%) Dễ hơn 2 0,8 2 0,8 2 0,9 1 0,4 Bình thường 173 72,1 196 81,7 185 76,9 173 72,1 Khó khăn hơn 65 27,1 42 17,5 54 22,3 66 27,5 Tổng 240 100,0 240 100,0 240 100,0 240 100,0 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) Bảng 10. Thông tin về nguồn nhân lực của hộ Giá trị Giá trị Trung Độ lệch TT Chỉ tiêu nhỏ nhất lớn nhất bình chuẩn std. 1 Chủ hộ 1.1 Tuổi 21 68 49,0 9,2 1.2 Học vấn 2 12 8,8 2,4 1.3 Số năm sống tại địa phương 6 68 48,3 9,6 2 Thông tin về lao động 2.1 Số lượng thành viên/hộ 1 7 4,0 1,1 2.2 Số lượng lao động/hộ 1 5 2,3 0,7 2.3 Kinh nghiệm sản xuất 5 50 20,8 3,1 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) Bảng 11. Thực trạng hoạt động trồng trọt vùng ven biển Hoạt động Thái Thuỵ Tiền Hải Chung trồng trọt Số lượng Tỉ lệ (%) Số lượng Tỉ lệ (%) Số lượng Tỉ lệ (%) Trồng trọt 83 79,8 87 64,0 170 70,8 - Lúa 71 68,3 87 64,0 158 65,8 - Ngô 1 1,0 8 5,9 9 3,8 - Rau 46 44,2 7 5,1 53 22,1 - Lạc 25 24,0 1 0,7 26 10,8 - Thuốc lào 37 35,6 0 0,0 37 15,4 - Hành tỏi 41 39,4 0 0,0 41 17,1 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 185 Bảng 12. Ảnh hưởng của mưa lớn đến sản xuất nông nghiệp hai huyện ven biển Thời gian 7/1980 8/2003 11/2012 Lượng mưa 400-588 850-1078 300-400 (mm) Lụt, ảnh hưởng Diện tích lúa bị ngập Diện tích cây vụ 45,897 ha lúa; trong 77,200 ha; trong đó, đông bị ngập 52,028 Ảnh hưởng đó, mất trắng mất trắng 37,678 ha ha; trong đó, mất 25,190ha trắng 25,000 ha Nguồn: Phòng Nông nghiệp huyện Thái Thuỵ và Tiền Hải (2017) Bảng 13. Thực trạng hoạt động chăn nuôi vùng ven biển Thái Thuỵ Tiền Hải Chung Hoạt động chăn Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ nuôi lượng (%) lượng (%) lượng (%) Chăn nuôi 45 43,3 48 35,3 93 38,8 - Gà 31 29,8 37 27,2 68 28,3 - Lợn thịt 16 15,4 8 5,9 24 10,0 - Lợn nái 4 3,8 13 9,6 17 7,1 - Vịt thịt 1 1,0 12 8,8 13 5,4 - Vịt đẻ 2 1,9 6 4,4 8 3,3 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) Bảng 14. Thực trạng hoạt động NTTS vùng ven biển Thái Thuỵ Tiền Hải Chung Hoạt động NTTS Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ lượng (%) lượng (%) lượng (%) NTTS 60 57,7 84 61,8 144 60,0 - Tôm thẻ 10 9,6 31 22,8 41 17,1 - Tôm sú 22 21,2 34 25,0 56 23,3 - Cua thịt 10 9,6 26 19,1 36 15,0 - Cua giống 0 0,0 6 4,4 6 2,5 - Cá vược 27 26,0 8 5,9 35 14,6 - Cá song 14 13,5 2 1,5 16 6,7 - Cá truyền thống 16 15,4 5 3,7 21 8,8 - Ngao 12 11,5 38 27,9 50 20,8 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 186 Bảng 15. Ảnh hưởng của dao động thời tiết bất thường đến nuôi trồng thuỷ sản Biểu hiện thời tiết Ảnh hưởng bất thường 1. Nắng gắt kéo dài Cua, tôm hay bị đơ do thiếu oxy Ngao bị mở miệng kết hợp với nhiễm nguồn nước ngọt từ sông thải ra 2. Mưa kéo dài Giảm độ pH của nước Mưa nhiều làm canxi vỏ tôm mỏng, sức đề kháng của tôm cua bị giảm, dễ mắc bệnh. 3. Sương muối nhiều Chết ngao giống: ngao giống không chịu được lạnh và chết. 4. Dao động nhiệt độ Nuôi tôm thích hợp ở nhiệt độ từ 10-30, trên hoặc dưới đều lớn làm con tôm chậm phát triển và có thể dẫn đến chết. Bão Đổ chòi canh ngao Nguồn: Tổng hợp kết quả thảo luận nhóm và khảo sát các hộ dân ven biển (2018) Bảng 16. Thay đổi chiến lược sinh kế trong dài hạn phân theo nhóm hộ Phân theo CLSK Chỉ tiêu Nông Đánh Làm Phi Tổng NTTS nghiệp bắt thuê NN NN 1. Tình hình thay đổi CLSK Tổng số hộ 80 128 22 1 9 240 - Tỉ lệ hộ thay đổi (%) 20,0 7,0 0,0 0,0 11,1 10,8 2. Thay đổi sang CLSK khác 2.1 Dựa vào TNTN 31,3 0,0 0,0 0,0 100,0 23,1 2.2 Không/ít dựa vào TNTN 68,8 100,0 0,0 0,0 0,0 76,9 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) Bảng 17. Các hoạt động cải thiện sinh kế trong bối cảnh biến đổi khí hậu CLSK dựa vào TNTN ĐVT Chung Nông nghiệp NTTS Đánh bắt Tổng số hộ Hộ 80 128 22 230 Tìm việc làm thêm % 53,8 43,0 54,5 47,8 - Làm thuê trong NN % 93,0 67,3 58,3 76,4 - Làm phi NN gần nhà % 100,0 98,2 45,5 97,3 - Làm phi NN xa nhà % 14,0 21,8 0,0 16,4 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 187 Bảng 18. Kết quả và hiệu quả của sản xuất lúa trồng lúa Tính bình quân 1 sào lúa Phân theo địa bàn Chỉ tiêu ĐVT Chung Thái Thuỵ Tiền Hải Các chỉ tiêu kết quả Giá trị sản xuất (GO) 1000Đ 2.739,57 2.461,25 2.667,74 Giá trị gia tăng (VA) 1000Đ 1.393,43 1.241,25 1.354,16 Thu nhập hỗn hợp (MI) 1000Đ 1.316,91 1.043,75 1.246,42 Chi phí trung gian (IC) 1000Đ 1.346,13 1.220,00 1.313,58 Tổng chi phí (TC) 1000Đ 1.422,65 1.417,50 1.421,32 II Các chỉ tiêu HQKT HQKT sử dụng TC GO/TC Lần 1,93 1,74 1,88 VA/TC Lần 0,98 0,88 0,95 MI/TC Lần 0,93 0,74 0,88 HQKT sử dụng IC GO/IC Lần 2,04 2,02 2,03 VA/IC Lần 1,04 1,02 1,03 MI/IC Lần 0,98 0,86 0,95 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) Bảng 19. Kết quả và hiệu quả nuôi ngao Nhóm hộ Chung Chỉ tiêu ĐVT Thái Thuỵ Tiền Hải Các chỉ tiêu kết quả Giá trị sản xuất (GO) 1000Đ 471.443,64 627.142,86 558.635,20 Giá trị gia tăng (VA) 1000Đ 245.313,77 371.428,57 315.938,06 Thu nhập hỗn hợp (MI) 1000Đ 146.141,04 330.514,29 249.390,06 Chi phí trung gian (IC) 1000Đ 226.129,87 255.714,29 242.697,14 Tổng chi phí (TC) 1000Đ 325.302,60 296.630,57 309.245,14 II Các chỉ tiêu HQKT HQKT sử dụng TC GO/TC Lần 1,45 2,11 1,81 VA/TC Lần 0,75 1,25 1,02 MI/TC Lần 0,45 1,11 0,81 HQKT sử dụng IC GO/IC Lần 2,08 2,45 2,30 VA/IC Lần 1,08 1,45 1,30 MI/IC Lần 0,65 1,29 1,03 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 188 Bảng 20. Kết quả và hiệu quả các hộ đánh bắt Nhóm hộ Chung Chỉ tiêu ĐVT Nhóm I* Nhóm II** Các chỉ tiêu kết quả Giá trị sản xuất (GO) 1000Đ 624.000 1.796.666,7 1.435.846,2 Giá trị gia tăng (VA) 1000Đ 275.263,3 1.037.129,6 802.709,2 Thu nhập hỗn hợp (MI) 1000Đ 66.763,3 856.018,5 613.170,8 Chi phí trung gian (IC) 1000Đ 348.736,7 759.537 633.136,9 Tổng chi phí (TC) 1000Đ 557.236,7 940.648,1 822.675,4 II Các chỉ tiêu HQKT HQKT sử dụng TC GO/TC Lần 1,12 1,91 1,75 VA/TC Lần 0,49 1,10 0,98 MI/TC Lần 0,12 0,91 0,75 HQKT sử dụng IC GO/IC Lần 1,79 2,37 2,27 VA/IC Lần 0,79 1,37 1,27 MI/IC Lần 0,19 1,13 0,97 Chú thích: ** Nhóm hộ đánh trung và xa bờ; * Nhóm hộ đánh bắt gần bờ Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) Bảng 21. Diện tích đất canh tác phân theo nhóm hộ ĐVT: m2 Nông Đánh Làm thuê Phi NTTS nghiệp bắt NN NN Tổng diện tích 10609, 2939,0 328,0 1280,0 226,0 đất 0 Diện tích đất lúa 1881,7 659,4 62,2 950,6 90,5 Diện tích trồng rau 360,2 194,7 0,0 30,0 24,5 Diện tích NTTS 330,0 9531,7 168,0 0,0 0,0 Đất khác 367,2 223,2 97,8 299,4 111,0 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 189 Bảng 22. Nhận thức/tiếp cận về thông tin các biểu hiện thời tiết bất thường Thái Thuỵ Tiền Hải Chung Các hiện tượng Tỉ lệ Tỉ lệ Tỉ lệ Số lượng Số lượng Số lượng (%) (%) (%) - Bão 97 93,3 122 89,7 219 91,3 - Nắng nóng cực đoan 56 53,8 127 93,4 183 76,3 - Lạnh cực đoan 40 38,5 48 35,3 88 36,7 - Mưa nhiều 96 92,3 121 89,0 217 90,4 - Nước biển dâng 89 85,6 93 68,4 182 75,8 - Xâm nhập mặn 64 61,5 96 70,6 160 66,7 Tổng số mẫu 104 100,0 136 100,0 240 100,0 Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) ĐVT: Tỷ đồng 80000 70000 15865 60000 14371 50000 11551 40000 10680 11694 52032 30000 41880 20000 33964 27911 30711 10000 7364 01271 1792 3487 5089 2014 2015 2016 2017 2018 Nhà nước Ngoài nhà nước Đầu tư nước ngoài Hình 1: Giá trị sản xuất ngành công nghiệp tỉnh Thái Bình phân theo loại hình kinh tế Nguồn: Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2019) 190 ĐVT: Tỷ đồng 45000 40000 2207 35000 2014 3049 2734 30000 1837 1329 1684 2470 2308 25000 1820 20000 35022 31491 15000 27831 24610 10000 22571 5000 0 2014 2015 2016 2017 2018 Bán lẻ Dịch vụ lưu trú , ăn uống Du lịch lữ hành Dịch vụ khác Hình 2. Giá trị sản xuất ngành thương mại tỉnh Thái Bình phân theo loại hình kinh tế Nguồn: Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2019) Kết quả và kết Chuẩn bị đề cương Thiết kế nghiên cứu Phân tích số liệu luận Thảo luận với chuyên Lựa chọn Nguồn số liệu và gia điểm thu thập số liệu Thăm điểm nghiên cứu nghiên cứu Định tính Định lượng Số liệu thứ Phát hiện nghiên cứu; Số liệu sơ cấp Câu hỏi nghiên cứu; cấp Mục tiêu nghiên cứu Xử lý số liệu Tổng quan tài liệu • Sách • Quan sát SPSS/STATA liên quan đến • Tạp chí liên thôn bản Phân tích số BĐKH, CLSK quan liệu • Quyết • Phỏng vấn chuyên gia định/chính PP Phân tích • Thảo luận Thống kê mô tả, so sách CP sánh Tìm ra chỉ tiêu • Báo cáo của nhóm BCA Viết báo cáo nghiên cứu Nghiên cứu trường địa phương • Phỏng vấn hợp • Các nghiên sâu cứu có liên • Phỏng vấn quan hộ Hình 3. Khung thiết kế nghiên cứu Nguồn: Do Thi Diep (2018) 191 Nguồn lực của hộ Nguồn lực của địa phương Đất lúa DT đầm/bãi DT bãi triều Tàu thuyền Không có Rừng ngập Nguồn lợi đất canh tác mặn ven biển Hoạt động NTTS Nuôi ngao Đánh bắt Làm thuê Khai thác tự Khai thác trồng trọt trung và xa (NN, phi NN) nhiên tự nhiên bờ ven bờ Kết hợp các hoạt động sinh kế dựa trên nguồn lực sinh kế của hộ và cộng đồng (CLSK của từng nhóm hộ) Hình 4. Mô phỏng mối quan hệ giữa nguồn lực và hoạt động sinh kế Sở/Phòng NN&PTNT (4) Thông tin thứ cấp và Tỉnh Thái Bình sơ cấp Sở/Phòng TN&MT Huyện Thái Huyện Tiền Hải (4) Thụy Thụy Trường Phỏng vấn Đông Minh (2) cán bộ (2) chủ chốt (16) Thái Đô Nam Thịnh (2) (2) Thảo luận Phỏng vấn Phỏng vấn Quan sát nhóm sâu hộ thôn bản (Công cụ (Bán/không (bán cấu trúc) PRA) cấu trúc) (240) (8) Hình 5. Sơ đồ thu thập thông tin sơ cấp 192 ĐVT: ha 7000 6000 5679 5706 5000 4022 4000 3709 3709 3000 2000 1000 0 2013 2014 2015 2016 2017 Hình 6. Diễn biến diện tích rừng ngập mặn giai đoạn 2013-2017 Nguồn: Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2018) ĐVT: Kg/sào/vụ Bối cảnh thiên tai 140 Cao nhất Đk bình thường 250 Bối cảnh thiên tai 90 Trung bình Trung Đk bình thường 220 Bối cảnh thiên tai 40 Thấp nhấtThấp Đk bình thường 180 0 50 100 150 200 250 300 Hình 7. Năng suất lúa trung bình ở hai huyện khảo sát Nguồn: Cục Thống kê tỉnh Thái Bình (2018) 193 ĐVT: hộ Phi NN 9 9 Làm thuê NN 1 1 Đánh bắt 21 22 NTTS 126 128 Nông nghiệp 79 80 0 20 40 60 80 100 120 140 Số hộ thay đổi Tổng số hộ Hình 8. Lựa chọn thay đổi hoạt động sinh kế trong bối cảnh biến đổi khí hậu Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) TT Hoạt động sinh kế 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 Nuôi tôm sú 2 Nuôi tôm thẻ vụ 1 Nuôi tôm thẻ vụ 2 3 Nuôi cua (Nuôi xen) 4 Nuôi cá vược trong đê (khoảng 18 tháng) 5 Nuôi cá rô phi trong đê 7 Nuôi cá song (18 tháng) 8 Lúa xuân 9 Lúa mùa 10 Trồng màu Hình 9. Lịch thời vụ tại huyện Thái Thuỵ Nguồn: Tổng hợp kết quả thảo luận nhóm và khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 194 Tiếp cận kiến thức Tiếp cận với sự giúp đỡ của chính quyền 18.3 38.8 20.4 9.2 42.9 70.4 Dễ hơn Bình thường Khó khăn hơn Dễ hơn Bình thường Khó khăn hơn Hình 10. Tiếp cận nguồn lực xã hội trong bối cảnh biến đổi khí hậu (ĐVT:%) Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 4.2 0.4 0.8 95.8 98.8 Không đổi Tăng Giảm Không đổi Tăng Hình 11. Tần suất các hiện tượng thời Hình 12. Cường độ các hiện tượng tiết bất thường thời tiết bất thường Nguồn: Tổng hợp khảo sát các hộ dân ven biển (2018) 195 ĐVT: Tấn Hình 13. Biến động cân bằng lúa gạo tỉnh Thái Bình đến năm 2039 Nguồn: Kết quả chạy mô hình phân tích hệ thống (2019) 196 PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH T – TEST Group Statistics/Trồng trọt CLSK_2 nhom N Mean Std. Deviation Std. Error Mean Ket qua san xuat lua Dua vao TNTN 230 1983.783 3901.16454 257.2352 Khong dua vao TNTN 10 1720 1525.13752 482.2908 Ket qua san xuat Dua vao TNTN 230 211.3043 1113.33836 73.41136 ngo Khong dua vao TNTN 10 540 1707.62994 540 Ket qua san xuat rau Dua vao TNTN 230 2063.399 6063.40155 399.8089 Khong dua vao TNTN 10 300 948.6833 300 Ket qua san xuat lac Dua vao TNTN 229 404.6987 1333.26991 88.10496 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Ket qua san xuat Dua vao TNTN 230 966.087 2301.69434 151.7692 thuoc lao Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Ket qua san xuat Dua vao TNTN 230 1753.478 5758.26242 379.6886 hanh toi Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances 95% Confidence Interval Sig. Mean Std. Error F Sig. t df of the Difference (2-tailed) Difference Difference Lower Upper Ket qua Equal variances 0.001 0.974 0.213 238 0.832 263.7826 1239.84 -2178.68 2706.24467 san xuat lua assumed Equal variances 0.483 14.802 0.636 263.7826 546.6026 -902.634 1430.19874 not assumed Ket qua Equal variances 2.78 0.097 -0.891 238 0.374 -328.696 368.7231 -1055.07 397.68202 san xuat ngo assumed Equal variances -0.603 9.336 0.561 -328.696 544.9672 -1554.77 897.38286 not assumed Ket qua Equal variances 2.458 0.118 0.917 238 0.36 1763.399 1922.189 -2023.28 5550.07558 san xuat rau assumed Equal variances 3.528 61.709 0.001 1763.399 499.8471 764.1248 2762.67234 not assumed Ket qua Equal variances 4.182 0.042 0.958 237 0.339 404.6987 422.4668 -427.571 1236.96834 san xuat lac assumed Equal variances 4.593 228 0.000 404.6987 88.10496 231.0946 578.30274 not assumed Ket qua Equal variances 9.651 0.002 1.325 238 0.187 966.087 729.3208 -470.662 2402.83551 san xuat assumed thuoc lao Equal variances 6.365 229 0.000 966.087 151.7692 667.0443 1265.1296 not assumed Ket qua Equal variances 3.353 0.048 0.961 238 0.338 1753.478 1824.578 -1840.91 5347.86309 san xuat assumed hanh toi Equal variances 4.618 229 0.000 1753.478 379.6886 1005.349 2501.60801 not assumed 197 Group Statistics/Chăn nuôi CLSK_2 nhom N Mean Std. Deviation Std. Error Mean Ket qua chan nuoi ga Dua vao TNTN 229 14889.08 25102.6806 1658.832 Khong dua vao TNTN 10 12000 25368.39679 8022.191 Ket qua chan nuoi lon thit Dua vao TNTN 230 65278.26 208524.2615 13749.68 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Ket qua chan nuoi lon nai Dua vao TNTN 229 45676.86 168806.7005 11155.06 Khong dua vao TNTN 10 160000 505964.4256 160000 Ket qua chan nuoi vit thit Dua vao TNTN 230 1412.609 6965.5824 459.2969 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Ket qua chan nuoi vit trung Dua vao TNTN 230 2846.087 15110.72835 996.3719 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances 95% Confidence Std. Sig. Mean Interval of the F Sig. t df Error (2-tailed) Difference Difference Difference Lower Upper Ket qua Equal variances chan nuoi ga assumed 0.211 0.647 0.356 237 0.722 2889.083 8112.911 -13093.5 18871.7133 Equal variances not assumed 0.353 9.785 0.732 2889.083 8191.903 -15418 21196.1872 Ket qua chan nuoi lon Equal variances thit assumed 4.66 0.032 0.988 238 0.324 65278.26 66073.54 -64885.4 195441.9088 Equal variances not assumed 4.748 229 0 65278.26 13749.68 38186.2 92370.32317 Ket qua chan nuoi lon Equal variances nai assumed 14.815 0.001 -1.836 237 0.068 -114323 62254.9 -236967 8320.50438 Equal variances not assumed -0.713 9.088 0.494 -114323 160388.4 -476614 247967.5761 Ket qua chan nuoi vit Equal variances thit assumed 1.729 0.19 0.64 238 0.523 1412.609 2207.132 -2935.4 5760.61889 Equal variances not assumed 3.076 229 0.002 1412.609 459.2969 507.6205 2317.59688 Ket qua chan nuoi vit Equal variances a trung ssumed 1.518 0.219 0.594 238 0.553 2846.087 4788.025 -6586.23 12278.40678 Equal variances not assumed 2.856 229 0.005 2846.087 996.3719 882.8584 4809.31556 198 Group Statistics/NTTS CLSK_2 nhom N Mean Std. Deviation Std. Error Mean Khong dua vao TNTN 10 138570 438196.8154 138570 Ket qua NTTS.tom su Dua vao TNTN 230 120184.6 272978.0311 17999.64 Khong dua vao TNTN 10 35540 112387.348 35540 Ket qua NTTS.cua thit Dua vao TNTN 230 78739.59 301030.6889 19849.38 Khong dua vao TNTN 10 212325 564145.0273 178398.3 Ket qua NTTS.cua giong Dua vao TNTN 229 23372.49 246608.0123 16296.32 Khong dua vao TNTN 10 18072.3 57149.63056 18072.3 Ket qua NTTS.ca vuoc Dua vao TNTN 230 76814.45 216949.9854 14305.26 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Ket qua NTTS.ca song Dua vao TNTN 230 80384.96 379933.4962 25052.07 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Ket qua NTTS.ca truyen thong Dua vao TNTN 230 21101.28 99251.24571 6544.433 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Ket qua NTTS.ngao Dua vao TNTN 230 127997.4 273351.748 18024.28 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances Sig. 95% Confidence Std. (2- Mean Interval of the F Sig. t df Error Difference tailed) Difference Difference Lower Upper Ket qua NTTS. Equal tom the variances assumed 0.356 0.552 0.355 237 0.723 62897.54 177252.9 -286295 412089.9239 Equal variances not assumed 0.439 10.291 0.67 62897.54 143300.5 -255175 380969.7401 Ket qua NTTS. Equal variances tom su assumed 3.836 0.05 0.975 238 0.33 84644.6 86784.16 -86318.6 255607.7829 Equal variances not assumed 2.125 14.173 0.052 84644.6 39838.15 -702.249 169991.4497 Ket qua NTTS. Equal variances cua thit assumed 5.222 0.023 -1.313 238 0.191 -133585 101755.6 -334042 66871.18314 Equal variances not assumed -0.744 9.224 0.475 -133585 179499.2 -538142 270970.7416 Ket qua NTTS. Equal variances cua giong assumed 0.029 0.864 0.068 237 0.946 5300.189 78224.26 -148803 159403.8692 Equal variances not assumed 0.218 28.834 0.829 5300.189 24334.71 -44482.3 55082.70435 Ket qua NTTS. Equal variances ca vuoc assumed 5.795 0.017 1.117 238 0.265 76814.45 68743.33 -58608.6 212237.5517 Equal variances not assumed 5.37 229 0 76814.45 14305.26 48627.7 105001.2098 Ket qua NTTS. Equal variances ca song assumed 1.793 0.182 0.668 238 0.505 80384.96 120386.7 -156775 317544.5604 Equal variances not assumed 3.209 229 0.002 80384.96 25052.07 31022.93 129746.9985 Ket qua NTTS.ca Equal variances truyen thong assumed 1.815 0.179 0.671 238 0.503 21101.28 31449.01 -40852.7 83055.24596 Equal variances not assumed 3.224 229 0.001 21101.28 6544.433 8206.281 33996.2866 Ket qua NTTS. Equal variances ngao assumed 12.036 0.001 1.478 238 0.141 127997.4 86614.94 -42632.4 298627.2715 Equal variances not assumed 7.101 229 0 127997.4 18024.28 92482.8 163512.0676 199 Group Statistics/Làm thuê trong NN CLSK_2 nhom N Mean Std. Deviation Std. Error Mean Ket qua lam thue. trong trot Dua vao TNTN 230 0 .00000a 0 Khong dua vao TNTN 10 0 .00000a 0 Ket qua lam thue. NTTS Dua vao TNTN 230 3027.826 13596.87575 896.5514 Khong dua vao TNTN 10 26170 34025.80883 10759.91 Ket qua lam thue. danh bat Dua vao TNTN 230 10245.08 0 0 Khong dua vao TNTN 10 24176.09 263530.308 17376.67 Ket qua lam thue. khac Dua vao TNTN 230 1315.217 7924.42378 522.521 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances 95% Confidence Sig. Mean Std. Error Interval of the F Sig. t df Difference (2-tailed) Difference Difference Lower Upper Ket qua lam thue. Equal variances NTTS assumed 27.089 0.0010 -4.812 238 0 -23142.2 4809.389 -32616.6 -13667.76639 Equal variances not assumed -2.143 9.125 0.06 -23142.2 10797.19 -47516.1 1231.70987 Ket qua lam thue. Equal variances danh bat assumed 0.31 0.578 0.29 238 0.772 24176.09 83502.9 -140323 188675.2487 Equal variances not assumed 1.391 229 0.165 24176.09 17376.67 -10062.5 58414.69051 Ket qua lam Equal variances thue. khac assumed 1.151 0.284 0.524 238 0.601 1315.217 2510.953 -3631.31 6261.74927 Equal variances not assumed 2.517 229 0.013 1315.217 522.521 285.6538 2344.78096 200 Group Statistics/Phi NN CLSK_2 nhom N Mean Std. Deviation Std. Error Mean Ket qua lam phi NN. xay dung Dua vao TNTN 230 5860.87 16031.49845 1057.086 Khong dua vao TNTN 10 27200 62533.19119 19774.73 Ket qua lam phi NN. cong nhan Dua vao TNTN 230 6422.052 20012.13297 1319.561 Khong dua vao TNTN 10 26400 44470.21475 14062.72 Ket qua lam phi NN. khac Dua vao TNTN 230 272646.5 3955727.688 260833 Khong dua vao TNTN 10 96000 180997.2376 57236.35 Ket qua lam phi NN. luong huu Dua vao TNTN 230 435.6522 4329.52071 285.4801 Khong dua vao TNTN 10 0 0 0 Ket qua lam phi NN. tro cap Dua vao TNTN 230 960 5106.46136 336.7101 Khong dua vao TNTN 9 0 0 0 Ket qua lam phi NN. luong Dua vao TNTN 230 6782.609 22659.34651 1494.113 Khong dua vao TNTN 10 19080 42544.84693 13453.86 Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances 95% Confidence Std. Sig. Mean Interval of the F Sig. t df Error (2-tailed) Difference Difference Difference Lower Upper Ket qua lam phi Equal 31.873 0.0001 -3.323 238 0.001 -21339.1 6421.397 -33989.2 -8689.0975 NN. xay dung variances assumed Equal variances -1.078 9.052 0.309 -21339.1 19802.97 -66097.7 23419.461 not assumed Ket qua lam phi Equal variances 22.599 0.0002 -2.883 238 0.004 -19977.9 6929.139 -33628.2 -6327.6723 NN. cong nhan assumed Equal variances -1.414 9.159 0.19 -19977.9 14124.49 -51845.3 11889.435 not assumed Ket qua lam phi Equal variances 0.097 0.756 0.141 238 0.888 176646.5 1253474 -2292673 2645966.5 NN. khac assumed Equal variances 0.662 237.569 0.509 176646.5 267039 -349420 702713.32 not assumed Ket qua lam phi Equal variances 0.409 0.523 0.318 238 0.751 435.6522 1371.863 -2266.89 3138.1972 NN. luong huu assumed Equal variances 1.526 229 0.128 435.6522 285.4801 -126.851 998.15576 not assumed Ket qua lam phi Equal variances 1.333 0.25 0.563 237 0.574 960 1705.601 -2400.07 4320.0746 NN. tro cap assumed Equal variances 2.851 229 0.005 960 336.7101 296.5541 1623.4459 not assumed Ket qua lam phi Equal variances 8.503 0.004 -1.605 238 0.11 -12297.4 7661.157 -27389.7 2794.9471 NN. luong assumed Equal variances -0.908 9.223 0.387 -12297.4 13536.57 -42806.6 18211.817 not assumed 201 PHỤ LỤC 4 HỆ THỐNG CHỈ TIÊU NGHIÊN CỨU 1. Nhóm chỉ tiêu về môi trường bị tổn thương - Tần suất các biểu hiện thời tiết bất thường - Cường độ các biểu hiện thời tiết bất thường - Độ dài thời gian xuất hiện của các biểu hiện thời tiết bất thường 2. Nhóm chỉ tiêu về tài sản sinh kế a) Nguồn lực tự nhiên - Diện tích và tỷ lệ các loại đất/hộ - Diện tích và tỷ lệ các loại đất/khẩu/lao động - Diện tích rừng ngập mặn/xã - Diện tích mặt nước NTTS/hộ - Diện tích bãi bồi, ao đầm/hộ b) Nguồn nhân lực - Tổng số lao động (lao động thuần nông, lao động làm việc tại các khu công nghiệp, lao động làm thuê,..)/hộ - Lao động trong độ tuổi BQ/hộ - Cơ cấu lao động: chỉ tiêu phản ánh tỷ lệ lao động (ngư dân) theo tiêu chí xác định như độ tuổi, giới tính, nghề khai thác..... so với tổng số lao động khai thác được tính theo công thức: Số lao động theo tiêu chí xác định Cơ cấu lao động (%) = x 100 Tổng số lao động - Tỷ lệ lao động qua đào tạo: Chỉ tiêu phản ánh mức độ, số lượng lao động được đào tạo về trình độ chuyên môn, kỹ năng nuôi trồng so với tổng số lao động được tính theo công thức: Lao động qua đào tạo Tỷ lệ lao động qua đào tạo (%) = x 100 Tổng số lao động Tổng số người dân - Chất lượng lao động: Trình độ học vấn, kiến thức, kĩ năng, số năm kinh nghiệm trong nghề. 202 c) Nguồn lực tài chính - Tổng vốn và cơ cấu sử dụng vốn của hộ theo hình thức sở hữu và theo nguồn - Các nguồn thu nhập của hộ - Số lượng và tỉ lệ vốn đi vay d) Nguồn lực vật chất ❖ Nguồn lực vật chất của địa phương - Số km đê biển/đê sông/đường giao thông được bê tông hoá - Tổng số trường học, trạm xá, chợ trong xã, huyện, tỉnh. ❖ Nguồn lực vật chất của hộ - Số lượng và tỷ lệ nhà kiên cố, bán kiên cố, không kiên cố - Dụng cụ phục vụ sản xuất của hộ: số lượng, chủng loại e) Nguồn lực xã hội - Số lượng và tỷ lệ hộ tham gia vào các tổ chức kinh tế – xã hội. - Số lượng và tỷ lệ hộ tham gia vào các nhóm sở thích, hiệp hội, câu lạc bộ tại địa phương. 3. Nhóm chỉ tiêu về tổ chức, định chế, chính sách - Cơ cấu tổ chức: Phản ánh tính hợp lý trong việc bố trí bộ máy quản lý Nhà nước. - Tỷ lệ cán bộ chuyên trách: Phản ánh tình hình cán bộ được phân công đảm nhiệm công việc chuyên trách về các lĩnh vực trong đơn vị quản lý. Công thức tính: Số cán bộ chuyên trách Tỷ lệ cán bộ chuyên trách (%) = x 100 Tổng số cán bộ trong đơn vị quản lý - Tính hợp lý, đầy đủ của chính sách liên quan đến sinh kế ven biển - Mức độ hài lòng của người dân về chính sách liên quan đến sinh kế ven biển. 4. Nhóm chỉ tiêu phản ánh CLSK - Số hoạt động sinh kế bình quân/hộ. - Hoạt động sinh kế dựa vào nông nghiệp: số lượng, mức độ - Hoạt động sinh kế làm thuê trong nông nghiệp: số lượng, mức độ - Hoạt động sinh kế phi nông nghiệp: số lượng, mức độ - Mức độ tham gia của người dân vào các hoạt động sinh kế khác nhau. 203 - Cơ cấu ngành nghề nông nghiệp và phi nông nghiệp. - Số hoạt động sinh kế không/ít dựa vào nguồn lực tự nhiên. - Mức độ tham gia của người dân vào các hoạt động sinh kế thay thế. - Số/tỷ lệ hộ dân có người di cư thời vụ và dài hạn. - Số/tỷ lệ hộ dân thay đổi phương thức canh tác - Số/tỷ lệ hộ dân chuyển đổi hình thức canh tác 5. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả sinh kế a) Chỉ tiêu thể hiện kết quả sản xuất - Giá trị sản xuất (GO): là toán bộ giá trị của cải vật chất và dịch vụ được tạo ra trong một thời kỳ nhất định. Công thức tính: GO = QiPi Trong đó: Qi là khối lượng sản phẩm i Pi là đơn giá sản phẩm i - Chi phí trung gian (IC): là toàn bộ các chi phí vật chất (trừ khấu hao tài sản cố định) và dịch vụ sản xuất. IC = ∑Cj Cj là toàn bộ chi phí vật chất và dịch vụ sản phẩm j. - Giá trị gia tăng (VA): là giá trị sản phẩm dịch vụ tạo ra trong một năm sau khi đã trừ đi chi phí trung gian. VA = GO – IC - Thu nhập hỗn hợp (MI): là một phần của giá trị gia tăng sau khi đã trừ đi khấu hao tài sản cố định, thuế, lao động thuê. Như vậy thu nhập hỗn hợp bao gồm cả công lao động gia đình. MI = VA – (A + T) – lao động thuê ngoài (nếu có) A: là khấu hao tài sản cố định. T: các khoản thuế phải nộp. - Lợi nhuận (Pr): là phần lãi ròng trong thu nhập hàng hóa sau khi sản xuất một đơn vị diện tích trong một vụ hay một năm. Thông thường lợi nhuận hay sử dụng trong các doanh nghiệp còn với các hộ nông dân thì hộ thường quan tâm đến doanh thu từ sản xuất, cho nên chỉ tiêu này được sử dụng trong sản xuất nông nghiệp của hộ. Pr= GO – (IC+S+A) = GO – TC b) Chỉ tiêu thể hiện hiệu quả sản xuất 204 - GO,VA,MI/IC: Thể hiện cứ một đồng chi phí trung gian được đầu tư tạo ra được bao nhiêu đồng giá trị sản xuất/giá trị gia tăng/ thu nhập hỗn hợp - GO,VA,MI/LĐ: Thể hiện cứ một công lao động được đầu tư thì tạo ra được bao nhiêu đồng giá trị sản xuất/ giá trị gia tăng/ thu nhập hỗn hợp c) Chỉ tiêu phản ánh giảm rủi ro - Tỉ lệ rủi ro được giảm thiểu trong các hoạt động sinh kế - Mức độ rủi ro được giảm thiểu trong các hoạt động sinh kế d) Chỉ tiêu phản ánh giảm phụ thuộc vào tài nguyên nhiên nhiên - Số lượng/tỉ lệ các hoạt động sinh kế dựa vào tài nguyên thiên nhiên - Mức độ dựa vào tài nguyên thiên nhiên của các hoạt động sinh kế 6. Nhóm chỉ tiêu phản ánh các yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược sinh kế - Ảnh hưởng của môi trường tổn thương: tần suất, mức độ ảnh hưởng - Ảnh hưởng của thể chế, chính sách: tần suất, mức độ ảnh hưởng - Ảnh hưởng của nguồn lực sinh kế: tần suất, mức độ ảnh hưởng 7. Chỉ tiêu cải thiện chiến lược sinh kế - Cải thiện môi trường tổn thương - Cải thiện thể thế, chính sách - Cải thiện CLSK 205 PHỤ LỤC 5: KẾT QUẢ MÔ HÌNH PHÂN TÍCH HỆ THỐNG Hình 5.1. Kết quả mô hình phân tích hệ thống dự báo xu hướng thay đổi của các nguồn lực sinh kế 206 PHỤ LỤC 6: HÌNH ẢNH MINH HOẠ TẠI THỰC ĐỊA Quan sát thị địa bàn nghiên cứu Quan sát thị địa bàn nghiên cứu Vùng NTTS trong đê Đê biển, rừng ngập mặn ngoài đê Thảo luận nhóm Phỏng vấn hộ dân 207