Luận án Tác động của tài chính toàn diện đối với sự ổn định của hệ thống ngân hàng

ion,” Berlin Working Papers on Money, Finance, Trade and Development . Working paper, (No.07/2012). Sarma, M. (2015) “Measuring financial inclusion,” Economics Bulletin, 35(1), pp. 604–611. Sarma, M. and Pais, J. (2011) “Financial inclusion and development,” Journal of international development, 23(5), pp. 613–628. Saunders, A. and Wilson, B. (1996) “Contagious bank runs: evidence from the 1929–1933 period,” Journal of Financial Intermediation. Elsevier, 5(4), pp. 409–423. Schinasi, M. G. J. (2004) “Defining Financial Stability (EPub),” IMF Working Paper. International Monetary Fund, WP/04/187. xviii Seetharam, B. and Johnson, D. (2015) “Mobile Money’s Impact on Tanzanian Agriculture,” IEEE Software, 32(1), pp. 29–34. Segoviano, B. M. A. (2006) “Portfolio Credit Risk and Macroeconomic Shocks: Applications to Stress Testing Under Data-Restricted Environments,” IMF Working Papers, 06(283), p. 1. doi: 10.5089/9781451865431.001. Segoviano, M. A. and Goodhart, C. (2009) “Banking Stability Measures,” IMF Working Paper, 4. Shaban, M. et al. (2014) “Diversification and banks’ willingness to lend to small businesses: Evidence from Islamic and conventional banks in Indonesia,” Journal of Economic Behavior & Organization. Elsevier, 103, pp. S39–S55. Shankar, S. (2013) “Financial inclusion in India: Do microfinance institutions address access barriers,” ACRN Journal of Entrepreneurship Perspectives, 2(1), pp. 60–74. Sharpe, S. A. (1990) “Asymmetric information, bank lending, and implicit contracts: A stylized model of customer relationships,” The journal of finance. Wiley Online Library, 45(4), pp. 1069– 1087. Shim, J. (2019) “Loan portfolio diversification, market structure and bank stability,” Journal of Banking and Finance. Elsevier B.V., 104, pp. 103–115. doi: 10.1016/j.jbankfin.2019.04.006. Shin, H. S. (2009) “Securitisation and financial stability,” The Economic Journal, 119(536), pp. 309–332. Siddik, M. N. A. and Kabiraj, S. (2018) “Does financial inclusion induce financial stability? Evidence from cross-country analysis,” Australasian Accounting, Business and Finance Journal, 12(1), pp. 33–46. doi: 10.14453/aabfj.v12i1.3. Sinclair, S. P. (2001) Financial exclusion: An introductory survey. CRSIS, Edinburgh College of Art/Heriot Watt University. Son, T. H., Liem, N. T. and Ly, H. T. N. (2019) “Understanding financial inclusion in Vietnam,” Research in World Economy, 10(3), pp. 382–390. doi: 10.5430/RWE.V10N3P382. Song, F. and Thakor, A. V (2007) “Relationship banking, fragility, and the asset-liability matching problem,” The Review of Financial Studies, 20(6), pp. 2129–2177. Stiroh, K. J. (2004) “Diversification in banking: Is noninterest income the answer?,” Journal of money, Credit and Banking. JSTOR, pp. 853–882. Stiroh, K. J. and Rumble, A. (2006) “The dark side of diversification: The case of US financial holding companies,” Journal of Banking and Finance, 30(8), pp. 2131–2161. doi: 10.1016/j.jbankfin.2005.04.030. Sufian, F. and Habibullah, M. S. (2012) “Globalizations and bank performance in China,” Research in International Business and Finance. Elsevier, 26(2), pp. 221–239. xix Suidarma, I. M. (2019) “The Nexus Between Financial Inclusion and Economic Growth in ASEAN,” Jejak, 12(2), pp. 267–281. doi: 10.15294/jejak.v12i2.18747. Tambunlertchai, K. (2015) “Financial Inclusion, Financial Regulation, and Financial Education in Thailand,” ADBI Working Paper Series, (537). doi: 10.2139/ssrn.2650235. Thomas, M. and Burnett, N. (2013) “Exclusion from education: the economic cost of out of school children in 20 countries,” Washington DC: Results for Development and Educate a Child. Trujillo, V., Sitorus, D. and Aviles, A. M. (2018) Advancing Digital Financial Inclusion in ASEAN, World Bank Group; ASEAN WC-FINC. doi: 10.1596/30183. Tuesta, D. et al. (2015) “Financial inclusion and its determinants: the case of Argentina,” Madrid: BBVA Research. Uhde, A. and Heimeshoff, U. (2009) “Consolidation in banking and financial stability in Europe: Empirical evidence,” Journal of Banking & Finance. Elsevier, 33(7), pp. 1299–1311. UN (2015) Inclusive Finance. Available at: https://www.un.org/esa/ffd/topics/inclusive-local- finance/inclusive-finance.html (Accessed: March 29, 2021). UN (2020) The 17 Goals. Available at: https://sdgs.un.org/goals (Accessed: December 25, 2020). Wagner, W. (2010) “Diversification at financial institutions and systemic crises,” Journal of Financial Intermediation. Elsevier, 19(3), pp. 373–386. Williams, B. (2014) “Bank risk and national governance in Asia,” Journal of Banking & Finance. Elsevier, 49, pp. 10–26. World Bank (2008) Payments systems worldwide : a snapshot - outcomes of the global payment systems survey 2008 : Global survey book (English). Washington, DC: World Bank Group. Available at: World Bank (2011) World Development Report: Gender Equality and Development, World Development Report 2012. doi: 10.1596/9780821388105_ch5. World Bank (2015) “Diagnostic review of consumer protection and financial literacy,” Finance and Markets global practice, 1. World Bank (2016) Gender Strategy 2016–2023: Gender Equality, Poverty Reduction, and Inclusive Growth. World Bank (2017a) Global Financial Development. Available at: https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=1250&series=GFDD.DI.02 (Accessed: December 25, 2020). World Bank (2017b) Global Findex. Available at: https://globalfindex.worldbank.org/#data_sec_focus. World Bank (2018) Financial inclusion Overview. Available at: xx https://www.worldbank.org/en/topic/financialinclusion/overview. World Bank (2020) Financial stability. Available at: https://www.worldbank.org/en/publication/gfdr/gfdr-2016/background/financial-stability. Zetzsche, D. A., Buckley, R. P. and Arner, D. W. (2019) “FinTech for financial inclusion: driving sustainable growth,” Sustainable Development Goals: Harnessing Business to Achieve the SDGs through Finance, Technology, and Law Reform. Wiley Online Library, pp. 177–203. xxi PHỤ LỤC A1. PHỤ LỤC 1. DANH SÁCH CÁC NGÂN HÀNG Ở KHU VỰC ASEAN STT Quốc gia Mã ngân hàng STT Quốc gia Mã ngân hàng 01 Indonesia ID:NIS 52 Malaysia L:RHBC 02 Indonesia ID:BEI 53 Malaysia L:MYPB 03 Indonesia ID:BUM 54 Phillippines PH:PSB 04 Indonesia ID:BKT 55 Phillippines PH:SBP 05 Indonesia ID:BKM 56 Phillippines PH:CSB 06 Indonesia ID:BRI 57 Phillippines PH:BDO 07 Indonesia ID:MEG 58 Phillippines PH:UBP 08 Indonesia ID:BCA 59 Phillippines PH:MED 09 Indonesia ID:BBA 60 Phillippines PH:LTG 10 Indonesia ID:BKK 61 Phillippines PH:PNB 11 Indonesia ID:PBH 62 Phillippines PH:CHB 12 Indonesia ID:BKD 63 Phillippines PH:MTB 13 Indonesia ID:BKJ 64 Phillippines PH:PCA 14 Indonesia ID:BKN 65 Phillippines PH:BPI 15 Indonesia ID:BKB 66 Phillippines PH:RCA 16 Indonesia ID:BMT 67 Phillippines PH:TST 17 Indonesia ID:BCI 68 Phillippines PH:EAW 18 Indonesia ID:ARO 69 Phillippines PH:PBB 19 Indonesia ID:BTX 70 Phillippines PH:AUB 20 Indonesia ID:IPA 71 Singapore T:OCBC 21 Indonesia ID:BTN 72 Singapore T:UOBS 22 Indonesia ID:BVI 73 Singapore T:DBSS 23 Indonesia ID:BPD 74 Thailand Q:KTBT 24 Indonesia ID:NAR 75 Thailand Q:BAYT 25 Indonesia ID:PAN 76 Thailand Q:NFST 26 Indonesia ID:BIP 77 Thailand Q:TIST 27 Indonesia ID:BJT 78 Thailand Q:LHBA 28 Indonesia ID:BKI 79 Thailand Q:TMBT 29 Indonesia ID:BKP 80 Thailand Q:KNFT 30 Indonesia ID:BNE 81 Thailand Q:UBTT 31 Indonesia ID:BMD 82 Thailand Q:SBBT 32 Indonesia ID:BMI 83 Thailand Q:TFBT 33 Indonesia ID:BMY 84 Thailand Q:BBLT 34 Indonesia ID:BPA 85 Vietnam VT:STB 35 Indonesia ID:BAA 86 Vietnam VT:CTG 36 Indonesia ID:BYU 87 Vietnam VT:VCB 37 Indonesia ID:PTB 88 Vietnam VT:EIB 38 Indonesia ID:HAR 89 Vietnam VT:ACB 39 Indonesia ID:BAO 90 Vietnam VT:SHB 40 Indonesia ID:BGA 91 Vietnam VT:NVB 41 Indonesia ID:BTP 92 Vietnam VT:MBB 42 Indonesia ID:BRY 93 Vietnam VT:BID 43 Indonesia ID:AAR 94 Vietnam VT:VIB 44 Malaysia L:HOLB 95 Vietnam VT:KLB 45 Malaysia L:AFIN 96 Vietnam VT:VPB 46 Malaysia L:BIMB 97 Vietnam VT:LPB 47 Malaysia L:HONG 98 Vietnam VT:BAB 48 Malaysia L:AMMB 99 Vietnam VT:HDB 49 Malaysia L:COMS 100 Vietnam VT:TPB 50 Malaysia L:MALY 101 Vietnam VT:TCB 51 Malaysia L:PBOM 102 Vietnam VT:VBB xxii A2. PHỤ LỤC 2. PHÂN PHỐI CỦA ĐỘ LỆCH CHUẨN TỐC ĐỘ TĂNG TRƯỞNG TIỀN GỬI Đồ thị histogram của biến sdGrDep trên cho thấy biến này không có phân phối chuẩn. Chính vì vậy cần chuyển biến này sang các dạng khác. Các dạng được chuyển đổi có biểu đồ như sau: xxiii Dựa vào các đồ thị nói này, trong các hàm chuyển đổi, hàm logarit biểu đồ có dạng gần với phân phối chuẩn hơn so với các hàm chuyển đổi khác. Do vậy, tác giả tiến hành kiểm định xem ln(sdGrDep) có phân phối chuẩn hay không. Kết quả kiểm định có Prob>chi2 bằng 0.3328 > 0.05, có nghĩa là biến lnsdGrDep có phân phối chuẩn. Chính vì vậy, trong luận án, tác giả sử dụng biến lnsdGrDep thay vì sdGrDep. xxiv A3. PHỤ LỤC 3. XÁC ĐỊNH CẬN DƯỚI, CẬN TRÊN TRONG CHỈ SỐ TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN Các chỉ số được tính toán cho từng khía cạnh của tài chính toàn diện (di), với mỗi khía cạnh được tính toán theo công thức sau: Ai-mi di=wi Mi-mi Ai : giá trị thực tế của chỉ số khía cạnh thứ i mi : giá trị tối thiểu của chỉ số khía cạnh thứ i Mi: giá trị tối đa của chỉ số khía cạnh thứ i wi: tỷ trọng được gán cho mỗi khía cạnh Việc chọn ra giá trị tối thiểu (cận dưới) và giá trị tối đa (cận trên) của chỉ số khía cạnh thứ i là việc không hề đơn giản. Ta có thể lấy 0 là giá trị cận dưới cho mọi khía cạnh, tuy nhiên việc cố định giá trị cận trên là cho mọi chiều điều không thể. Giá trị lớn nhất trong quan sát thực nghiệm có thể lấy làm cận trên. Tuy nhiên nó có thể xảy ra 3 vấn đề. Một là, nếu giá trị cận trên là do một trường hợp đột biến ngoại lệ thì rõ ràng nó sẽ là cho giá trị IFI tính ra được sẽ không chính xác. Hai là, giới hạn trên có thể khác nhau qua các năm, và vì thế việc so sánh các chỉ số theo thời gian là một việc rất khó khăn. Ba là tùy thuộc vào kích thước mẫu được lựa chọn, mà các cận trên sẽ khác nhau, từ đó dẫn đến tính không thống nhất trong tính toán chỉ số này giữa các nhóm quốc gia được quan sát. Một điểm đáng lưu ý của phần này chính là xác định các cận trên của các chỉ số ở các khía cạnh (công thức 2.1). Tác giả đã sử dụng toàn bộ thông tin về các khía cạnh của các quốc gia trên thế giới theo dữ liệu từ IMF FAS (2020), và lựa chọn cận trên dựa vào bách phân vị 90th, giá trị mà tại đó nhiều nhất là 90% số quan sát là kém hơn giá trị này (xem phụ lục A3). Kết quả khá tương thích với đề suất của Sarma (2012). Đồng thời, nhằm tăng tính thuyết phục, tác giả đã sử dụng bộ dữ liệu về các khía cạnh của tất cả các quốc gia được thu thập trong dữ liệu của IMF từ năm 2008 – 2019 để kiểm lại tính phù hợp của việc lựa chọn cận trên. Cuối cùng các giới hạn cận trên được sử dụng như sau: ✓ Khía cạnh thâm nhập ngân hàng (banking penetration – pi): Mp = 2500 ✓ Khía cạnh khả dụng của các dịch vụ ngân hàng (availability of the banking services – ai): Ma1 = 60 ; Ma2 =120 xxv ✓ Khía cạnh sử dụng (Usage – u): Mu = 300 Sau khi xác định được cận trên, tác giả tiến hành tính toán cho các khía cạnh theo công thức (1) và sau đó tiếp tục tính chỉ số IFI theo công thức (2) kết quả được trình bày trong nội dung luận án. xxvi A4. PHỤ LỤC 4. KẾT QUẢ HỒI QUY FEM ĐỂ TÍNH TOÁN CHI PHÍ BIÊN MCit xxvii A5. PHỤ LỤC 5. MÔ HÌNH, CƠ CHẾ VẬN HÀNH CHIẾN LƯỢC TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN Ở CÁC NƯỚC ASEAN+. Việc triển khai thực hiện các chính sách thúc đẩy tài chính toàn diện khác nhau ở mỗi quốc gia, bởi bối cảnh và điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau của chính mỗi quốc gia làm định hướng phát triển tài chính toàn diện khác nhau ở các quốc gia. Các quốc gia trên thế giới nói chúng và các nước thuộc khối ASEAN nói riêng theo đuổi tài chính toàn diện cũng đều hướng đến những lưu ý mà (World Bank, 2018)đã chỉ ra, bao gồm: Các chính sách được cung cấp trên quy mô lớn; Tận dụng các khoản thanh toán của chính phủ; Các dịch vụ tài chính di động được phép phát triển mạnh; Các mô hình kinh doanh mới được hoan nghênh, chẳng hạn như tận dụng dữ liệu thương mại điện tử để bao gồm tài chính; Thực hiện một cách tiếp cận chiến lược bằng cách phát triển một chiến lược bao gồm tài chính quốc gia (NFIS) nhằm tập hợp các bên liên quan đa dạng bao gồm các cơ quan quản lý tài chính, viễn thông, cạnh tranh và các bộ giáo dục; Chú trọng bảo vệ người tiêu dùng và khả năng tài chính để thúc đẩy các dịch vụ tài chính bền vững, có trách nhiệm. Tuy nhiên tương ứng với đó, là định hướng thực hiện của mỗi quốc gia là khác nhau. Chẳng hạn những năm gần đây Singapore và Thái Lan là hai lựa chọn định hướng chính là ứng dụng ngân hàng số. Trong khi đó, Lào với có sở hạ tầng chưa thật sự phát triển, đã lựa chon phương thức khác là thông qua các đối tác phát triển để thúc đẩy tài chính toàn diện (Rahman, 2015); cụ thể nhờ tổ chức hợp tác quốc tế Đức GIZ đã đặc biệt tích cực thông qua dự án Tiếp cận Tài chính cho Người nghèo (AFP), bao gồm phát triển thể chế và các tổ chức hỗ trợ mạng lưới và một phần có liên quan đến Hiểu biết Tài chính và Bảo vệ Người tiêu dùng. Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đã giúp phát triển chính sách và thể chế trong lĩnh vực ngân hàng và tổ chức tài chính vi mô; KfW-ahs đã cung cấp một quỹ để các ngân hàng thương mại cho MSME vay lại, trong khi Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) đang hỗ trợ sự phát triển của hệ thống thanh toán quốc gia và văn phòng tín dụng. Ngân hàng Thế giới đang hỗ trợ Cục Giám sát Ngân hàng BoL về các quy định và chỉ số hoạt động thận trọng. Campuchia, từ đầu những năm 1990, các chính sách tài chính toàn diện được thực hiện chủ yếu thông qua các dự án tài chính vi mô do các cơ quan tài trợ, tổ chức phi chính phủ và các tổ chức khác thực hiện. Tương tự như vậy Phillippines cũng lựa chọn công nhận tài chính vi mô là một hoạt động ngân hàng hợp pháp và đặt ra các quy tắc và quy định cho hoạt động của nó trong lĩnh vực ngân hàng. Trong khi, Indonesia có chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện được công bố vào tháng xxviii sáu năm 2012 với tầm nhìn đạt được một hệ thống tài chính mà mọi tầng lớp trong cộng đồng đều có thể tiếp cận, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giảm nghèo và bình đẳng thu nhập ở Indonesia. Chiến lược nhằm mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính cho tất cả các bộ phận dân cư và mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ. Ở Malaysia, Đạo luật Ngân hàng Trung ương Malaysia năm 2009 quy định rõ ràng rằng chức năng chính của Ngân hàng Negara Malaysia (BNM) là phát triển và thúc đẩy một hệ thống tài chính toàn diện Được hỗ trợ bởi một nhiệm vụ rõ ràng, BNM là cơ quan hàng đầu chịu trách nhiệm về các chính sách và sáng kiến nhằm thúc đẩy tài chính toàn diện ở Malaysia. Việt Nam triển khai thông qua các chính sách hoặc các đề án do Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ như Chính sách hỗ trợ tín dụng phát triển nông nghiệp nông thôn; Đề án đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt; Đề án xây dựng và phát triển hệ thống tài chính vi mô; Đề án Nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế; Chiến lược Quốc gia về Tài chính toàn diện; v.v. Rhaman(2015) đã chỉ ra một số quốc gia đặc thù với những định hướng cho mỗi giai đoạn và các chính sách đã được triển khai thực hiện nhằm hướng đến thúc đẩy tài chính toàn diện, thông qua đó có thể thấy rõ sự tương đồng và khác nhau trong việc triển khai các chính sách. Những điểm tương đồng và cũng là những mặt tích cực của việc triển khai thực hiện, được tác giả tổng hợp ngay sau đây: + Thứ nhất, nhiệm vụ xây dựng và triển khai tài chính toàn diện được pháp lý hóa dưới hình thức quyết định của người đứng đầu Chính phủ hoặc quy định trong luật. Điều này không chỉ thể hiện sự cam kết của Chính phủ đối với thúc đẩy tài chính toàn diện mà còn tạo dựng một sơ sở pháp luật để xây dựng và triển khai khuôn khổ tài chính toàn diện một tầm nhìn rõ ràng và các mục tiêu cụ thể. Malaysia đã đưa nhiệm vụ về tài chính toàn diện trong Luật NHTW 2009 và Chiến lược tổng thể phát triển khu vực tài chính năm 2011-2020 (Master Plan/Blueprint). Trên cơ sở văn bản pháp luật này, Khuôn khổ tài chính toàn diện đã được xây dựng với một tầm nhìn rõ ràng và đặt ra các mục tiêu cụ thể. Việc có được một cơ sở pháp luật và sự cam kết của Chính phủ là nhân tố quan trọng quyết định sự thành công của chiến lược tài chính toàn diện ở Malaysia. Giữa năm 2015, NHTW In-đô-nê-si-a đã viết lại Chiến lược Tài chính toàn diện và pháp lý hóa Chiến lược tài chính toàn diện mới thông qua Quyết định thủ tướng số 82. Theo Quyết định thủ xxix tướng số 82 năm 2016 này, Chiến lược tài chính toàn diện được xây dựng với định hướng thực hiện mục tiêu Kế hoạch phát triển quốc gia trung hạn giai đoạn 2015-2019 và tạo sự phối kết hợp chặt chẽ giữa các Bộ ngành khi thực hiện các giải pháp chiến lược. + Thứ hai, NHTW hoặc Bộ Tài chính thường là đơn vị đầu mối thực hiện nhiệm vụ xây dựng và triển khai Chiến lược/Kế hoạch tài chính toàn diện. Tuy nhiên, tài chính toàn diện là một vấn đề lớn, bao trùm và mang tính liên ngành có ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế và tất cả các khu vực trong nền kinh tế. Do đó để triển khai thành công một Chiến lược/Kế hoạch có tầm ảnh hưởng lớn như vậy cần phải có được sự cam kết của Chính phủ hay phê chuẩn của Thủ tướng để giải quyết được một vấn đề quan trọng là sự phối hợp giữa các bộ ngành liên quan dưới hình thức một Ủy ban/Hội đồng điều phối tài chính toàn diện, đứng đầu là Thủ tướng hoặc Phó Thủ tướng và thành viên là đại diện các Bộ, ngành liên quan. Ủy ban/Hội đồng điều phối chịu trách nhiệm định hướng, ra các quyết sách liên quan đến thúc đẩy tài chính toàn diện cũng như giám sát quá trình thực hiện tài chính toàn diện Trường hợp Malaysia, BNM được giao là cơ quan đầu não xây dựng và triển khai thực hiện tài chính toàn diện mà không cần phải có một chiến lược riêng do Thủ tướng phê chuẩn vì BNM bao hàm cả khu vực bảo hiểm do đó không gặp vấn đề lớn trong phối hợp. Trong khi với các nước khác, nếu khu vực ngân hàng, bảo hiểm và chứng khoán thuộc các bộ quản lý khác nhau thì, chiến lược tài chính toàn diện tổng thể có một ủy ban/hội đồng điều phối đứng đầu là Thủ tướng/Phó Thủ tướng với các thành viên khác là lãnh đạo các bộ liên quan, tuy nhiên vai trò điều phối vẫn thuộc về NHTW. Quyết định 82 của Chính phủ Indonesia nêu rõ việc thành lập một Hội đồng quốc gia về tài chính toàn diện, bao gồm Ủy ban tài chính toàn diện và các Tổ Công tác. Ủy ban tài chính toàn diện có trưởng ban là Thủ tướng với bốn phó trưởng ban thường trực (Phó thủ tướng, Bộ trưởng bộ kinh tế, Thống đốc NHTW, Trưởng Cục giám sát dịch vụ tài chính Indonesia (OJK). Thành viên của Ủy ban bao gồm đại diện các Bộ, ngành: Bộ Phát triển con người và văn hóa, Bộ chính trị, luật và các vấn đề an ninh quốc gia, Bộ Hải quân; Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch phát triển quốc gia, Bộ văn hóa xã hội, Bộ trưởng thông tin và truyền thông, Bộ trưởng các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, Bộ trưởng Bộ các vấn đề gia đình. Ủy ban có trách nhiệm lập kế hoạch thực hiện các giải pháp chiến lược và định hướng cho các Tổ Công tác lập kế hoạch hành động chi tiết cho năm trụ cột mới của Chiến lược tài chính toàn diện. xxx Các Tổ Công tác bao gồm Tổ Công tác về Giáo dục Tài chính; Tổ Công tác về quyền tài sản của cộng đồng, Tổ Công tác về các kênh phân phối tài chính sáng tạo; Tổ Công tác về dịch vụ tài chính trong các ban ngành Nhà nước; Tổ Công tác về Bảo vệ người tiêu dùng; Tổ Công tác về Pháp chế và chính sách; Tổ Công tác về công nghệ và hạ tầng tài chính. Với cơ cấu Hội đồng quốc gia về tài chính toàn diện như vậy, Indonesia thể hiện quyết tâm tăng cường sự phối hợp triển khai giữa các bộ ngành để đảm bảo kết quả đầu ra cho Chiến lược tài chính toàn diện. Tanzania đã nhìn nhận tài chính toàn diện nhu một yếu tố động lực thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế và làm giảm nhẹ khả năng dễ tổn thương của cá nhân và hộ gia đình, giảm tình trạng nghèo đói và cải thiện chất lượng sống cho dân chúng ở Tanzania. Tuy nhiên nước này không xây dựng Chiến lược về tài chính toàn diện mà thay vào đó, xây dựng Khuôn khổ về tài chính toàn diện, xuất phát từ những đặc thù mang tính thể chế. Nước này cũng hình thành một cơ chế phối hợp cấp quốc gia. Theo đó, có ba cấp được thành lập, gồm: Hội đồng Quốc gia (NC), Ban chỉ đạo quốc gia (NSC) và Ủy ban Kỹ thuật quốc gia (NTC) về tài chính toàn diện. Ngân hàng trung ương Tanzania là thư ký thường trực cho tất cả các Ủy ban. Hội đồng quốc gia (National Council - NC) là một cơ quan ra chính sách tổng thể cho chương trình quốc gia thúc đẩy tài chính toàn diện. Hội đồng chịu trách nhiệm định hướng chiến lược tổng thể và giám sát chương trình tài chính toàn diện. Chức năng cụ thể là: (i) Xây dựng chiến lược tài chính toàn diện cho Tanznia; (ii) Xem xét các Kế hoạch hành động để đạt được mục tiêu Tài chính toàn diện; (iii) Xem xét quá trình triển khai Tài chính toàn diện; (iv) Xác định các vấn đề chính sách và phê chuẩn đề xuất của Ban Chỉ đạo quốc gia; (v) Xem xét bất kể vấn đề nào liên quan đến việc thực thi các sáng kiến tài chính toàn diện nếu cần, với quan điểm tư vấn cho chính phủ về cách thức giải quyết tốt nhất. Ban Chỉ đạo quốc gia (National Steering Committee - NSC) có thành viên là những người đứng đầu 27 bộ và cơ quan chính phủ, các Hiệp hội, các ban hợp tác phát triểnVai trò cụ thể là: (i) Điều phối và giám sát các hoạt động của Ủy ban kỹ thuật, xem xét báo cáo của Ủy ban kỹ thuật về quá trình thực hiện kế hoạch hành động; (ii) Hướng dẫn các hoạt động của Ủy ban kỹ thuật và khuyến nghị về những vấn đề liên quan đến tài chính toàn diện; (iii) Chuân bị báo cáo đệ trình Hội đồng quốc gia quyết định và ban hành. xxxi Ban Chỉ đạo quốc gia phải báo cáo Hội đồng quốc gia, họp ít nhất một năm hai lần theo định kỳ và họp đột xuất nêu có nhu cầu. Ủy ban Kỹ thuật quốc gia (National Technical Committee - NTC) là một nhóm công tác hình thành từ các quan chức cấp cao của 27 bộ và cơ quan chính phủ, cơ quan quản lý và hiệp hội nghề nghiệp. Về nguyên tắc, đây là một Ủy ban thực thi và báo cáo về các sáng kiến tài chính toàn diện. Vai trò cụ thể của Ủy ban này là: (ii) Xây dựng và thực hiện Khuôn khổ tài chính toàn diện; (ii) Xây dựng nhận thức cộng đồng về tài chính toàn diện; (iii) Xem xét Kế hoạch hành động trong Khuôn khổ; (iv) Xác đinh, đo lường các chỉ số phát triển; (v) Đánh giá các chỉ số; (vi) Xác định những trở ngại chủ yếu đối với các hoạt động Tài chính toàn diện; (vii) Xác định cơ hội cho Tài chính toàn diện; (viii) Chuẩn bị các báo cáo đệ trình Ban Chỉ đạo Ủy ban Kỹ thuật quốc gia hình thành mối liên kết giữa các định chế và Ủy ban với vai trò là thành viên, chia sẻ kinh nghiệm về những sáng kiến, cùng thách thức mà các định chế gặp phải trong quá trình thực thi tài chính toàn diện. Ủy ban kỹ thuật báo cáo cho Ban Chỉ đạo và mỗi quý họp định kỳ một lần. Tổ Thư ký quốc gia giữ vai trò thường trực, thu thập và tổng hợp thông tin về tài chính toàn diện, cung cấp thông tin nếu được yêu cầu. Tổ thư ký chịu trách nhiệm tổ chức tất cả các cuộc họp cho các cấp hội đồng, ủy ban khác nhau và xây dựng trước chương trình tài chính toàn diện và báo cáo cho tất cả các cấp hội đồng/ban/ủy ban nói trên. Tổ thư ký quốc gia do NHTW Tanzania đảm nhận, xuất phát từ vai trò trung tâm của Ngân hàng đối với Tài chính toàn diện tại quốc gia này. Thứ 3, có sự tham gia của tất cả các tác nhân trong nền kinh tế, bao gồm từ khu vực nhà nước, khu vực tư nhân và khu vực dân sự/phi chính phủ để đảm bảo cho sự thành công của tài chính toàn diện. Sự tham gia này cần thiết ngay trong quá trình soạn thảo xây dựng chiến lược để đảm bảo hài hòa lợi ích của tất cả các bên. Đặc biệt là sự can thiệp của nhà nước nếu có cần dựa trên những nguyên tắc thị trường để các kết quả đạt được có tính chất bền vững. xxxii A6. PHỤ LỤC 6. CÁC KHÍA CẠNH CỦA TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN A6.1. Trích từ IMF – FAS Khía cạnh 1: Tính thâm nhập của ngân hàng - Số tài khoản ngân hàng trên 1000 người trưởng thành Năm Brunei Campuchia Indonesia Lào Malaysia Myanmar Philippines Singapore Thái Lan Việt Nam 2009 1,756.25 99.41 493.39 2,119.47 126.20 413.65 1,997.04 1,387.32 2010 1,850.44 113.05 573.41 2,168.73 129.91 478.32 2,040.60 1,426.47 250.26 2011 1,880.76 129.83 623.09 2,224.33 122.21 536.54 2,079.46 1,386.14 498.75 2012 2,241.48 149.21 693.80 2,320.34 142.96 485.76 2,105.91 1,450.44 610.12 2013 2,337.22 173.02 855.29 385.43 2,490.85 155.84 517.80 2,144.11 1,480.14 669.58 2014 1,991.16 216.95 896.34 462.49 2,479.89 176.33 526.81 2,176.41 1,503.48 771.23 2015 2,011.06 249.63 928.06 538.07 2,317.03 223.37 554.50 2,185.44 1,525.15 844.02 2016 1,983.85 279.74 1,047.72 571.22 2,281.93 250.94 574.81 2,200.85 1,546.76 953.24 2017 1,910.30 316.41 1,550.95 625.67 2,265.38 224.52 588.27 2,226.87 1,606.96 951.07 2018 1,946.52 376.39 1,572.68 672.48 2,239.65 291.77 633.85 2,268.14 1,679.44 1,086.88 2019 2,075.96 1,616.01 2,218.97 724.42 2,316.98 1,698.99 1,194.86 Khía cạnh 2.1: Tính sẵn có của các dịch vụ Ngân hàng - Số chi nhánh ngân hàng trên 100.000 người trưởng thành Năm Brunei Campuchia Indonesia Lào Malaysia Myanmar Philippines Singapore Thái Lan Việt Nam 2009 23.67 3.96 7.64 2.35 11.13 1.49 7.49 9.87 10.80 3.28 2010 23.28 4.12 8.11 2.54 10.92 1.53 7.55 9.83 11.00 3.21 2011 23.17 4.28 14.71 2.55 11.25 1.68 7.66 9.60 11.34 3.54 2012 22.76 4.49 16.87 2.70 11.15 1.86 7.93 9.42 11.68 3.10 2013 23.02 4.77 17.64 2.73 10.97 2.74 8.24 9.11 12.09 3.64 2014 20.36 5.69 17.83 2.88 10.81 3.39 8.62 9.01 12.52 3.83 2015 20.95 6.12 17.64 2.90 10.69 3.36 8.76 8.95 12.53 3.75 2016 19.72 7.24 17.26 3.00 10.44 3.40 8.84 8.68 12.35 3.83 2017 18.48 7.52 16.75 3.09 10.23 4.70 8.99 8.22 11.86 3.45 2018 17.26 7.84 16.14 3.17 10.24 5.09 9.02 8.13 11.70 3.92 2019 17.60 15.64 10.08 9.20 7.82 11.24 3.98 xxxiii Khía cạnh 2.2: Tính sẵn có của các dịch vụ Ngân hàng - Số ATM trên 100.000 người trưởng thành Năm Brunei Campuchia Indonesia Lào Malaysia Myanmar Philippines Singapore Thái Lan Việt Nam 2009 82.33 4.36 14.12 4.84 51.85 14.01 52.85 73.36 14.73 2010 82.01 5.25 13.04 8.71 53.54 15.11 59.11 81.89 17.02 2011 80.77 6.03 16.45 10.85 53.60 16.80 59.70 87.31 19.59 2012 92.69 7.18 35.73 12.90 53.29 0.09 18.85 59.22 94.79 20.67 2013 82.86 8.48 42.02 17.85 54.68 0.61 21.93 58.21 102.35 21.86 2014 81.75 10.92 49.21 19.75 52.39 1.68 23.18 57.50 110.10 22.69 2015 79.69 13.34 52.97 22.97 51.27 1.95 25.04 58.05 112.54 23.74 2016 76.36 14.49 54.34 23.95 48.96 2.66 27.04 55.81 112.88 24.24 2017 69.59 16.72 55.14 25.74 47.55 4.38 28.14 63.10 117.04 24.59 2018 74.50 19.45 54.38 25.74 46.60 5.63 28.90 64.59 115.25 25.32 2019 73.97 53.41 44.71 28.98 58.78 115.09 25.90 Khía cạnh 3: Mức độ sử dụng các dịch vụ ngân hàng - Tổng tiền gửi và nợ so với GDP Năm Brunei Campuchia Indonesia Lào Malaysia Myanmar Philippines Singapore Thái Lan Việt Nam 2009 111.21 53.81 60.84 42.53 217.98 8.87 57.91 238.25 125.74 195.47 2010 78.68 61.31 59.80 51.06 207.27 10.64 57.73 231.36 120.28 220.78 2011 71.29 70.05 63.65 59.07 213.61 13.94 58.72 257.16 127.30 194.03 2012 70.56 84.37 68.86 67.69 219.20 18.80 59.12 273.76 139.50 188.17 2013 76.48 88.19 72.88 75.33 222.35 28.54 67.53 288.89 146.42 200.74 2014 81.94 107.10 73.69 80.79 219.99 35.04 70.79 290.15 148.71 211.03 2015 100.10 119.72 73.49 87.33 221.94 40.10 74.42 273.89 150.56 232.27 2016 109.66 135.98 74.30 93.39 216.06 48.57 80.88 276.27 147.39 256.28 2017 101.09 149.71 73.80 95.90 204.90 50.73 84.91 269.27 144.68 267.60 2018 96.47 169.19 73.63 93.64 205.33 53.98 84.47 264.57 145.05 272.77 2019 99.97 73.36 203.85 83.41 271.08 144.25 285.39 Nguồn: IMF (FAS) – cập nhật ngày 20/11/2020 xxxiv A6.2. Trích từ World Bank - Tín dụng cho khu vực tư nhân của ngân hàng (% so với GDP) Năm Brunei Campuchia Indonesia Lào Malaysia Myanmar Philippines Singapore Thái Lan Việt Nam 2009 44.33 24.57 24.89 17.24 111.45 3.47 27.90 96.86 90.34 103.32 2010 36.59 27.53 24.36 20.92 107.04 4.77 28.33 94.86 90.68 114.72 2011 27.87 28.24 26.88 .. 108.35 6.75 30.50 104.70 101.43 101.80 2012 27.77 38.71 29.89 .. 114.05 9.31 31.91 112.97 106.37 94.83 2013 30.92 52.00 32.37 .. 119.79 12.84 34.34 124.07 111.52 96.80 2014 32.91 62.39 32.93 .. 120.53 15.56 37.58 128.13 113.99 100.30 2015 41.14 74.17 33.09 .. 123.07 17.75 39.90 122.42 115.86 111.93 2016 43.57 81.43 33.13 .. 121.94 21.21 42.86 123.87 113.72 123.81 2017 38.81 86.43 32.42 .. 117.18 23.64 45.61 121.48 112.10 130.72 2018 34.40 99.37 32.74 .. 120.36 24.96 47.56 118.94 112.19 133.14 2019 34.94 114.16 32.48 .. 120.84 25.74 .. 120.78 111.36 137.91 Nguồn: World Bank (World Development Indicators) – truy cập trích xuất ngày 09/08/2020 xxxv A7. PHỤ LỤC 7. THÔNG KÊ MÔ TẢ CÁC KHÍA CẠNH CỦA TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN TỪ NĂM 2008– 2019 CỦA CÁC THẾ GIỚI Khía cạnh 1: Tính thâm nhập của ngân hàng - Số tài khoản ngân hàng trên 1000 người trưởng thành Năm 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Nhỏ nhất 14.55 11.89 17.25 20.32 22.77 25.37 28.17 30.97 34.17 33.34 41.83 42.64 Cao nhất 7173.92 7122.47 7107.19 7144.34 7239.98 7270.62 7250.52 7211.06 7188.68 7257.96 7224.29 7156.46 Trung bình 1062.39 1064.20 1106.12 1132.34 1144.53 1170.00 1229.12 1232.93 1327.63 1352.39 1418.12 1597.46 Độ lệch chuẩn 1127.71 1118.31 1168.43 1147.75 1148.95 1133.89 1139.64 1102.07 1159.14 1181.45 1163.61 1335.64 Hệ số biến thiên 1.06 1.05 1.06 1.01 1.00 0.97 0.93 0.89 0.87 0.87 0.82 0.84 Số quốc gia 98 102 111 120 123 125 121 123 121 121 114 104 Số quốc gia có trị cao hơn bình quân 33 33 37 41 43 47 49 51 51 50 47 42 Số quốc gia có trị thấp hơn bình quân 65 69 74 79 80 78 72 72 70 71 67 62 Khía cạnh 2(1): Tính sẵn có của các dịch vụ Ngân hàng - Số chi nhánh ngân hàng trên 100.000 người trưởng thành Năm 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Nhỏ nhất 0.47 0.48 0.60 0.61 0.65 0.65 0.77 0.56 0.50 0.45 0.43 0.42 Cao nhất 283.70 280.26 276.78 258.34 258.72 251.95 238.38 229.03 223.81 189.93 181.18 140.45 Trung bình 19.95 19.73 19.56 19.24 19.12 19.07 18.99 18.31 18.36 17.78 17.83 17.79 Độ lệch chuẩn 27.07 26.22 25.70 23.91 23.59 22.88 22.06 21.11 20.80 18.79 18.16 16.26 Hệ số biến thiên 1.36 1.33 1.31 1.24 1.23 1.20 1.16 1.15 1.13 1.06 1.02 0.91 Số quốc gia 178 183 183 185 186 184 179 179 171 171 162 147 Số quốc gia có trị cao hơn bình quân 64 67 69 72 73 73 72 72 66 65 60 57 Số quốc gia có trị thấp hơn bình quân 114 116 114 113 113 111 107 107 105 106 102 90 Khía cạnh 2(2): Tính sẵn có của các dịch vụ Ngân hàng - Số ATM trên 100.000 người trưởng thành Năm 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Nhỏ nhất 0.07 0.10 0.30 0.32 0.09 0.61 0.69 0.85 0.86 0.51 0.49 0.67 Cao nhất 241.80 247.09 265.38 281.23 288.45 288.59 280.81 275.88 282.42 313.20 324.17 322.70 xxxvi Trung bình 39.28 41.06 41.56 41.47 42.73 45.35 48.12 49.16 51.37 52.18 54.26 54.26 Độ lệch chuẩn 43.18 43.43 45.14 43.47 43.79 45.05 47.62 47.81 48.95 49.04 49.55 50.67 Hệ số biến thiên 1.10 1.06 1.09 1.05 1.02 0.99 0.99 0.97 0.95 0.94 0.91 0.90 Số quốc gia 165 168 177 183 184 181 180 180 174 173 168 147 Số quốc gia có trị cao hơn bình quân 63 67 69 73 74 73 74 72 68 68 66 58 Số quốc gia có trị thấp hơn bình quân 102 101 108 110 110 108 106 108 106 105 102 89 Khía cạnh 3: Mức độ sử dụng các dịch vụ ngân hàng - Tổng tiền gửi và nợ so với GDP Năm 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Nhỏ nhất 1.70 2.83 3.18 5.30 8.56 12.12 14.45 15.92 19.50 17.31 16.69 16.98 Cao nhất 540.20 576.66 620.03 650.74 676.46 726.55 762.53 758.03 788.70 824.81 808.01 838.50 Trung bình 93.26 98.66 99.80 99.15 100.09 103.42 108.08 112.03 117.73 118.01 122.20 123.40 Độ lệch chuẩn 73.86 77.05 80.02 80.30 81.23 83.75 86.97 88.20 91.82 94.57 94.52 93.70 Hệ số biến thiên 0.79 0.78 0.80 0.81 0.81 0.81 0.80 0.79 0.78 0.80 0.77 0.76 Số quốc gia 179 180 182 183 183 181 177 176 171 170 156 148 Số quốc gia có trị cao hơn bình quân 70 71 65 63 62 63 61 61 59 58 53 47 Số quốc gia có trị thấp hơn bình quân 109 109 117 120 121 118 116 115 112 112 103 101 (Nguồn: Tác giả tự tổng hợp từ số liệu IMF-FAS) xxxvii A8. PHỤ LỤC 8. MA TRẬN TƯƠNG QUAN CÁC BIẾN ĐỐI VỚI CÁC BIẾN CÒN LẠI ĐẠI DIỆN CÁC KHÍA CẠNH CỦA TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN xxxviii xxxix xl A9. PHỤ LỤC 9. KẾT QUẢ HỒI QUY xli xlii xliii xliv xlv xlvi xlvii xlviii xlix l li lii A10. PHỤ LỤC 10. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN Các nhân tố tác động đến tài chính toàn diện có thể chia thành ba nhóm: (1) nhóm nhân tố đến từ phía cung, liên quan đến sự phát triển của hệ thống tài chính; (2) nhóm nhân tố đến từ phía cầu, liên quan đến đặc điểm khách hàng; và (3) nhóm nhân tố liên quan đến môi trường kinh tế - xã hội. Nhóm phía cung Sự phát triển của tài chính toàn diện gắn liền với sự phát triển của các nhân tố nhóm cung có thể kể đến như các tổ chức tài chính, các sản phẩm tài chính, và đặc điểm của các ngân hàng. Cụ thể: Một là, các tổ chức tài chính chính là kênh dẫn, là mạng lưới cho phép sự phát triển của tài chính toàn diện. Nghiên cứu của Jones (2006) nêu rõ rằng sự phát triển các tổ chức tín dụng cho phép phát triển các sản phẩm tài chính, từ đó người dân dễ dàng tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ tài chính hơn. Thông qua các tổ chức tín dụng, Chính phủ có thể phát triển tài chính toàn diện bằng việc cung cấp các loại hình sản phẩm tín dụng cho người có thu nhập thấp. Rõ ràng khi mạng lưới tài chính càng phát triển, việc tiếp cận các sản phẩm, dịch vụ của người dân sẽ dễ dàng, thuận tiện hơn, từ đó khuyến khích người dân sử dụng dịch vụ tài chính. Điều này được khẳng định trong kết quả nghiên cứu tại các quốc gia khác nhau như nhóm tác giả Pena, Hoyo, & Tuesta (2014) tại Mexico, tác giả Kumar (2013) tại Ấn độ. Tại Brazil, tài chính toàn diện cũng được phát triển thông qua mạng lưới đại lý của các ngân hàng. Các nghiên cứu chỉ rõ rằng mạng lưới chi nhánh của các tổ chức tài chính phát triển sẽ ảnh hưởng tích cực đến việc tiết kiệm cũng như vay tiền của người dân. Tuesta, Sorensen, Haring, & Camara (2015) cũng chỉ ra rằng khoảng cách địa lý giữa khu dân cư và các điểm giao dịch là một trong những rào cản quan trọng đối với việc tiếp cận tài chính toàn diện của người dân. Nghiên cứu của Ramji (2009) tại quận Gulbarga, Ấn độ cho thấy 70% mẫu điều tra nói rằng khi họ đến ngân hàng, họ phải mất một ngày làm việc, chính điều đó đã khiến họ không sử dụng các dịch vụ tài chính. Kết quả trong mô hình hồi quy của Clamara, Peña, & Tuesta (2014), Sarma & Pais (2008) chỉ ra rằng các hộ sống ở nông thôn có khả năng tiếp cận các sản phẩm dịch vụ tài chính thấp hơn các hộ tại thành thị. Hai là, mức độ phát triển của các sản phẩm tài chính, đặc biệt là sự phù hợp của các sản phẩm này với người dân nói chung hay nhóm người có thu nhập thấp nói riêng. Yêu cầu duy trì tối thiểu khi mở tài khoản tại ngân hàng quá cao, do vậy nhiều tài khoản bị đóng khi không đáp ứng được điều kiện trên (Shankar, 2013). Hay như những sản phẩm tín dụng đòi hỏi các thủ tục giấy tờ chứng liii minh khả năng trả nợ hoặc các tài sản đảm bảo khiến cho người thu nhập thấp không thể đáp ứng được. Mặt khác, với quy mô giao dịch nhỏ lẻ, mức độ rủi ro cao dẫn tới chi phí giao dịch, quản lý lớn, do đó nhóm khách hàng này dường như không được chào đón như những khách hàng thu nhập cao tại ngân hàng, điều này khiến cho họ không mặn mà sử dụng các sản phẩm tài chính. Nghiên cứu Clamara et al. (2014) tại Peru chỉ rõ năm rào cản lớn đối với việc tiếp cận tài chính toàn diện. Thứ nhất, khoảng cách địa lý, yếu tố này đã được phân tích rõ thông qua sự phát triển mạng lưới tài chính ở trên. Thứ hai, chi phí dịch vụ tài chính (phí sử dụng dịch vụ) là một rào cản đối với người dân, đặc biệt đối với nhóm có thu nhập thấp khi nhu cầu sử dụng các dịch vụ, sản phẩm tài chính của họ chưa cao khiến cho mức phí trở lên đắt đỏ với họ. Thứ ba, sự thiếu sự tin tưởng đối với các tổ chức tài chính, nghiên cứu chỉ ra mức độ tin tưởng các tổ chức tài chính ở phụ nữ cao hơn nam giới là 8%, điều này dẫn tới một số chương trình cho vay và tiết kiệm đối với phụ nữ thành công cao hơn nam giới và dường như phụ nữ có xu hướng mong muốn sử dụng dịch vụ tài chính cao hơn. Thứ tư, thiếu tiền, đặc biệt đối với nhóm thu nhập thấp, khiến họ không có nhu cầu nhóm sản phẩm này. Thứ năm, sự phức tạp của thủ tục hành chính và việc khó khăn trong cung cấp tài liệu của người tiêu dùng khiến họ không thể đáp ứng yêu cầu của các tổ chức tài chính, do vậy họ ngại sử dụng các dịch vụ, sản phẩm của các tổ chức này. Ba là, đặc điểm của các ngân hàng cũng ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn cung của tài chính toàn diện. Nghiên cứu của Sarma & Pais (2011) tiến hành phân tích sự ảnh hưởng của các biến liên quan tới ngân hàng và sự phát triển tài chính toàn diện dựa trên số liệu phân tích 20 quốc gia. Cụ thể, tác giả xem xét sự ảnh hưởng của các biến độc lập: tỷ lệ tài sản không hiệu quả của ngân hàng (NPA), tỷ lệ vốn trên tổng tài sản (CAR), ngân hàng nước ngoài, ngân hàng quốc doanh và tỷ lệ lãi suất. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng NPA có ý nghĩa và ảnh hưởng tiêu cực tới phát triển tài chính toàn diện bởi nghiên cứu giải thích rằng đối với các ngân hàng có tỷ lệ tài sản kém hiệu quả cao là do tỷ lệ cung cấp tín dụng cho nhóm thu nhập thấp lớn đến từ các chương trình tín dụng ưu tiên để mở rộng tài chính toàn diện. Song khi tỷ lệ này cao nó có thể tác động ngược trở lại và khiến ngân hàng thu hẹp cho vay đối với nhóm đối tượng này. Đối với tỷ lệ vốn, tỷ lệ này có ý nghĩa và tác động nghịch tới tài chính toàn diện bởi các ngân hàng có tỷ lệ CAR cao thường thận trọng hơn khi cho vay để đảm bảo an toàn trong hoạt động, điều đó đồng nghĩa với việc ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển tài chính toàn diện. Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra biến ngân hàng quốc doanh và lãi suất không có ý nghĩa trong mô hình, song biến ngân liv hàng nước ngoài có ý nghĩa và tác động nghịch chiều tới tài chính toàn diện. Điều này được giải thích bởi mức rủi ro của tài chính toàn diện cao nên không hấp dẫn với nhóm ngân hàng này. Tại Madagascar, Armenia và Jordan, tỷ lệ ngân hàng nước ngoài cao, chiếm trên 60%, do vậy chỉ số tài chính toàn diện của các nước này rất thấp, ngược lại với các nước Đan Mạch, Úc, Bỉ và Pháp tỷ lệ ngân hàng nước ngoài thấp, do vậy chỉ số phát triển tài chính toàn diện rất cao. Nhóm phía cầu Các yếu tố nội tại của bản thân người khách hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của tài chính toàn diện thông qua các đặc điểm cá nhân của người dân cũng như hộ gia đình. Các yếu tố này đã được các nghiên cứu phân tích khá rõ. Nghiên cứu của Pena et al. (2014) đã nghiên cứu trường hợp tại Mexico. Nhóm tác giả sử dụng bộ số liệu điều tra tài chính toàn diện quốc gia được thực hiện năm 2012 đối với 7000 hộ gia đình tại thành thị và nông thôn Mexico. Số liệu thu thập được phân tích thông qua mô hình hồi quy tuyến tính đối với các biến độc lập là: giới tính, tuổi, quy mô hộ gia đình, tình trạng hôn nhân, vị trí trong gia đình, trình độ giáo dục, chức vụ công việc, mức lương, khả năng tiết kiệm, mức độ tổn thương (khả năng gặp sự cố), hỗ trợ của kiều hối, có công việc hay thất nghiệp. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng tuổi, vị trí trong gia đình, tình trạng hôn nhân, học vấn, khả năng tiết kiệm, mức độ tổn thương và công việc là các yếu tố có ý nghĩa trong mô hình. Cụ thể, tài chính toàn diện sẽ được tiếp cận cao hơn đối với người lớn tuổi, tuy nhiên nó chỉ dừng lại ở tuổi là 57.46. Đối với người chủ gia đình và những người đã lập gia đình cũng có nhu cầu tiếp cận tài chính toàn diện cao hơn. Bên cạnh các yếu tố này, trình độ học vấn được xem là biến quan trọng nhất và mối tương quan thuận trong mô hình. Trình độ học vấn càng cao thì việc tìm các nguồn tài chính chính thức thay vì các nguồn tài chính phi chính thức càng cao. Mặt khác họ cũng có kiến thức, khả năng tiết kiệm cao hơn người có trình độ thấp. Điều này một lần nữa được khẳng định khi kết quả mô hình chỉ ra rằng hành vi tiết kiệm có ảnh hưởng tích cực đến việc tiếp cận tài chính toàn diện. Một biến khác cũng có ý nghĩa trong mô hình là mức độ tổn thương của hộ gia đình. Đối với các hộ gia đình có mức độ tổn thương cao như ốm đau, mất việc, dễ đón nhận thảm họa tự nhiên thì nhu cầu tiếp cận tài chính toàn diện của họ sẽ thấp hơn. Biến cuối cùng liên quan đến đặc điểm của người tiêu dùng là công việc, đối với những người có công việc thì họ cũng sử dụng các sản phẩm tài chính nhiều hơn. Kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả nói trên (Pena, Hoyo and Tuesta, 2014) tại Mexico đồng thuận với nghiên cứu của Tuesta et al. (2015) thực hiện tại Argentina. Nghiên cứu này được thực lv hiện dựa trên bộ số liệu điều tra bởi Worldank đối với 147 quốc gia, mỗi quốc gia tối thiểu 1000 người từ 15 tuổi trở lên tham gia điều tra. Nhóm tác giả phân tích ảnh hưởng của các biến giới tính, tuổi, trình độ giáo dục và thu nhập tới việc sử dụng tài chính toàn diện dựa trên mô hình hồi quy Probit. Kết quả nghiên cứu thu nhận được tại Argentina hoàn toàn trùng khớp với nghiên cứu của Pena et al. (2014) tại Mexico. Cụ thể, độ tuổi, trình độ giáo dục và thu nhập là những biến quan trọng ảnh hưởng đến việc sử dụng các sản phẩm tài chính toàn diện, ngược lại, giới tính là biến không có ý nghĩa trong mô hình. Kết quả này góp phần khẳng định đặc điểm cá nhân người tiêu dùng là những yếu tố có ảnh hưởng quan trọng tới việc sử dụng sản phẩm tài chính toàn diện của họ. Những phân tích, nhận định trên một lần nữa được khẳng định thông qua nghiên cứu của Clamara et al. (2014) tại Peru. Nhóm tác giả này đã dựa trên bộ số liệu điều tra quốc gia về hộ gia đình được thực hiện năm 2011 với quy mô mẫu lên tới 26.456 hộ trong đó có 16.368 hộ tại khu vực thành thị và 10.088 hộ tại khu vực nông thôn do World Bank thực hiện. Tương tự với nghiên cứu của Tuesta et al. (2015), Clamara et al. (2014) cũng áp dụng mô hình Probit để tìm ra các biến ảnh hưởng đến việc sử dụng tài chính toàn diện. Mặc dù tại hai quốc gia khác nhau nhưng kết quả nghiên cứu tương đối đồng nhất. Cụ thể, độ tuổi, mức thu nhập, công việc, giáo dục là những biến có ảnh hưởng lớn tới việc sử dụng tài chính toàn diện. Kết quả chỉ rõ người có trình độ thấp hơn thiếu sự tự tin cũng như các kỹ năng cần thiết để sử dụng các dịch vụ, sản phẩm tài chính. Cũng như nghiên cứu của Pena et al. (2014), việc tiếp cập tài chính toàn diện sẽ cao hơn đối với người lớn tuổi hơn, song nó chỉ dừng lại tại tuổi 53 thay vì tuổi 57.46 như tại Mexico. Tuy nhiên, khác với hai nghiên cứu trên, nghiên cứu của Clamara et al. (2014) tại Peru lại cho thấy giới tính là biến có ý nghĩa đối với việc sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính toàn diện. Đối với phụ nữ, sống ở khu vực nông thôn có mức thu nhập và trình độ giáo dục thấp có xu hướng không muốn tiếp cận nguồn tài chính chính thức. Sự ảnh hưởng của các đặc điểm cá nhân một lần nữa được chia sẻ trong nghiên cứu của Demirguc- Kunt et al. (2013) dựa trên số liệu tài chính toàn diện toàn cầu (Global Financial Inclusion) của 140 quốc gia đang phát triển. Kết quả nghiên cứu cũng khẳng định: thu nhập, giáo dục, có công việc, độ tuổi và giới tính là các yếu tố tác động đến việc sử dụng các dịch vụ, sản phẩm tài chính của người dân. Nhóm các nhân tố từ môi trường kinh tế - xã hội Môi trường kinh tế - xã hội đóng một vai trò quan trọng trong việc định hướng tiêu dùng nói chung và định hướng sử dụng các sản phẩm tài chính nói riêng, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến nhận lvi thức, văn hóa và xu hướng sử dụng sản phẩm của người dân. Đối với các sản phẩm tài chính toàn diện cũng vậy, môi trường kinh tế - xã hội có những ảnh hưởng nhất định. Tuesta et al. (2015) khẳng định nhận thức người dân về các sản phẩm tài chính là một trong những yếu tố cốt lõi khiến họ không tìm đến các sản phẩm tài chính, đặc biệt đối với người dân có thu nhập thấp. Đối với người có thu nhập thấp việc nhận thức rào cản khi tiếp cận các dịch vụ này cao hơn khoảng 15% so với nhóm có thu nhập cao. Điều này khiến họ ‘chùn bước’ khi có nhu cầu sử dụng dịch vụ tài chính. Nhận định này được chia sẻ trong nghiên cứu của Shankar (2013), nghiên cứu chỉ rõ sự phát triển của tài chính toàn diện phụ thuộc vào nhận thức của người dân và văn hoá sử dụng sản phẩm tài chính trong xã hội. Đặc biệt, tại các quốc gia đang phát triển, nắm giữ và sử dụng tiền mặt đã trở thành một thói quen cố hữu của người dân, điều này khiến cho họ không có nhu cầu sử dụng sản phẩm tài chính. Bên cạnh đó, nghiên cứu của Park & Mercado, 2015 cũng chỉ ra rằng cấu trúc dân số trong xã hội ảnh hưởng đến sự phát triển tài chính toàn diện của quốc gia. Quốc gia nào có cấu trúc dân số già hoá và tỷ lệ phụ thuộc cao thì tài chính toàn diện có xu hướng kém phát triển hơn. Điều này hoàn toàn hợp lý và được giải thích bởi sự tác động của biến tuổi đã được đề cập tại phần trên. Khi độ tuổi vượt quá ngưỡng giới hạn, nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính có xu hướng giảm. Tại một số quốc gia, giới tính là yếu tố được xã hội nhìn nhận và phân biệt, dường như vị thế của người phụ nữ vẫn chưa được đặt ngang bằng với nam giới trong mọi hoạt động xã hội cũng như kinh tế, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển. Nghiên cứu của Demirguc-Kunt et al. (2013) cũng cho thấy ở các quốc gia đang phát triển phụ nữ phải chịu các quy định chặt chẽ hơn trong khả năng thực hiện công việc, vai trò làm chủ gia đình, do vậy so với nam giới số lượng tài khoản tín dụng và tiết kiệm của phụ nữ tại các tổ chức tín dụng chính thức ít hơn. Sarma & Pais (2008) tiến hành phân tích ảnh hưởng của hạ tầng xã hội đến phát triển tài chính toàn diện, cụ thể nhóm tác giả đi phân tích sự tác động của các yếu tố mạng lưới giao thông, điện thoại, việc tiếp cận thông tin qua các kênh truyền thông như báo, đài, tivi, internet đến việc thúc đẩy phát triển tài chính toàn diện. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng mạng lưới giao thông có ảnh hưởng tích cực tới việc phát triển tài chính toàn diện. Kết quả này củng cố thêm nhận định ở phần trên cho rằng khả năng tiếp cận tài chính toàn diện ở khu vực nông thôn thấp hơn thành thị. Ngoài mạng lưới giao thông, điện thoại và Internet là hai biến có ý nghĩa và ảnh hưởng tích cực trong mô hình nghiên lvii cứu của nhóm tác giả này, điều đó cho thấy thông tin, truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển tài chính toàn diện. Song song với các yếu tố xã hội, sự phát triển, điều kiện kinh tế địa phương, vùng cũng là nhân tố ảnh hưởng tích cực đến phát triển tài chính toàn diện bởi điều này ảnh hưởng đến mức sống, thu nhập cũng như tiêu chuẩn cuộc sống của người dân (Kumar, 2013). Khi cuộc sống người dân được cải thiện, nhu cầu gửi tiền, vay mượn chi tiêu cải thiện cuộc sống cũng như nhu cầu sử dụng các sản phẩm tài chính của họ sẽ tăng cao để đáp ứng yêu cầu cuộc sống. Mặt khác, khi nền kinh tế địa phương phát triển sẽ kéo theo sự năng động, sự phát triển các hoạt động, dịch vụ của ngân hàng và các tổ chức tài chính, điều này khiến cho người dân cũng nhạy cảm hơn với các sản phẩm, dịch vụ này. Kết quả nghiên cứu của Sarma & Pais (2008) cũng chỉ rõ GDP bình quân đầu người có ảnh hưởng tích cực đến tài chính toàn diện, GDP bình quân đầu người càng cao thì nhu cầu sử dụng các sản phẩm tài chính càng lớn. Khẳng định thêm nhận định trên, nghiên cứu của Park & Mercado (2015) đối với tài chính toàn diện và đói nghèo tại 37 nước châu Á cũng cho thấy cấu trúc kinh tế, thu nhập bình quân đầu người là biến có ý nghĩa trong mô hình tài chính toàn diện. lviii DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ Cấp độ Thời gian STT Tên bài nghiên cứu Tạp chí/hội thảo/Cấp đề tài tham gia hoàn thành Tăng cường tiến trình tài Đồng tác 01 chính toàn diện trong khu Tạp chí Tài chính 12/2020 giả vực ASEAN 3rd International Conference Financial Inclusion and on Finance, Accounting and Đồng tác 02 Bank Stability: Theory Auditing: Sustainable 12/2020 giả and Practice in ASEAN development in accounting, auditing and finance. Measuring Financial International Conference on 03 Inclusion: Theory and Finance, Accounting and Tác giả Practice in Vietnam Auditing (ICFAA 2019) 8/11/2019 Các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc vốn của các doanh nghiệp ngành thực Thành 04 Đề tài cấp trường 05/2020 phẩm niêm yết trên thị viên trường chứng khoán Việt Nam Evolution of monetary policy Macroprudential policy and Đồng tác 05 framework after the global 12/2017 systemic risk: a review giả financial crisis. Financing renewable Financing for innovation, 06 energy projects – an entrepreneurship & renewable Tác giả 8/2017 introduction of hybrid bond energy development. Liên kết vùng trong phát Thành 07 triển kinh tế - xã hội gắn Đề tài cấp trường 2016 viên với đảm bảo an ninh Quốc lix phòng biển, đảo vùng duyên hải miền Trung Một số lưu ý về chiến lược 08 nguồn nhân sự trong bối Hội thảo cấp trường Tác giả 2016 cảnh hội nhập hiện nay. Sự hài lòng của người tiêu dùng về chương trình bình Thành 09 ổn mặt hàng lương thực Đề tài cấp trường 2015 viên thực phẩm thiết yếu trên địa bàn Tp Hồ Chí Minh